EDUKIMI ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLAT E MESME mjet ...

EDUKIMI ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLAT 

E MESME 

Financuar nga: 

Balkan Trust for Democracy 

Projekt i German Marshall Fund 

& 

Agjencia Suedeze për 

Zhvillim Ndërkombëtar (SIDA) 

mjet metodologjik 

Prishtinë, tetor 2006

Opinionet e shprehura në këtë publikim nuk shprehin medoemos qëndrimet e Balkan 

Trust for Democracy, German Marshall Fund dhe të Agjencisë Suedeze për Zhvillim 

Ndërkombëtar.

MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCËS SË REPUBLIKËS SË LITUANISË 

QENDRA PËR DIDAKTIKËN MODERNE 

EDUKIMI ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLAT 

FILLORE DHE TË MESME 

mjet metodologjik 

MDC 

Vilnius 

2005

Ky mjet metodologjik është zhvilluar duke përdorur materialin e siguruar nga 

projektet: 

“Edukimi kundër korrupsionit” (2002-2003) dhe “Përmirësimi dhe shpërndarja 

e programeve edukative Anti-korrupsion” (2004). 

Koordinatori i projektit: 

Qendra Moderne Didaktike 

Mbështetësit: 

Fondi për Shoqëri të Hapur 

Ambasada Mbretërore Daneze në Lituani 

Fondacioni për Ndryshim në Edukim 

Këshilltarë: 

Arne Nielsen, PLS Ramboll Management, Danimarkë 

Evaldas Bakonis, Qendra për zhvillimin e edukimit 

Dr. Vaiva Vaicekauskiene, Qendra për zhvillimin e edukimit 

Arturas Paliusis, Shërbimi special për hetimeve i republikës së Lituanisë 

Aida Martinkeniene, Shërbimi special për Hetime i republikës së Lituanisë 

Ramune Paukstiene, Shërbimi Special për Hetime i republikës së Lituanisë 

Partnerë: 

Shërbimi Special për Hetime i Republikës së Lituanisë 

Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Republikës së Lituanisë 

Transperancy International, Kapitulli lituanez 

Mjeti metodologjik është përpiluar nga: 

Evaldas Bakonis, Qendra për Zhvillimin e Arsimit 

Dr. Vaiva Vaicekauskiene, Qendra për Zhvillimin e Edukimit 

Daiva Penkauskiene, Qendra Moderne Didaktike 

Ministria për Arsim dhe Shkencë e Republikës së Lituanisë, 

Qendra Moderne Didaktike, 2005

Botues: Qendra për Arsim e Kosovës (KEC) 

Për botuesin: Dukagjin Pupovci 

Koordinator dhe redaktor: Melinda Mula 

Lektor dhe korrektor: Fatmir Fejziu 

Ballina & shtypi: ADEA - Prishtinë 

© 2006 Qendra për Arsim e Kosovës & Qendra Moderne Didaktike. 

Të gjitha drejtat e rezervuara. 

Qendra për Arsim e Kosovës 

Rruga "Isa Kastrati", p.n. 10000 Prishtinë, Kosovë 

Tel: +381 38 244 257, 258 203; 

Fax: +381 38 244 257 ext. 109; 

E-mail: office@kec-ks.org 

http://www.kec-ks.org

PËRMBAJTJA 

FJALA E KOORDINATORIT 

HYRJE 15 

KORRUPSIONI NË LËVOZHGË: 17 

Çka është korrupsioni? 17 

Format e korrupsionit 18 

Argumentet ‘për’ dhe ‘kundër’ korrupsionit 18 

Strategjitë antikorrupsion 20 

OPSIONET E MUNDSHME PËR EDUKIMIN ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLA 21 

KONCEPTET KRYESORE TË PËRDORURA NË EDUKIMIN ANTI-KORRUPSION 23 

PËRMBAJTJA E EDUKIMIT ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLA 26 

Pikëpamjet (kontekstuale) të ngushta dhe të gjera 26 

Temat kryesore të edukimit anti-korrupsion 26 

Programi i integruar i edukimit anti-korrupsion 27 

Shembulli i një programi të integruar 29 

KËSHILLA DIDAKTIKE TË EDUKIMIT ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLA 33 

Sigurimi i informacioneve 33 

Zhvillimi i qëndrimeve 33 

Ndryshimi i qëndrimeve 24 

Perspektivat morale dhe konvencionale 35 

Zhvillimi i një programi individual anti-korrupsion 38 

SHEMBUJ SE SI MUND TË IMPLMENTOHET PROGRAMI I EDUKIMIT 

ANTI-KORRUPSION NË DISIPLINA TË NDRYSHME NË SHKOLLË 41 

Historia 41 

Edukata qytetare, shkenca politike 50 

Etika, psikologjia, religjioni 70 

SHTOJCA I 95 

Përgatitja për trajnimin për të menduarit kritik 96 

Dukuria e korrupsionit në Lituani dhe në botë 100 

Kodi i etikës së mësimdhënësve 103 

SHTOJCA II 111 

Veton Sylhasi: Korrupsioni dhe klasifikimi i tij sipas këndvështrimit kosovar 112 

• Hyrje 112 

• Përkufizimi i korrupsionit 112 

• Format e korrupsionit 113 

Mitosja 

Nepotizmi, favoritizmi dhe klientelizmi 

Mashtrimi 

Përvetësimi 

• Korrupsioni politik dhe administrativ 114 

• Shkaqet e korrupsionit 115 

• Pasojat e korrupsionit 116 

Korrupsioni, varfëria dhe pabarazia 

Korrupsioni dhe stabiliteti fiskal

Korrupsioni, zhvillimi dhe investimet 

Korrupsioni, besueshmëria dhe legjitimiteti i shtetit 

Korrupsioni dhe ndihma zhvillimore 

Korrupsioni dhe mjedisi 

• Strategjitë për luftimin e korrupsionit 118 

Strategjitë që bazohen në sundimin e ligjit 

Strategjitë parandaluese 

Strategjitë për ndërtimin e institucioneve 

Strategjitë për informimin më të mirë të publikut 

• Luftimi i korrupsionit përmes edukimit 120 

SHTOJCA III 121 

Mësimet model për edukimin kundër korrupsionit të bazuara në kurrikulin kosovar 

Psikologji – Personaliteti 122 

Histori – Napoleon Bonaparta, ngritja dhe rënia e tij 126 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Thumba pa helm (Tregimi: Topazi) 129 

Edukatë Qytetare – Krimi dhe format e tij 131 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Fjalia dëftore 134 

Edukatë Qytetare – Obligimet e qeverisë ndaj qytetarëve 136 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Si t’i dallojmë fjalët e përbëra me bashkërenditje 140 

Psikologji – Drogat psiko-aktive dhe ndryshimi i gjendjes së vetëdijes 143 

Sociologji – Kultura 145 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Poema e mjerimit (Migjeni) 148 

Edukatë Qytetare – Demokracia 150 

Edukatë Qytetare – Paraja dhe sistemi i pagesave 152 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Me fol shqip (Kiço Blushi) 154 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Paraja (Hasan Zyko Kamberi) 156 

Biologji – Shumëllojshmëria dhe rëndësia ekonomike e farëzhveshurave 158 

Histori – Revolucioni socialist i tetorit 160 

Gjuhë angleze – Filmi 162 

Edukatë Qytetare – Krimi dhe format e tij 164 

Filozofi – Pikëpamjet filozofike-sociale të Makiavelit 166 

Gjuhë dhe Letërsi Shqipe – Përemrat vetorë 168 

SHTOJCA IV 171 

Materiale për trajnim

Fjala e koordinatorit 

Njëra ndër dukuritë negative që pengon zhvillimin ekonomik dhe shoqëror të 

një vendi është korrupsioni. Kjo dukuri me të drejtë quhet “kancer i shoqërisë”, sepse 

një njeri i prekur nga kanceri humb imunitetin, ndërsa një shtet me shkallë të lartë të 

korrupsionit humb besueshmërinë e qytetarëve. Shtetet në tranzicion janë veçanërisht 

të rrezikuara nga ky fenomen për arsye se korrupsioni nuk lejon destinimin e fondeve 

publike për zhvillimin e sektorëve jetik, por i kanalizon ato në përfitime personale apo 

klanore. Në një shoqëri të tillë, cilësia e jetës së qytetarëve është e ultë dhe ndikimet 

janë posaqërisht të dëmshme për pjesën më të varfër të shoqërisë. 

Të gjithë pjestarët e shoqërisë duhet të mobilizohen në parandalimin dhe 

luftimin e korrupsionit. Në mesin e strategjive të shumta për ballafaqim me 

korrupsionin, edukimi paraqet veglën më të fortë në duart e shoqërisë, me efektin më 

të madh parandalues. Kjo është arsyeja që Qendra për Arsim e Kosovës (KEC) ka 

filluar implementimin e programit “Edukimi Kundër Korrupsionit” - EKK. 

“Edukimi Kundër Korrupsionit” është një nismë e Institutit për Shoqëri të 

Hapur në New York që është duke u zbatuar në shtatë vende të Evropës dhe Azisë. 

Synimi i këtij programi është reduktimi i praktikave korruptive në shoqëri përmes 

promovimit të qytetarisë aktive. Ky synim, përveq tjerash do të realizohet edhe me anë 

të aftësimit të mësimdhënësve për të përfshirë idenë e luftës kundër korrupsionit në 

kurrikulin shkollor. 

Ky libër do të ndihmojë mësimdhënësit që brenda programit shkollor ekzistues 

të organizojnë disa orë mësimore në të cilat do të prezantohen pasojat e korrupsionit 

si dhe mënyrat për parandalimin dhe luftimin e tij. Me këtë, gjeneratat e reja do të 

edukohen që të mos bien pre e korrupsionit dhe të kenë guximin qytetar për t’u 

përballur me këtë dukuri të dëmshme. Libri përbëhet nga pjesa kryesore, e cila është 

përgatitur nga mësimdhënësit e Lituanisë ku programi për herë të parë filloi të 

implementohet dhe nga shtojcat të cilat përmbajnë materiale të disenjuara për zbatim 

në rrethanat kosovare. 

Modelet e mësimit, të përgatitura nga mësimdhënësit kosovarë, janë të 

mirëseardhura jo vetëm për mësimdhënësit e trajnuar në kuadër të programit EKK, 

por edhe për të gjithë ata mësimdhënës të cilët dëshirojnë që në procesin e tyre 

mësimor të përfshijnë idenë e parandalimit dhe të luftës kundër korrupsionit. Modelet 

shërbejnë si udhëzues praktik që ndihmojnë mësimdhënësit në planifikimin e orëve 

mësimore të atyre njësive që mundësojnë përfshirjen e nxënësve në diskutim për 

pasojat e korrupsionit dhe për mënyrat më efikase në luftimin e tij. Ato janë të 

përgatitura kryesisht nga mësimdhënësit e shkencave shoqërore për arsye se në 

programin shkollor të këtyre shkencave ka hapësirë më të madhe për përfshirjen e 

idesë së luftës kundër korrupsionit. 

Libri është i mirëseardhur edhe për zyrtarët e arsimit, administratorët e 

shkollave, prindërit, studentët, si dhe të gjithë ata që dëshirojnë të marrin informacion 

për mënyrën e përfshirjes së idesë së luftës kundër korrupsionit në kurrikulin shkollor. 

Kam kënaqësinë që të gjithë atyre që kanë kontribuuar në përgatitjen e këtij 

libri t’ju shpreh falenderime të përzemërta. 

Prishtinë, tetor 2006 Melinda Mula 

Koordinator i programit EKK

HYRJE 

EDUKIMI ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLAT E MESME - mjet metodologjik 

Pse është krijuar ky mjet metodologjik? 

Ky mjet metodologjik është krijuar mbi bazën e projekteve “Edukimi kundër 

korrupsionit’ dhe “Përmirësimi dhe shpërndarja e programeve edukative 

antikorrupsion”. Projektet janë kryer në kuadër të Programit Kombëtar 

antikorrupsion, i cili do të zbatohet gjatë periudhës 2002-2006. Seimat e Republikës 

së Lituanisë i kanë vënë detyrë qeverisë që të organizojë në bashkëpunim me 

shërbimin special të hetimeve, implementimin e masave të parapara ne Programin 

Kombëtar Antikorrupsion. Pjesëmarrësit në programin e edukimit përfshijnë 

shumicën e ministrive të Republikës së Lituanisë, Qendrën lituaneze për parandalimin 

e krimit dhe ekspertët nga Phare. 

Qëllimi kryesor i këtij programi është edukimi i publikut dhe shpërndarja e 

informacioneve për aktivitetet antikorrupsion dhe parandalimin e korrupsionit. 

Korrupsioni shihet më shumë si një problem urgjent në vendet postkomuniste se sa në 

shtetet perëndimore. Sistemet komuniste janë bazuar në korrupsion si një forcë e 

konsoliduar, ku kleptokracia dhe klientelizmi janë bërë normë. Një sjellje dhe mënyrë 

e tillë e të menduarit ka penguar krijimin e shteteve demokratike dhe të ekonomisë 

private të bazuar në konkurrencë të hapur. Për ta trajtuar natyrën e sofistikuar dhe 

specifike të krimeve të korrupsionit në Lituani, është themeluar agjencia e posaçme 

në vjeshtë të vitit 1997, e quajtur Shërbimi Special për Hetime (STT). 

Programi Kombëtar Antikorrupsion (më poshtë i referuar si PKAK), i përshtatur nga 

Seimas ka pasur një objektivë më të gjerë se sa detektimi i krimeve të korrupsionit. 

Një theks i veçantë është vënë mbi parandalimin e korrupsionit dhe edukimit të 

shoqërisë. Për një nga detyrat kyçe, PKAK thotë me sa vijon: 

Në mënyra të ndryshme të promovohet jotoleranca për manifestimin e korrupsionit: 

për këtë qëllim është e nevojshme vendosja e një bashkëpunimi të ngushtë me 

organizatat joqeveritare dhe mass mediet, zhvillimi dhe futja e programeve 

antikorrupsion në sistemin e edukimit. 

Plani i Veprimit i PKAK-së, sigurohet për zhvillimin dhe zbatimin e rekomandimeve 

metodologjike për edukimin antikorrupsion. 

Për më tepër, neni 10 i Ligjit për Parandalimin e Korrupsionit, i vitit 2002, përcakton 

përfshirjen e edukimit antikorrupsion në programin e përgjithshëm mësimor si në 

vazhdim: 

1. Edukimi antikorrupsion është një pjesë integrale e ngritjes së vetëdijes së 

publikut nga pikëpamja e promovimit të integritetit personal, përgjegjësisë 

qytetare, të kuptuarit e të drejtave të njeriut dhe detyrave ndaj shoqërisë dhe 

shtetit të Lituanisë dhe sigurimit të implementimit të qëllimeve të parandalimit 

të korrupsionit. 

2. Edukimi antikorrupsion i publikut duhet të bëhet në të gjitha llojet dhe nivelet 

e edukimit institucional në përputhje me programet adekuate të edukimit, 

përmes medieve dhe mjeteve tjera. 

15


Shkollat e përgjithshme kanë marrë pjesë aktivisht në zhvillimin e mjeteve 

metodologjike. Gjatë shpalljes së tenderit për pjesëmarrje në pilot projekte, 70 shkolla 

u përgjigjën pozitivisht. Si rezultat i kësaj, u zgjodhën 11 ekipe shkollore, të përbëra 

nga mësimdhënës të psikologjisë, etikës, historisë, shkencave politike dhe edukimit 

qytetar. Gjatë mbajtjes së punëtorive, ata fituan njohuri dhe mësuan teknika të reja për 

t’i aplikuar gjatë leksioneve të tyre dhe aktiviteteve të tjera edukative. Në vitin 2004, 

u bë trajnimi gjatë shërbimit për ata mësimdhënës, të cilët nuk morën pjesë në 

projekte. 

Si mund të përdoret ky mjet metodologjik? 

Hartuesit e këtij mjeti, shpresojnë se ky publikim do t’u ndihmojë mësimdhënësve që 

të jenë të gatshëm për t’u përfshirë në edukimin antikorrupsion dhe të marrin më 

shumë njohuri mbi konceptin e korrupsionit dhe mundësitë e integrimit të trajnimit 

antikorrupsion në disiplinat kryesore dhe aktivitetet shtesë të programit mësimor. Ata, 

gjithashtu, besojnë se kjo do t’i inkurajojë nxënësit që të kenë interesim më të madh 

për jetën publike, të jenë më aktivë dhe të tregojnë forcën e arsyetimit, derisa shprehin 

qëndrimet e tyre qytetare përkitazi me çështjet të cilat janë me rëndësi për të gjithë ne. 

Shembujt praktikë të mësimeve dhe aktiviteteve shtesë të programeve mësimore do të 

ndihmojnë që të kuptohet më mirë përmbajtja e trajnimit antikorrupsion dhe 

mundësitë e aplikimit të metodave të prezantuara. 

Për ata që kanë nevojë për më shumë informata, është prezantuar materiali shtesë dhe 

janë dhënë referenca për burimet e informacionit, përfshirë këtu edhe faqet e 

internetit. Për më shumë informata për trajnimet në shërbim të programit “Mundësitë 

e Edukimit Antikorrupsion në Edukimin e Përgjithshëm Shkollor”, ju lutemi 

kontaktoni Qendrën Moderne Didaktike përmes adresës së mëposhtme: Studentu 39- 

401, LT-08106 Vilnius; tel/fax (+370 5) 275 14 10; e-mail: daiva.dc@vpu.lt; http: 

www.vpu.lt/scd 

16

Korrupsioni në lëvozhgë 


Ka shumëçka të flitet për korrupsionin, por jo gjithçka që konsiderohet si korrupsion 

nga publiku ose mediet, në të vërtetë është korrupsion. Në anën tjetër, korrupsioni nuk 

njihet gjithmonë si vepër kriminale. Ndonjëherë ekziston një perceptim sipërfaqësor i 

arsyeve, parakushteve, pasojave të korrupsionit dhe mënyrave për ta luftuar atë. Në 

këtë mënyrë, para se të fillojmë trajnimin e mësimdhënësve kundër korrupsionit, do të 

sqarohet kuptimi i termit korrupsion si dukuri. 

Ç’është korrupsioni? 

Në disa pika, fjala ‘korrupsion’ kishte kuptimin e prishjes dhe rënies morale. Sot, 

definicioni i shkurtër është keqpërdorimi i fuqisë së pushtetit për interesa 

personale. PKAK e definon korrupsionin si “çdo shërbyes civil ose person me status 

ekuivalent që nuk sillet në përputhje me ligjet dhe standardet e vendosura të etikës ose 

të gradimit dhe njëkohësisht kërkon përfitime materiale për vete apo për persona të 

tjerë, duke dëmtuar në këtë mënyrë interesat shoqërore dhe shtetërore.”. 

Ekzistojnë shumë përkufizime për korrupsionin dhe në mënyrë konstante ato i 

nënshtrohen ndryshimeve, varësisht nga perceptimi i kësaj dukurie. Prandaj është më 

e lehtë që të identifikohet korrupsioni me karakteristikat e veta se sa si përkufizim. 

Krahasimi i koncepteve të ndryshme për korrupsionin tregon se veprat e njohura si 

korrupsion në përgjithësi mund të jenë kur: 

1. Personalitete në pushtet marrin vendime që janë relevante për shoqërinë; 

2. Shkelja e normës ligjore që rregullon vendimmarrjen, legjislacionin, parimet, 

kriteret, procedurat për qëllime të caktuara. 

3. Persona që kërkojnë vendime të favorshme për ta. 

4. Shkëmbime të dëmshme reciproke midis vendimmarrësit dhe atyre që e 

kërkojnë këtë vendim; 

5. Shkelje e normave të vendimmarrjes, dëme të shkaktuara shoqërisë (Van 

Duyne, 2001:74-76) 

Me fjalë të tjera, korrupsioni blen apo shet vendime, duke shkelur drejtësinë. Drejtësia 

mund të marrë ose formë ligjore (kur shkelet një normë e shkruar) ose një formë 

morale (kur nuk ka standarde të vendosura të mirësjelljes, por që ekziston ndjenja e 

përbashkët se një vepër e tillë është e padrejtë). 

Sipas definicioneve të dhëna më lart, vendimet korruptive janë vetëm ato të cilat 

‘shiten’ nga shërbyesit civilë dhe politikanët, derisa vetë korrupsioni mund të jetë 

publik dhe politik. Në fakt, korrupsioni mund të ndodh edhe në sektorët jo qeveritarë 

dhe ky konsiderohet krim kur shkel interesat e publikut. 

17

Format e korrupsionit 


Vendimet e shitura mund të kenë ndikim mbi disa çështje të ndryshme (sigurimi dhe 

lehtësimi i shërbimeve, lejeve dhe vizave, punësimi dhe gradimi i të punësuarve; 

nxjerrja e ligjeve; heqja e dënimeve, fshehja e krimit; shpërblimi dhe përfitime të tjera 

materiale; grante; urdhra shtetërore, sigurime të informacioneve sekrete; lirimi nga 

tatimet etj.( Në shkëmbim të këtyre vendimeve, mund të ofrohen forma të ndryshme 

shpërblimi, ka shumë forma të korrupsionit dhe është vështirë të bëhet klasifikimi i 

tyre. Ajo që e bën detyrën akoma më të vështirë se në disa vende të ndryshme, krime 

të ndryshme konsiderohen korrupsion (mitoja me sa duket është një përjashtim). 

Krimet e korrupsionit të përfshira në legjislacionin e vendeve të ndryshme janë si në 

vazhdim: 

1. Marrja, zhvatja ose dhënia e mitos; 

2. Menaxhimi i keq apo përvetësimi i pronave të shtetit; 

3. Përdorimi jo i ligjshëm i informacioneve shtetërore konfidenciale; 

4. Tregtia përmes ndikimit dhe përdorimi i saj për përfitime personale; 

5. Mashtrimi në zgjedhje dhe ndërhyrja në to; 

6. Përhapja e informacioneve të pasakta ose sigurimi i tyre për t’i çorientuar 

hetuesit; 

7. Pasurimi jo ligjor; 

8. Pengimi ose ndërhyrja në urdhrat shtetërore; 

9. Dënimi i personave, të cilët informojnë për sjellje të pahijshme të zyrtarëve 

10. Moskryerja 

11. Dëmtimi i shërbimeve publike (Grosse, 2000) 

Në përpjekje për të bërë një klasifikim të vargut kaotik të mundësive për 

korruptim, P Van Duyne ka sugjeruar një sistem të bazuar në sektorë (Van Duyne, 

2001:76). Sistemi tregon se korrupsioni është i mundshëm në tre sektorë (publik, 

privat dhe politik), gjithashtu edhe ndërmjet tyre siç vijon: 

Sektori publik Sektori privat Sektori politik 

Sektori publik X X X 

Sektori privat X X 

Sektori politik X 

Mbi bazën e këtij klasifikimi, janë të mundura gjashtë grupe krimi. Forma e njëjtë 

e krimit p.sh. mitoja, mund të ndodh në çdo grup. 

Argumentet ‘për’ dhe ‘kundër’ korrupsionit 

Hulumtimet e para sistematike për pasojat e korrupsionit janë bërë jo shumë kohë 

më parë. Në të kaluarën, disa ekonomistë dhe politikanë kanë thënë se korrupsioni 

ishte i dobishëm për shkak se: 

• lehtësonte vendimmarrjen duke ia lyer rrotat makinerisë së shtetit dhe në 

këtë mënyrë rriste efikasitetin ekonomik. 

• kursente kohë dhe pasi ‘koha është para’, ai gjithashtu kursente para; 

18


• transferonte parimet e konkurrencës së tregut të lirë në fushën e 

strukturave shtetërore, pasi që shuma e mitos së ofruar gjatë konkurrimit 

tregonte kapacitetin e kompanisë; 

• kompensonte të ardhurat e vogla të shërbyesve civilë duke kursyer fondet 

buxhetore. 

Por një shikim më i hollësishëm i efektit të korrupsionit dhe nivelit të tij në vende të 

ndryshme dhe ekonomitë e tyre, tregon rolin negativ që korrupsioni ka luajtur në një 

numër të fushave të jetës publike. 

Efekti në ekonomi 

• në shtetet e korruptuara, komuniteti i biznesit duhet të ndajë disa nga fondet e 

veta për korrupsionin, çfarë shkurton investimet dhe prodhimin kombëtar 

bruto; 

• korrupsioni i zë frymën konkurrencës së lirë, me dëmin më të madh që u 

shkaktohet kompanive të vogla; 

• me konkurrencën në rënie, cilësia e mallit dhe e shërbimeve bëhet më e keqe; 

• të ardhurat shtetërore bien dhe ekonomia në hije rritet; 

• aty ku tolerohet korrupsioni, shërbyesit civilë marrin të ardhura të vogla dhe, 

me gjithë buxhetin e kursyer, qytetarët e rëndomtë duhet t’u paguajnë atyre 

mito nga xhepat e vet; 

• investuesit e huaj kanë më pak besim tek shteti dhe kontributi i tyre ndaj 

ekonomisë së vendit bie. 

Efekti mbi qeverisjen e shtetit: 

• Më pak investime shtetërore dhe më pak efikasitet i ndërmarrjeve shtetërore 

• Fushat e aktiviteteve qeveritare dhe strukturat e shpenzimeve i nënshtrohen 

ndryshimit – zyrtarë publikë të korruptuar “shtyjnë” projektet, të cilat 

garantojnë shuma më të mëdha. 

• Egoizmi i zyrtarëve publikë lë në hije të menduarit strategjik në kuptimin e 

nevojave të shtetit, prandaj mungon vëmendja e duhur për problemet 

ekonomike dhe sociale; 

• Kualiteti i shërbimeve publike bie. 

