Poznavanje i primjena metoda kontracepcije kod srednjoškolaca ...

ORIGINAL ARTICLE
Poznavanje i primjena metoda kontracepcije kod srednjoškolaca tuzlanskog kantona
Knowledge and usage of contraception methods among high school youth in Tuzla Canton
A. Hadžimehmedović 1 , A. Balić 2 , D. Balić 1 .
1 Ginekološko-akušerska klinika, Univerzitetsko-klinički centar Tuzla, 2 Dom zdravlja Tuzla
SAŽETAK
Cilj ovog istraživanja je bio ispitati poznavanje i učestalost primjene metoda kontracepcije kod adolescenata. U 2003.
godini anketirano je 2.995 srednjoškolaca Tuzlanskog kantona starosne dobi 14-19 godina u vezi sa seksarhom,
korištenjem i poznavanjem metoda kontracepcije. Spolno aktivnih adolescenata bilo je 395 (13,18%). (p

Medicinski glasnik, Volume 3, Number 2, August 2006
UVOD
Kontracepcija (contra = protiv; ceptio = zametak)
predstavlja sve metode i sredstva kojima se utiče
na prirodne procese reprodukcije i postiže konačan
cilj, tj. sprečavanje neželjene trudnoće. Poznavanje
mogućnosti sprečavanja začeća među adolescentima
u razvijenim zemljama, a pogotovo u zemljama
u razvoju, nije zadovoljavajuće i u tome treba tražiti
jedan od najvažnijih razloga za nastanak neželjenih
trudnoća u adolescentica (1). Oko 29,27% adolescentica,
koje se nikad nisu služile kontracepcijom, vjeruje
da im ne prijeti opasnost od trudnoće zato što su premlade
ili zato što veoma rijetko imaju spolni odnos (1).
Uzrok slabe primjene kontracepcije u doba adolescencije
jeste neočekivanost spolnog kontakta, nedostatak
odgovarajućeg kontracepcijskog sredstva u datom momentu,
te odsustvo motivacije za primjenu kontracepcije
(1). Između započinjanja spolnih odnosa i početka
korištenja kontracepcije prođe prosječno 12 mjeseci, a
oko 50% adolescentnih trudnoća dogodi se tokom prvih
6 mjeseci kada adolescentice postanu spolno aktivne, a
jedna petina tokom prvog mjeseca (2). U Britaniji pri
prvom spolnom odnosu 18% mladića i 22% djevojaka
ne koristi nikakvu zaštitu (3), dok u Švicarskoj 7,4%
spolno aktivnih adolescenata ne koristi nijedan vid
zaštite (4). Oko 35% adolescentica u Hrvatskoj koristi
neki vid zaštite pri prvom odnosu (2). U Bosni i Hercegovini
nema objavljenih podataka o problemu kontracepcije.
Cilj ovoga rada je bio ispitati seksualno ponašanje adolescenata,
poznavanje i učestalost primjene metoda
kontracepcije u Tuzlanskom kantonu.
ISPITANICI I METODE
