pobierz plik - Diagnostyka

aFP
Alfa – Fetoproteina
ca – 125
Carcinoma antigen 125
Antygen nowotworowy 125
β2-m
Beta 2-mikroglobulina
ca 15-3
Carcinoma antigen 15-3
Antygen nowotworowy 15-3
AFP jest najczęściej oznaczanym markerem w ocenie wątroby.
Wzrost całkowitego poziomu AFP w surowicy pacjenta może świadczyć
o obecności guza wątroby.
Wśród pacjentów zakażonych HBV swoistość AFP w wykrywaniu pierwotnego
raka wątroby oceniono na 50%, podczas gdy wśród osób nie zakażonych
wynosiła ona 78%. Stężenie alfa-fetoproteiny w surowicy wzrasta również
w innych chorobach, m.in. w wirusowym zapaleniu wątroby, a także u pacjentów
z guzami jajnika i jąder wywodzącymi się z komórek zarodkowych, guzami
przerzutowymi do wątroby (5-10%) oraz nowotworami złośliwymi przewodu
pokarmowego – w tym w raku trzustki (24%), raku żołądka (15%) i raku jelita
grubego (3%) i rzadziej w raku pęcherzyka żółciowego. Niestety ze względu
na niską swoistość markera AFP, oznaczenia nie pozwalają na jednoznaczne
odróżnienie wczesnych zmian nowotworowych od przewlekłych stanów zapalnych
wątroby.
Wyższe stężenia alfa-fetoproteiny stwierdza się także u palaczy tytoniu oraz
u kobiet w ciąży.
Marker raka jajnika – wytwarzany jest przez nieśluzowe raki jajnika.
We wczesnych stopniach zaawansowania raka jajnika (I i II stopień) stężenia
CA -125 bywają prawidłowe lub niewiele podwyższone, w późnych stopniach
zaawansowania (III i IV stopień) stężenia markera są podwyższone
w ok 80% przypadków. Oznaczenia CA-125 stosuje się więc głownie w trakcie
chemioterapii w celu monitorowania leczenia u chorych, u których poziom ten
był podwyższony przed leczeniem operacyjnym i chemicznym. Spadek poziomu
tego markera w trakcie kolejnych cykli chemioterapii sugeruje jej skuteczność,
brak zmian lub wzrost stężenia w surowicy oznacza zazwyczaj obecność
pozostałości guza pierwotnego lub pojawienie się przerzutów.
Oznaczanie CA-125 w badaniach przesiewowych wykrywających raka jajnika ma
znaczenie jedynie jako uzupełnienie podstawowych badań ginekologicznych,
wykazano bowiem, że podwyższone stężenia tego markera obserwuje się także
u kobiet będących w fazie pęcherzykowej cyklu menstruacyjnego, pierwszym
trymestrze ciąży, mających zmiany o charakterze łagodnym (endometrioza,
zapalenie jajowodu, mięśniaki macicy). Wzrasta on również w nowotworach
np. opłucnej, osierdzia, otrzewnej, nowotworach endometrium, nabłonka
kanału szyjki macicy, trzustki, piersi, wątroby.
Oznaczanie β2-M w surowicy i moczu znalazło istotne zastosowanie w diag-
nostyce nefrologicznej. Znacząco podwyższone wstępne poziomy tego markera
stwierdzono w przypadku przewlekłej białaczki limfoblastycznej B-komórkowej,
białaczki T-komórkowej dorosłych, oraz szpiczaka mnogiego. Zwłaszcza w tej
ostatniej jednostce chorobowej oznaczanie β2-M, szczególnie w połączeniu
z równoczesną oceną wartości CRP i LDH, ma niepodważalne znaczenie kliniczne.
Wysokie poziomy β2-M, znacząco różne od stwierdzanych u osób
zdrowych, wykazano u pacjentów z rozpoznaniem chłoniaka ziarniczego
i nieziarniczego oraz schorzeń mieloproliferacyjnych.
U pacjentów z rozpoznaniem szpiczaka mnogiego, wstępny poziom LDH, CRP
oraz β2-M wyznaczają nie tylko grupę ryzyka i warunkują prawdopodobieństwo
przeżycia, ale także implikują wybór postępowania terapeutycznego.
Wzrost stężenia CA 15-3 stwierdza się u chorych z łagodnymi zmianami
w wątrobie, nowotworem trzustki, płuc, jajników, wątroby, a potwierdzenie
raka piersi w I lub II stadium zaawansowania przy użyciu tego markera dotyczy
jedynie ok. 20% pacjentów.
Wykazano natomiast wysoką korelację poziomu CA 15-3 z wielkością wykrytego
guza oraz odpowiedzią na leczenie. Oznaczanie tego markera jest bardziej
użyteczne w przypadkach wznowy niż w zmianach o charakterze pierwotnym.
-3-