Pasojat socio-politike: 

Shkaktari themelor i korrupsionit është egoizmi. Në këtë mënyrë, nuk mund ta 

konsiderojmë korrupsionin si formë të jashtëzakonshme dhe patologjike e sjelljes: 

secili nga ne priret të kujdeset për vete. Tundimi për të vepruar në mënyrë korruptive 

ngrihet me rritjen e nevojave të konsumit dhe mirëqenia personale bëhet më e 

rëndësishme se sa ajo publike, e cila pothuajse lihet në harresë. Si rezultat, politikanët 

dhe shërbyesit civilë, fillojnë të keqpërdorin pozitën e tyre për të krijuar mirëqenie 

personale. Duke e parë këtë, të rinjtë i shohin shërbimet civile si një mënyrë jetese 

komode dhe atraktive. Shoqëria konsumuese nuk i duron skandalet e korrupsionit, 

megjithatë mos durimi i saj është disi thikë me dy presa: është më e pakënaqur, sepse 

dikush ka përfitime më të mëdha se sa për faktin e ekzistimit të vetë korrupsionit. 

19


Me gjithë homogjenitetin e natyrës njerëzore, shoqëritë nuk janë të korruptuara njëjtë. 

Niveli i korrupsionit mund të lidhet me kulturën, mentalitetin dhe traditat e një 

shoqërie të caktuar. Për shembull, mendohet se korrupsioni si një e keqe më lehtë 

kuptohet nga shoqëritë protestante, sepse etika protestante bën një dallim më të qartë 

midis vlerave publike dhe atyre individuale. Në shoqëritë ku korrupsioni është gati i 

ligjshëm si p.sh, klientelizmi si forcë konsoliduese në sistemet komuniste, është 

shumë më e vështirë të ndryshohen veset e jetesës dhe të menduarit. 

Korrupsioni më shumë lëshon rrënjë në vendet ku njerëzit janë më pak të arsimuar, 

ndërsa vetëdija publike është më e ultë. 

Korrupsioni mund të nxitet nga një numër faktorësh shoqërorë dhe ekonomikë: 

ekonomia e dobët, papunësia, buxheti shtetëror i administruar keq, ndërhyrja e 

shteteve më të fuqishme dhe korporatave. Shërbyesit civilë mund të demoralizohen 

nga pagat e ulëta, gradimi që nuk ka të bëjë me kualitetin e punës, qëllimet jo të qarta 

të organizatës dhe klientelizmin e krijuar midis eprorit dhe vartësit. 

Strategjitë antikorrupsion 

Në vitet e fundit, shtetet demokratike kanë zhvilluar gjithnjë e më shumë iniciativa 

politike dhe publike për ta luftuar korrupsionin. Për këtë qëllim është krijuar 

organizata ndërkombëtare, Transperancy International (TI). Ajo bën hulumtime për 

korrupsionin në nivele të ndryshme, në shtete të ndryshme dhe zhvillon e përhap 

standardet antikorrupsion. Aksionet kundër korrupsionit janë përkrahur nga Banka 

Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar, Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe 

Zhvillim, Bashkimi Evropian dhe Kombet e Bashkuara. Në republikën e Lituanisë, 

trupi kryesor që koordinon luftën kundër korrupsionit është Shërbimi Special për 

Hetime, i themeluar në vitit 1997. 

Reduktimi i nivelit të korrupsionit nuk është një proces as i lehtë dhe as i shpejtë. Pasi 

që shkaqet e korrupsionit mund të përbëhen nga faktorë të ndryshëm të drejtpërdrejtë 

dhe të tërthortë, (përfshirë këtu politikën jo të duhur ekonomike, vetëdijen e ultë të 

publikut, shoqërinë e dobët civile, mungesën e përgjegjësisë së institucioneve 

shtetërore dhe traditat kombëtare), lufta kundër korrupsionit duhet të marrë një qasje 

të shenjtë të rrethuar nga një llojllojshmëri masash. Derisa korrupsioni është një krim 

sistematik, dënimi i zyrtarëve mbetet një shou i “kurbanit në gjyq” me publikun e 

vetëdijshëm për një numër të tjerësh, të cilët janë njësoj fajtorë, por që kanë arritur të 

ikin. 

Duke i pasur parasysh arsyet që lehtësojnë praninë dhe rritjen e korrupsionit në një 

vend të caktuar, strategjitë antikorrupsion mund të përbëhen nga një varg masash, si 

për shembull: 

• Miratimi i kritereve të qarta dhe procedurave për punësimin dhe avancimin e 

shërbyesve civilë; 

• Vendosja e procedurave të qarta (transparente) për t’i bërë vendimet relevante 

për publikun dhe shtetin që janë të bazuara në paanshmëri dhe që synojnë 

mirëqenien e qytetarëve; 

• Ndarja e posteve politike dhe shtetërore; ndalesat e vëna mbi shërbyesit 

publikë komunalë për të përfaqësuar partitë politike; 

• Ndalesat e vëna për shërbyesit civilë për të marrë pjesë në aktivitetet 

komerciale; 

• Kërkimi i transparencës dhe ligjshmërisë së të ardhurave dhe shpenzimeve të 

partive politike; 

20


• Monitorimi dhe deklarimi i të ardhurave të politikanëve; 

• Regjistrimi i dhuratave të marra nga politikanët; 

• Zhvillimi i kodeve të mirësjelljes për shërbyesit civilë dhe politikanët për të 

plotësuar sistemin ligjor; 

• Plotësimi i legjislacionit me definicione të qarta për veprat e korrupsionit; 

• Autorizimi i vendimeve të miratuara nga shërbyesit civilë dhe vendosja e 

kërkesës për të pasur një vendim të një rëndësie të veçantë të marrë me 

aprovim të përbashkët; 

• Përmirësimi i procedurave për prokurimin publik dhe privatizimi i pronës 

shtetërore. 

Masat antikorrupsion të synuara në Lituani, janë siguruar nga programi kombëtar 

antikorrupsion. Edukimi, luan një rol kryesor në përpjekje për të ngritur dhe ndërtuar 

vetëdijen qytetare. 

OPSIONET E MUNDSHME PËR EDUKIMIN ANTIKORRUPSION NË 

SHKOLLA 

Edukimi antikorrupsion në shkolla mund të jetë formal dhe joformal. Në nivelin 

formal, elementet e edukimit antikorrupsion mund të përfshihen në programin 

mësimor të arsimit të përgjithshëm. Në nivelin joformal, mund të promovohen 

iniciativat shtesë të programit mësimor si: fushatat qytetare, konferencat e nxënësve 

dhe organizime të tjera. 

Pasi që caku kryesor i edukimit antikorrupsion është formimi i vetëdijes qytetare, 

ambienti më i favorshëm për këtë janë disiplinat shoqërore, përfshirë këtu edukatën 

qytetare, historinë, shkencat politike dhe etikën. Lidhja me këto disiplina është e 

pashmangshme, sepse problemi i korrupsionit diskutohet duke përdorur terma ligjorë, 

politikë, historikë dhe ekonomikë. 

Integrimi i edukimit antikorrupsion në rrjedhën e arsimit të përgjithshëm, është i 

pamundur pa e vënë atë në një kontekst të caktuar. Për shembull, është shumë e 

vështirë të kuptohet problemi i korrupsionit pa diskutuar së pari qëllimin e shërbimit 

civil, kërkesat etike dhe ligjore për shërbyesit civilë. Nëse këto tema nuk shqyrtohen 

gjatë leksioneve të edukatës qytetare ose shkencave politike, mund të jetë i vështirë 

integrimi i edukimit antikorrupsion në përgjithësi. Në anën tjetër, edukimi 

antikorrupsion nuk ka të bëjë vetëm me mësimdhënie, por edhe për sigurimin e 

informacioneve. Koncepte të rëndësishme dhe vlera mund të transmetohen gjatë 

diskutimit gjithashtu edhe të temave të tjera. 

Çdo herë kur bëhet një sugjerim për të përfshirë tema të reja në programin mësimor të 

arsimit të përgjithshëm, ekziston një brengë se ka shumë programe dhe shumë pak 

kohë për t’i mbuluar ato. Sugjerimi për të filluar edukimin antikorrupsion nuk përbën 

përjashtim. Sidoqoftë, kjo brengë mund të bëhet më e lehtë pasi ekzistojnë shumë 

mënyra për të integruar materialin e lëndës. 

Një mënyrë për t’u marrë me këtë çështje është formulimi i qartë dhe theksimi i 

problemeve të edukimit antikorrupsion dhe krijimi i një moduli të veçantë prej disa 

leksionesh. Një mënyrë tjetër e prezantimit të lëndës, është të diskutohet ajo si pjesë e 

temave dhe problemeve të tjera, duke e prezantuar atë si një ilustrim apo specifikim të 

një rasti të caktuar. Ne do t’iu prezantojmë të dy shembujt: atë të modulit të integruar 

dhe të programit të integruar. E rëndësishme është që edukimi antikorrupsion të mos 

mësohet ndaras nga disiplinat e tjera. 

21


Një problem i veçantë i edukimit antikorrupsion është si të parandalohet që ai të bëhet 

kurs për të mësuarit e sjelljes korruptuese. Sikurse në shumë raste të tjera kur 

përpjekjet e shkollës për mësimin e normave që janë e kundërta e sjelljes “komode”, 

edukimi antikorrupsion, kërkon që mësimdhënësit të ushtrojnë dijen e tyre, 

mprehtësinë psikologjike dhe aftësitë metodike derisa prezantojnë temën. 

Qëllimi i edukimit antikorrupsion është që të ndërtohen vlerat dhe të zhvillohen 

kapacitetet e nevojshme për të formuar qëndrimin qytetar të nxënësve kundër 

korrupsionit. 

Detyrat e edukimit antikorrupsion: 

1. Njohja e dukurisë së korrupsionit: esenca, arsyet dhe pasojat e tij 

2. Promovimi i jotolerancës ndaj korrupsionit 

3. Demonstrimi i mundësive për luftimin e korrupsionit 

4. Kontributi ndaj standardeve, që tashmë janë përfshirë në programin mësimor 

të arsimit të përgjithshëm, 

• Vlerat (respektimi i vlerave demokratike; interesimi për gjithçka që ndodh; 

ndershmëria, përgjegjësia për veprimet dhe sjelljen e dikujt; vetëpërmirësimi i 

vazhdueshëm si dhe përmirësimi i njohurive dhe kompetencave shoqërore dhe 

kulturore etj). 

• Forcimi i kapaciteteve (për të komunikuar, gjetur, proceduar dhe transmetuar 

informacionet; të menduarit kritik dhe zgjidhja e çështjeve; planifikimi 

racional dhe organizimi i aktiviteteve; menaxhimi i kohës, i burimeve 

financiare dhe burimeve të tjera; veprimi kreativ, me domethënie, marrja e 

iniciativave, të qenët i pavarur, marrja e përgjegjësisë për veprimet e dikujt, 

komunikimi dhe bashkëpunimi, zgjidhja e mosmarrëveshjeve dhe konflikteve 

në mënyrë konstruktive, pjesëmarrja në jetën shoqërore në shkollë, 

komunitetin lokal dhe shoqëri; nëse është e nevojshme ushtrimi i udhëheqësve 

në zbatimin e planeve, etj. 

Rezultati përfundimtar është formimi i një personaliteti i cili është i vetëdijshëm për 

kërcënimet që paraqet korrupsioni për mirëqenien publike dhe sigurinë shtetërore, 

jotolerant ndaj shfaqjeve të korrupsionit, i aftë dhe që kërkon të eliminojë këtë të 

fundit. 

22


KONCEPTET KRYESORE TË PËRDORURA NË EDUKIMIN 

ANTIKORRUPSION 

Korrupsioni është një aktivitet i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, kërkesë a pranim i një 

materiali a përfitimi tjetër (një dhuratë, shërbim, premtim a privilegj) nga shërbyesi 

civil apo nga personi me një status ekuivalent, për veten ose për një person tjetër, për 

kryerjen a moskryerjen e një funksioni të caktuar. Gjithashtu janë veprimet ose 

mosveprimet e një shërbyesi civil a një personi me status ekuivalent në kërkim të 

marrjes së një materiali dhe përfitimeve të tjera për veten dhe persona të tjerë. 

Korrupsioni është një ofertë e drejtpërdrejtë ose e tërthortë, apo sigurimi i një 

materiali a përfitimi tjetër (një dhuratë, shërbim, premtim a privilegj) ndaj një 

shërbyesi civil a një personi me status ekuivalent për kryerjen a moskryerjen e 

funksioneve të caktuara, si dhe aktivitetet e ndërmjetësimit për kryerjen e veprimeve 

të specifikuara në paragraf. ( Ligji mbi Shërbimin Special për Hetime, 2000). 

Parandalimi i korrupsionit nënkupton zbulimin dhe eliminimin e shkaqeve dhe 

kushteve të korrupsionit përmes zhvillimit dhe zbatimit të një sistemi të masave 

adekuate, sikurse edhe të përmbajturit e personit për moskryerjen e krimeve të 

korrupsionit. 

Krimet e korrupsionit përfshijnë marrjen e ryshfetit, marrjen e ryshfetit përmes 

ndërmjetësuesit, ofrimin e ryshfetit, krime të tjera të kryera në sektorin publik, ose 

gjatë ofrimit të shërbimeve publike për përfitime personale a për përfitime të të 

tjerëve, përfshirë këtu tejkalimin dhe keqpërdorimin e autoritetit të dikujt, 

keqpërdorimin e detyrës, falsifikimin e dokumenteve e pajisjeve matëse, shpërdorimin 

a përvetësimin e pronës, zbulimin e një sekreti zyrtar apo komercial, një deklaratë 

false për të ardhurat, profitin apo pronën, legjitimimin e veprimeve të krimit, 

ndërhyrjen në veprimet e një shërbyesi civil a të një personi që kryen funksione 

publike apo veprime të tjera kriminale, qëllimi i të cilave është kërkimi, zhvatja dhe 

dhënia e ryshfetit apo përpjekja për mbulimin e dhënies dhe marrjes së ryshfetit. 

Marrja e ryshfetit (neni 225 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 2000). 

Një shërbyes civil, zyrtar apo person me një status ekuivalent, i cili në mënyrë të 

drejtpërdrejtë ose të tërthortë për interesa të veta a për interesa të të tjerëve, pranon, 

premton e bën një marrëveshje për të pranuar ryshfet, kërkon ose provokon që të 

jepet/merret ryshfet në shkëmbim të veprimeve të ligjshme dhe të paligjshme, duke 

dëmtuar autoritetin e vet (kjo është forma më e thjeshtë e manifestimit të tij). 

Shkalla e lartë është 250 MMW (aktualisht, 1 MMW është LTL 125). 

Vepra penale është deri në 1 MMW. 

Përgjegjësia për marrjen e ryshfetit bie jo vetëm mbi personin e thjeshtë, por edhe mbi 

entitetin ligjor (një entitet ligjor i nënshtrohet gjobave të mëdha monetare, kufizimeve 

të aktiviteteve, etj). (Neni 20 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 2000). 

Dhënia e ryshfetit (Neni 227 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 2000). 

Çdo person që në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë ofron, premton a jep ryshfet 

për një shërbyes civil, zyrtar a person me status ekuivalent në shkëmbim të veprimeve 

të ligjshme a të paligjshme dhe mosveprimeve në dëm të autoriteteve apo ndaj një 

ndërmjetësuesi që kërkon rezultate të njëjta. 

23


Një person duhet të lirohet nga përgjegjësia penale për korruptim, nëse atij i është 

kërkuar ose është provokuar për të dhënë ryshfet, nëse atij i është ofruar, premtuar apo 

dhënë ryshfet, për të cilin institucionet e zbatimit të ligjit kanë qenë të vetëdijshme. 

Keqpërdorimi i zyrës (Neni 228 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 2000). 

Një shërbyes civil a person me një status ekuivalent që keqpërdor pozitën e tij, 

tejkalon autoritetin e tij dhe nëse këto veprime i shkaktojnë dëm substancial shtetit, 

trupit publik ndërkombëtar, entitetit ligjor a një personi fizik. 

Moskryerja e detyrave zyrtare ( Neni 229 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 

2000). 

Një shërbyes civil a një person me status ekuivalent që për shkak të neglizhencës 

dështon të kryejë detyrat e tij zyrtare, ose i kryen ato në mënyrë të gabuar dhe nëse 

këto veprime i shkaktojnë dëm shtetit, trupit publik ndërkombëtar, entitetit ligjor a një 

personi fizik. 

Dënimi për kryerjen e këtyre krimeve përfshin: 

• Ndalimin për të kryer një punë të caktuar apo angazhimin në aktivitete të 

caktuara 

• Heqjen e lirisë deri në tre vjet (nëse bëhet fjalë për shkallën e lartë nga dy deri 

në tetë vjet). 

Zyrtari publik është personi, i cili derisa punon për autoritetet shtetërore, komunale 

apo institucione, për institucionet e zbatimit të ligjit, kontrollit të shtetit dhe 

mbikëqyrjen e institucioneve apo institucione ekuivalente me to, kryen funksione të 

një përfaqësuesi të shtetit apo ka pushtet administrativ (Neni 290 i Kodit Penal të 

Republikës së Lituanisë, 2000). 

Zyrtarët publikë konsiderohen të jenë këta persona: Presidenti i Republikës së 

Lituanisë, anëtarët e Seimas, kryeministri, kryetari i Bordit të Bankës së Lituanisë, 

kontrolluesi i Shtetit, ministrat, Ombudsmani i Seimas, përfaqësuesit e qeverisë në 

vend, guvernatorët e qarkut, këshilltarët komunalë, kryetarët e komunave, anëtarët e 

këshillave drejtues, gjyqtarët, noterët, prokurorët, hetuesit, të punësuarit e ministrisë 

së mbrojtjes kombëtare, ministrisë së rendit, departamentit të shtetit për siguri, 

departamenti i doganave nën ministrinë e financave, policët, krerët e institucioneve që 

kryejnë funksionet e kontrollit dhe mbikëqyrjes, krerët e inspektorateve, zëvendësit e 

tyre, inspektorët etj. 

Zyrtarët publikë janë shërbyes civilë të njohur me ligj. Kjo do të thotë se përveç 

Ligjit për Shërbime Civile, ata duhet të sillen në pajtim me statusin e tyre përkatës. 

Për shembull, një zyrtar i Shërbimit Special për Hetimeve duhet të veprojë gjithashtu 

edhe në përputhje me statutin e Shërbimit Special për Hetime. E njëjta aplikohet edhe 

për agjencitë e tjera për zbatimin e ligjit. 

Shërbyesi civil është personi i cili punon në shërbime civile, një politikan i shtetit, një 

shërbyes civil i administratës publike sipas Ligjit për Shërbime Civile, si dhe persona 

të tjerë, të cilët gjatë punës për autoritetet shtetërore apo komunale, institucionet e 

zbatimit të ligjit, kontrollit të shtetit dhe mbikëqyrës së institucioneve apo të 

institucioneve ekuivalente me to, kryejnë funksione të përfaqësuesit të shtetit ose kanë 

24


pushtet administrativ, si dhe kandidatët zyrtarë të detyrave të përmendura më lartë. 

(Neni 230 i Kodit Penal të Republikës së Lituanisë, 2000). 

Personat që kanë pushtet përkatës në institucionet shtetërore të jashtme, organizata 

publike ndërkombëtare apo autoritetet gjyqësore ndërkombëtare, si dhe kandidatë 

zyrtarë për detyrat e përmendura, duhet të konsiderohen ekuivalent me shërbyesit 

civilë. 

Për më tepër, personat që punojnë në ndonjë nga institucionet shtetërore, jo qeveritare 

apo private apo që janë të angazhuar në aktivitetet profesionale dhe që kanë pushtet 

relevant në administratën publike, përveç personave që sigurojnë funksione 

ekonomike apo teknike, duhet të konsiderohen ekuivalent me shërbyesit civilë. 

Personat që punojnë në shërbime civile janë politikanët e vendit, shërbyesit civilë të 

administratës publike sipas Ligjit për Shërbime Civile, personat e tjerë të cilët derisa 

punojnë për institucionet shtetërore apo komunale, për institucionet e zbatimit të ligjit, 

kontrollit të shtetit, institucione mbikëqyrëse ose institucione ekuivalente me to, 

kryejnë funksione të përfaqësuesve të shtetit ose kanë pushtet administrativ, si dhe 

personat, të cilët punojnë në organizma që marrin fonde nga shteti dhe buxheti 

komunal dhe fondacionet dhe që kanë pushtet administrativ. (1997 Ligji për 

Rregullimin e interesave Publike dhe Private në Shërbimet Publike). 

Standardet antikorrupsion janë një varg normash ligjore dhe sjelljesh, të cilat 

ndihmojnë për reduktimin e veprave korruptuese. 

Interesi publik nënkupton besimin e publikut lidhur me vendimmarrjet e paanshme 

dhe të drejta të personave në shërbimet civile (1997 Ligji për Rregullimin e interesave 

publike dhe private në shërbimet publike). 

Interesi privat nënkupton interesin privat ekonomik apo jo ekonomik të një kandidati 

apo personi në shërbimet civile (ose e një të afërmi të tij apo anëtari të familjes), i cili 

mund të ndikojë në vendimmarrjen e tij në dëm të detyrave të tij zyrtare. (1997 Ligji 

për rregullimin e interesave publike dhe private në shërbimet publike). 

Konflikti i interesave nënkupton situatën, ku një person në shërbimet civile, i cili 

gjatë kryerjes së detyrave të tij apo udhëzimeve, është i obliguar të marrë një vendim 

ose të marrë pjesë në një vendimmarrje ose të ndjekë udhëzimet që kanë të bëjnë me 

interesin e tij privat. ((1997 Ligji për Rregullimin e interesave publike dhe private në 

shërbimet publike). 

Lobimi nënkupton procesin, përmes së cilit shkëmbehen informatat dhe mendimi i 

grupit, organizatës apo e një pjese të kësaj u transmetohet zyrtarëve publikë (i 

zgjedhuri dhe i emëruari), me synim që të ndikohet në vendimmarrje për përfitime të 

tyre. 

Klientelizmi është sistemi i marrëdhënieve të bazuara në zotimet përfituese reciproke 

dhe lidhjet me një mbrojtës dhe një personi tjetër apo personave (klientë). 

Nepotizmi është punësimi i të afërmeve, shokëve apo të njohurve të afërm pa 

konkurrencë, derisa shkelet parimi i personit më adekuat për vendin e duhur. Kjo 

25


krijon një sistem të të korruptuarve dhe kolegëve të cilët i kanë borxh njëri-tjetrit; ky 

sistem përdoret gjatë marrjes së vendimeve. 

PËRMBAJTJA E EDUKIMIT ANTIKORRUPSION NË SHKOLLA 

Pikëpamje të ngushta dhe të gjera (kontekstuale) 

Edukimi antikorrupsion në shkolla mund të ketë të paktën dy forma. E para është 

shtojca e programit mësimor dhe aktiviteteve shtesë të këtij programi me tema që 

kanë të bëjnë me korrupsionin. Kjo do të ishte e lehtë që të organizohet, nuk do të 

zgjaste shumë, megjithatë do të dukej si ‘shtesë’ e programit mësimor dhe njëra nga 

temat. Forma e dytë është integrimi i analizës së vlerave themelore dhe koncepteve që 

kanë të bëjnë me dukurinë e korrupsionit në disiplinat që tashmë janë ligjëruar, duke i 

kushtuar vëmendje të posaçme aspekteve, të cilave nuk u është kushtuar shumë 

vëmendje më parë. 

Forma e parë e edukimit antikorrupsion nuk është e lehtë vetëm për t’u organizuar por 

gjithashtu është e lehtë që të kontrollohet: thjesht duke u siguruar se të gjitha shkollat 

ose grupet e klasave marrin pjesë në organizimin antikorrupsion. Forma e dytë kërkon 

disa vjet trajnim shoqëror. Prandaj, derisa të bëhet zgjedhja, duhet të sigurohet se 

mësimdhënësit e disiplinave shoqërore janë të njoftuar me objektivat e edukimit 

antikorrupsion, më përmbajtjen e tij dhe me mundësitë. Sigurisht, ekziston edhe 

mënyra e tretë: përfshirja e nxënësve në lëvizjet publike antikorrupsion dhe fushatat 

për ngritjen e vetëdijes, megjithatë këto lëvizje mund të iniciohen vetëm pjesërisht 

nëpër shkolla, prandaj programi ynë nuk do t’i diskutojë të gjitha variacionet e tyre. 

Ky botim bazohet në dy mënyra të mundshme të realizimit të edukimit 

antikorrupsion: atë të ngushtë dhe të gjerë (të integruar). Qëllimi i programit të 

ngushtë është që të njihet korrupsioni si dukuri tek nxënësit, derisa programi i gjerë 

përfshin një grup temash në të cilat edukimi antikorrupsion mund të integrohet. 

Përveç kësaj, ne japim edhe një shembull të një programi të integruar, i cili është 

zbatuar: një tabelë që tregon temat që kanë të bëjnë me korrupsionin, të integruar në 

librat shkollore në klasë të ndryshme. 

Temat kryesore të edukimit antikorrupsion 

Koncepti i korrupsionit. Një llojllojshmëri definicionesh. Kriteri në bazë të të cilit 

është bërë dallimi midis korrupsionit dhe llojeve të tjera të krimit. Subjektet e krimeve 

të korrupsionit dhe llojllojshmëria e formave. 

Pasojat e korrupsionit. Pasojat ekonomike, shoqërore, politike dhe morale. Dëmi i 

dukshëm dhe ai i padukshëm. Viktimat e krimeve të korrupsionit. 

Origjina e korrupsionit. Përhapja e korrupsionit në periudha të ndryshme kohore, 

shoqërore dhe regjime. Shkaktarët psikologjikë, kulturorë, shoqërorë, ekonomikë dhe 

politikë të korrupsionit. Mundësitë e korrupsionit në organizmat demokratike (parti 

politike, zgjedhje, parlament, qeveri, gjykata dhe autoritete vendëse). Interesat publike 

dhe private. 

