Daraasad-Cimilo-Awaal - Heinrich Böll Foundation
Daraasad-Cimilo-Awaal - Heinrich Böll Foundation
Daraasad-Cimilo-Awaal - Heinrich Böll Foundation
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Candlelight<br />
Case Study<br />
14<br />
1.<br />
Hordhac<br />
1.1 Mus-dambeedka Aqoon-baadhistan<br />
Ereyada “doorsoonka cimilo” waxa aynu ku qeexi karnaa sidan: Waa cilmi la xidhiidha<br />
is-beddellada cimilo xilliyo kala duwan, iyo waxyaalaha loo maleynayo in ay dhaliyeen kaladuwanaanshahooda<br />
- haddi ay si dabiici ah u dhacaan iyo haddii ay ka dhashaan dhaqdhaqaaqa<br />
iyo wax-qabadka aadamaha 1 . Waayahan dambe, waxa doorsoonka cimilo carro-edeg<br />
(ama adduunweynaha) ku soo kordhiyey dhibaatooyin deegaan oo baaxad weyn<br />
leh, qaar dhaqaale iyo qaar bulshoba. Doorsoonka cimilo in kasta oo uu si dabiici ah<br />
u dhici karo (sida raadka ka dhasha fulkaanaha), waxa saansaankiisa (xaaladahiisa)<br />
sii murgiya ama adkeeya dhaqdhaqaaqa aadamaha oo ay ugu door roon tahay qaabadeegsiga<br />
silloon ee kheyraadka dabiiciga ah loo adeegsado, siiba dhir-xaalufi nta,<br />
warshadaynta ballaadhan ee sida xoogga leh loogu adeegsado shidaallada asalahaan<br />
ka soo jeeda dhirta iyo noolaha kale (fossil fuels), kuwaas oo abuuro dikhow<br />
(pollution) ka dhasha neefaha cagaaran (green house gases).<br />
Saamaynta guud ee doorsoonka cimilo uu ku kala geddisan yahay meelaha kala duwan<br />
ee caalamka, taas oo ku salaysan arrimaha dhaqan-dhaqaale ee bulshooyinkaas, sida<br />
ay ugu kala nugulyihiin saamaynaha kala duwan ee doorsoon cimilo iyo dhinaca<br />
kale inta uu kolba le’eg yahay muggooda iska-caabbi ee ay kagala hor-tegi karaan<br />
dhibaatooyinkaas. Tusaale ahaan, dhulalka qaar ayaa si joogto ah ugu ban dhigan<br />
duufaanno, halka meelaha qaarkood ay fatahaadaha webiyadu ugu dhacaan si<br />
sannadle ah; meelo kalena waxa ay u nugul yihiin abaaraha soo-noqnoqda.<br />
Dhinaca kale, iyada oo ay Qaaradda Afrika nisbad aad u yar oo neefaha cagaaran 2 ah<br />
(greenhouse gases) ku siideyso hawada – marka la barbar dhigo dalalka warshadeysan,<br />
ayaa hadda dhibaatada ugu badani ka soo gaadhaa raadaynta doorsoon cimilo. Taasna<br />
waxa u sabab ah iyada oo mugga iska-caabbi iyo la-jaan-qaadka is-beddelladaas ee<br />
bulshooyinka Afrika ku nooli aad uga yar yahay kuwa dalalka warshadaysan ama<br />
hore-u-marey. Raadaynta taban ee doorsoonka cimilo ay Afrika ku yeelatay waa mid<br />
sideeda loo dareemi karo – taas oo badi u dhigan abaaro soo noqnoqda, fatahaado<br />
iyo dadaad xooggan, dalagga beeraha oo baaqda iwm. Waxa ay weliba saamayntaas<br />
tabani ku sii xooggan tahay dhulalka ka hooseeya Saxaaraha weyn.<br />
Haddii aynu u soo noqonno Somaliland, raadaynta ugu daran ee doorsoonka cimilo<br />
waxa ka mid ah abaaraha soo noqnoqda iyo xaalado cimilo oo gabbal-dayeysan (isbedbeddeli<br />
og), lumitaanka kala duwanaanshaha noole (biodiversity loss), hayaanka<br />
1 Ahmed Ibrahim Awale, Qaylodhaan Deegaan (2010), bogga 52, Ponte Invisible, Pisa, Italy<br />
2 Neefaha Cagaaran: Waxa ka mid ah Kaarboon-2-Ogsaydh, Methayn, Nitrous Oxide iyo qaar kale, ku waas oo<br />
marka ay ku biiraan gibilka arlada dhaliya in arladu kululaato.<br />
CIMILO-AWAAL<br />
<strong>Daraasad</strong>o ku Saabsan Doorsoonka Cimilada