U junu i septembru 2003. godine u 11 opština Tuzlanskog
kantona (Tuzla, Gradačac, Gračanica, Lukavac,
Srebrenik, Živinice, Banovići, Kladanj, Kalesija, Teočak
i Sapna) provedeno je istraživanje o spolnom ponašanju
adolescenata. Ispitivana je primjena i poznavanje metoda
kontracepcije među anketiranim srednjoškolcima.
Anketa je formulisana u vidu upitnika o seksualnom
ponašanju adolescenata (vrijeme seksarhe, poznavanje
i primjena metoda kontracepcije). Ovim istraživanjem
je obuhvaćeno 2995 učenika srednjih škola različitih
usmjerenja, a koji su bili izabrani metodom slučajnog
uzorka, i to u dobi od 14 do 19 godina. Anketirano je
1.883 djevojaka (62,9%) i 1.112 dječaka (37,1%). Nije
54
bilo anketiranih dječaka mlađih od 15 godina. Anketiranim
adolescentima su ponuđene četiri mogućnosti
izjašnjavanja u pogledu korištenog oblika kontracepcije,
i to: kondom (prezervativ), oralna kontracepcija tj.
tablete, prekinuti snošaj i bez zaštite. Prema poznavanju
metoda kontracepcije, anketirani adolescenti su podijeljeni
u tri grupe: prvu grupu su činili adolescenti sa
nedovoljnim poznavanjem metoda kontracepcije (samo
jedna ili nijedna metoda), druga grupa - slabo poznavanje
(do tri metode) i treća grupa - više od tri metode.
Za statističku obradu podataka korišteni su χ2-test,
student t-test, Fisherov test i Mann-Whitneyev test.
Statistička značajnost razlike je utvrđena na nivou
rizika manjem od 5%.
REZULTATI
Od ukupno 2.995 anketiranih adolescenata djevojaka
bilo je 1.883 (62,9%) i mladića 1.112 (37,1%), a zastupljenost
prema spolu varirala je od opštine do opštine
(Tabela 1). U odnosu na ukupan broj anketiranih adolescenata,
spolno aktivnih bilo je 395 (13,18%), odnosno
306 mladića (10,22%) i 89 djevojaka (2,90%).
Tabela 1 Distribucija anketiranih adolescenata Tuzlanskog kantona prema
spolu i opštinama
Opština
Dječaci Djevojke
N % N %
Tuzla 368 33,09 927 49,23
Gradačac 117 10,52 112 5,95
Gračanica 67 6,02 152 8,08
Lukavac 149 13,40 98 5,20
Srebrenik 97 8,72 59 3,13
Živinice 66 5,93 117 6,21
Banovići 60 5,40 124 6,58
Kladanj 82 7,37 113 6,00
Kalesija 32 2,87 89 4,73
Teočak 23 2,09 73 3,88
Sapna 51 4,59 19 1,00
UKUPNO 1.112 37,13 1.883 62,87
Mladići, učenici srednjih škola u dobi od 14-19 godina,
značajno su češće bili spolno aktivniji nego djevojke
iste dobi, odnosno, postojala je statistički značajna razlika
u korist mladića (χ2=317,2; p