Mundësitë e luftimit të korrupsionit. Roli i shoqërisë civile (vetëkontrolli, 

jotoleranca, vetëdija). Roli i medieve (sinqeriteti). Forcimi i kornizës ligjore: ligjeve, 

26


kodeve të etikës dhe rregullave. Mënyrat e eliminimit të shkaktarëve dhe 

parakushteve të korrupsionit të siguruara nga strategjitë dhe programet. 

Problemet e luftimit të korrupsionit. Niveli i korrupsionit në Lituani (rezultatet e 

hulumtimeve). Roli i rezultateve të hulumtimeve dhe skandalet nëpër media në 

formimin e qëndrimit ndaj vendit të dikujt. Krimet e korrupsionit të mëdha dhe të 

vogla, të dënueshme dhe jo të dënueshme. Vështirësitë e luftës ndaj korrupsionit: një 

luftë pa fund. 

Programi i integruar i edukimit antikorrupsion 

Personaliteti dhe sjellja 

• Portreti i vetvetes; kush jam unë dhe çka dëshiroj të bëhem? 

• Vlerat personale dhe parimet 

• Esenca dhe qëllimi i jetës 

• Faktorët e jashtëm ndikues: shembuj, autoritete, role shoqërore, situata 

• Kriteri për dallimin e të mirës nga e keqja, sjelljes së mirë dhe asaj të 

pahijshme 

• Vendimet dhe zgjedhjet, shkaktarët dhe efektet 

• Përgjegjësia 

Normat e rregulluara të sjelljes 

• Koncepti i normës morale, e mira morale dhe e keqja 

• Morali dhe tradita 

• Veset, zakonet, traditat dhe normat shoqërore 

• Marrëdhëniet midis moralit dhe ligjit 

• Problemi i mospërsosshmërisë së ligjeve 

• Marrëdhëniet midis normave shoqërore rregulluese dhe lirisë personale 

Drejtësia 

• Drejtësia si ndershmëri 

• Të drejtat njerëzore, barazia dhe paanshmëria 

• Drejtësia shoqërore (shpërndarja e barabartë). 

• Drejtësia si sundim i ligjit 

Fajësia dhe krimi 

• Dëmi si shkak moral i fajit 

• Krimi si shkelje e ligjit 

• Shkaqet e krimit 

• Dënimi dhe sanksionet e tjera 

• Ligjet rregullative të dënimit (Kodi Penal dhe legjislacioni tjetër) 

• Vënia në vend e drejtësisë 

Shoqëria civile dhe shteti 

• Parimet e demokracisë: pjesëmarrja, delegimi dhe përfaqësimi 

• Tri drejtimet e qeverisë 

• Shërbimi civil, detyrat dhe pushteti 

• Kontrolli qeveritar; përgjegjësia, obligimi për të siguruar informacione 

27


Planifikimi i karrierës 

• Çfarë mund të bëjë dhe çfarë dua? 

• Kriteri për zgjedhjen e profesionit 

• Kriteri për zgjedhjen e punësimit 

• Kriteri për punësim dhe procedurat 

28

Temat Psikologjia Etika Edukata qytetare Historia Shkencat politike 

Karakteristikat Teoria e tipareve Kush jeni ju? (Klasa e Një vepër fisnike 

Personaliteti karizmatik 

personale (klasa e 11-të) 5-të) 

(klasa e tetë) 

(klasa e 11-të) 

Shuma dhe tërësia 

(klasa e tetë) 

Ndikimi i Teoria e edukimit Motivi i sjelljes (klasa 

Bashkimi Sovjetik Autoriteti i dukshëm 

rrethit në sjellje shoqëror (klasa e e 7-të dhe e 8-të), Unë 

gjatë periudhës së dhe i fshehur (klasa e 

11-të) 

i përkas (klasës së 7- 

stagnimit (Klasa e 11-të). Konflikti midis 

të) 

10-të) 

qytetarëve dhe qeverisë 


Qëndrimi Qëndrimet dhe Detyrimi për të dhënë “Sjellja është Absolutizmi në 

personal dhe stereotipet (klasa (klasa e 6-të). Veset pasqyra në të cilën Francë (klasa e 8-të) 

sjellja 

e 10-të) 

dhe virtytet (klasa e 5- ne shohim vetveten” 

të). Unë mendoj dhe (klasa e 8-të). “Çka 

unë zgjedh (klasa e 7- është i pandarë dhe 

të). 

çka është i fituar 


Detyrat dhe Rolet shoqërore Rregulla, rregulla... Ligji mbi 

zotimet (klasa e 12-të) (klasa e 7-të) themeloren e 

mbrojtjes së të 

drejtave të fëmijëve 

në Republikën e 

Lituanisë (klasa e 8të) 

Egoizmi dhe 

altruizmi 

Personaliteti dhe sjellja 

“Ju dhe komuniteti i 

shkollës (klasa 8-të 

Vetë angazhimi Detyrat (klasa e 8-të, 

11-të dhe 12-të) 

Përgjegjësia 

29

Nomenklatura në 

kampin socialist 


Dukuria e deficitit 

Nevojat dhe 

motivet 

Nevojat dhe 

ambiciet 

në ish Bashkimin 

sovjetik (klasa e 10të) 

“Koncepti i jetës së 

mirë” (diskutime në 

tryeza të 

rrumbullakëta, klasa 

e 8-të dhe e 10-të) 

Vlera dhe vlerat (klasa 

e 6-të). Mirëqenia e të 

gjithëve (klasa e 6-të), 

Lumturia (klasa e 8të). 

Pronësia (klasa e 

7-të), Esenca e jetës 

(klasa e 10-të dhe e 

11-të) 

Koncepti i një 

jetë të mirë dhe 

lumturia 

Doktrinat politike (klasa 

e 11-të) 

“Fundi arsyeton 

mjetet” (klasa e 8-të) 

Fundi dhe 

mjetet 

Koncepti moral 

i drejtësisë 

Lumturia dhe mirëqenia 

Si mund të gjejë 

drejtësi dikush (klasa e 

6-të). Ligje të mira 

(klasa e 7-të). 

Drejtësia (klasa e 7-të 

Autoriteti (klasa e 11-të) 

Legjitimiteti (klasa e 11të) 

Korniza ligjore 


Ligjet nuk veprojnë 

vetë (klasa e 8-të). 

Autoriteti (klasa e 

10-të) 

“Korrupsioni: një 

krim?” (diskutim, 

klasa e 10-të) 

dhe e 10-të) 

Koncepti ligjor 

Të drejtat (klasa e 7- 

i barazisë 

të) 

Sundimi i ligjit Ligje të mira (klasa e 

6-të), Ligji (klasa e 9të) 

Diktatura e Nicolae 

Ceausescu në 

Rumani (klasa e 10të). 

Holokausti 


Krimi dhe dënimi 


Koncepti i 

krimit 

Barazia/ 

drejtësia 

30

Revolucioni francez 


Të drejtat e njeriut 


10-të) 

Të drejtat 

pozitive dhe 

negative 

Barazia para 

ligjit 

Veçoritë e zhvillimit 

të botës së tretë 


Kush i mbron të 

drejtat tuaja (klasa e 

8-të) 

Të drejtat dhe fëmija 

(klasa e 5-të) Të 

drejtat e njeriut (klasa 

e 8-të dhe e 9-të) 

Mbrojtja dhe 

shkelja e të 

drejtave 

Të drejtat dhe liritë 

Politika: idealet dhe 

interesat (klasa e 10të) 

Aktiviteti 

shoqëror 

Unë jam qytetar 


Respekti për 

ligjin 

Përpjekjet për 

reforma në 

republikën e dy 

kombeve (klasa e 8të 

dhe e 11-të) 

Republika Romake 


11-të) 

Problemet më të 

cilat ballafaqohen 

vendet post 

komuniste (klasa e 

10-të) 

Deklarata e 

Pavarësisë dhe 

Largpamësia 

dhe 

përgjegjësia 

Vetëdija qytetare 

Zgjedhjet (klasa e 11-të) 

Pjesëmarrja Demokracia në 

shoqëri dhe në 

Zgjedhjet (klasa e 11-të) 

shtëpi (klasa e 8-të) 

Kush dhe si qeverisë 

Lituaninë (klasa e 

10-të) 

Delegimi dhe 

prezantimi 

Çfarë është 

demokracia? (klasa e 

Tri fuqitë e 

qeverisjes 

Demokracia 

31

8-të) kushtetuta e SHBAsë 


Demokracia në 

politikë (klasa e 10të) 

Roli i medieve në 

demokraci dhe diktaturë 


Roli i medieve në 

shoqëritë 

demokratike (klasa e 

10-të) 

Krijimi i një 

shoqërie më të drejtë 


Përshtatja e 

interesave (klasa e 

10-të) 

Shërbimi civil. 

Kodi i 

mirësjelljes 

Transparenca. 

Qasja në 

informacione 

Besimi. 

Kontrolli. 

Llogaridhënia 

Dega ekzekutive e 

qeverisë (klasa e 10-të) 

Problemet e 

Lituanisë 

bashkëkohore (klasa 

e 10-të) 

Absolutizmi në 

Francë (klasa e 8të), 

Ish Bashkimi 

Sovjetik gjatë viteve 

të stagnimit (klasa e 

10-të) 

Ndalimi i shtypit në 

Lituani (klasa e 9-të) 

Shteti si fund dhe 

mjetet (klasa e 8-të) 

Prona e shtetit 

dhe menaxhimi 

i saj 

Burokracia (klasa e 11të) 

Rregullimi i 

shtetit. 

Burokracia 

Grupet e interesit (klasa 

e 11-të) 

Çmimi i 

korrupsionit 

Ekonomia 

32


KËSHILLË DIDAKTIKE MBI EDUKIMIN ANTIKORRUPSION NË 

SHKOLLË 

Sigurimi i informacioneve 

Një lëvizje antikorrupsion është shumë emocionuese. Emocionet nuk janë të këqija, 

ndonëse ndonjëherë kjo do të thotë se protestuesit janë shumë sipërfaqësor dhe kanë 

njohuri të paqarta për dukurinë me të cilën ata nuk pajtohen dhe si rezultat, dështojnë 

të ndryshojnë diçka në parim. Duke pasur këtë parasysh, një nga detyrat kryesore të 

edukimit antikorrupsion në shkollë është të sigurohen njohuritë në mënyrë që: 

• Të mësohet se si të njihet korrupsioni (dhe si të ndahet ai nga llojet e tjera të 

krimit). 

• Të sigurohen argumente se pse korrupsioni është i keq; 

• Të demonstrohen mjetet për reduktimin e korrupsionit. 

Sigurimi dhe marrja e informacioneve për edukimin antikorrupsion mund të bëhet në 

të njëjtën mënyrë, sikurse edhe për disiplinat tjera shoqërore, të cilat përfshijnë 

leksione; analiza të burimeve të ndryshme të shkruara të informacionit (artikuj, 

raporte për hulumtime, burime historike); diskutime me njerëz të ndryshëm (zyrtarë 

për zbatimin e ligjit, dëshmitarë, politikanë dhe shërbyes civilë); rishqyrtim i 

materialit filmik, etj. Megjithatë, kur kemi të bëjmë me edukimin antikorrupsion, 

gjithnjë ekziston kërcënimi që sigurimi i thjeshtë i informacioneve mund të kthehet në 

një mjet metodologjik të trajnimit të të rinjve për mundësitë e korruptimit apo për 

kontributin në copëtimin e strukturës së shoqërisë në të cilën jetojmë dhe institucionet 

e saj. Prandaj, sigurimi i informacioneve duhet të bëhet në mënyrë të matur dhe me 

takt, duke pasur parasysh se objektiva kryesore nuk është që të merren të gjitha 

njohuritë, por që të bëhet gjykimi më i mirë. 

Zhvillimi i qëndrimeve 

Qëndrimi është natyrë vlerësuese kundrejt disa objekteve, bazuar mbi aftësitë njohëse, 

reagimet emocionale, qëllimet e sjelljes dhe qëllimet e kaluara (Zimbardo, Leippe, 

1991). Për shembull: 

SJELLJA 

Unë e kam paguar zyrtarin publik në 

mënyrë që .... 

TË NJOHURIT 

“Unë duhet të merrem me ryshfet gjithë 

kohën që ta bëjë më të lehtë jetën dhe 

kështu bëjnë njerëzit që unë i njoh”. 

QËNDRIMI 

“Lufta kundër korrupsionit është e 

çuditshme dhe e pakuptimtë, edhe 

pse... 

33 

QËLLIMET 

“Unë duhet t’ia mbush pëllëmbën z. 

Z që ta mbajë gojën mbyllur” 

REAGIMET EMOCIONALE 

“Ta them të drejtën, është e neveritshme 

mbushja e pëllëmbës së dikujt sa herë që 

duhet të zgjidh diçka”


Të pesë elementët janë të ndërlidhur dhe të këmbyeshëm. Në shembullin tonë, 

reagimet emocionale janë në mospërputhje me shembujt e sjelljes së rëndomtë dhe me 

të njohurit; prandaj, qëndrimi pro korrupsionit nuk është kategori. Ndryshimi në 

njërin element mund të nxisë ndryshimin tek të tjerët. Për shembull, qëllimet e sjelljes 

së ndryshuar dhe sjellja mund të ndryshojnë të njohurit, reagimet emocionale dhe 

qëndrimet. 

Gjatë sigurimit të informacioneve për korrupsionin, mësimdhënësit synojnë të 

zhvillojnë qëndrimin mbi bazën e të njohurit. Për ta arritur këtë qëllim, nxënësit 

duhet: 

1. Të kuptojnë informacionin. Dëmi i korrupsionit zakonisht demonstrohet 

duke i përdorur argumentet ekonomike, shoqërore dhe politike. Nxënësit më 

të vegjël mund ta kenë të vështirë që ta kuptojnë dhe për shumicën e tyre kjo 

është pak relevante. Prandaj, këto argumente duhet të ‘përkthehen’ në gjuhën 

e nxënësve duke u treguar atyre se si korrupsioni kërcënon interesat e tyre, 

familjes dhe shokëve të tyre. 

2. Të mbajnë mend. Pa dyshim “përsëritja është nëna e gjithë mësimit”, 

megjithatë nëse e njëjta gjë përsëritet më shumë se tre herë, dikush ndihet i 

ngopur dhe i zhveshur nga e drejta për ta bërë një zgjidhje të lirë. Prandaj, ia 

vlen që të ndryshohet forma e sigurimit të informacionit në mënyrë të 

paparashikueshme dhe mbresëlënëse. 

3. Të bindin vetveten. Qëndrimi bëhet veçanërisht i fuqishëm kur nuk futet tek 

njerëzit, por kur ata e zhvillojnë atë përmes një arsyetimi intensiv. Kjo do të 

thotë se është e mjaftueshme që të sigurohet informacioni pa proceduar 

vlerësimin e dukurisë. Efekti do të jetë më i fuqishëm nëse analizat e 

informacionit, interpretimit, arsyetimit dhe përmbledhjes u lihen nxënësve, 

me fjalë të tjera duke përdorur metodën e të mësuarit aktiv. 

“Efekti i vetëbindjes” është më i madh nëse shënimet (në formën e konkluzioneve, 

deklaratave, rekomandimeve, etj) janë marrë nga rezultati i të arsyetuarit aktiv të 

prezantuar publikisht. Përveç kësaj, njerëzit janë të prirë për t’i besuar deklaratat që 

ata me entuziazëm i mbështesin. Duke pasur këtë parasysh, edukimi antikorrupsion 

nuk duhet të bazohet në metodën e debateve, ku dy palë të kundërta argumentojnë 

kundër njëra tjetrës, sepse deklaratat pro-korrupsion mund të mbesin në mendjen e 

atyre që i përfaqësojnë qëndrimet korruptuese. Në rast se dëshironi të keni një debat të 

tillë, pozicioni provokues që favorizon korrupsionin mund të merret vetëm nga 

mësimdhënësit, sidoqoftë ngrihen problemet etike (çfarë propagojnë mësimdhënësit?) 

Një mënyrë tjetër për të zhvilluar qëndrime të fuqishme dhe të përhershme është të 

përfshihen nxënësit. Njerëzit janë të prirë të mendojnë për vetveten në kuptimin e 

fushës së tyre të veprimtarisë ( ligji i vetë–abribuimit: “Unë jam i mirë pasi shokët e 

mi dhe unë marrim pjesë në aktivitetet e ndihmës shoqërore”). Përfshirja e të rinjve në 

projektet anti-korrupsion dhe lëvizjet e tyre, forcojnë qëndrimet antikorrupsion. 

Ndryshimi i qëndrimit 

Ajo çfarë i godet më së shumti mësimdhënësit, të cilët janë të përfshirë në vlerat 

edukative është se nxënësit tashmë kanë qëndrime të kundërta me ato që 

mësimdhënësit i mbrojnë. Të konfrontuar me mohimin dhe rezistencën, disa prej tyre 

ndihen të pafuqishëm. Vetëdija e ndryshimit të qëndrimit psikologjik mund t’i 

34


ndihmojë që të ndihen më lehtë. Në fakt, paragjykimet i bllokojnë informacionet që 

janë të kundërta me ato që dikush i di (p.sh., “prapë kjo dërdëllitje për korrupsionin”). 

Për t’iu shmangur një situate të tillë, informacioni duhet të prezantohet papritmas (për 

shembull, pa e bërë të njohur paraprakisht temën apo qëllimin e leksionit) dhe në 

mënyrë jo tradicionale (sikurse një lojë – eksperiment, një tregim paradoksal, etj). 

Një strategji tjetër ose ndryshim i qëndrimit bazohet mbi faktin se njohuritë dhe 

qëndrimet janë të vendosura në kujtesë ndarazi dhe kërkohet kohë për t’u arritur 

përputhshmëria midis tyre. Prandaj, qëndrimi pro-korrupsion nuk duhet të sulmohet 

nga bindja. Në një afat më të gjatë kohor, ai do ndryshohet vetë nëse informacionet që 

e diskreditojnë korrupsionin mund të prezantohen në një mënyrë të bazuar në fakte 

dhe bindëse, të cilat provokojnë të menduarit aktiv për këtë dukuri. Për shkak të 

reagimit të quajtur “efekti i shtyrë”, në fillim informacioni mund të merret më 

mosbesim; sidoqoftë në afatin më të gjatë kohor, të njohurit do të lë në hije reagimet 

emocionale. 

Perspektivat morale dhe tradicionale 

Edukimi antikorrupsion bazohet në vlerat edukative, që nuk bën gjithmonë një dallim 

të qartë midis dy formave të rregullimit shoqëror, moralit dhe tradicionales. Si 

rezultat, të arsyetuarit dhe interpretimi mund të mos jenë gjithmonë të përshtatshme. 

Pa u ngatërruar shumë në thelbin e filozofisë morale, ne thjesht do të themi se nga 

pikëpamja e moralit, sjellja e mirë konsiderohet të jetë e mirë nëse shikohet si e tillë 

në mënyrë universale dhe është obliguese për të gjithë, pavarësisht nga ajo se çfarë 

mund të mendojë një individ. 

Për më tepër, nga perspektiva morale, një vepër vlerësohet si e mirë apo e keqe duke 

i shikuar pasojat: A shkakton kjo vepër dhembje tek njerëzit e tjerë? A shkakton dëm? 

A e pengon drejtësinë (barazinë, paanshmërinë)? Për më tepër, cilësia e një vepre 

mund të përcaktohet nga pikëpamja morale, duke i shikuar qëllimet e personit: një 

vepër është e neveritshme nëse aktori më qëllim ka bërë keq (edhe nëse për shkak të 

rrethanave, rezultati nuk ka qenë i keq) dhe është e arsyeshme nëse është menduar për 

të mirë, por ka dështuar. 

Tradita është normë e bazuar në marrëveshjet e përbashkëta që ekzistojnë në 

komunitete të caktuara në një kohë të caktuar, kështu që nuk janë të detyrueshme për 

pjesëtarët e komuniteteve të tjera dhe nuk janë universale. Në realitet, morali dhe 

tradita mund të ndërlidhen: parimet e përgjithshme morale kthehen në norma konkrete 

(si për shembull, “mos vjedh”, “mos gënje” apo “je njësoj i drejtë me të gjithë”), 

kurse shkelja e traditave, të cilat komuniteti i konsideron shumë të rëndësishme (p.sh., 

rituali tradicional i nderimit të të vdekurit) mund të jetë gjithashtu shkelje morale, 

sepse mund t’i lëndojë njerëzit. Përveç kësaj, morali dhe tradita janë dy koncepte të 

ndryshme që shtrihen në fusha me logjikë të ndryshme. 

Edukimi antikorrupsion duhet ta ketë parasysh këtë dallim dhe tensionin e 

mundshëm midis qëndrimit moralist dhe atij tradicional. Nga pikëpamja tradicionale 

“çdo gjë është e lejuar nëse nuk është e ndaluar”. Kurse nga perspektiva morale, 

veprat vlerësohen nëse ka apo jo normë që i rregullon ato. Perspektiva morale është 

më e ndjeshme për dëmin që i shkaktohet personit, kurse ajo tradicionale më shumë 

brengoset për shkeljen e marrëveshjeve, konsistencën, rregullin dhe pritjet e 

autoritetit. Shkelja e parimeve morale, siç është krahasuar me prishjen e 

konvencionit, provokon një reagim të fuqishëm emocional (dhunë, zemërim, pikëllim, 

dhimbje, faj, turp dhe keqardhje). Sjellja njerëzore, gjithashtu ndryshon përkitazi me 

akuzat për shkelje të moralit apo konvencionit. Të akuzuar si imoralë, njerëzit 

35


kërkojnë falje, përpiqen të korrigjojnë dëmin apo ta mbrojnë vetveten duke kërkuar 

interpretim alternativ për veprat e tyre (duke thënë se nuk kanë pasur për qëllim që 

kjo të ndodhte, se nuk ka pasur dëm dhe se veprimet e tyre e kanë ndihmuar vënien në 

vend të drejtësisë, sepse në këtë mënyrë dëmi i shkaktuar më parë ishte mbuluar). 

Vetë parimi moral apo norma që e specifikon atë nuk është e diskutueshme, ndërsa 

shkelësi i konvencionit e arsyeton veprën e vet duke e kritikuar normën apo burimin 

e saj. Mënyra e disiplinimit të fëmijëve që e kanë shkelur normën, gjithashtu 

ndryshon: shkelësit të vlerave morale zakonisht i kërkohet që ta mendojë veten në 

pozitën e viktimës, kurse shkelësi i konvencionit akuzohet për sjellje të trazirave, 

thyerje të marrëveshjeve që dështon t’i përmbushë pritjet, që është i pasjellshëm ose 

që shpërfill situatën. 

Kështu që njerëzit intuitivisht e dinë dallimin midis moralit dhe konvencionit. 

Shkallë të ndryshme të të qenit universal dhe i detyrueshëm, të kërkuara nga 

morali dhe konvencioni dhe reagime të ndryshme ndaj shkeljeve të tyre, janë të 

rëndësishme në zgjedhjen e edukimit antikorrupsion. Zbatuesit e ligjeve e 

konsiderojnë korruptuese sjelljen si shkeljen e ligjit, ndërsa shoqëria në rend të parë 

kërkon të gjejë një thyerje të moralit. Kjo është veçanërisht karakteristike tek fëmijët 

dhe adoleshentët, të cilët janë më të ndjeshëm se sa të rriturit ndaj shkeljeve të 

normave morale dhe i kushtojnë pak vëmendje në krahasim me të rriturit, shkeljeve 

të konvencionit. Argumenti se “korrupsioni është i keq, sepse e shkel ligjin” mund të 

mbetet jashtë vëmendjes së nxënësve. 

Duket se fëmijët gjatë rritjes, e kanë pjekurinë e arsyes së tyre morale dhe 

konvencionale mbi vija paralele pa arritur në një pikë të përbashkët. Ne kemi 

përfshirë një tabelë, që tregon se si Nucci duke u bazuar në teorinë e Kohlbergut rreth 

zhvillimit moral, ka strukturuar zhvillimin e arsyetimit moral dhe konvencional siç 

vijon: 

Nivelet e zhvillimit të arsyetimit moral dhe konvencional (Nucci, 2001) 

Mosha Fusha morale Fusha konvencionale 

5-7 Njohja e detyrave kryesore (duke mos 

i lënduar të tjerët). Sidoqoftë, sjellja e 

mirë ose e duhur kuptohet në një 

mënyrë vetë-kërkuese 

8-10 Të kuptuarit e sjelljes së mirë apo të 

drejtë zgjerohet në “ndërsjellshmërinë 

e drejtë”, e cila para së gjithash 

kuptohet si një kualitet i saktë me 

elemente të caktuara të paanshmërisë 

(ku drejtësia i merr në konsideratë 

ndryshimet) 

10-12 Sjellja e mirë dhe e drejtë kuptohet si 

kërkesë për më shumë se barazi e 

36 

Konvencionet kanë origjinën 

nga praktikat ekzistuese (femrat 

duhet të veshin funde, sepse 

femrat i veshin ato, kurse burrat 

nuk duhet t’i veshin). 

Të kuptuarit negativ të 

konvencionit si një ligj i 

vërtetuar empirik. Pritjet e 

konvencionit (disa femra 

veshin pantallona dhe disa 

skocezë veshin funde) 

kuptohen si dëshmi se 

konvencioni është i imponuar 

(konvencional). Ekzistenca e 

thjeshtë e normës nuk 

konsiderohet më bazë e 

mjaftueshme që t’i nënshtrohet 

asaj. 

Të kuptuarit specifik se normat 

shoqërore mbajnë rregullin (për


saktë. Duke i konsideruar ndryshimet 

e tilla si nevoja të veçanta, situata dhe 

merita, drejtësia kombinohet nga 

reciprociteti. 

