9. ← ↑ → METODY PRODUKCJI PREFABRYKATÓW

9.1. Rodzaje zakładów prefabrykacji 

9. Metody produkcji prefabrykatów 1 

9. 

METODY PRODUKCJI PREFABRYKATÓW 

Podstawową cechą prefabrykacji elementów jest ich wytwarzanie w wydzielonych zakładach typu fabrycznego, 

w mniejszym lub większym stopniu uniezależnionych od warunków klimatycznych. 

Tradycyjnie zakłady prefabrykacji betonowej dzieli się na trzy grupy: 

− zakłady przyobiektowe, 

− zakłady poligonowe, 

− stałe zakłady prefabrykacji, tzw. fabryki domów. 

Zakłady przyobiektowe powstają wówczas, gdy na placu budowy wytworzyć należy elementy trudne do 

wykonania metodą monolityczną. Bardzo często wykonywano w zakładach przyobiektowych ciężkie i 

wielkogabarytowe słupy hal przemysłowych, biegi schodowe, obudowy szybów windowych, wielowarstwowe 

ściany zewnętrzne. W takim przypadku korzysta się z typowego wyposażenia placu budowy (żuraw, 

betonownia, zbrojarnia, warsztat ciesielski) uzupełniając go o przenośną formę stendową dla wykonania 

określonego typu elementu. Przyobiektowa wytwórnia elementów funkcjonuje do czasu zakończenia 

budowy. 

Zakłady poligonowe zaliczane są do grupy zakładów półstałych przewidzianych do eksploatacji na okres 

3-6 lat. Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku wybudowano w Poznaniu dwie 

wytwórnie poligonowe przeznaczone do produkcji elementów dla budowanych w ich sąsiedztwie osiedli 

Rataje i Winogrady. Wytwórnie takie lokalizuje się w centrum budowanego osiedla i wyposaża w niezbędny 

sprzęt i urządzenia do seryjnej produkcji elementów. Wydziela się budynki administracyjne, produkcyjne 

(zbrojarnia, warsztat mechaniczny, laboratorium badań betonów), węzły betoniarskie i kotłownie 

oraz poligony (na otwartej przestrzeni) z urządzeniami do produkcji określonych typów elementów. Obok 

poligonów lokalizowane są składowiska wyrobów gotowych i miejsca załadunku prefabrykatów na środki 

transportowe. W szczytowym okresie prefabrykacji elementów betonowych (lata 1975-1978) w Polsce 

funkcjonowało około 100 wytwórni. 

Po 1970 roku zaczęto w Polsce lokalizować: 

Stałe zakłady prefabrykacji nazywane potocznie fabrykami domów (dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego) 

i fabrykami fabryk (dla potrzeb budownictwa przemysłowego). Są to zakłady typu przemysłowego, 

zlokalizowane w halach produkcyjnych, o masowej i wielkoseryjnej produkcji elementów dla konkretnych 

osiedli lub na skład. Przyjmowano zasadę, że wytwórnie stałe są lokalizowane w większych ośrodkach 

miejskich, najlepiej przy źródłach surowców wyjściowych, z możliwością zaopatrzenia w prefabrykaty 

danego rejonu kraju (np. PeKaBex dla Wielkopolski; Kokoszki dla Gdańska, Służewiec i Legionowo dla 

Warszawy itp.). Produkcja elementów jest całkowicie uniezależniona od warunków klimatycznych. Zblokowane 

w halach linie produkcyjne obejmują oddziały: form bateryjnych, produkcji potokowej, produkcji 

stanowiskowej, produkcji wyrobów z lastrico itp. Funkcjonują stałe wytwórnie produkcji mieszanki betonowej 

z zadaszonymi składnikami kruszyw, zbrojarnie, warsztaty renowacji form, laboratorium. Ponadto 

zakłady posiadają instalacje do przyspieszania dojrzewania betonu, sprężonego powietrza, pneumatyczne i 

taśmowe ciągi transportu mieszanki betonowej do urządzeń formujących. Zorganizowane są składowiska 

wyrobów gotowych z podziałem na sekcje składowania wydzielonych grup wyrobów. Trwałość tych zakładów 

określono na 30 lat. Wybudowano ich także około 100. Nastąpiło wcześniejsze zużycie moralne 

niż fizyczne. 

Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r. Alma Mater

9.2. Metody produkcji prefabrykatów 

Wyróżnia się trzy metody produkcji prefabrykatów: 

− metoda stendowa, 

− metoda potokowa, 

− metoda taśmowa. 


Składnikiem każdej z tych metod są następujące procesy: 

− rozformowanie (wyjęcie prefabrykatu z formy po osiągnięciu tzw. wytrzymałości rozformowania), 

− czyszczenie, składanie i pokrywanie formy preparatem antyadhezyjnym, 

− układanie zbrojenia w formie i profili kształtujących obrzeża i otwory w elemencie, 

− układanie mieszanki betonowej; przy ścianach wielowarstwowych z warstwą fakturową: układanie na 

dnie formy warstwy fakturowej, warstwy betonu, warstwy izolacji termicznej i górnej warstwy betonu, 

− poddanie prefabrykatu obróbce termicznej metodą opisaną w 11 rozdziale podręcznika. 

Schematy poszczególnych metod podano na rys. 9.1, 9.2 i 9.3. 

