Poznavanje i primjena metoda kontracepcije kod srednjoškolaca ...

Medicinski glasnik, Volume 3, Number 2, August 2006
UVOD
Kontracepcija (contra = protiv; ceptio = zametak)
predstavlja sve metode i sredstva kojima se utiče
na prirodne procese reprodukcije i postiže konačan
cilj, tj. sprečavanje neželjene trudnoće. Poznavanje
mogućnosti sprečavanja začeća među adolescentima
u razvijenim zemljama, a pogotovo u zemljama
u razvoju, nije zadovoljavajuće i u tome treba tražiti
jedan od najvažnijih razloga za nastanak neželjenih
trudnoća u adolescentica (1). Oko 29,27% adolescentica,
koje se nikad nisu služile kontracepcijom, vjeruje
da im ne prijeti opasnost od trudnoće zato što su premlade
ili zato što veoma rijetko imaju spolni odnos (1).
Uzrok slabe primjene kontracepcije u doba adolescencije
jeste neočekivanost spolnog kontakta, nedostatak
odgovarajućeg kontracepcijskog sredstva u datom momentu,
te odsustvo motivacije za primjenu kontracepcije
(1). Između započinjanja spolnih odnosa i početka
korištenja kontracepcije prođe prosječno 12 mjeseci, a
oko 50% adolescentnih trudnoća dogodi se tokom prvih
6 mjeseci kada adolescentice postanu spolno aktivne, a
jedna petina tokom prvog mjeseca (2). U Britaniji pri
prvom spolnom odnosu 18% mladića i 22% djevojaka
ne koristi nikakvu zaštitu (3), dok u Švicarskoj 7,4%
spolno aktivnih adolescenata ne koristi nijedan vid
zaštite (4). Oko 35% adolescentica u Hrvatskoj koristi
neki vid zaštite pri prvom odnosu (2). U Bosni i Hercegovini
nema objavljenih podataka o problemu kontracepcije.
Cilj ovoga rada je bio ispitati seksualno ponašanje adolescenata,
poznavanje i učestalost primjene metoda
kontracepcije u Tuzlanskom kantonu.
ISPITANICI I METODE
U junu i septembru 2003. godine u 11 opština Tuzlanskog
kantona (Tuzla, Gradačac, Gračanica, Lukavac,
Srebrenik, Živinice, Banovići, Kladanj, Kalesija, Teočak
i Sapna) provedeno je istraživanje o spolnom ponašanju
adolescenata. Ispitivana je primjena i poznavanje metoda
kontracepcije među anketiranim srednjoškolcima.
Anketa je formulisana u vidu upitnika o seksualnom
ponašanju adolescenata (vrijeme seksarhe, poznavanje
i primjena metoda kontracepcije). Ovim istraživanjem
je obuhvaćeno 2995 učenika srednjih škola različitih
usmjerenja, a koji su bili izabrani metodom slučajnog
uzorka, i to u dobi od 14 do 19 godina. Anketirano je
1.883 djevojaka (62,9%) i 1.112 dječaka (37,1%). Nije
54
bilo anketiranih dječaka mlađih od 15 godina. Anketiranim
adolescentima su ponuđene četiri mogućnosti
izjašnjavanja u pogledu korištenog oblika kontracepcije,
i to: kondom (prezervativ), oralna kontracepcija tj.
tablete, prekinuti snošaj i bez zaštite. Prema poznavanju
metoda kontracepcije, anketirani adolescenti su podijeljeni
u tri grupe: prvu grupu su činili adolescenti sa
nedovoljnim poznavanjem metoda kontracepcije (samo
jedna ili nijedna metoda), druga grupa - slabo poznavanje
(do tri metode) i treća grupa - više od tri metode.
Za statističku obradu podataka korišteni su χ2-test,
student t-test, Fisherov test i Mann-Whitneyev test.
Statistička značajnost razlike je utvrđena na nivou
rizika manjem od 5%.
REZULTATI
Od ukupno 2.995 anketiranih adolescenata djevojaka
bilo je 1.883 (62,9%) i mladića 1.112 (37,1%), a zastupljenost
prema spolu varirala je od opštine do opštine
(Tabela 1). U odnosu na ukupan broj anketiranih adolescenata,
spolno aktivnih bilo je 395 (13,18%), odnosno
306 mladića (10,22%) i 89 djevojaka (2,90%).
Tabela 1 Distribucija anketiranih adolescenata Tuzlanskog kantona prema
spolu i opštinama
Opština
Dječaci Djevojke
N % N %
Tuzla 368 33,09 927 49,23
Gradačac 117 10,52 112 5,95
Gračanica 67 6,02 152 8,08
Lukavac 149 13,40 98 5,20
Srebrenik 97 8,72 59 3,13
Živinice 66 5,93 117 6,21
Banovići 60 5,40 124 6,58
Kladanj 82 7,37 113 6,00
Kalesija 32 2,87 89 4,73
Teočak 23 2,09 73 3,88
Sapna 51 4,59 19 1,00
UKUPNO 1.112 37,13 1.883 62,87
Mladići, učenici srednjih škola u dobi od 14-19 godina,
značajno su češće bili spolno aktivniji nego djevojke
iste dobi, odnosno, postojala je statistički značajna razlika
u korist mladića (χ2=317,2; p