12-14 Përpjekjet janë bërë që të matet 

barazia e saktë me parimet e 

drejtësisë, të cilat marrin në 

konsideratë ndryshimet dhe krijojnë 

nocionin e marrëdhënieve shoqërore 

midis njerëzve 

14-17 Matja e vazhdueshme e parimeve të 

lartpërmendura 

17-20 Tranzicioni drejt arsyetimit moral të 

të rriturve (shih më poshtë). 

Të rriturit Shfrytëzimi i koncepteve të drejtësisë 

dhe mirësisë derisa të menduarit për 

sistemin shoqëror, morali konceptohet 

si i pavarur nga normat e sistemit 

konkret shoqëror. Karakteristikat 

universale dhe të detyrueshme të 

moralit krahasohen me vlerën 

natyrore dhe të pakrahasueshme të 

çdo personi. 

37 

shembull, mbrojtjen nga 

ngasësit e dehur). Autoritetet 

shoqërore janë ato të cilat janë 

eprorë pasi që ata krijojnë 

rregullat. Rregullat mund të 

ndryshojnë dhe ato janë 

kontekstuale. 

Konvencionet konsiderohen jo 

më shumë se pritje shoqërore. 

Kjo i bën ato më pak të 

detyrueshme. Veprat 

vlerësohen, pavarësisht nga 

rregullat. 

Nocioni i strukturës shoqërore 

sistematike është formuar. 

Konvencionet kuptohen si 

standardizuese dhe të lidhura 

me sistemin shoqëror, të 

përbëra nga rolet e definuar dhe 

struktura statike hierarkike. 

Qëndrimi negativ për normat e 

detyrueshme për të gjitha 

sistemet e mbrojtura shoqërore. 

Konvencionet nuk janë më 

shumë se standarde shoqërore 

të krijuara nga sjellja e 

përbashkët. Sistemet normative 

janë konvencionale 

Konvencionet konsiderohen 

standarde të dobishme në 

koordinimin e intereaksionit 

shoqëror. Të kuptuarit e njëjtë 

të konvencionit si grup 

shoqëror lehtëson interaksionin 

midis anëtarëve të vet dhe 

operimit të sistemit. 

Nëse zhvillimi i arsyeshmërisë konvencionale i prezantuar më lartë 

korrespondon me realitetin, duhet të përdoren argumente të ndryshme gjatë përpjekjes 

për t’i bindur nxënësit e moshave të ndryshme se korrupsioni është i keq. Fëmijët e 

moshës 10-12 vjeçare e kuptojnë se ligjet e ndalojnë sjelljen korruptuese, për çka ai 

është i papranueshëm. Adoleshentët e moshës 12-14 vjeçare nuk do t’i kuptojnë 

argumentet në favor të rregullit ligjor apo shoqëror, derisa janë më të ndjeshëm për 

drejtësinë morale. Adoleshentëve të moshës 14-17 vjeçare mund t’u shpjegohet se 

standardet e sjelljes antikorrupsion janë të detyrueshme për njerëzit, të cilët zënë 

pozita të ndryshme derisa e mbajnë sistemin shoqëror. Nxënësit më të rritur do të jenë 

disi skeptikë për deklarata të tilla pasi që ata i lidhin normat me praktikën ekzistuese 

të sjelljes. Të krahasuar me nxënësit më të vegjël, nxënësit më të rritur do t’i


kushtojnë vëmendje më të madhe rezultateve të hulumtimeve, të cilat tregojnë shkallë 

të lartë të korrupsionit në Lituani si dhe deklaratës se”çdo kush është i korruptuar”. 

Prandaj, ia vlen t’u tregohen shembuj pozitivë: për shembull, prezantimi i kodeve të 

mirësjelljes së shërbyesve civilë, procedurat transparente, parimet e barazisë dhe të 

paanshmërisë, etj. Pa dyshim, gjatë punës me nxënësit e moshave të ndryshme, 

gjithmonë do të shtrohet pyetja: “Çka është korrupsioni, shkelja e rendit dhe e 

konvencioneve dhe e keqja morale? 

Zhvillimi i programit individual antikorrupsion 

Qëllimi i këtyre rekomandimeve është që të bëhen propozime lidhur me 

programet individuale të edukimit antikorrupsion, materialit dhe detyrave që kanë të 

bëjnë aktivitetet e parandalimit të krimit. Në çfarëdo rasti, parandalimi duhet të 

shikohet jo si një element i ndarë, por si lëndë e cila është vazhdimisht e integruar në 

procesin ditor edukativ, që gjithashtu mund të përdoret në mënyrë të pavarur. 

Programi i edukimit antikorrupsion siguron mundësi të ndryshme të projekteve 

zhvilluese që kanë të bëjnë me disiplinat që tashmë janë ligjëruar apo do të zbatohen 

gjatë aktiviteteve shtesë të programit mësimor. Më e rëndësishmja është që përparësi 

u jepet atyre disiplinave, të cilat e promovojnë mirëqenien e nxënësve dhe të kuptuarit 

e njëri tjetrit. Nëse fëmijët ndihen të respektuar nga prindërit e tyre, mësimdhënësit, 

specialistët e edukimit dhe njerëzit e tjerë, ata e zhvillojnë ndjesinë e vetë respektit 

dhe mësohen se si të jenë tolerantë ndaj të tjerëve. 

Edukimi antikorrupsion nuk është një strukturë e rregullave të sjelljes morale 

të zhvilluara nga dikush. Korrupsioni, si veprat e tjera kriminale, është çështje e 

zgjedhjes. Detyrë e të rriturve është që të vënë kushte të cilat do të ishin në përputhje 

me zgjedhjet që korrespondojnë me interesat e publikut. Ne duhet t’i informojmë 

nxënësit tonë për të drejtat e tyre, detyrat dhe pasojat e veprimeve të tyre, ndikimin 

tek njerëzit e tjerë, rezultatin e nënkuptuar dhe atë të qartë. Kur diskutohet për 

çështjen e zgjedhjes, nxënësve duhet t’u tregohet opsioni tjetër, në mënyrë që ata ta 

shohin dallimin midis asaj që është e drejtë dhe e gabuar. Nxënësit duhet të mësohen 

se si të thonë “po” dhe si duhet të thonë “jo”. 

Edukimi antikorrupsion zbulon nevojën për teknika dhe metoda të reja të 

punës. Së pari, pasi që programi i edukimit antikorrupsion është një disiplinë 

plotësisht e re për mësimdhënësit, për të cilin ata nuk janë trajnuar më parë, është e 

natyrshme që ata duhet të mësojnë, të sigurojnë njohuri dhe aftësi që ta mbulojnë 

temën. Në këtë mënyrë, derisa luajnë pjesën, ata lehtë mund ta ndryshojnë pozicionin 

e tyre dhe nga kreu i klasës apo autoriteti të kalojnë në të qenit lehtësues, një drejtues. 

Qëllimi i drejtuesit nuk është që të menaxhojë apo qeverisë, por që të shkojë 

bashkërisht, të shoqërojë dhe të ndihmojë në bërjen e shumicës së mundësive. 

Prandaj, teknikat më të mira të të mësimdhënies për edukimin antikorrupsion janë, 

diskutimet në debate në grupe të vogla, analizat e rasteve, intervistat me nxënës, 

debatet dhe ushtrimet me role. Në të gjitha rastet e fundit, mësimdhënësi duhet të jetë 

lehtësues, të stimulojë nxënësit dhe t’u ndihmojë atyre që të kuptojnë. Së dyti, 

edukimi antikorrupsion është më pak i fokusuar në gjetjen e fakteve, ndryshe nga 

disiplinat e tjera si historia, shkencat politike apo psikologjia. Qëllimi i trajnimit të 

tillë, është që jo vetëm të gjenden përgjigjet në pyetjet faktike (për shembull “Cila 

është përqindja e shërbyesve civilë të prirë për t’u korruptuar?, “Cili është dënimi 

potencial për veprat korruptuese”? etj). Kjo nuk mjafton. Një mësimdhënës është më 

shumë i preokupuar se si t’i ndihmojë nxënësit të gjejnë qasje në burimet e 

38


informacionit, si dhe nga mund të mblidhen informatat faktike, si mund të vlerësohet 

rëndësia e tyre, cilat informacione janë të besueshme dhe cili pozicion duhet të 

zgjidhet. Nxënësve u kërkohet që të analizojnë pozicionet e marra, të arsyetojnë 

zgjedhjen e tyre dhe të sqarojnë se pse pozicioni tjetër duhet të hidhet poshtë. 

Shumicës së këtyre pyetjeve mund t’u jepet përgjigje duke shfrytëzuar teknikën e 

mësimit të të menduarit kritik. 

Teknika e mësimit e të menduarit kritik sugjeron një trajnim në tri faza. Gjatë 

fazës së përgatitjes, detyra e mësimdhënësit është të inkurajojë nxënësit që të gjejnë 

gjithçka që është e dobishme për përvojën e tyre. Kjo është faza e zgjimit dhe e 

përfshirjes. Faza e dytë ka të bëjë me të kuptuarit e thelbit: merren informacionet dhe 

idetë e reja, të pasuara nga perceptimi i domethënies së tyre. Gjatë fazës së tretë – 

reflektimit-, edhe nxënësit edhe mësimdhënësit diskutojnë për çfarë ka ndodhur gjatë 

dy fazave të para. Pastaj, ata e kuptojnë se çfarë kanë mësuar dhe cilat njohuri u 

mungojnë. 

Ajo që është veçanërisht e rëndësishme gjatë përpilimit të programit 

individual të edukimit antikorrupsion, është të shihet skema e elementeve kryesore të 

planifikimit. Ajo tregon se çfarë duhet të bëhet dhe çfarë mund të ketë efekt mbi 

përmbajtjen dhe formën e implementimit të tij. Skema mund të duket si më poshtë: 

ÇFARË DEKLARATE MUND TË PËRÇOHET? 

KUSH ËSHTË NË GRUPIN E SYNUAR NË PËRPJEKJET E 

NDËRMARRA? 

CILAT JANË NDRYSHIMET E PRITURA? 

SI ËSHTË PARAPARË TË ARRIHEN NDRYSHIMET E PRITURA? 

SI DHE NGA CILAT BURIME DUHET TË MBLIDHEN 

INFORMACIONET? 

SI DO TË PËRÇOHET INFORMACIONI? 

NË ÇFARË MËNYRE DO TË TESTOHET EFEKTI I 

INFORMACIONEVE TË PËRÇUARA? 

Është e natyrshme që nxënësit të jenë të ndryshëm. Së pari, sepse ata janë të 

moshave të ndryshme. Grupi i mesëm i moshës shkollore, tregon tendencën e 

përpjekjes në fushat të cilat për shumë fëmijë janë të lidhura me mënyrën e jetesës së 

të rriturve. Në këtë moshë, janë bërë hapat e parë drejt “stilit të jetesës së të rriturve”, 

të cilat përfshijnë pirjen e cigares, alkoolit dhe shkeljet tjera. Prandaj, është shumë e 

rëndësishme që këta fëmijë të kenë mundësi të orientohen dhe ta gjejnë pozicionin 

dhe qëndrimin e tyre para se të vijnë në një situatë ku zgjedhja e tyre personale mund 

të shkaktojë pasoja të rënda. Në këtë fazë, është e rëndësishme që nxënësve u mësohet 

të gjejnë rolin e tyre dhe të zhvillojnë aftësinë që të thonë “po” dhe “jo”. 

Fokusi duhet të vihet tek koncepti i përgjegjësisë dhe respektit, dhe më e 

rëndësishmja, ata duhet të mësojnë të ndajnë përgjegjësinë për ambientin shoqëror, në 

të cilin ata jetojnë. Për më tepër, ata duhet të jenë të përfshirë në marrjen e këtyre 

iniciativave shoqërore. 

39


Është e zakonshme që të mendohet se nxënësit e klasave më të larta janë 

mjaft të pjekur që t’u mësohen lëndë më të përgjithshme dhe abstrakte. Ky perceptim 

varet, nëse aktivitetet parandaluese janë ligjëruar më parë në shkollë. Me fjalë të tjera, 

varet nga shkalla e të mësuarit të nxënësve që të veprojnë në mënyrën më të mirë. 

Nganjëherë është e nevojshme që puna të bëhet më intensive dhe të përsëritet ajo që 

tashmë është bërë me nxënës më të vegjël, derisa ata mësohen të kuptojnë dhe 

veprojnë. 

Edukimi parandalues antikorrupsion, është shumë i ngjashëm me trajnimet e 

zakonshme. Derisa i nënshtrohen atij, nxënësit marrin informacione, për shembull për 

aspektet ligjore dhe kushtet specifike të krimit. Njohuritë për pasojat e krimeve të tilla 

dhe aftësisë që të gjenden argumente kundër sjelljeve të tilla kriminale konsiderohen 

të jenë punë e veçantë parandaluese. 

Shembuj të detyrave të sugjeruara për nxënësit e klasave të larta: 

• Të zhvillojnë materialin për kontrollimin e natyrës dhe fushëveprimin 

e krimit në rrethe lokale ose vendbanimet e nxënësve; 

• Të mbledhin, zhvillojnë dhe t’i krahasojnë të dhënat e ekzaminuara me 

njoftimet për krimin dhe materialin tjetër statistikor; 

• Të planifikojnë dhe zbatojnë një projekt për nxënësit më të vegjël; 

• Të planifikojnë dhe zbatojnë të dhënat e projektit; 

• Të ekzaminojnë se cilave vlera u është dhënë përparësi nga grupe të 

ndryshme moshash; 

• Të zhvillohet një televizion lokal apo program në radio; 

• Të organizojnë një ekspozitë me piktura; 

• Të bëjnë një shou me ‘slajde’: “Rinia moderne: mundësi tunduese”; 

• Të bëjnë një video film: “Një kriminel: çka vjen më pas” apo “Një 

kriminel: pse /pse jo?”; 

• Të ftojnë në klasë një përfaqësues të Shërbimit Special të Hetimeve. Të 

përgatisin pyetje, të cilat mund të shtrohen dhe të diskutohen; 

• Të rishqyrtojnë procedurat e gjyqit; 

• Të zhvillojnë dhe organizojnë një ngjarje për prindërit: “Krimi, 

problem dhe përgjegjësi e secilit”. 

40


SHEMBUJ SE SI PROGRAMI I EDUKIMIT ANTIKORRUPSION 

MUND TË ZBATOHET NË DISIPLINA TË NDRYSHME NË 

SHKOLLË 

HISTORIA 

TEMA: MANIFESTIMI I KORRUPSIONIT GJATË KOHËS SË 

REPUBLIKËS ANTIKE ROMAKE 

Autorja: Daiva Trucinskiene, profesoreshë e historisë në shkollën e mesme 

“Anyksciai Antanas Baranauskas”. 

Grupi i synuar: klasa e 7-të. 

Detyrat dhe objektivat: 

1. Të njoftohen nxënësit për Republikën Aristokratike Romake; 

2. T’u tregohet nxënësve se korruptimi i zyrtarëve publikë, marrja e ryshfetit dhe 

shpërdorimi i pronës ka ekzistuar edhe në ato kohë; 

3. Të analizojnë konceptin e korrupsionit. 

Mjetet dhe burimet: 

• Setkus B, Pobedinska L. Senoves istorija: vadovelis 7 klasei. – Vilnus: 

Kronta, 2000, 42 paragrafas. 

• Plutarchas. Rinktines biografijos. – Vilnius: Vytuys, 1996 

Metodat: librat shkollore, dokumentet dhe shfaqjet. 

Procesi 

Në fillim të leksionit, nxënësit njoftohen për qeverinë e Republikës Romake. 

Theksohet se ajo ishte e sunduar nga aristokracia. Pushteti u takonte qytetarëve të 

pasur, të cilët nuk paguheshin për funksionet që kryenin. 

Pyetjet dhe detyrat në vijim janë të shkruara në dërrasë të zezë: 

1. Pasi keni shqyrtuar dokumentet, vërtetoni se korrupsioni ka ekzistuar në 

Republikën Romake. 

Si është manifestuar ai? 

2. Cili ishte dëmi i shkaktuar qytetarëve të Republikës Romake për shkak të 

shpërfilljes së ligjeve? 

3. Krahasoni sjelljen e Ciceronit dhe Verrusit, të cilët kishin poste të larta në 

shtetin e Romës? Çfarë i bëri ata që të silleshin në këtë mënyrë? 

Nxënësit janë të ndarë në tri grupe. 

1. Një grup lexon dokumentet, duke kërkuar informata faktike kur 

Ciceroni e akuzoi Verrusin. 

2. Grupi i dytë përpiqet të gjejë arsyet që shpjegojnë sjelljen e Verrusit. 

41


3. Grupi i tretë mendon për viktimat dhe për dëmin e përgjithshëm të 

shkaktuar. 

Nxënësve u sugjerohet që të bëjnë një shfaqje për procesin gjyqësor. 

Përmbledhja e leksionit: Pasi t’i kenë analizuar dokumentet, nxënësit identifikojnë 

krimet e bëra nga Verrusi. Ata konkludojnë se Republika Romake nuk ishte e sunduar 

nga ligji. Në këtë mënyrë, ishte bërë dëmi ndaj qytetarëve. Nxënësve u tregohet për 

shpërdorimin e shfrenuar të pushtetit asokohe, përvetësimin e pronës dhe marrjen e 

ryshfetit. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Nënvizohet se korrupsioni ka ekzistuar në 

kohët romake. Efekti i tij, në jetën e zyrtarëve publikë, tregohet me dëmin e shkaktuar 

ndaj shoqërisë dhe shtetit. 

SHTOJCAT 

Burimi A 

Plutarku për Ciceronin: 

“Prona e tij, edhe pse e mjaftueshme për t’i përballuar shpenzimet e tij, megjithatë 

ishte e vogël, prandaj njerëzit e pyetën veten pse ai duhej të pranonte pagesë apo 

dhuratë për shërbimet e veta si avokat dhe mbi të gjitha pse mori përsipër ndjekjen 

penale të Verresit. Ky njeri, që ishte pretor i Sicilisë dhe të cilin sicilianët e ndoqën 

penalisht për shumë vepra të ulëta, Ciceroni e dënoi jo duke folur, por faktikisht duke 

mos folur. Pasi pretorët e favorizonin Verresin dhe pasi që shumë pengesa dhe vonesa 

e kishin lënë rastin deri në ditën e fundit, ishte e qartë se një ditë nuk do të ishte e 

mjaftueshme për fjalime dhe avokatë dhe në këtë mënyrë gjykimi nuk do të 

përfundonte. Por, Ciceroni u ngrit dhe tha se nuk kishte nevojë për fjalime, solli 

dëshmitarët, i pyeti dhe në fund priti anëtarët e jurisë që të merrnin vendimin. 

Plutarku. 

Rinktines biografijos. – Vilnius: Vyturys, 1996, p.140 

Burimi B 

Nga fjalimi i Ciceronit kundër Verresit: 

“Derisa ky njeri ishte pretor i Sicilisë nuk i respektoi ligjet e veta dhe as dekretet e 

senait tonë dhe të drejtat e përbashkëta të çdo populli. Çdokujt në Sicili i kishte 

mbetur vetëm aq, pasi që ata ose i ishin shmangur njoftimit ose ishin shpërfillur nga 

ngopja dhe nga ai njeri koprrac e i shthurur. Për tre vjet nuk ishte marrë asnjë vendim 

ligjor në çfarëdo baze tjetër përveç dëshirës së tij; prona e askujt nuk ishte e sigurt, 

edhe nëse ajo ishte trashëguar nga babai apo gjyshi i tij, njerëzit ishin të privuar nga 

komanda e tij kriminelët më të mëdhenj ishin liruar nga gjyqi i drejtësisë, përmes 

ryshfetit; burrat më të drejtë dhe të ndershëm ishin dënuar në mungesë, ishin 

ndëshkuar dhe dëbuar pa u dëgjuar fare.” 

Plutarchas. 

Rinktines biografijos. – Vilnius: Vyturys, 1996, p. 300 

42


TEMA: FORMA E QEVERISJES SË REPUBLIKËS ROMAKE 

Autore: Irena Lizdeniene, profesoreshë e historisë në shkollën e mesme 

“Venta” në Mazeikiai. 

Grupi i synuar: klasa e 11-të 


1. Mbi bazën e skemës së qeverisë së Republikës Romake, shpjegimi i 

formës së qeverisjes së Republikës Romake, roli i senatit dhe i 

zyrtarëve të tjerë në shtet, arsyet e luftërave midis plebenjve dhe 

patricëve. 

2. Argumentet që shpjegojnë se pse Republika Romake ishte konsideruar 

aristokrate. 

3. Me prezantimin e situatës, zbulohen metodat e përdorura për t’u bërë 

zyrtarë, përshkrimi i atyre njerëzve, të cilët mbanin poste zyrtare, 

vlerat që ata preferonin, dëmin që i shkaktonin shtetit dhe shoqërisë 

dhe fatin e zyrtarëve të tillë. 


• Skema e qeverisë se Republikës Romake, materiali për aktivitetet e zyrtarëve 

publikë. 

• Materiali i përgatitur nga mësimdhënësi rreth jetës dhe aktivitetet e Gaius 

Valerius Busicum dhe të birit, Gaiusit të Ri. 

• Tekstet e librave: 

Bakonis E., Janusac J Lietuva ir pasaulis: istorijos vadovelis 11 kl. – Kaunas: Sviesa , 

2001 

Bakonis E. Senoves civilizaciju istorija: mokomoji knyga 11 kl. Sviesa, 1992. 

Metodat: shpjegimi, analiza, inskenimi i situatës i pasuar nga një diskutim. 

Procesi 

1. Nxënësit kujtojnë rrethanat dhe kohën kur Roma u bë republikë. 

2. Nxënësve u prezantohet një skemë e qeverisjes dhe materiali për aktivitetet e 

zyrtarëve. Mbi bazën e skemës dhe materialit të prezantuar, mësimdhënësi dhe 

nxënësit së bashku analizojnë formën e qeverisjes. 

3. Diskutimi lidhur me arsyet e rezultatit dhe luftës midis plebenjve dhe 

patricëve. 

4. Nxënësve u parashtrohen pyetjet në vijim: 

• Cili ishte roli i konsullit dhe tribunit në shtet? 

• Çfarë aspironte Gaiusi i Ri në karrierën e vet? Si ia doli ai që të bëhej 

konsull? 

• Pse ishte përfshirë Gaiusi i Ri në korrupsion? Si e tregoi këtë? Zbuloni 

se si e kuptojnë nxënësit korrupsionin. 

• Cili ishte fati i këtij personi? Pse mendojnë ata kështu? 

• Cilat vlera ishin të rëndësishme për të ardhmen e tij dhe si i minoi ato? 

43


• Çfarë dëmi ishte bërë derisa Gaiusi i Ri ishte në pushtet? 

5. Një grup nxënësish e luajnë shfaqjen lidhur me situatën (të cilën e kanë 

përgatitur në shtëpi). 

6. Nxënësit diskutojnë detyrat që u janë dhënë para shfaqjes. 

7. Jepen konkluzione dhe theksohet nëse Republika Romake ishte aristokratike. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Prezantohen dëshmitë se korrupsioni kishte 

ekzistuar edhe në historinë antike. Zbulohet roli i tij në jetën e zyrtarëve dhe dëmi i tij 

kundrejt shoqërisë dhe shtetit. 

SHTOJCA 

Gaius Valerius Busicum ishte lindur në jug të Italisë, në një qytezë e cila ishte e 

njohur për tregti me vaj të ullirit. Familja e tij, ishte angazhuar gjithashtu në këtë 

biznes dhe me sukses po e zhvillonin. Pas shumë vitesh të të qenit në pushtet, babai i 

tij Gaius Plaku, ishte zgjedhur konsull. Gaius Plaku, ishte një konsull i respektueshëm 

dhe i ndershëm; në kohën kur shërbente si konsull, Roma ishte një vend i qetë dhe 

paqësor, ai lidhi një varg marrëveshjesh paqeje me shtetet të cilat më parë i kishte 

konsideruar armike. Ai gjithashtu, dëshironte që edhe i biri të kishte një pozitë të 

respektueshme, por Gaiusi i Ri ishte i rrezikshëm për agresivitetin e tij dhe mungesën 

e vetëpërmbajtjes. Pas disa vitesh të humbura, Gaiusi i Ri, vendosi që të hynte në 

politikë dhe t’i ndiqte hapat e të atit, por nuk dëshiroi të priste aq sa kishte pritur ai. 

Prandaj, ai u përpoq që ta shfrytëzonte pozitën e të atit që të merrte një post të mirë. 

Së pari ai u kandidua për tribunat, por e folura e tij absurde dhe thirrjet e ndryshme e 

bën atë qesharak. Në këtë kohë, tribunët mund të thirreshin në çfarëdo kohë, ditën apo 

natën, në rast se ishte e nevojshme. Tribunët kishin të drejtë të pezullonin vendimet e 

autoriteteve më të larta. Ata, gjithashtu nuk lejoheshin që të largoheshin nga Roma 

dhe ky kusht nuk e kënaqi Gaiusin, i cili vendosi të mos hynte në tribunat. Pas disa 

vjetësh, Gaiusit iu dha detyrë që të qeveriste provincën e Italisë, Sicilinë. Për shkak të 

të folurit të tij të marrë dhe mungesës së kompetencës, së shpejti ai u hoq nga pozita 

dhe u kthye në Romë me vendosmërinë për t’u bërë konsull. Konsullët kishin të drejtë 

që të thërrisnin mbledhjet. Kur i ati, konsulli Gaius i Vjetri vdiq, ishte shumë e 

vështirë për Romën që të gjente zëvendësimin. Gaiusi i Ri, nuk hiqte dorë për marrjen 

e postit, pa marrë parasysh rrugën dhe mënyrat. Duke kërkuar mbështetjen nga 

publiku, Gaiusi u premtoi njerëzve pasuri dhe jetë të mirë sapo të zgjidhej konsull. 