Tabela 2 Seksualno iskustvo adolescenata Tuzlanskog kantona u odnosu
na dob
Dob u
godinama
Dječaci Djevojke Vrijednost
N % N % testa
15 10 0,90 1 0,05 χ2= 73,53 p

Medicinski glasnik, Volume 3, Number 2, August 2006
Najveći broj ispitanika je pokazao nedovoljno poznavanje
metoda kontracepcije, odnosno 829 (74,50%)
mladića i 1063 (57,50%) djevojaka. Samo 18 (1,60%)
mladića i 54 (2,40%) djevojaka je pokazalo dobro
poznavanje metoda kontracepcije. Statističkom obradom
smo utvrdili da su djevojke značajno bolje poznavale
metode kontracepcije nego mladići Tuzlanskog
kantona (χ2=24,6; p

na slabo poznavanje metoda kontracepcije, namjerni
prekid trudnoće, te na spolno prenosive bolesti (18).
Naša istraživanja su pokazala da je čak 74,5% mladića
i 57,5% djevojaka slabo informisano u pogledu poznavanja
metoda kontracepcije.
Rezultati našeg istraživanja su pokazali da seksualna
aktivnost adolescenata TK nije masovna pojava, ali
je poznavanje i upotreba metoda kontracepcije vrlo
slaba, te je potrebno poduzeti aktivnosti na tom planu,
naročito u nerazvijenim opštinama gdje je ovaj problem
LITERATURA
1. Mijanović D. Regulacija fertiliteta u adolescentnom
uzrastu. U: Bojović S i sar., ur. Humana reprodukcija.
Beograd: Naučna knjiga, 2003: 440-447.
2. Pavičić Baldani D. Dječija i adolescentna ginekologija.
U: Šimunić V i sar., ur. Ginekologija. Zagreb: Medicinska
biblioteka, 2001: 161-176.
3. Wellings K, Nanchahal K, Macdowal W, McManus S,
Erens B, Mercer CH, et al. Sexual behaviour in Britain:
early heterosexual experince. Lancet 2001; 358: 1843-
1850.
4. Narring F, Wydler H, Michaud PA. First sexual intercourse
and contraception: a cross-sectional survey on
the sexuality of 16-20-year-olds in Switzerland. Schweiz
Med Wochenschr 2000; 130: 1389-1398.
5. Dramušić V. Dječija i adolescentna ginekologija. U: Kurjak
A i sar., ur. Ginekologija i perinatologija. Varaždinske
Toplice: Znanstvena biblioteka, 1995: 537-587.
6. Grunbaum JA, Kann L, Kinchen SA, Williams B, Ross
JG, Lowry R, et al. Youth risk behavior surveillance –
United States, 2001. Morbidity & Mortality Weekly Report
Surveillance Summaries 2002; 51(SS-4):1-62.
7. Darroch JE, Singh S, Frost J and Study tam. Differences
in Teenage Pregnancy Rates Among Five Developed
Countries; The Roles of Sexualy Activity and Contraceptive
use. Fam Plann Perspect 2001; 33: 244-250.
8. Hodžić A, Bijelić N. Značaj roda u stavovima i seksualnom
ponašanju adolescenata i adolescentica; izvještaj
istraživanja „Muškarci, žene i seksualnost“. Zagreb: Centar
za edukaciju i savjetovanje žena iz Zagreba (CESI),
2003: 1-182.
Hadžimehmedović Kontracepcija i srednjoškolci TK
izraženiji. Izbor kontracepcije u adolescentnoj dobi je
vrlo delikatan i ovisi o više faktora kao što su: motiviranost,
učestalost seksualnih odnosa, urednost menstrualnih
ciklusa, bolnosti i dužine menstruacije (18). Zbog
toga je potrebna edukacija tokom školovanja, ali i kroz
masovne medije (štampa, radio, TV i sl.) te dobra suradnja
i odnosi sa roditeljima. Edukacija mladih na početku
njihovog spolnog života bi sigurno utjecala na njihovo
savjesnije seksualno ponašanje, čime bi se smanjio broj
neplaniranih trudnoća i njihovih posljedica.
9. Sedlecki K, Marković M, Rajić G. Medical aspect of adolescent
sexuality. Srp Arh Celok Lek 2001;129: 109-113.
10. Edgardh K. Sexual behaviour and early coitarche in a national
sample of 17 year old Swedisch girls. Br Med J
2000; 76: 98-102.
11. De Seta F, Riccoli M, Sortore A, De Santo D, Grimaldi E,
Ricci G, Wiesenfeld U, Guaschino S. Sexual behaviour
and adolescence, Minerva Ginekol 2000; 52: 339-344.
12. Manning WD, Longmore MA, Giordano PC. The relationship
context of contraceptive use at first intercourse.
Fam Plann Perspect 2000; 32: 104-110.
13. Grujić-Koračin J, Džepina M, Beluhan A. Spolno
ponašanje hrvatske mladeži i njen odnos prema kontracepciji.
Gynaecol Perinatol 1993; 3: 147-150.
14. Juarez O, Diez E, Barniol J, Villamarin F, Nebot M, Villalbi
JR. Preventive behaviors for sexuall transmission
of AIDS, other infections, and pregnancy in high-school
students. Aten Primaria 1999; 24: 194-202.
15. Ottesen S, Narring F, Renteria SC, Michand PA. Emergency
contraception among teenagers in Switzerland: a
cros-sectional survey on the sexuality of 16-to 20-yearolds.
J Adolesc Health; 31: l01-110.
16. Pinter B, Tomani M. Sexuyl behaviour secondary-school
student sin Slovenia. Eur J Contracept Reprod Health
Care 2000; 5: 71-76.
17. Paul C, Fitzjohn J, Herbison P, Dickson N. Thedeterminents
of sexual intercourse before age 16. J Adolesc
Health 2002; 27: 136-147.
18. Randić Lj. Seksualnost, fertilnost i kontracepcija u vrijeme
adolescencije. U: Drobnjak P i sar., ur. Ginekologija
dječije i adolescentne dobi. Zagreb: JUMENA, 1980:
287-308.
57