Metoda stendowa - najstarsza metoda; polega ona na ustawieniu urządzenia formującego w hali lub na 

placu budowy w jednym miejscu (forma jest nieruchoma - standing). Obecnie stosuje się tą metodę przy 

produkcji dźwigarów mostowych, wcześniej przy produkcji elementów ściennych zewnętrznych, ocieplonych 

wełną mineralną lub styropianem z gotową fakturową zewnętrzną. 

Rys. 9.1. Schemat formy stendowej. Część górna - przestrzeń formująca, 

część dolna - komora naparzalnicza 

Metoda potokowa - stosowana między innymi przy produkcji kostki brukowej. jest to ciąg przesuwających 

się podkładów ze stanowiska na stanowisko. Jest to tak zwany układ z wymuszeniem, tj. każda brygada 

musi wykonać swoją prace w swoim czasie, wynikającym z „postoju” podkładu na danym stanowisku. 

Podkłady z elementami układane są w komorze naparzalniczej. 

Procesy: 

rozformowywanie (R), czyszczenie (C), smarowanie (S), składanie (Sk), zbrojenie (Z), betonowanie (B), stanowiska rezerwowe 

(W), komory naparzalnicze, druga - aktualnie opróżniana, pierwsza - aktualnie napełniana. 

Rys. 9.2. Schemat linii potokowej o podkładach jak na rys. 9.10 



Metoda taśmowa - cykl produkcyjny odbywa się na taśmie przesuwanej regularnie od 15 do 30 minut o 

jedno stanowisko robocze. Oznaczenia jak na rys. 9.2. 

Rys. 9.3. Metoda taśmowa z tunelem naparzalniczym. Długość tunelu uzależniona od czasu trwania 

obróbki termicznej. Najczęściej spotykana długość tunelu 50÷100 m. 

9.3. Elementy urządzeń formujących i przykłady form 

Na kolejnych rysunkach przedstawiono elementy form. Podano najprostsze formy oraz zasady kształtowania 

obrzeży i ich możliwości przemieszczania lub obrotu. Na rysunku 9.7 pokazano widok z boku 

formy bateryjnej stendowej oraz jej elementy składowe (pojedyncze kasety, rys. 9.8). Formy te służą do 

jednoczesnego wytwarzania, w pozycji pionowej, kilku lub kilkunastu elementów. Na rysunku 9.10 pokazano 

konstrukcję podkładu formującego w metodzie potokowej, a na rys. 9.11 schemat linii taśmowej do 

produkcji elementów ściennych, zewnętrznych. 

Rys. 9.4 

Kształty poprzeczne przekrojów form do produkcji elementów płytowych (część nośna jest zakreskowana): 

a) forma nierozbieralna, b) forma częściowo rozbieralna z jednym blokiem odsuwanym, 

c) forma częściowo rozbieralna z jednym bokiem odchylanym, d) forma rozbieralna z 

dwoma blokami odchylanymi, e) forma z rozbieralnymi z odchylanymi bokami o zmniejszonej 

wysokości 




Kształty poprzecznych przekrojów form do produkcji elementów prętowych (część nośna jest zakreskowana): 

a) forma nierozbieralna, b) forma częściowo rozbieralna z jednym bokiem odchylanym, 

c) forma częściowo rozbieralna z jednym bokiem odejmowanym, d) forma rozbieralna z bokami 

odchylanymi, e) i f) formy rozbieralne o zmniejszonej wysokości boków i podniesionych zawiasach 


Fragmenty przekrojów podkładów o skomplikowanym kształcie: a) z belkami nośnymi o przekroju 

otwartym i pojedynczym poszyciu, b) z belkami o przekroju otwartym i podwójnym poszyciu, c) z 

belkami nośnymi o profilu zamkniętym i pojedynczym poszyciu, d) z belkami o przekroju zamkniętym 

i podwójnym poszyciu 


Forma bateryjna o konstrukcji podstawowej złożonej z ram i belek w przestrzennym układzie zamkniętym 

:1- amortyzator, 2- dźwignie przegubowe, 3- zamknięta konstrukcja podstawowa, 4- kasety, 

5- dociskający dźwig hydrauliczny 




Konstrukcja wiotkich ścianek rozdzielających: 

1-wspornik, 2- wibrator, 3- bloki formujące, 4- stabilizatory 


Niskie boki formy o profilu otwartym i zawiasowym połączeniu z podkładem: a) z góry giętym profilem 

kątowym i dolnym płaskownikiem usztywniającym, b) z górnym i dolnym kątownikiem walcowanym, 

c) z ceownika i kątownika walcowanego 




Konstrukcja podkładu formy dla zewnętrznych wielkopłytowych elementów ściennych dla budownictwa 

mieszkaniowego : 1-belki skrzynkowe z ceowników 18, 2- żebra usztywniające z płaskowników 

100x8mm, 3- zaczep do napędu w linii potokowej, 4- urządzenie do ustawiania formy na 

obrotnicy, 5- detale do mocowania formy na wywrotnicy, 6- elementy podporowe do ustawienia 

formy na sterowanych automatycznie wspornikach komór przyspieszonego dojrzewania, 7- koła 

jezdne 


Przykłady linii o produkcji taśmowej

9. ← ↑ → METODY PRODUKCJI PREFABRYKATÓW

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?