Pas tri vitesh, Gaius Valerijus Busicum përfundimisht u bë konsull, ndërsa qytetarët e 

Romës prisnin mbështetjen e premtuar. Duke u përpjekur që ta forconte pozitën e tij 

edhe më tej, ai u martua me të bijën e senatorit Tiperia. Pas ca kohësh, bashkë me 

përgjegjësit e thesarit të shtetit, Busicum u përfshi në korrupsion. Ata reduktuan 

përgjysmë fondet për ushtrinë dhe rritën tatimet për qytetarët romakë. Fshehurazi, 

Gaiusi po u shiste armiqve tokën e Romës, tokë të cilën Roma e kishte pushtuar prej 

tyre. Ai ishte kundër dhënies së lirisë së plotë për qytetarët romakë. Për një kohë të 

gjatë, në Romë mendohej për ndarjen e pronës në mënyrë të barabartë midis 

qytetarëve dhe afrimin e hendekut të madh midis të pasurve dhe të varfërve, por 

Gaiusi nuk lejoi që kjo të ndodhte dhe në këtë mënyrë ai mori mbështetjen e të 

pasurve. Gaius Valerijus Busicum u pasurua përmes korrupsionit dhe humbi besimin 

e popullit. Përfundimisht, kryengritjet filluan në provincat romake, pasi njerëzit 

filluan të kërkonin të drejtat e tyre. Së shpejti, Gaiusi u vra nga kryengritësit dhe 

44


pastaj u zgjodh konsulli i ri, i cili ktheu në fuqi ligjet e vjetra dhe luftoi për lirinë e 

qytetarëve romakë. 

University College Dublin: Jeta e Busicumit dhe Goriusit. 

www. ucd,ie/~classics/thirdyear/ancbiogr.htm 

TEMA: PUSHTETI I PERANDORISË ROMAKE 

Autore: Edita Galinaityte, profesoreshë e historisë, metodologjiste e shkollës së 

mesme të Panevezys. 

Grupi i synuar: klasa e shtatë 

Objektiva: 

1. Shpjegimi i veçantive dhe disavantazheve të pushtetit të Perandorisë Romake. 

Detyrat: 

1. Analiza e ndryshimeve në Perandorinë Romake gjatë sundimit të Augustus 

Oktavianit dhe ndikimit të tij në senat. 

2. Identifikimi i anëve negative të sundimit të Perandorisë Romake, përfshirë 

këtu sigurimin e pozitave, njerëzit e pandershëm dhe mungesën e përgjegjësisë 

për pozitën e marrë. 


• Setkus B, Pobedinska L. Senoves istorija: vadovelis 7 klasei. – Vilnius: 

Kronta, 2000 

• Senoves istorijos chrestomatija. – Kaunas: Sviesa, 1983. 

Metodat: krahasimi, analiza, puna grupore, puna me burimet. 

Procesi 

1. Nxënësit kujtojnë kohën e qeverisë së Republikës Romake. 

2. Republika Romake krahasohet me Perandorinë Romake, pas skemave të 

prezantuara në tekstet e librave, pp 197, dhe 203. 

3. çfarë ishte roli i luajtur nga senati në kohën e Republikës Romake? 

4. Nxënësit ndahen në grupe nga pesë vetë. 

5. Nxënësit e lexojnë burimin dhe përgjigjen në pyetjet në vijim: 

• Si ndryshonte formacioni i senatit në kohën e Perandorisë Romake nga 

kohët e Republikës Romake? 

• Kush ishte i interesuar për një formacion të tillë të senatit dhe pse? 

• Pse u minimizua roli i senatit gjatë kohës së Perandorisë? 

• Cili ishte qëndrimi i romakëve ndaj formacionit të senatit gjatë kohës 

së Perandorisë? Pse? 

• Çfarë dëmi i ishte bërë publikut romak nga ky formacion i senatit? 

• Si e shpërdorte pushtetin e tij August Oktaviani? 

6. Mbi bazën e këtij burimi të informacionit, tekstit të dhënë dhe përgjigjeve të 

dhëna më parë, nxënësit japin sa më shumë konkluzione për rolin e 

45


minimizuar të senatit dhe rolit në rritje të perandorit, gjatë kohës së 

Perandorisë Romake. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: duke bërë krahasimin midis sundimit të 

Republikës Romake dhe Perandorisë Romake, nxënësit identifikojnë anët negative të 

republikës së pushtet. Duke bërë konkluzione, ata i përgjigjen pyetjes lidhur me 

efektin negativ të sundimit “pas vdekjes” së senatorëve. Nxënësit formojnë qëndrimet 

e tyre ndaj dhënies së ryshfetit senatorëve, në Perandorinë Romake. 

SHTOJCA 

“Senati u rrit dhe u bë një masë e lirë: ai përbëhej nga më shumë se një mijë anëtarë, 

përfshirë këtu njerëzit më të pandershëm, të cilët kishin marrë pozita në pushtet pas 

vdekjes së Cezarit, përmes lidhjeve apo ryshfetit dhe njerëzit i quanin ata si senatorët 

e “pas vdekjes”. 

Senoves 

Istorijos chrestomatija.- Kaunas: Sviesa, 1983. 

TEMA: BASHKIMI SOVJETIK GJATË LUFTËS SË FTOHTË 

Autore: Laima Maminskiene, profesoreshë e historisë dhe metodologjiste në 

gjimnazin e Radviliskis Vaizgantas. 

Grupi i synuar: nxënësit e klasës së 12-të të cilët mësojnë historinë gjerësisht. 


1. Mbi bazën e Bashkimit Sovjetik, identifikoni karakteristikat kryesore të 

zhvillimit të vendeve totalitare në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të. 

2. Derisa i shqyrtoni anekdotat, aplikoni njohuritë për zhvillimin e Bashkimit 

Sovjetik të fituara gjatë klasave të mëparshme. 

3. Zhvilloni kapacitetin e nxënësve për të: 

• Krahasuar problemet e periudhave të ndryshme sovjetike; 

• Bëni klasifikimin mbi bazën e kritereve të përcaktuara nga nxënësit; 

• Vlerësoni zhvillimin shoqëror, ekonomik dhe politik të Bashkimit 

Sovjetik gjatë luftës së ftohtë; 

• Bëni lidhjen e problemeve sovjetike me problemet që aktualisht 

ekzistojnë në Lituani. 

4. Nënvizoni problemin e korrupsionit që është karakteristikë e të gjitha 

periudhave të historisë; formoni një personalitet aktiv jo tolerant ndaj 

korrupsionit. 

Burimet dhe mjetet: 

• Lietuva ir pasaulis: istorijos vadovelis 12 klasei. – Kaunas, Sviesa, 2001, 39 

paragrafas. 

• Zemaiciuos girdeti anekdotai. – Taurage: Tauragiskiu balsas, t. 8. 

• 815 anekdotu apie valdzia vadyma ir verslininkus. – Vilnius: Mintis, 1992. 

46


• Naujausiuju laiku istorijos pratybu sasiuvinis 10 kl. –Vilnius: Pradai, 1998, 

p.34 

Metodat: puna në grup, puna me burimet e informacionit (anekdotat) krahasimet, 

analizat, diskutimet në grup, prezantimi grupor. 

Procesi 

1. Nxënësit ndahen në pesë grupe (duke i ngjyrosur letrat në pesë ngjyra). 

2. Secilit grup i jepen nëntë deri në dhjetë anekdota për problemet e ndryshme të 

cilat kanë ekzistuar në Bashkimin Sovjetik (pa i specifikuar ato) si vijon: 

• Grupi i I: problemet ekonomike (anekdotat për ekonominë në zgjerim, 

teknologjitë e vjetra, shfrytëzimi jo racional i burimeve, kualiteti i 

dobët, bujqësia e prapambetur, etj). 

• Grupi i II: problemet sociale (anekdotat për alkoolizmin, vjedhjen, etj). 

• Grupi i III: burokracia e tepruar(anekdotat për tejkalimin e vendeve të 

punës, zyrtarët publikë jokompetent, ngarkesa me dokumentacion, etj). 

• Grupi i IV: korrupsioni (anekdotat për ryshfet, privilegjet e 

nomenklaturës, shpërdorimi i pronës shtetërore, etj). (shikoni aneksin). 

• Grupi i V: ndryshimi shumë i madh midis propagandës dhe realitetit 

(anekdotat për përparimet e vetëkuptuar, lëvdatat për partinë dhe 

liderët e saj, etj). 

3. Detyrë: pas leximin të anekdotave në grup dhe diskutimit të tyre, identifikoni 

një problem që i lidh të gjitha anekdotat e paraqitura. 

4. Kur grupet i identifikojnë problemet, ato e marrin një listë detyrash mbi bazën 

e së cilës grupi i diskutimit bën një prezantim të shkurtër. 

Lista e detyrave për Grupin e IV: 

• Mbi bazën e anekdotave, përcaktoni manifestimin e korrupsionit në 

Bashkimin Sovjetik. 

• Cilat shtresa të shoqërisë sovjetike mund të kenë të bëjnë me korrupsion? 

Vendosni ato sipas radhës, duke filluar nga ato, të cilat kanë pozita më të 

larta. 

• Ekziston një gabim në listën e anekdotave mbi korrupsionin në Bashkimin 

Sovjetik: njëra nga anekdotat nuk është krijuar në kohën sovjetike dhe nuk 

ka të bëjë me të. Cila është ajo? Shpjegoni zgjedhjen tuaj. 

• Cila anekdotë sovjetike mund të jetë relevante gjithashtu edhe për 

Lituaninë e sotme. Pse? 

5. Grupet bëjnë prezantimet e tyre. 

6. Mbi bazën e këtyre prezantimeve, e tërë klasa bën konkluzionet për problemet, 

të cilat ekzistojnë në Bashkimin Sovjetik në gjysmën e dytë të shekullit të 20të; 

ata identifikojnë problemet, të cilat ende janë në lulëzim e sipër në vendet 

post komuniste (mbi bazën e shembullit lituanez). 

7. Detyrë shtëpie; 

• Duke marrë parasysh punën në klasë, identifikoni dy tri probleme 

sovjetike, të cilat nuk janë diskutuar në klasë. 

• Kërkoni anekdota për këto tema. 

47


Lidhjet me edukimin antikorrupsion: mësimet nxjerrin në pah mentalitetin e 

zyrtarëve publikë sovjetikë dhe përligjen e korrupsionin në praktikën e përditshme. 

Kjo i ndihmon ata, në njërën anë që të kuptojnë trashëgimin post sovjetike të 

arsyetimit dhe në anën tjetër, të përcaktojnë ndryshimet e mëdha sociale nga kohërat 

sovjetike. 

ANEKSI 

Anekdotat për korrupsionin 

Sekretari i përgjithshëm i Partisë komuniste të Bashkimit Sovjetik viziton SHBA-në. 

Mysafirit i shtrohet një darkë luksoze. 

- ‘Ku i keni marrë fondet për këtë pritje luksoze?’ - pyet sekretari i përgjithshëm. 

Presidenti i SHBA-së e dërgon atë tek dritarja dhe e pyet: 

- ‘E sheh atë urë? ‘ 

- ‘Po, e shoh’. 

- “Ky është thelbi i çështjes. Ne kemi kursyer disa fonde derisa e kemi ndërtuar atë’. 

Pas një viti, presidenti i SHBA-së i bën një vizitë Bashkimit Sovjetik. Ndonëse kishte 

parë shumëçka në jetën e tij, ai mbeti i befasuar nga pritja luksoze. Këtë herë kreu i 

Bashkimit Sovjetik e merr atë tek dritarja dhe e pyet: 

- ‘E sheh atë urë?’ 

- ‘Jo, në fakt nuk po e shoh.’ 

- ‘Paj, ky është thelbi i çështjes.’ 

- ‘Pse herën e kaluar more katër në diktim, ndërsa tani pesë. Numri i gabimeve të bëra 

është i njëjtë’. 

- Paj, shikoni, herën e kaluar babai im ishte zëvendës drejtor, ndërsa tani ai është 

drejtor’. 

- ‘Unë i ofrova ryshfet drejtorit dhe ai ma tregoi derën’. 

- ‘Kërkoi që të dalësh?’ 

- ‘Jo, nuk kërkoi, ai ma tregoi derën. Me siguri ishte i frikësuar se dikush po dëgjonte 

prapa derës apo po shikonte nga vrima e çelësit.’ 

- ‘Me çfarë të fillojmë auditimin? ‘ 

- ‘Me konjak.’ 

Një anëtar i parlamentit i tha një afaristi: 

- ‘M’i jep 50 mijë dhe unë do të të bëj milioner...’ 

Një peshkatar vendosi të ndërtonte një urë përgjatë lumit. Atij i duhej një vagon 

çimento. Ai e dërgoi ujkun, por ulërimat e tij dështuan, ai e dërgoi dhelprën, por 

dinakëritë e saj nuk dhanë rezultat. Së fundi, ai e dërgoi një gomar. Pas disa javë 

pritjeje, ai e pa atë duke ardhur me një kamion çimento. 

- ‘Pse na u dashka kaq shumë?’ 

- ‘Mos u brengos. Takova disa njerëz të llojit tim dhe u dëshmova se ne do të 

ndërtojmë një urë përgjatë lumit.’ 

Një qytetar po qëndronte para një dere ku shkruante: - “Shefi pranon nga 10 deri15”. 

Në atë moment vjen Kindziulis2’ dhe pyet: 

- ‘Ai nuk pranon më pak, apo jo? ‘ 

48


Një person i kishte ofruar disa kartëmonedha një zyrtari publik. 

- ‘Çfarë është kjo? Ryshfet? Pyet zyrtari i inatosur. 

Personi frikësohet dhe bëhet gati për t’i marrë paratë e tij, derisa zyrtari shton: 

- ‘Sot paske fat, shok, unë jam ryshfetmarrës’. 

- ‘Merreni me mend sikur 50 veta nga departamenti i jonë të dënoheshin për ryshfet.’ 

- ‘Vërtetë? Kjo nuk mund të ndodh në departamentin tonë.’ 

- ‘Pse jo? A jeni ju të gjithë të ndershëm? ‘ 

- ‘Jo nuk ka të bëjë me këtë. Në departamentin tonë janë vetëm 40 vetë’. 

Na ishte një herë në mbret i cili po hante darkë më anëtarët e parlamentit. Tejet i 

befasuar ai tha se pavarësisht tatimeve të larta, thesari i shtetit ishte i zbrazët. Atëherë, 

një parlamentar i lartë mori një cope akulli nga ena e akullit dhe ia kaloi personit afër 

tij dhe kërkoi që edhe ai t’ia kalonte tjetrit dhe kështu me radhë. Kur copa e akullit 

arriti tek mbreti, ajo tashmë ishte shkrirë. 

- ‘Ja pse, shkëlqesia e juaj, thesari është i zbrazët’, tha parlamentari. 

Në aeroportin e Sherementyevos 3, një reporter i pyeste turistët italianë: 

- ‘Cili është qëllimi vizitës suaj në Bashkimin Sovjetik? ‘ 

- ‘Të marrim përvojë nga bujqësia’. 

- ‘Bujqësia? ‘ 

- ‘Po. Dikush vetëm mund të ëndërroj për një organizim të tillë të punës. Fermat 

sovjetike janë fantastike! Ndihma e shefave është grandioze! Toka e fermës lërohet 

nga ushtarët, punohet nga punëtorët, korret dhe mblidhet nga studentët, përpunohet 

nga studentët e post diplomuar, asistentët e profesorëve dhe nga profesorët! Dhe e tërë 

kjo falas. Pas shitjes së prodhimit, drejtori i fermës sovjetike raporton për një humbje 

shtatë milionëshe. Dhe ai i ka marrë ato miliona. Mama mia. Kjo është diçka për t’u 

ëndërruar! 

- ‘A jeni ju bujq?’ 

- ‘Jo, ne jemi mafia!’ 

Një grua punonte në një fabrikë të samovarëve 4 dhe gjatë punës së saj në fabrikë, 

nuk kishte arritur ta blinte një. Me shpresa të humbura, ajo i shkruan letër Komitetit të 

Përgjithshëm të Partisë komuniste: - “Për 20 vjet punoj në fabrikën e samovarëve, por 

nuk e kam një për vete”. 

Pas pak kohësh, për habi të saj, ajo mori përgjigjen: - “E dashura shoqe..., fatkeqësisht 

Komiteti Qendror nuk mund t’u ndihmojë me samovarin e kërkuar. Sidoqoftë, duke 

pasur parasysh vitet e tua të punës në fabrikë dhe meritat e tua, ne ju lejojmë që të 

merrni çdo ditë nga një pjesë nga fabrika dhe ta bëni vetë një samovar”. 

Pas dy vitesh, gruaja i shkruan letër Komitetit Qendror: - “I kam humbur shpresat. 

Bëra krejt çfarë më thatë të bëja. çdo ditë, mora nga një pjesë. Dhe çfarë kam? Janë dy 

raketa ‘tokë-tokë’ në oborrin tim, por ende nuk kam samovar”. 

1. Sistemi i notimit në shkollë nga 1 në 5, ku njëshi është nota më e ultë dhe pesë 

nota më e lartë. 

2. Personazh i famshëm i anekdotave 

3. Aeroporti kryesor ndërkombëtar në Bashkimin Sovjetik. 

4. Ibrik tradicional rus. 

49


EDUKATA QYTETARE, SHKENCAT POLITIKE 

TEMA: E LIGJSHME DHE E PALIGJSHME, E DREJTË DHE JO E DREJTË 

Autore: Regina Petraitine dhe Gintautas Petraitis, profesorë në shkollën e mesme të 

Siauliai Salkaskis 

Grupi i synuar: klasa e tetë 

Disiplina: Bazat e shoqërisë civile. 

Objektivat: promovimi i vetëdijes qytetare dhe mësimi i të menduarit kritik dhe 

analitik. 

Mjetet: 

Lista e situatave (shikoni aneksin e mëposhtëm). 

Metodat: puna në grupe të vogla, analizat, biseda, diskutimi 

Procesi 

1. Nxënësit ndahen në grupe. 

2. Secilit grup i jepet përshkrimi i situatës (situatave). 

3. Pyetjet në vijim shkruhen në dërrasën e zezë: 

a) A ka ndonjë viktimë? Nëse po, cilat janë ato? 

b) A ka shkelës? Nëse po, kush janë ata? 

c) A është kryer ndonjë krim? 

d) Nëse po, specifikoni ato: vjedhje, mashtrim apo korrupsion? 

4. Secili grup analizon situatën që ka marrë dhe e diskuton atë. 

5. Grupet ua prezantojnë situatat e tyre grupeve të tjera dhe bëjnë komente. 

6. Diskutimet: “Cilat janë kushtet e favorshme të krimit të bërë?” “çfarë duhet të 

ndryshojmë në shoqëri që të kemi më pak krime të këtij lloji?” 

Rezultatet e pritura: Duke analizuar situatat, nxënësit do të kuptojnë botën që i 

rrethon; diskutimet do t’i bëjnë ata që ta kërkojnë të vërtetën, t’i vlerësojnë veprat dhe 

të bëhen aktivë, të zhvillojnë aftësitë e tyre për t’i shprehur mendimet veta dhe për t’i 

mbrojtur ato. Situatat prezantohen në fletë letre të veçanta. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Pas shpjegimeve teorike të korrupsionit, në 

praktikë nxënësit e kanë të vështirë që ta bëjnë dallimin nëse një dukuri është 

korrupsion apo jo. Analizat e situatave specifike ju ndihmojnë atyre që ta kuptojnë atë 

më mirë. Situatat e marra nga jeta reale, i mësojnë nxënësit që të kenë vlerësim kritik 

të realitetit dhe të kërkojnë mënyra (edhe nëse ato janë utopike) që të jetojnë drejt. Në 

mendjen e tyre, nxënësit krijojnë një model të shoqërisë, ku secili jeton me ligje të 

njëjta dhe e kupton esencën e demokracisë. 

50

ANEKSI 

Situatat: 


a. Jonasi i tha biletashitësit në tren se ai ishte shumë vonë për të blerë biletën në 

stacion. Biletashitësi i ofroi atij që të paguante gjysmën e çmimit, nëse ai nuk do 

ta merrte biletën. 

b. Kompania “E ardhmja e ndritur” merr pjesë në tenderin për ndërtimin e 

shkollës. Ajo, ju dha telefona mobilë, anëtarëve të komisionit të përzgjedhjes për “ta 

ndihmuar punën e komisionit”, siç u shprehën përfaqësuesit e kompanisë. 

c. Kur Ona. R, nuk e kaloi testin e ngasjes së veturës, instruktori i tha asaj se 

mund ta merrte patentën për një pagesë të vogël, pa e bërë testin për herë të dytë. 

d. Me rastin e përfundimit të vitit shkollor, klasa i dha mësueses një buqetë të 

madhe me lule. 

d. Mykolas N. ndalohet nga polici i trafikut për shkelje rregulli. Gjoba 

zyrtare është 200 litas. Mykolas nuk ka aq para me vete dhe i thotë 

policit që t’ia shkruajë dënimin. “Sa ke” e pyet polici. Mykolasi ka 50 

litas. Polici i merr ato dhe i thotë ditën e mirë. 

e. Një zyrtar i lartë ministror ndalohet nga policia për shkelje në trafik. 

Atij i kërkohet që të tregojë patentën e shoferit, ndërsa zyrtari i zgjat 

edhe kredencialet e tij. Polici i shikon dokumentet dhe ia kthen 

zyrtarit, duke ia tërhequr vërejtjen për të mos bërë shkelje të 

ngjashme në të ardhmen. 

f. Është emëruar drejtori i muzeut rajonal në qytetin X ; ai është nipi i 

kryetarit të këshillit rajonal. 

g. Familjen Kalvelis e përbëjnë: nëna, babai dhe djali. Ata kanë disa 

marrëveshje të caktuara. Për shembull, ata i lajnë enët me radhë dhe 

Tomasit nuk i lejohet që të shikojë televizor në mbrëmje. Askujt nuk i 

pëlqen që t’i lajë enët, por më së shumti nuk i pëlqen babait. Një herë 

kur nëna nuk ishte në shtëpi dhe ishte radha e babait që t’i lante enët, 

Tomasi i tha: “Nëse unë i laj enët për ty, a më lejon që të shikojë 

trilerin?” Babai u pajtua 

h. Beata S. u mor vesh me kompaninë e ndërtimit “Care” se nëse do ta 

financonte gjatë fushatës për zgjedhjen në këshillin rajonal, më vonë 

ajo do t’i ndihmonte kompanisë që të merrte kontrata të mira ndërtimi 

në rajon. 

i. Zyrtarët komunalë u morën vesh me kamerierin që t’u jepte një 

faturë dyfish më të madhe se sa porosia e vërtetë. 

51


j. Afaristi Henrikas J, ftoi gjykatësin për drekë në një restorant luksoz. 

Afaristi është akuzuar për krime serioze që kanë të bëjnë me tatimet. 

Gjykatësi shkoi në darkë, duke vënë syze të errëta për t’u maskuar. 

k. Ona Z. i dha mjekut një kuti të madhe me çokollata dhe një grumbull 

trëndafilash nga kopshti i saj, duke iu falënderuar për shërimin e 

sëmundjes serioze të të birit. 

l. Klasa duhet ta zgjedh kryetarin. Të gjitha vajzat dëshirojnë që Rasa të 

jetë kryetare, ndërsa djemtë dëshirojnë që ai të jetë Dainius. Vajzat 

janë më shumë për dy, prandaj rezultatet e votimit janë të qarta 

paraprakisht. Djemtë mblidhen për diskutim për të gjetur një zgjidhje: 

ata do t’i ftojnë dy vajza që të bëhen anëtare të ekipit të tyre të 

biçiklistëve. Vajzat janë të ngazëllyera nga kjo ide dhe pas dy ditësh 

Dainius zgjidhet kryetar. 

m. Një mësues lituanez u jep nxënësve shumë detyra të shtëpisë. Që të 

jenë të përgatitur mirë për projekte, nxënësit duhet të lexojnë shumë 

dhe të punojnë mbrëmjeve të fundjavës. Nëna e Agnes shkon të 

bisedojë me mësuesin. Askush nuk e di se për çfarë biseduan ata, por 

pas kësaj bisede Agne merr më pak detyra dhe ato janë më të lehta. 

TEMA: UNË JAM QYTETAR 

Autore: Elena Zukauskiene, profesoreshë e shkollës së mesme të Siauliai Stasys 

Salkauskis 

Kohëzgjatja: Tri mësime 


Disiplina: Edukimi qytetar 


1. Zhvillimi i vlerave qytetare dhe qëndrimeve etike 

2. Mësimi se si të gjendet informacioni, vlerësimi i tij dhe shfrytëzimi në mënyrë 

kreative. 

3. Mësimi se si të krijohen masat e synuara gjatë trajnimit të të tjerëve,. 

Mjetet: 

• ZaleckieneI. Mes: pilietines visuomenes pagrindai vadovelis 10 kl. – 

Vilnius: Homo Liberr, 1999 

• Materiali nga programi LTV, publikimet në shtypin vendës, përvojat 

jetësore personale dhe përvojat e të afërmeve dhe të shokëve. 

• Shërbimi Special për Hetime i Republikës së Lituanisë. – www.stt.lt 

Metodat: puna në grupe të vogla, puna individuale, diskutimi. 

52


Përgatitja për mësimin: Ky nuk duhet të jetë mësimi i parë për korrupsionin. 

Nxënësit, tashmë duhet të dinë së çka është korrupsioni dhe të jenë në gjendje ta 

njohin atë. 

Procesi i mësimit të parë 

1. Tema shkruhet në dërrasën e zezë. 

2. Vlerat, të cilat sipas nxënësve janë të rëndësishme për një qytetar, diskutohen 

dhe shkruhen në letër. 

3. Nxënësit diskutojnë lojërat e tabelave, të cilat i dinë ose ato që i kanë luajtur kur 

kanë qenë të vogël dhe ato të cilat i luajnë tani. 

4. Diskutohet qëllimi i mësimit që është krijimi i një loje që reflekton situata të 

vërteta jetësore: e drejta dhe e gabuara, veprat e mira dhe të këqija 

5. Nëse tema e lojës është ngushtuar, për shembull, “Korrupsion”, apo “Shkelje e 

ligjit”, nxënësve u sigurohen referencat që t’i zgjerojnë njohuritë e tyre lidhur 

me lëndën. 

6. Arrihet pajtimi për kushtet e punës dhe për afatin përfundimtar. Zakonisht, 

mësimet e edukatës qytetare janë vetëm një herë në javë, prandaj duhet të bëhen 

planet që të kryhet puna me dy mësime. 

7. Nxënësit ndahen në grupe prej katër vetash, (varësisht nga numri i nxënësve në 

klasë). 

8. Në diskutimin grupor, ata vendosin për lojën që do të krijojnë, çfarë 

informacionesh duhet të gjejnë dhe të bëjnë planin e tyre të veprimit. 

9. Detyrë shtëpie: mbledhja e materialit për lojën. 

Procesi i mësimit të dytë 

1. Shkëmbehet përvoja për rezultatet e mbledhjes dhe përgatitjes së 

materialit për lojën. 

2. Puna grupore për krijimin e lojës. 

3. Detyrë shtëpie: përfundimi i lojës dhe formatizimi i saj. 

Procesi i mësimit të tretë 

1. Secili grup i nxënësve prezanton lojën e tyre: ata shpjegojnë rregullat e lojës 

dhe u flasin të tjerëve për përvojat e reja dhe sfidat me të cilat janë ballafaquar 

gjatë krijimit të lojës. 

2. Grupet shkëmbejnë lojërat e tyre, përpiqen t’i luajnë ato dhe të sqarohen me 

krijuesit e lojës për gjithçka që nuk e kuptojnë. 

3. Mësimi përfundon me një diskutim për përvojat e reja dhe vlerat etike e 

qytetare. Lista e vlerave të shkruara në letër, (të zhvilluara gjatë mësimit të 

parë) ndryshohet. 

4. Lojërat mund të aplikohen gjatë mësimeve të edukatës qytetare me nxënësit e 

klasave më të ulëta (për shembull me klasën e tetë). 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Vetë procesi i punës i edukon nxënësit. derisa 

ata kërkojnë për material dhe i përfshijnë shokët dhe të afërmit e tyre në këtë punë 

kreative. Nëse për shkak të arsyeve teknike, ata dështojnë të krijojnë lojën, nxënësit 

edhe më tej mund të shkëmbejnë përvojat dhe idetë e tyre. 

53


TEMA: LOJA SIPAS RREGULLAVE 

Autore: Baiva Vaicekauskiene, specialiste e lartë e Divizionit Monitorues Edukativ të 

Qendrës për Zhvillim Edukativ. 

Grupi i synuar: klasa e 8-të dhe e 10-të. 

Disiplinat: Bazat e shoqërisë civile, etika. 

Objektivat: promovimi i respektimit të të drejtave të të tjerëve dhe zhvillimi i 

menduarit kritik dhe analitik. 

Mjetet: 

Për lojën e parë 

• Dy pako letrash identike 

• Ëmbëlsira të mbështjella, numri i tyre është rreth pesë herë më i madh se sa 

numri i lojtarëve; 

• Një tas me ëmbëlsira; 

• Pjesë letrash me kopjet e rregullave të lojës së letrave 

Për lojën e dytë” 

• Disa kopje të lojës tabelore “rruga” (numri varet nga numri i lojtarëve), një 

numër i njëjtë i zareve dhe një njehsor unik (për shembull, marrë nga vezët 

“befasia e fëmijëve”) për secilin nga lojtarët; 

• Pjesë letrash me kopjet e rregullave të lojës të vendosura mbi të me 

instruksionet e vëzhguesve. 

Metodat: eksperimente me lojëra, analiza kritike, bisedë, diskutim. 

Shpjegimi: Emri i lojës aktuale duhet të jetë “Një lojë e drejtë”, sepse gjatë lojës së 

parë mësuesi do të krijojë kushte të padrejta për lojën dhe në të dytën, rregullat do të 

ndryshohen nga vetë lojtarët. Prapë, këto lojëra janë eksperimente që imitojnë jetën 

reale, prandaj nxënësit duhet t’i dinë të gjitha rrethanat paraprakisht. 

Lojërat mund të aplikohen për stimulim apo për të fituar më shumë përvojë relevante 

personale, kur flitet për korrupsionin në klasë. Luajtja e dy lojërave njëra pas tjetrës 

me siguri do të jetë tepër: zgjidheni një. 

Procesi 

Loja e parë 

1. Nevojitet një pako letrash. Para mësimit, merrini të gjithë maçët nga pakoja, 

duke lënë vetëm dy. Para se nxënësit ta vërejnë, mbusheni pakon me letra të 

tjera të ndryshme nga një pako tjetër identike. 

2. Ulni nxënësit në një tavolinë të madhe të rrumbullakët. Jepuni secilit nga pesë 

ëmbëlsira dhe u thoni që të mos i hanë deri në fund të lojës, sepse ato 

nevojiten për lojë. 

3. Vendosni disa kopje të rregullave të lojës mbi tavolinë dhe lexoni ato me zë të 

lartë. 

54


4. Merruni vesh se kur do ta përfundoni lojën: pasi që të kalojë pak kohë, kur një 

numër i caktuar i lojtarëve e braktisin lojën apo kur grumbulli i ëmbëlsirave në 

mes të tavolinës rritet. 

5. Vendosni pakon e përzier të letrave mbi tavolinë të kthyer mbrapsht (dy maçët 

e mbetur duhet të jenë diku afër majës). Uluni midis lojtarëve dhe filloni lojën. 

6. Në fund të lojës, deklaroni se do të shpallni lojtarin më të mirë, i cili do t’i 

marrë të gjitha ëmbëlsirat që janë në mes të tavolinës, Pas një pushimi të 

shkurtër, thoni se fituesi jeni ju dhe merrni të gjitha ëmbëlsirat. Mos u tundoni 

që t’i ndani ëmbëlsirat me nxënësit. 

7. Diskutoni lojën: për mënyrën se si është udhëhequr ajo dhe për ndjenjat e 

lojtarëve. 

Pyetjet e diskutimit 

1. Loja kishte rregulla të qarta. A ishin ato të drejta? 

2. A mund ta konsiderojmë lojën të drejtë? Shpjegoni mendimin tuaj. 

3. Si jeni ndjerë duke e luajtur atë? Si jeni ndjerë pas lojës? 

4. A ju kujton kjo lojë diçka nga jeta? Nëse po, çfarë? 

Loja e dytë 

1. Ndajeni klasën në disa grupe të barabarta në numër dhe zgjidheni së paku një 

vëzhgues për secilin grup. 

2. Vendoseni një kopje të lojës një vulë dhe një njehsor (nëse nxënësve nuk u 

kërkohet që t’i sjellin ato nga shtëpia) mbi tavolinën e secilit grup. 

3. Shpërndani udhëzimet e lojës: gjysma duhet të marrë versionin A dhe pjesa 

tjetër duhet të marrë versionin B. Vëzhguesve u jepen instruksionet. 

4. Shpjegoni rregullat dhe shpalleni fillimin e lojës. 

5. Uroni grupin, i cili përfundon lojën i pari dhe thoni se jeni kureshtar për të 

ditur se sa kohë ju duhet grupeve të tjera që ta përfundojnë lojën. Prisni derisa 

ata ta përfundojnë lojën. 

6. Kur grupi i fundit përfundon lojën, kërkoni nga vëzhguesit që të komentojnë 

se si janë respektuar rregullat. Në rastin e versionit A, shkelja e rregullave ka 

qenë më e madhe se sa në rastin e versionit B, sepse i pari e bën ndalimin më 

eksplicit. 

Pyetjet e diskutimit: 

1. Cili grup duhet të shpallet fitues? Pse? 

2. Në jetën reale, grupet e njerëzve luftojnë për qëllimet e tyre, duke konkurruar 

me njëri tjetrin. Cila konkurrencë është e drejtë dhe cila jo? 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Korrupsioni është analog me shkeljen e 

rregullave transparente dhe të drejta: ai i injoron normat apo procedurat e 

vendosura ose krijon norma dhe procedura të gabuara. Mbi bazën e një loje të 

padrejtë, është më e lehtë të tregohet esenca e korrupsionit dhe të ilustrohet se si 

ai i shkel të drejtat e njeriut. 

55

ANEKSE 

Rregullat e lojës me letra 


Secili lojtar, njëri pas tjetrit, merr një letër. Çfarë duhet të bësh ti, varet nga letra të 

cilën e ke vizatuar, si më poshtë: 

Zemrat –Ju duhet t’ia jepni një ëmbëlsirë personit në anën tuaj të djathtë; 

Spathi – Ju duhet t’ia jepni një ëmbëlsirë personit në anën tuaj të majtë; 

Diamantet- Ju duhet të vendosni një ëmbëlsirë në mesin e tavolinës në tas; 

Maçët – Ju merrni dy ëmbëlsira nga tasi në mesin e tavolinës; nëse ai është i zbrazët, 

atëherë i merrni nga ndonjë lojtar tjetër. 

Ata të cilët mbesin pa ëmbëlsira, braktisin lojën. 

Lojtari, i cili braktis lojën lejohet të ulet në tavolinë dhe të presë derisa dikush u jep 

atyre një ëmbëlsirë në pajtim me rregullat e përmendura më lartë. Duke e pasur një 

ëmbëlsirë, ai apo ajo mund t’i ribashkohet lojës. 

Në fund të lojës, mësuesi shpall lojtarin më të mirë. Lojtari më i mirë merr të gjitha 

ëmbëlsirat nga tasi në mes të tavolinës. 

Fituesi i lojës është lojtari me më së shumti ëmbëlsira. Të gjitha ëmbëlsirat, të cilat 

mbesin në duart e lojtarëve në fund të lojës bëhen të tyre. 

Rregullat e lojës “Rruga” (Versioni A) 

Një lojë e zakonshme e tavolinës. Secili lojtar hedh vulën dhe e shtyn njehsorin sa më 

shumë hapa përpara aq sa edhe numri i pikëve në vulë. Nëse lojtari godet fushën që e 

udhëzon atë të kthehet prapa, ata duhet t’u përmbahen udhëzimeve. Lojtari arrin 

fundin nëse numri i pikëve në vulë përputhet me numrin e hapave para fundit. Nëse ka 

më shumë pikë se sa hapa të mbetur, lojtari duhet të vazhdojë deri në fund dhe të 

kthehet prapa aq hapa sa janë teprica e pikëve. 

Loja në ekip. Fituesi i lojës është ekipi, i cili i pari i shtyn të tërë njehsorët deri në 

fund. 

Anëtarët e ekipit hedhin vulën duke marrë radhën sipas të njëjtit rregull. Nuk lejohet 

që të ndërrohet rendi nëse njehsori i njërit nga anëtarët e ekipit është në një pozicion 

më favorizues (nuk ka nevojë të kthehet prapa nga fundi). 

Rregullat e lojës “Rruga” (Versioni B) 



56


udhëzon atë të kthehet përpara, ata duhet t’u përmbahen udhëzimeve. Lojtari arrin 


më shumë pikë se sa hapa të mbetur, lojtari duhet të vazhdojë deri në 

fund dhe të kthehet prapa aq hapa sa janë teprica e pikëve. 


fund. 

Anëtarët e ekipit hedhin vulën duke marrë radhën sipas të njëjtit rregull. 

“Rruga”. Udhëzimet e vëzhguesit 



udhëzon atë të kthehet përpara, ata duhet t’u përmbahen udhëzimeve. Lojtari arrin 


më shumë pikë se sa hapa të mbetur, lojtari duhet të vazhdojë deri në fund dhe të 

kthehet prapa aq hapa sa janë teprica e pikëve. 


fund. 

Anëtarët e ekipit hedhin vulën duke marrë radhën sipas të njëjtit rregull. Nuk lejohet 

që të ndërrohet rendi nëse njehsori i njërit nga anëtarët e ekipit është në një pozicion 

më favorizues (nuk ka nevojë të kthehet prapa nga fundi). Detyra e juaj është që të 

siguroni se lojtarët e plotësojnë këtë kërkesë. Për ta bërë këtë, kushtojini vëmendje 

njehsorëve të luajtur nga secili prej lojtarëve. Merrni shënime për secilën shkelje, në 

mënyrë që në fund të lojës ta dini numrin e tyre. 

Juve nuk ju lejohet të ndërhyni në lojë, komentoni, disiplinoni lojtarët, përdorni 

gjestet apo shprehjet e fytyrës. Vëzhgoni, por mos merrni pjesë! 

57

TEMA: MASMEDIA 


Autore: Elena Zukauskiene, profesoreshë e shkollës së mesme të Siauliai Stasys 

Salkauskis. 

Grupi i synuar: klasa e dhjetë 

Kohëzgjatja: Dy leksione 

Disiplina: Edukata qytetare 

Detyrat dhe objektivat: njohja e nxënësve me konceptin e medies, shpjegoni 

funksionet e saja të informacionit dhe zhvilloni aftësitë e tyre për të gjetur 

informacionin, përdorimin dhe analizimin e tij si dhe zhvilloni qëndrimin e tyre kritik 

ndaj informacioneve të prezantuara. 

Mjetet: 

• Kushtetuta e Republikës së Lituanisë 

• Zaleckiene I. Mes: pilietines visuomenes pagrindai: vadovelis 10 kl. - 

Vilnius: Homo liberr, 1999. 

• Materiali i programit LTV, publikimet në shtypin vendës. 

Metodat: bisedë, shpjegim, punë individuale e nxënësve me shtypin dhe dokumente, 

diskutim. 

Procesi i mësimit të parë 

1. Tema e leksionit prezantohet dhe shkruhet në dërrasën e zezë. Termi “mas 

media: është gjithashtu i shkruar, ndërsa sigurohen edhe shpjegimet. 

2. Diskutimi bëhet si vijon: 

a) simbolet e medieve (një person me...) – nxënësit përfundojnë frazën. 

b) qëllimin e medies (materiali i librave shkollor, Neni 44 i Kushtetutës së 

Republikës së Lituanisë). 

c) funksionet e medies: informacioni, kultura dhe argëtimi. 

3. Nxënësit punojnë individualisht me materialin nga librat shkollorë. 

4. Nxënësit specifikojnë kërkesat për funksionet e medies: informimi 

(objektiviteti), kultura dhe argëtimi (koha e lirë, relaksimi, sigurimi i 

njohurive, ndërtimi i idealeve dhe vlerave, pasurimi i botës shpirtërore, ngritja 

e vlerave të përbashkëta njerëzore, demonstrimi i shembujve pozitivë, etj). 

5. Diskutohen tipat e medieve, përfshirë këtu shtypin, radion dhe televizionin. 

6. Nxënësit e plotësojnë pyetësorin (shikoni aneksin e mëposhtëm). 

7. Detyrë shtëpie: çdo nxënës duhet të gjejë një artikull relevant nga shtypi 

vendës për dosjen e përbashkët të shtypit. Atyre u jepet një javë kohë për këtë 

detyrë. 

Procesi i leksionit të dytë 

1. Diskutimi i minipyetësorit dhe rezultatet e tij. Aspektet më të rëndësishme të 

qëndrimeve të nxënësve ndaj mas medies janë nënvizuar dhe kërkesat më të 

rëndësishme për mediet janë vendosur në dërrasën e zezë.: objektiviteti, lloji 

aktual i medies, ndikimi, forma kreative e prezantimit, etj. 

58


2. Artikujt e zgjedhur nga nxënësit vendosen në dosje. 

3. Identifikohen temat dhe publikimet dominuese ( “Siauliu naujienos:, “Siauliu 

krastas”) Bëhet një tabelë e temave aktuale, duke përfshirë: 

• Politikën e qytetit 

• Sportin 

• Jetën shkollore 

• Problemet e të rinjve 

• Kriminalitetin 

• Kulturën dhe edukimin 

• Skandalet 

• Informacione të tjera 

4. Bëhen diskutime për problemet dhe brengat më të mëdha të rinisë së sotme. 

Kjo përcillet me diskutimin e vogël “Shtypi i qytetit tonë”. Janë të mundshme 

pyetje lidhur me diskutimin: 

• Si është qyteti im? 

• Cila është ngjarja kryesore e javës? 

• Si është prezantuar informacioni? 

• A ka objektivitet në shtypin e qytetit? 

• Shtypi kundër korrupsionit: çfarë ishin shembujt e gjetur? 

• Shoqëri: një banor i qytetit apo një vëzhgues? 

• Çfarë duhet të zgjedh unë: shtypin, radion apo televizionin? 

5. Nxënësit bëjnë konkluzionet e tyre: publiku ka nevojë për publicitet si 

parakusht i luftës kundër korrupsionit, shpërdorimeve, etj. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Nxënësit mësojnë që të bëjnë vlerësime, t’i 

krahasojnë faktet, t’i analizojnë ato, t’i parashikojnë rezultatet e mundshme, mbi 

bazën e së cilave mediet do ta luftonin korrupsionin; antikorrupsioni është ideja 

kryesore e leksionit. 

ANEKSI 

Pyetësori “Masmedia” 

Pyetjet: 

1. Sa kohë i kushtoni masmedias? 

2. Cili lloj i masmedias dominon? 

3. Sa kohë shpenzoni për shtypin, radion dhe televizionin? 

4. Cilat gazeta i lexoni? 

5. Cilat radio stacione i dëgjoni? 

6. Cilat kanale televizive i shikoni? 

7. Cili lloj i medies ju siguron më shumë informacion? 

8. Cila radio dhe transmetues televiziv ju duket më interesant? 

9. Çfarë informacione merrni nga ato? 

10. A ju besoni informacioneve që i merrni? 

11. Cili është qëndrimi i juaj ndaj skenave të dhunës dhe shtrëngimit? 

12. Cili transmetues (radio) televiziv ju mungon? 

13. A janë të gjitha informacionet objektive? 

14. Transmetuesi më objektiv (emri). 

15. Transmetuesi, të cilin ju nuk dëshironi ta shikoni (ta dëgjoni). 

59


16. Roli publik në media: aktiv (duke marrë pjesë, shkruar, diskutuar) dhe pasiv 

(duke lexuar, shikuar). 

17. Cili është roli i masmedias në zbulimin e korrupsionit? 

18. A është korrupsioni (shpërdorimi) i mundshëm në shtyp, televizion dhe radio? 

19. A ka nevojë shoqëria për publicitet? 

20. Cili gazetar nga gazetat, radiot apo televizionet është i preferuari i juaj? 

TEMA: Korrupsioni 

Autore: Daiva Vileikiene, profesoreshë e historisë në shkollën e mesme “Azuolynas” 

të Elektrenait. 


Kohëzgjatja: dy leksione 

Detyrat dhe objektivat: diskutimi i konceptit të korrupsionit dhe të arsyeve historike 

për zhvillimin e tij, analizimi i arsyeve dhe pasojave të korrupsionit, mënyrat e 

luftimit të tij dhe të mësuarit e nxënësve që të mendojnë në mënyrë kritike. 

Burimet dhe mjetet: materiali teorik, një fjalor i fjalëve të huaja. 

Metodat: leksioni, diskutimi, puna në grupe. 

Procesi i leksionit të parë: 

Në fillim të leksionit, nxënësit flasin lidhur me atë që dinë dhe mendojnë për 

korrupsionin. Kjo përcillet me ligjërim. Detyrat në vijim prezantohen për 

diskutim: 

• A mund ta shkel korrupsioni interesin publik? 

• A ka korrupsion në Lituani? 

• A është i mundur eliminimi i korrupsionit? 

1. Jepet një detyrë shtëpie, nxënësit duhet të zbulojnë mendimin e anëtarëve të 

tyre të familjes për korrupsionin dhe cilat fusha ata i konsiderojnë më të 

korruptuarat. Cilat janë mënyrat e luftimit të korrupsionit të sugjeruara nga të 

rriturit? 

Procesi i leksionit të dytë 

Nxënësit ndahen në grupe. Secili grup i shkruan në një letër (e cila u jepet) 

informacionet që kanë marrë në shtëpi. Idetë kryesore shkruhen në tabelë. Kjo pasohet 

me një diskutim. Secilit grup u jepen emrat e profesioneve të ndryshme. Ata duhet ta 

bëjnë një listë me mënyrat dhe masat e luftimit të korrupsionit. Gjithashtu, bëjnë 

prezantimin dhe japin mendimin e tyre. Bëhet një krahasim midis asaj se si klasa i 

percepton mënyrat e luftimit të korrupsionit dhe përfundimet e hulumtimit në shtëpi. 

Diskutime. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Gjatë analizimit të opinioneve të tyre dhe 

opinioneve të prindërve të tyre dhe të rriturve të tjerë, ata përpiqen që ta kuptojnë 

dukurinë e korrupsionit dhe pasojat e tij, duke bërë përpjekje që t’i mbrojnë opinionet 

e veta, t’i shprehin idetë e tyre dhe të bëjnë konkluzione. 

60


TEMA: KORRUPSIONI NË LITUANI 

Autore: Neringa Bitkoviene, profesoreshë në shkollën e mesme “Atzalynas” në 

Kedainiai. 


Kohëzgjatja: dy leksione. 

Disiplina: Bazat e shoqërisë civile 

Objektivat: 

1. Gjeni leksionet për korrupsionin në Lituani. 

2. Mësoni nxënësit që të punojnë me burime të ndryshme të 

informacionit. 


• Alisauskiene R. Korupcija kaip pokomunistines visuomenes 

bruozas (Vilniaus universitetas, “Baltijos tyrimai 

‘GALLUP”). 

• Trumpa U Eliminimi i rrugëve të korrupsionit: Bazat e një 

lufte efektive kundër korrupsionit (fjalim i mbajtur në 

konferencën “Nga reformat administrative drejt një lufte 

efektive kundër korrupsionit”, Vilnius, 20 qershor, 2001). 

• Harta e korrupsionit në Lituani, 2001 

• Fleta e detyrave. 

• Tabela “Indexi TI i perceptimit të korrupsionit 2002”. 

• Skaistys A. Korupcijos poveikis nacionaliniam saugumui. 

Metodat: Puna në grupe të vogla, metoda e ekspertëve. 

Procesi i leksionit të parë: 

1. Nxënësit ndahen në pesë grupe, secili prej tyre përbëhet nga 5-6 nxënës 

(minimumi tre). 

2. Mësuesi i shpërndan artikujt dhe fletën e detyrave secilit grup. Nxënësit e 

shqyrtojnë materialin dhe plotësojnë fletën (20 minuta). (Fletët me detyra janë 

të bashkangjitura). 

3. Grupet bëjnë prezantimin e punës së tyre dhe i varin fletët në tabelë (10 

minuta). 

Grupi i parë prezanton aktorët e korrupsionit. 

Grupi i dytë prezanton shkaqet e korrupsionit. 

Grupi i tretë prezanton manifestimin e korrupsionit dhe përshkruan se cilat 

janë veprat e korrupsionit. 

Grupi i katërt prezanton fushat më të korruptuara. 

Grupi i pestë sugjeron mënyrat e reduktimit të korrupsionit. 

4. Mësuesi bën një përmbledhje të asaj çfarë kanë thënë grupet dhe bashkë me 

nxënësit shqyrton indeksin e perceptimit të korrupsionit të vitit 2002. 

61


Procesi i leksionit të dytë: 

1. Shqyrtimi i punës në grupe (5 minuta). 

1. Mësuesi u prezanton grupeve detyrën dhe e plotëson tabelën “Përfitimet dhe 

dëmet e korrupsionit” (20 minuta). Tabela është e bashkangjitur. 

2. Grupi prezanton informacionin që e kanë plotësuar dhe pastaj bëhet një tabelë 

e përbashkët” Përfitimet dhe dëmet e korrupsionit:, e cila reflekton deklaratat 

kryesore të nxënësve (10 minuta). 

3. Diskutimi “A është korrupsioni i dobishëm apo i dëmshëm?” (10 minuta). 

Grupi i parë. Kush zakonisht përfshihet në korrupsion? 

Grupi i dytë. Pse njerëzit përfshihen në korrupsion? 

Grupi i tretë. Si manifestohet korrupsioni? 

Grupi i katërt. Në cilat fusha korrupsioni është më i madh? 

Grupi i pestë: Si mund të reduktohet korrupsioni? 

ANEKSI 

Për kë 

Dhënësi 

Marrësi 

Shteti 

Shoqëria 

KORRUPSIONI 

Përfitimet dhe dëmet e korrupsionit 

Dobia Dëmi 

Materiali 

Morali 

62 

Materiali 

Morali


TEMA: ÇFARË ËSHTË KORRUPSIONI? 

Autorë: Neringa Bitkoviene, profesoreshë në shkollën e mesme “Atzalynas” në 

Kedainiai., Jurate Blinstrubaite, profesoreshë në shkollën e mesme “Atzalynas” në 

Kedainiai, Violeta Vaitkeviciene, profesoreshë e etikës në shkollën e mesme 

“Atzalynas” në Kedainiai. 


Objektivat: 

1. Identifikoni aktorët e korrupsionit, qëllimet e tyre, veprat penale dhe 

pasojat; 

2. Mësoni të punoni në bashkëpunim me njëri tjetrin; 

3. Kuptoni lidhjen midis shkakut dhe pasojës; 

Mjetet: fletë të bardha letre, lapsa, broshura me definicionin e korrupsionit. 

Metodat: puna në grupe të vogla, të mësuarit individual. 

Procesi: 

1. Dhënia e ideve. Arsimtari i pyet nxënësit të japin ide rreth fjalës “korrupsion”. 

Idetë e tyre shkruhen në tabelë (rreth tre minuta). 

2. Nxënësit ndahen në pesë grupe, secili përbëhet nga 5-6 nxënës. Secilit grup i 

jepet një fletë dhe lapsa. 

3. Arsimtari shpjegon procesin e punës: grupi duhet të plotësojë informacionin 

që mungon në skemën e prezantuar në letër (15 minuta). 


AKTORËT 

QËLLIMET, OBJEKTIVAT 

AKTIVITETI APO MOSKRYERJA 

E AKTIVITETIT 

PASOJAT 

63


4. Grupet bëjnë prezantimin e punës së tyre (rreth 10 minuta). Ata i vendosin 

fletët në tabelë apo në mur dhe bëjnë një prezantim të shkurtër për atë çfarë 

kanë shkruar . 

5. Puna në grupe. Nga informacionet e prezantuara në fletët e letrës, bëhet një 

definicion i korrupsionit, i cili përfshin aktorët e korrupsionit, veprat penale 

dhe pasojat (rreth 5 minuta). 

6. Grupet japin definicionet e tyre (5 minuta). 

7. Arsimtari shpërndan broshurat me definicionin e korrupsionit dhe nxënësit e 

krahasojnë atë me definicionet e tyre. 

8. Përmbledhje. Grupet bëjnë vrojtimin e tyre (rreth 5 minuta). 

TEMA: PUNËSIMI 

Autore: Vaiva Vaicekauskiene, specialiste e divizionit monitorues edukativ të 

Qendrës për Zhvillimin Edukativ. 


Disiplina Edukata qytetare. 


1. Identifikimi i parimeve të punësimit. 

2. Zgjerimi i të kuptuarit të drejtësisë dhe paanshmërisë. 

3. Krijimi i kushteve për të vlerësuar veten si një punëtor i ardhshëm. 


• Tregimi “Gati një tregim detektiv”. 

• Ushtrimi “I dashuri drejtor...” 

Metodat: diskutim, analizë, rrëfim tregim, puna në grupe të vogla. 

Procesi: 

1. Mësuesi u lexon nxënësve “Gati një tregim detektiv”. Pasi ta kenë dëgjuar, 

secili anëtar i grupit bën supozimin e vet për atë që ka ndodhur apo bën pyetje. 

Mësuesi thotë vetëm “po\jo” apo “e drejtë\gabim”. Nëse grupi bllokohet, 

mësuesi mund t’i nxisë me deklaratat në vijim: 

• mosha, dukja, rrobat dhe origjina e personit nuk 

kanë të bëjnë; 

• të gjithë kandidatët e kanë plotësuar aplikacionin 

njësoj mirë; 

• menaxheri nuk i ka njohur ata më parë. 

Supozimet bëhen derisa të identifikohet arsyeja e vërtetë apo derisa të gjithë 

lodhen. Në rastin e fundit, mësuesi u thotë atyre përgjigjen e drejtë. 

2. Mësuesi ose njëri nga nxënësit, merr përsipër të shkruajë të gjitha supozimet e 

bëra nga grupi. Pastaj, ato shqyrtohen dhe diskutohen: 

• Për çfarë janë të dyshuar më së shpeshti punëdhënësi dhe punëtorët e 

zgjedhur? 

64


• Mbi çfarë baze janë bërë këto supozime? 

3. Secili nxënës duhet të shkruajë me sa vijon: 

a. të gjitha metodat, me të cilat ata janë të njoftuar ose që merren me mend se 

ekzistojnë dhe që janë përdorur nga menaxheri, ndërsa kërkonte punëtorë të 

rinj dhe gjatë punësimit të tyre; 

b. përzgjedhjen e metodave nga lista, të cilat do të përdoren prej tyre, nëse ata 

do të ishin punëdhënës; 

c. përzgjedhjen e metodave, të cilat ata do t’i përdornin, nëse ata do të kërkonin 

punë. 

Të gjitha përgjigjet duhet të shkruhen në tabelë, të bashkangjitura më poshtë (duke 

filluar me kolonën e mesme dhe pastaj duke kaluar më pas në të majtë dhe në të 

djathtë). 

B. Nëse do të isha 

punëdhënës, unë do të 

punësoja njerëz si më 

poshtë: 

A .Punëdhënësit kërkojnë 

punëtorë të rinj/ i 

punësojnë ata si më 

poshtë: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . 

65 

C. Nëse do të kërkoja 

punë, do të dëshiroja që 

njerëzit të punësoheshin 

si më poshtë: 

4. Klasa ndahet në grupe të vogla, të cilat ulen së bashku, shkëmbejnë tabelat e 

plotësuara dhe i lexojnë me zë të lartë. 

5. Çdo grupi i jepet detyrë që të përgjigjet në pyetjet e mëposhtme: 

• Si duhet të punësohen njerëzit në institucionet shtetërore? 

• A duhet të jenë procedurat ndryshe kur punësohen njerëzit në sektorin 

privat ndaj atij shtetëror? Pse? Pse jo? 

Grupet e vogla ua japin përgjigjet dhe argumentet e tyre klasës. 

6. Çdo nxënës merr një kopje të ushtrimit “I dashuri drejtor...”Atyre u lihet kohë 

që të mendojnë se si do ta plotësojnë formularin. Një opsion tjetër është kur 

një nga nxënësit e klasës e plotëson atë anonimisht. Qëllimi i ushtrimit është 

vetëanaliza kritike. 

ANEKSET 

Gati një tregim detektiv 

Ka ndodhur në gjysmën e parë të shekullit të 19-të. Një person dëshironte të 

punësohej në një institucion të vogël. Për vendin e lirë të punës, ai lexoi shpalljen në 

gazetë. Ai vjen në institucionin e zhurmshëm, e plotëson formularin, të cilin ia jep 

sekretarja dhe pret në radhë së bashku me katër kandidatë të tjerë, të cilët kishin 

ardhur më herët. 

Papritmas, pas dy minutash ai ngrihet dhe shkon tek zyra e menaxherit. Menaxheri u 

thotë kandidatëve të tjerë se ai ishte përzgjedhur për punëtor. Njerëzit të cilët kishin 

ardhur më herët mbeten të frustruar. Megjithatë, ata pushojnë së protestuari kur 

menaxheri u shpjegon arsyen për bërjen e kësaj zgjedhjeje. 

Pse?


Përgjigja: 

Ky institucion i zhurmshëm ishte telegrafi (gjysma e parë e shekullit të 19-të). 

Menaxheri po kërkonte telegrafist. Personi i punësuar ishte i vetmi që dëgjoi porosinë 

e përçuar përmes kodit Morse (pikë dhe vizë lidhëse). Porosia ishte: “Kandidatë që po 

prisni në korridor, nëse e keni kuptuar këtë porosi, ju lutem të vini menjëherë në zyrën 

time”. Në këtë mënyrë, menaxheri verifikoi aftësitë profesionale të kandidatëve. 

USHTRIMI. Shpesh ndodh që punëdhënësit punësojnë punëtorë në bazë të 

referencave që ata kanë. Merreni me mend që një ditë drejtori i shkollës suaj ta marrë 

letrën në vijim: 

I dashuri drejtor, 

Një ish nxënës i shkollës suaj. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .po kërkon punë në 

kompaninë, të cilën unë e udhëheq. E di se nuk ka gjyqtarë më të mirë për nxënësit se 

sa mësuesit e tyre. Ne do të ishim shumë mirënjohës, nëse ju do të mund t’u 

përgjigjeshit disa pyetjeve për karakterin e tij. Ju garantojmë se informacionet që do të 

na i siguroni do të mbahen sekrete dhe do të përdoren vetëm për qëllim të vlerësimit 

të aftësisë së kandidatit. 

REFERENCA E KARAKTERIT 

Sa vite e njihni këtë person? . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 

Si do ta karakterizoni atë? Ju lutemi nënvizoni fjalën dhe ta zgjeroni opinionin tuaj: 

A. I ndershëm / Jo i ndershëm 

. .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 

. . . . . . . ... . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . . . .. . 

. .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 

. . . . . . . ... . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . . . .. . 

B. I zellshëm / Dembel 

. .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 

. . . . . . . ... . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . . . .. . 

. .. . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 

. . . . . . . ... . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . . . .. . 

C. Aftësitë e punës në grup: 

Gjithmonë i mirë gjatë punës në grup / Ndonjëherë i mirë gjatë punës në grup / I 

paaftë për punën në grup. 

D. Deklaratat lidhur me punën në grup (ju mund të zgjidhni disa përgjigje): 

a. I ndihmon të tjerët / nuk i ndihmon të tjerët 

b. Është i interesuar për rezultat e përbashkëta të grupit / është i interesuar vetëm 

për suksesin personal / nuk i intereson fare rezultati 

c. Bashkëpunon / garon. 

E. Kualitetet e udhëheqjes 

a. është i prirë që të udhëheqë / nuk është i prirë që të udhëheqë / ndonjëherë 

udhëheqë 

b. Mund të marrë përgjegjësinë për të tjerët, punën e përbashkët / nuk merr 

përgjegjësi 

Çfarë do të shkruanin drejtori apo mësuesit tuaj për këtë formë? 

66


TEMA: LUFTA KUNDËR KORRUPSIONIT 

Autore: Daiva Trucinskiene, profesoreshë e historisë në shkollën e mesme të 

Anyksciai Antanas Baranauskas. 


Disiplina: Shkencat politike. 

Objektivat: 

1. Të njoftohen nxënësit me mënyrat e trajtimit të korrupsionit 

2. T’u demonstrohet nxënësve se si fushëveprimi i korrupsionit varet nga secili 

prej nesh. 

3. Të mësohen nxënësit se si të marrin vendime të drejta në jetë. 

Mjetet: 

• Petkeviciute A . Eksperienca e Shellit në luftimin e korrupsionit (një 

prezantim nga konferenca , Nga reforma e qeverisjes së shtetit tek një 

betejë efektive antikorrupsion, Vilnius, 20 qershor, 2001). 

• Diagrami: a Key “Lufta kundër korrupsionit”. 

Metodat: puna në çifte, puna me dokumente 

Procesi 

1. Në fillim të leksionit, nxënësit mësojnë për konceptet në vijim: ligjin, 

ryshfetin, zgjedhjen, shkeljen, kërkimin e leverdisë. 

2. Loja “Konsultohuni me shokun tuaj”: Nxënësit bëjnë dy rrathë, njërin rreth 

brenda tjetrit, duke qëndruar ballë për ballë me njëri tjetrin. Atyre u jepet 

detyra e diskutimit të konceptit (p.sh. “ryshfeti”) me një homolog, i cili 

qëndron para tyre. Pas kësaj, rrethi i jashtëm lëviz nga një nxënës. Koncepti i 

ri prezantohet dhe diskutohet në çifte. Në këtë mënyrë, prezantohen dhe 

diskutohen të gjitha konceptet. 

3. Pas lojës, nxënësit dhe mësuesi i tyre bëjnë përmbledhjen e koncepteve. 

Mësuesi nënvizon se të gjitha konceptet e nënvizuara kanë të bëjnë me 

“korrupsionin”. Pasi të bëhet përmbledhja, definicioni i korrupsionit shkruhet 

në dërrasën e zezë. 

4. Tema e leksionit është “Lufta kundër korrupsionit”. Prandaj, fokusi është në 

mënyrat përmes së cilave korrupsioni mund të trajtohet. 

Puna me dokumente 

Nxënësit e ndarë në grupe e lexojnë prezantimin, identifikojnë masat antikorrupsion 

dhe i shkruajnë në çelësin antikorrupsion. 

Nxënësve u prezantohet dokumenti “Përvoja e Shellit në luftën kundër korrupsionit”. 

“Grupi Shell vepron në më shumë se 130 vende. Pas shumë vitesh veprimi, 

Shell ka zhvilluar politikën e vet antikorrupsion. 

Në përpjekje për t’i pastruar kompanitë e veta prej së brendshmi, menaxhmenti i 

Shellit para së gjithash vendosi që të revitalizojë parimet e veta të biznesit. Këto 

67


parime aplikohen jo vetëm brenda Grupit Shell, por edhe në raport me furnizuesit, 

klientët dhe institucionet shtetërore. Cilat janë këto parime? Ato janë shumë të 

thjeshta: sigurimi i shkallës më të lartë të shërbimit dhe kualitetit të produkteve për 

secilin klient, bërja e biznesit me respektin e duhur ndaj shoqërisë së vendit dhe 

sistemi ligjor përmes së cilit vepron Shelli, duke u kujdesur për investimet e 

aksionarëve, duke siguruar biznes të ‘pastër’ dhe të ndershëm në kushtet e një 

konkurrence të lirë, Është themelore që të kontrollohet se si vëzhgohen këto 

parime. 

Çdo vit, secili punëtor duhet të nënshkruajë zotimin për pajtueshmërinë dhe të 

raportojë çdo incident që nuk përputhet me parimet e biznesit të Shellit. 

Për herë të parë raporti i Shellit është publikuar në vitin 1998. Një nga detyrat e saj, 

ishte që të dokumentojë veprat që janë në përputhje me zotimet e Grupit Është 

raportuar që në vitin 2000, janë identifikuar katër raste të korrupsionit (krahasuar me 

tri incidente në vitin 1999), që kanë rezultuar me shtatë shkarkime nga puna. Vlera 

financiare e incidenteve ishte 89,000 dollarë amerikanë. A është kjo shumë apo pak 

për 130 vende dhe 90,000 të punësuar? 

Edhe pas pastrimit së brendshmi të kompanisë, nuk është gjithmonë e lehtë që t’i 

dëshmohet shoqërisë se ju nuk keni të bëni me korrupsion . Sot, pas shtatë vitesh 

të operimit në Lituani, ne lirisht mund të deklarojmë se është e mundshme që në këtë 

vend mund të operohet në përputhje me parimet e integritetit dhe biznesit etik 

Një shembull i thjeshtë: gjatë viteve 1996-1997, titujt e gazetave ishin të mbushura 

me deklarata për shqetësimet e mos operimit të Mazeikiu nafta dhe naftës në rënie në 

pikat e furnizimit me karburante. Një ditë, një shërbyes publik erdhi në pikën 

furnizuese me dy rezervuarë 20 litërsh dhe njoftoi se ai do ta inspektonte kualitetin e 

karburantit në ta. Çfarë bëri menaxheri i pikës kufizuese? Zgjidhja më e lehtë ishte që 

t’ia mbushte rezervuarin shërbyesit publik, duke kërkuar që mos të fillonte 

inspektimin. Asnjë problem për pikën furnizuese, asnjë problem për inspektorin. 

Sidoqoftë, operatori i pikës furnizuese derdhi vetëm një litër karburant në rezervuar (i 

vetëdijshëm se kjo sasi do të ishte e mjaftueshme për inspektim). Për pesëmbëdhjetë 

minuta, ai dëgjoi qetësisht shërbyesin e pakënaqur publik, që e kërcënonte atë me 

gjobë. Pas incidentit, a e ngarkoi atë Shell Lituania me gjobë për kualitetet të dobët të 

karburantit? Jo, aspak. A deshi shërbyesi publik që të kthehej tek Shell që ta 

inspektonte kualitetin e karburantit? Definitivisht jo. Nëse operatori i pikës furnizuese 

do ta zgjidhte opsionin e parë për mbushjen e dy rezervuarëve, sa herë do të kthehej 

“inspektori i kualitetit” për vizitë? Me siguri më shumë se një herë. 

Edhe një shembull. Një inspektor sanitar inspektonte pikën furnizuese me karburante 

shumë shpesh. Operatorët e pikës nuk e kuptonin pse puna e tyre pengohej kështu 

shumë herë në muaj. Doli që ata duhej të mos i ofronin më kafe falas. Gjatë një 

“inspektimi” tjetër, ata me mirësjellje e informuan “inspektorin” për çmimin e një 

kafeje, duke i dhënë faturën. 

Një shembull vjen nga përvoja e Grupit Shell. Gjatë ndërtimit të një platforme 

prodhimi të naftës në një vend aziatik, atyre iu desh që të importonin helikopterë. 

Importi i helikopterëve nuk ishte i ndaluar, pasi që ishte i vështirë marrja e tyre me 

qira, por kishte diçka lidhur me këtë: burokracia e doganave për dhënien e lejeve. Para 

se të bëhej një import, duhej të viheshe në një listë pritjeje për tre muaj, që të kryhej 

puna me dokumente. Dy muaj kalonin para se helikopteri të importohej. Një muaj 

vonesë do të thoshte humbje prej 2 milionë dollarësh amerikanë. Përpjekjet e para që 

t’u adresoheshin doganave, treguan se pa pagesë ndihmëse, radha nuk mund të lëvizte 

më shpejt. Praktikisht është e pamundur që të vlerësohet shuma e parave që sistemi të 

vihej në vend. 

68


Si mund t’i rregullojë dikush parimet në biznes me rezultatet e biznesit? 

Shell zgjodhi rrugën e ndershme. Nuk u mbush asnjë pëllëmbë dhe importi i 

helikopterit zgjati shumë kohë. Të gjitha humbjet u reflektuan në libra. Sidoqoftë, 

duhet përmendur një detaj. Shell ka një kompani në atë vend, gjysma e së cilës është 

në pronësi të shtetit. Kjo, do të thotë se shteti ndan fitimin e gjeneruar sikurse edhe 

humbjen e pësuar nga kompania. Kur shteti humbi një milion dollarë, sistemi i 

doganave iu nënshtrua reformave të menjëhershme. Pas gjashtë muajsh, nuk kishte 

më radhë për leje importi në dogana . 

Pas leximit të ekstrakteve të dokumentit, nxënësit bëjnë detyrën: “çelësi i luftës ndaj 

korrupsionit”. Ata i plotësojnë hapësirat e zbrazëta në çelës duke i identifikuar masat 

antikorrupsion të përdorura nga Grupi Shell. Rezultatet e punës diskutohen dhe 

përmblidhen. 

LUFTA KUNDËR KORRUPSIONIT 

69


ETIKA, PSIKOLOGJIA, RELIGJIONI 

TEMA: JENI I PËRGJEGJSHËM. MERRNI PËRGJEGJËSI PËR VETEN 

DHE TË TJERËT. 

Autore: Vladas Vaidziulis, mësues etike në gjimnazin e Radviliskis Vaizgantas. 



1. Zhvillimi i përgjegjësisë së nxënësve për sjelljet dhe veprat e tyre; 

2. T’i mësosh nxënësit që të jenë të angazhuar në diskutim dhe të prezantojnë 

argumentet. 

Metodat: rrëfimi i tregimeve, diskutimi 

Burimet: 

• Etika 5-6 klasei. Demesys kitiems. – Vilnius: Alma literra, 1997. 

• Tregimet e shkollës. 

Konceptet kryesore: derisa flisni me nxënësit e klasës së pestë dhe të gjashtë, 

koncepti i “korrupsionit” mund të zëvendësohet pjesërisht me termat në vijim: 

“shpërdorim”, “shpërblim për shërbimin”, “premtim”, “pritja e diçkaje”, “qëllimi për 

të kënaqur dikë”. 

Procesi 

Nxënësve u rrëfehet tregimi “Mashtrimi” (për mashtrimin në shkollë, lejen për 

mashtrim, ushtrimi i presionit mbi mësuesin që të japë lejen për mashtrim dhe 

problemet e përfshira). 

Nxënësve u parashtrohen pyetjet në vijim: 

A është mirë apo keq? 

I kujt është faji? 

A janë të dy fajtorë? 

Kush ka më shumë faj? 

Çfarë mund t’i japë fund kësaj? 

Pse mashtrojnë nxënësit? 

Pse lejohen ata të mashtrojnë? 

Diskutimi bëhet që të fokusohet në çështjet në vazhdim: përfitimet dhe dëmin e 

shkaktuar, keqpërdorimin e të tjerëve, rezistencën për t’u keqpërdorur nga të tjerët dhe 

pasojat. Çfarë do të thotë të jesh i përgjegjshëm për vetveten dhe të tjerët? 

TEMA: KONFLIKTET E BRENDSHME TË NJË 

PERSONALITETI 

Autore: Regina Dirginciene, profesoreshë e etikës në shkollës e mesme “Venta” të 

Maqzeikiai. 

Grupi i synuar: klasa e tetë. 

70



1. Njohja e nxënësve me konceptin “konflikt i brendshëm”. 

2. Ndihmojuni nxënësve që të fitojnë aftësi se si t’i zgjidhin konfliktet e 

brendshme. 

3. Bëni që nxënësit ta njohin veten e tyre më mirë: anë të ndryshme të 

personalitetit të tyre, ambiciet e tyre dhe konfliktet e brendshme. 

4. Shqyrtoni qëndrimin ndaj korrupsionit. 


• Dirginciene R. Saulyte A. Bendravimo etika: mokomoji knyga 8 

klasei. – Siauliai: K.J Vasiliausko im. 2003, p. 105-106. 

• Dirginciene R, Saulyte. A Bendravimo etika: pratybu sasiuvinis 8 

klasei. – Siauliai, K.J, Vasiliausko im. 2003, p.78-80. 

Metodat: leksionet, detyrat në formë të shfaqjeve. 

Procesi 

Nxënësit njihen me konceptin “konflikt i brendshëm”. Pasi që tani ata e dinë se çfarë 

do të thotë kjo, ata diskutojnë se si do ta zgjidhin konfliktin e brendshëm dhe të luajnë 

situata ku ata duhet te OPT??? Të një pjese të konfliktit të brendshëm dhe 

DISCARD???? Tjetrën. Nxënësit shpjegojnë se pse ata e bënë zgjedhjen. Detyrës 

antikorrupsion “konflikt i brendshëm” i shtohen situatat në vazhdim: 

Disa nxënës dëshirojnë të shkojnë në SHBA. Atyre u duhet viza. Dy anë të konfliktit. 

a) Ata shkojnë në një zyrë ku punon një zyrtar publik. Ju përmbahen rregullave, 

por nuk e dinë nëse do t’i marrin vizat. 

b) Ata nuk ju përmbahen rregullave. I japin ryshfet zyrtarit publik në shkëmbim 

të garancisë se do t’i marrin vizat. 

c) Në librin e tyre të ushtrimit, nxënësit zhvillojnë detyrën 1-3. 

Konkluzioni: Ky leksion u ndihmon nxënësve që të njihen me anët e personalitetit të 

tyre, madje edhe të atyre, që ata nuk ju kushtojnë vëmendje apo mohojnë t’i kenë. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Duke e bërë detyrën “konflikti i brendshëm”, 

nxënësit mësojnë për qëndrimin e tyre ndaj korrupsionit. 

TEMA: SI TË THUASH “JO” 

Autore: 

Autore: Regina Dirginciene, mësuese e etikës së shkollës së mesme “Venta” të 

Mazeikiai. 


Qëllimet dhe objektivat: 

1. T’u shpjegohet nxënësve pse është e vështirë për njerëzit të thonë “jo”; 

2. T’u sqarohet se si ndihemi ne kur të tjerët na thonë “jo”; 

3. T’u jepet mundësia të mësojnë më shumë për veten e tyre dhe të tjerët; 

4. Të krijohen kushte për t’u sqaruar qëndrimi i tyre ndaj korrupsionit. I mësoni 

që t’i thonë “jo” korrupsionit. 

71



• Dirginciene R. Saulyte A. Bendravimo etika: mokomoji knyga 8 

klasei. – Siauliai: K.J Vasiliausko im. 2003, p 80-82 

• Dirginciene R, Saulyte. A Bendravimo etika: pratybu sasiuvinis 8 

klasei. – Siauliai, K.J, Vasiliausko im. 2003, p.60-62 

Metodat: leksioni, shfaqja, diskutimi, deklaratat hyrëse dhe përfundimtare, testi, 

vizatimi, puna në grupe. 

Procesi: 

Qëllimi i leksionit është që t’u shpjegohet nxënësve që të thonë “jo, të definojnë 

kufijtë e tyre, të formojnë pavarësinë e tyre të brendshme, që të jenë vetvetja. Situatat 

janë të prezantuara, kur njerëzit e kanë të vështirë të thonë “jo”. Nxënësve u 

shpjegohet se çka është pozicioni “jo”. Libri mësimor shpjegon detyrat në vazhdim: a) 

pozicionin “jo”, b) Si të thuhet “jo”, c) “jo, nuk është e mundur”. Detyra 

antikorrupsion “jo, nuk është e mundur” është e plotësuar me situatat në vazhdim: 

“Unë dua të kaloj mirë në provimin e matematikës. Unë nuk kam aftësi në 

matematikë, prandaj para provimit do t’ia bëj mësuesit një dhuratë. Jo, nuk është e 

mundur. Kjo është dhënie ryshfeti”. 

Nxënësit bëjnë 1-2 detyra në librin e tyre të ushtrimeve. Kjo pasohet me një test. 

Konkluzioni: Ne mësojmë të themi “jo”. Ne mësojmë nëse kjo është e lehtë për t’u 

bërë dhe çfarë nuk duhet bërë. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Ne e zbulojmë qëndrimin tonë ndaj 

korrupsionit dhe qëndrimin e të tjerëve. Ne mësojmë se si t’i themi “jo” korrupsionit. 

TEMA: ZGJEDHJA E PUNËS 

Autore: Vaiva Vaicekauskiene, specialiste e lartë e divizionit monitorues edukativ në 

Qendrën për Zhvillimin e Edukimit. 


Disiplina: etika, psikologjia (mund të përdoret edhe në aktivitetet shtesë të 

planprogramit). 


1. Identifikimi i kriterit, mbi bazën e të cilit nxënësit mund të planifikojnë 

karrierën e tyre. 

2. Peshoni dhe vlerësoni kriterin e përzgjedhjes së punës. 


Broshurat (shikoni anekset). 

Metodat: reflektimi individual, diskutimi, debati 

72


Procesi: 

1. Një parathënie lidhur me zgjedhjen e profesionit dhe zgjedhjes së punës (siç 

perceptohet nga mësuesi, duke pasur parasysh ambientin kontekstual). 

2. Nxënësve u jepet një listë e kritereve për zgjedhjen e punës dhe kopjet e 

detyrës 1 dhe 2. 

3. Pasi që ta kenë realizuar individualisht detyrën 1, rezultatet dhe argumentet e 

tyre diskutohen në klasë. 

4. Pasi që nxënësit ta kenë realizuar individualisht detyrën 2, bëhet përmbledhje 

e rezultateve, si p.sh: 

• Duke i shikuar numrat, të cilët nxënësit i kanë shkruar në listat e tyre, 

bëhen kalkulimet për atë se sa 

pikë i është dhënë secilës zgjedhje. 

Radhiten zgjedhjet: sa më të pakta që të jenë pikët, aq më i parëndësishëm 

konsiderohet të jetë 5 

• Diskutohen rezultatet nën udhëheqjen e mësuesit. 

5. Nxënësit marrin një listë të detyrës 3. Është një detyrë individuale, ndonëse 

janë të mundshme opsione të ndryshme. Për shembull, mund të plotësohet 

kolona e aftësisë së një nxënësi nga shokët e tjerë të klasës, ndërsa plotësimi i 

kolonës “Jeta është kuptimplote kur...” procedohet nga ushtrimi : “çfarë e bën 

jetën tuaj të vlefshme për të jetuar? “ 

6. “Debatet gjatë fluturimit në një balonë boshe”. Qëllimi i kësaj detyre është 

krijimi i kushteve për nxënësit që të krahasojnë profesionet që kanë zgjedhur 

me profesionet e shokëve të tyre të klasës dhe të paraqesin argumentet për dhe 

kundër. Nxënësve u kërkohet që të zgjedhin një profesion, të cilin ata e 

pëlqejnë më së shumti dhe të tregojnë arsyet e përgjigjet për zgjedhjet e tyre: 

• Pse më pëlqen? 

• Çfarë dobie do t’iu jap njerëzve të tjerë dhe shoqërisë? 

Pastaj, nxënësit ndahen në grupe prej pesë vetëve. Atyre u kërkohet që të imagjinojnë 

se po fluturojnë në një balonë boshe, e cila është shumë afër tokës. Balona boshe, 

mund ta mbajë vetëm një person. Ky do të jetë personi, i cili i dëshmon publikut se si 

një përfaqësues i një profesioni të caktuar, është më i dobishëm se të tjerët. Secilit 

nxënës i jepen pesë minuta që të flasë. I mbijetuari i vetëm, zgjidhet nga vota e 

shokëve të klasës. 

7. Tema mund të përmblidhet nga mësuesi ose nga nxënësit. Nxënësit duhet t’u 

përgjigjen pyetjeve në vazhdim: 

• Çfarë mësova për shokët e mi? 

• Çfarë mësova për veten time? 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Qëndrimet pro korrupsionit janë të 

ndërlidhura me etikën e punës, e cila ndikohet nga motivimi i punëtorëve. Kjo temë i 

lejon mësuesit që të marrë informacione për planifikimin e karrierës dhe nëse është e 

nevojshme, t’i përshtatë ato. 

73


5 Për të pasur një pasqyrë më të mirë për përhapjen e opinioneve të nxënësve, 

mësimdhënësit mund të zgjedhin të vizatojnë një diagram me kolona + 

ANEKSET 

Kriteri i përzgjedhjes së punës 

Kur merren vendime të vështira, merren parasysh rrethana të ndryshme. Jo të gjitha 

këto rrethana, janë njësoj të rëndësishme. Për shembull, kur zgjidhet shkolla, e vlen të 

dihet nëse ajo ka mësimdhënës të mirë dhe nëse mensa ofron simite të nxehta nuk 

është relevante. Rrethanat më të rëndësishme, të cilat merren në konsiderim gjatë 

marrjes së vendimeve quhen kritere. 

Kritere mund të jenë arsyet tona për marrjen e vendimeve. Për shembull, në shkollën 

B mësuesit janë më të mirë se sa ata në shkollën A, ku i keni vijuar mësimet më parë, 

megjithatë është edhe shkolla C, ku mësuesit janë më të mirë se sa ata në shkollën B. 

Kështu që, nëse kemi vlerësuar shkollën B derisa kemi aplikuar kriterin për mësues të 

mirë, del se ajo nuk është më e mira. 

Kur planifikojnë jetën e tyre dhe zgjedhjen e profesionit, njerëzit aplikojnë kritere të 

caktuara. 

Detyra 1. Cilën nga kriteret e radhitura më poshtë do ta aplikonit gjatë zgjedhjes së 

punës? Cilën/cilat nuk do t’i aplikonit? Pse? 

Unë planifikoj që të gjej një punë: 

a) e cila më pëlqen, 

b) ku është i punësuar një staf i ri dhe miqësor, 

c) ku paguhet mirë, 

d) ku ka më pak punë, 

e) ku ka pushime drekash të gjata dhe ditë pune të shkurtra, 

f) ku përfshihet mësimi konstant, 

g) ku ka shefa të mirë, 

h) ku përputhen mundësitë e mia 

i) ku zyrat janë të mira dhe brenda ndërtesës së bukur, 

j) ku ofrohen mundësi për fitim shtesë. 

Detyra 2. Ndryshoni rendin e kritereve të përzgjedhjes duke i radhitur nga rëndësia, 

p.sh, numri nga më i rëndësishmi tek ai më pak i rëndësishmi. 

- të ketë njerëz që varen nga unë, 

- të bëj diçka të mirë dhe kuptimplote në botë; 

- të fitoj respekt, njohje dhe prestigj; 

- të vazhdoj profesionin tim (p.sh të bëj atë që di më së miri); 

- të kem një jetë të rehatshme dhe një jetë të këndshme; 

- të vazhdoj traditën e familjes dhe t’i përmbush pritjet e prindërve të mi; 

- të mësoj dhe të përmirësohem; 

të tjera (ju lutem shkruani). 

Ju lutem shpjegoni me fjalët tuaja pse e keni bërë këtë zgjedhje. 

74


Detyra 3. Kur zgjidhni një profesion apo punë, kriteret më të zakonshme janë ato 

në vazhdim: interesante, aftësitë, të ardhurat dhe domethënia. Nëse dëshironi të 

plotësoni këto kritere, duhet të zbuloni se çfarë është interesante për Ju; çfarë 

mund të bëni apo të realizoni mirë; çfarë të ardhura prisni dhe çfarë e bën jetën 

tuaj kuptimplote. 

Interesante për mua 

. . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

Aftësitë e mia më 

të mira 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . 

75 

Unë dua të fitoj 

mjaft që të: 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . 

Jeta është 

kuptimplote kur: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . 

Bëni një listë me disa profesione apo punë, të cilat do të dëshironit t’i zgjidhnit. 

Vlerësoni këto profesione duke përdorur tabelën e mëposhtme: 

Profesioni, 

puna 

Interesimi Aftësitë Të ardhurat Domethënia


Çfarë e bën jetën tuaj të vlefshme për ta jetuar? 

Ushtrim. Më poshtë është një listë e gjërave, për të cilat ia vlen që të jetohet. 

Vendosni ato në radhë sipas rëndësisë. Nëse është e nevojshme, bëni shtesë listës. 

- marrëdhëniet njerëzore; 

- kursimet, shtëpia, koleksionet; 

- mundësitë për të krijuar, për të sajuar; 

- sukcesionet familjare; 

- mundësitë për të udhëtuar, për të njohur, për të zbuluar; 

- të kesh dikë që të do; 

- të kesh dikë që ti e do; 

- lavdi, famë; 

- gjëra të ndryshme interesante (kompjuterë, vetura, kasetofonë, biçikleta, etj). 

- Bukuritë e botës; 

- Besimi në përjetësi; 

TEMA: SI TË SHKRUHET KODI I ETIKËS 

Autore: Vaiva Vaicekauskiene, specialiste e lartë e divizionit monitorues edukativ të 

Qendrës për Zhvillimin e Edukimit. 

Grupi i synuar: Nxënësit e klasave më të larta dhe mësuesit. 

Objektivat: 

1. Njohja me qëllimin e kodeve të etikës në rregullimin e 

operimit të agjencive, kompanive dhe grupeve të 

ndryshme. 

2. Gjetja se cilat vlera dhe norma, duhet të formojnë bazën 

për operimin e institucioneve të ndryshme. 

Mjetet: 

Shpjegimi i qëllimit të kodit të etikës dhe vendosja e parimeve të tij (broshurat). 

Detyra “Pse na duhen qëllime ideale” (broshura). 

Shembuj nga kodet e etikës (broshura, shikoni shtojcën mbi Kodet e Etikës. 

P.125-173). 

Metodat: puna me libra, diskutimi 

Procesi 

1. Gjatë leximit të tekstit, nxënësit mësojnë për kodet e etikës dhe qëllimin e tyre. 

2. Nxënësit vendosin se për cilat kode të etikës dëshirojnë të shkruajnë (për 

shkollën, klasën, mësuesit e disiplinave të ndryshme apo për ndonjë agjenci). 

3. Gjatë realizmit të detyrës “Pse na duhen qëllime ideale”, bëhet një diskutim që 

të qartësohet se si nxënësit e perceptojnë misionin e grupit të tyre, organizatës 

apo agjencisë. 

76


4. Nxënësit do të zhvillojnë një kod të etikës pas një përshkrimi 7-hapësh. 

Shembujt e kodit të etikës analizohen. 

Opsionet 

Kodet e etikës mund të jenë një lëndë interesante për t’u studiuar pasi ato e përçojnë 

në një mënyrë më të qartë se burimet e tjera qëllimin e vlerave të agjencive të 

caktuara, organizatave dhe grupeve profesionale. Ekzistojnë disa mënyra të tjera për 

të punuar me to, si në vazhdim: 

1. Analizimi i kodeve të etikës të agjencive të ndryshme derisa të kërkohen 

përgjigjet në pyetjet në vazhdim: 

Cili është qëllimi i këtyre agjencive? 

Çfarë është obliguese për shërbyesit civilë dhe për punonjësit e tjerë? 

Çfarë është e ndaluar? 

Çfarë të re kam mësuar për agjencitë nga kodet e tyre etike? 

2. Krahasimi i kodit etik të agjencive ekuivalente në vende të ndryshme dhe 

përgjigja në pyetjet në vazhdim: 

• Si janë ato të ngjashme? 

• Si janë ato të ndryshme? 

• Çfarë thonë këto ngjashmëri dhe dallime për qëllimin e agjencisë dhe për 

modus operandi në vendet e ndryshme? 

Çka është Kodi i Etikës? 

Ligjet nuk mund të t’i rregullojnë të gjitha masat për sjelljen e shërbyesve civilë. Në 

veçanti, është e vështirë që të definohen normat dhe parimet morale. Është më lehtë 

që normat e etikës profesionale të shtrihen në kodin e etikës. Përveç kësaj, ai 

gjithashtu mund t’i definojë detyrat zyrtare. Gjatë zhvillimit të kodeve të etikës, 

qëllimi është që të: 

• Informojnë të punësuarit për vlerat dhe parimet, të cilat formojnë bazën e veprimit 

të agjencisë; 

• Ndihmojnë të punësuarit të marrin vendime të duhura për situatat më të 

zakonshme problematike; 

• Reduktojnë numrin e konflikteve midis eprorëve, stafit dhe klientëve; 

• Nxisë integritetin, përgjegjësinë, mbështetjen kolegiale, besimin dhe 

besueshmërinë e stafit. 

Kodet e etikës nuk janë universale. Ato janë të destinuara për të definuar nevojat dhe 

vlerat e një organizate apo agjencie të caktuar. Shumica e tyre përbëhen nga dy pjesë: 

• Pjesa e përgjithshme që përshkruan qëllimet dhe idealet e një organizate dhe 

• Pjesa tjetër mbi rregullat specifike. 

Shtatë hapat e shkrimit të Kodit të Etikës: 

1. Zbuloni cili është qëllimi i organizatës apo agjencisë suaj (një qëllim 

ideal). 

2. Secili prej jush duhet të shkruajë parimet e punës, të cilat ju i 

konsideroni të rëndësishme; këto parime duhet të kenë vlera të tilla si: 

barazinë, ndershmërinë, përgjegjësinë, besueshmërinë, vullnetin, etj. 

3. Diskutoni parimet midis vete dhe gjeni se cilat janë më të përbashkëta. 

77


4. Lexoni kodet e etikës së organizatave dhe agjencive të tjera. Ndoshta 

ato përmbajnë parime, të cilat ju i keni harruar apo që janë të 

formuluara më mirë. Në këtë rast, shtoni ato në listën tuaj të parimeve. 

5. Mendoni situatat që paraqesin probleme morale. Përshkruani ato. 

6. Shkruani se si një person duhet të sillet apo të mos sillet në situatat e 

përshkruara duke pasur parasysh parimet që keni formuluar. 

7. Shqyrtoni atë që keni krijuar: 

• sigurohuni se nuk ka deklarata identike; 

• sigurohuni se çdo deklaratë përmban ide të qarta të përçuara me 

një gjuhë të qartë; 

• shkurtoni atë që është e mundur të shkurtohet; 

• rifrazoni deklaratat e paqarta. 

Detyrë: Pse na duhen qëllimet ideale? 

Qëllimet ideale janë udhërrëfyes për një aktivitet. Ndonëse, përsosmëria dhe 

përfundimet, të cilat i kërkojnë ato janë të vështira për t’u arritur, pa ideale do të ishte 

edhe më e vështirë të punohej. Qartazi, jo çdo vepër ka një qëllim ideal. Ndonjëherë, 

që një aktivitet të jetë kuptimplotë, të kesh një qëllim të qartë është e mjaftueshme. 

Kjo gjë ndihmon që të kuptoni rolin dhe detyrat tuaja. 

Tabela specifikon aktivitetet dhe qëllimet. Zgjidhni qëllimet e duhura. Cilat janë 

qëllimet e këtyre aktiviteteve? 

Cilat nga qëllimet e radhitura janë ideale? 

A janë ideale? 

Aktivitetet Qëllimet Aktivitetet Qëllimet 

1. medikamenti a. Bukuria 1. mësimdhënia 

2. të ngrënit b. ambienti i shëndetshëm 2. të mësuarit 

3. ndërtimi c. një koncert, shfaqje 3. legjislacioni 

4. arti d. e vërteta 4. puna e policisë 

5. intimiteti e. shëndeti 5. gjykata 

6. transportuesi i f. ngopja 6. administrata 

prodhimit shtetërore 

7. shkenca g. lumturia 7. .......................... 

8. përsëritja h. strehimi 

9. mbledhja e i. Produktiviteti 

mbeturinave 

TEMA: NEVOJAT DHE AMBICIET 

Autor: Grazina Grigoniene, mësuese e etikës në shkollën e mesme “Azuolynas” në 

Elektrenai 


Kohëzgjatja: dy leksione 


78


1. Gjeni dallimet midis nevojave dhe ambicieve. 

2. Diskutoni mënyrat e përmbushjes së nevojave dhe ambicieve. 

3. Analizoni lidhjen midis nevojave dhe ambicieve të pandershme dhe mundësitë 

e shpërdorimit të detyrës, etj. 

Metodat: diskutimi, analizimi i situatave. 

Procesi 

Leksioni 10 minutash. 

Mësuesi prezanton definicionin e nevojave dhe ambicieve, ai i mbledh dhe i 

karakterizon nevojat, diskuton mënyrat e mundshme të përmbushjes së nevojave dhe 

ambicieve tuaja. 

Detyra 1. Nxënësit bëjnë një listë prej 10 gjërash, të cilat ata i konsiderojnë të 

rëndësishme. Pasi ta kenë kryer detyrën, secili prej tyre lexon atë që ka shkruar me zë 

të lartë. Mësuesi i shkruan në tabelë. Nxënësit duhet t’i grupojnë nevojat dhe ambiciet 

në dy kolona të ndryshme. Nxënësit mund të kenë mendime të ndryshme. 


1. Cili është dallimi midis nevojave dhe ambicieve? 

2. Pse është e rëndësishme që të merren parasysh nevojat e njerëzve të tjerë? 

3. A janë paratë nevojë (apo një ambicie)? 

4. Si ndërlidhen nevojat dhe ambiciet me jondershmërinë dhe mundësinë e 

shpërdorimit të detyrës? Etj. 

Mësuesi bën përmbledhjen e përgjigjeve të dhëna nga nxënësit, bën një analizë më të 

gjerë të lidhjes midis nevojave dhe ambicieve dhe jondershmërisë dhe, mundësisë së 

shpërdorimit të detyrës? 

Detyra 2. Një “çantë” me situata. Nxënësit janë të angazhuar në punë grupore. 

Mësuesi shkruan situata të ndryshme në një copë letër dhe i vendos në një çantë. 

Nxënësit tërheqin pjesët e letrës dhe i diskutojnë në grupe se cila është zgjidhja më e 

mirë e situatës. 

Për shembull: 

1. Unë dëshiroj shumë që të studioj në një shkollë prestigjioze, por nuk jam 

pranuar, sepse notat e mia janë nën mesatare. Çfarë mund të bëj? Ku mund të 

gjej ndihmë? Kush mund të më ndihmojë? 

2. Nxënësve më të mirë të shkollës u është ofruar falas një udhëtim në një kamp 

gjatë pushimeve të verës? Që të vihem në atë listë të fatlumëve, mua më 

mungon vetëm një gjë. Çfarë duhet të bëj? A kam gjasë që të shkoj në kamp? 

3. Unë dua të ngas veturën e babait tim me shokët e mi, derisa shkojmë në disko. 

Polici na ndalon. Unë nuk kam patentë shoferi. A kam gjasë që të largohem i 

padënuar? Apo duhet të marrë përgjegjësinë për çfarë kam bërë? 

Mësuesi mund të sugjerojë, që nxënësit të mendojnë për situata analoge dhe t’i 

diskutojnë e analizojnë ato në klasë. 

Në fund të leksionit të dytë, mësuesi përmbledh idetë e shprehura nga nxënësit. 

79


TEMA: PERCEPTIMI I JETËS SË MIRË DHE TË PËRKRYER 

Autore: Grazina Grigoniene, mësuese e etikës e shkollës së mesme “Azuolynas”. 

Grupi i synuar: klasa e 9-të dhe 10-të 

Kohëzgjatja: dy leksione. 


8. Gjeni dallimet midis “jetës” dhe “jetës së mirë”. 

9. Diskutoni parimet dhe normat e jetës së mirë dhe asaj të përkryer. 

10. Analizoni mënyrat, përmes të cilave përmirësimi i kushteve sociale 

nënkupton kualitetin më të mirë të jetës. 

Metodat: diskutimi, analizat. 

Procesi 

1. Për detyrë shtëpie, nxënësit duhet të shkruajnë hartimin: “Si 

do të dëshiroja të jetoja” apo “Jeta ime pas 20 vjetësh”. 

Mësuesi u kërkon disa nxënësve që ta lexojnë hartimin e tyre 

me zë të lartë, ndërsa të tjerët që të analizojnë idetë e shkruara 

nga shokët e tyre të klasës. 

2. Mësuesi lexon idetë e Baltrus Dagilisit (emri i vërtetë K. 

Lekeckas): “Njeriu është i krahasueshëm me pemën e cila 

rritet vetë, por pa përkujdesje, ajo do të rrisë fruta të hidhura 

dhe të padobishme. Që të kesh fruta të mira dhe të ëmbla, 

duhet t’i mbjellësh pemët, t’i shartosh dhe t’i krasitësh, t’i 

lidhësh me një shkop, që ato të rriten drejtë dhe të ujitën...” 

Mësuesi u shpjegon nxënësve, porosinë kryesore të kësaj 

ideje. 

Detyra 1. Çdo nxënës duhet të vizatojë nëntë gjera të rëndësishme në një letër të 

veçantë. Pastaj, ata duhet t’i heqin tri prej tyre, duke lënë gjashtë të tjera. Pasi të kenë 

menduar me kujdes për pak kohë, ata duhet t’i heqin edhe tri të tjera, derisa të mbetet 

vetëm njëra, ajo më kryesorja. Vizatimi fundit tregon se çfarë është më e 

rëndësishmja për nxënësin aktualisht. Nxënësit i tregojnë vizatimet njëri tjetrit. Kjo 

detyrë do t’u ndihmojë nxënësve që të mësojnë më shumë për vetveten dhe që t’i 

kuptojnë më mirë njerëzit e tjerë. Pas kësaj, nxënësit diskutojnë se ata duhet t’i arrijnë 

qëllimet e tyre dhe nëse fundi i arsyeton mjetet. 

Mësuesi duhet të përmbledhë idetë e shprehura nga nxënësit. 

Detyra 2. Mësuesi jep një listë të gjërave që më së shpeshti kërkohen nga të rriturit, 

duke i përfshirë ato në vazhdim: 

• një çerdhe të mirë për fëmijët e tyre apo një dado; 

• një shkollë prestigjioze; 

• profesionin e duhur; 

• lidhje të mira; 

• një banesë të mirë; 

• një veturë ekonomike (më shumë gjëra mund t’i shtohen listës). 

80


Kjo pasohet nga diskutimi Pse? 

Nxënësit thonë atë çfarë duan, çfarë synojnë, për çfarë kanë nevojë, si mund t’i 

arrijnë qëllimet e tyre dhe çfarë masash duhet të ndërmarrin që t’i arrijnë ato. 

Mësuesi u ndihmon nxënësve që të formulojnë perceptimin e jetës së përkryer. 

Detyra 3. Mësuesi u jep një listë proverbash nxënësve që të shohë se si ata i 

kuptojnë ato. Për shembull: “ti e gërvisht çantën time dhe unë e gërvisht tënden”, 

“t’ia mbushësh pëllëmbën dikujt”, “si pema si fruti”, “nga goditjet e vogla, 

rrëzohen lisat e mëdhenj”, “çfarë ke mbjellë do të korrësh”, “lopa lopës nuk ia 

nxjerr syrin”, etj. 

Mësuesi gradualisht e drejton bisedën drejt antikorrupsionit dhe i dëgjon 

mendimet e nxënësve, duke i përfshirë ata në diskutim. 

TEMA: ALTRUIZMI DHE EGOIZMI 

Autore: Grazina Grigoniene, mësuese e etikës e shkollës së mesme “Azuolynas”. 


Kohëzgjatja: një leksion. 


1. Analizoni konceptet e “egoizmit” dhe “altruizmit”. 

2. Gruponi karakteristikat e një egoisti dhe altruisti. 

3. Ekzaminoni pengesat për altruizëm. 

4. Promovoni altruizmin. 

Metodat: Puna në çift, bërja e “rrjetës”. 

Procesi 

Mësuesi përshkruan konceptet e “egoizmit” dhe të “altruizmit” dhe i radhit 

aktorët më të mirënjohur të jetës kulturore në Lituani, altruistët si Simonas 

Daukantas ( historian i vyeshëm lituanez), Kazimieras Buga (i cili e harroi 

vetveten për të mirën e ruajtjes së gjuhës kombëtare), Marija Peckauskaite- 

Satrijos Ragana (një kujdestare fëmijësh, një edukatore dhe përhapëse e 

moralit dhe e kthjelltësisë) dhe të tjerë. Mësuesi duhet të theksojë se është 

gjë fisnike t’i ndihmosh njerëzit e tjerë, por altruizmi nuk duhet të jetë i 

papeshuar, i pabalancuar apo i pakufishëm, sepse bamirësia mund të 

shpërdoret nga parazitët. Nxënësit, duhet të formojnë mendimin se 

egoizmi vjen nga instinkti për vetëruajtje dhe se jeta e njerëzve nuk është e 

sigurt dhe ata vetë janë përgjegjës për krijimin e kushteve të sigurta. 

Mësuesi duhet të shpjegojë se duke ju përmbajtur parimeve të moralit, 

brenga e njerëzve për vetveten dhe gatishmëria për të fituar para, për të 

pasur jetë më të mirë nuk duhet të ndyhet. Sidoqoftë, problemi ndodh 

atëherë, kur njerëzit veprojnë jashtë ligjit dhe dështojnë në gjetjen e një 

balanci të duhur midis vetvetes dhe të tjerëve. 

Detyra 1. Vizatimi i “një rrjete”. Nxënësit në çift duhet të shkruajnë dy 

fjalë “egoist” dhe “altruist”, në mesin e një flete fletoreje, pastaj të 

81


shkruajnë sa më shumë koncepte që kanë të bëjnë me ato fjalë në një 

mënyrë apo një tjetër dhe të tërheqin vija midis tyre. Pastaj, ata duhet të 

shikojnë lidhjet midis fjalëve dhe t’i ndërlidhin ato në mënyrën për të cilën 

mendojnë se këto fjalë duhet të ndërlidhen. Në këtë mënyrë, bëhet “rrjeta”. 

Secili çift prezanton “rrjetën” e vet para klasës. Pas kësaj, “rrjeta” e 

përbashkët mund të vizatohet në dërrasë të zezë. Pastaj nxënësit mund të 

grupohen dhe t’i krahasojnë karakteristikat e altruistit dhe egoistit. 

Nxënësit mund të prezantojnë situata, duke sqaruar nëse zyrtarët publikë 

janë egoistë apo altruistë. 


1. Prindërit e sakrifikojnë vetveten për të krijuar mirëqenie për 

fëmijët e tyre, por fëmija del të jetë jo falënderues, i varur dhe 

egoist. Pse? 

2. Pse është e rëndësishme që sot çdo qenie njerëzore ta perceptojë 

veten si përfaqësues i njerëzimit, si një qytetar global, i cili do të 

angazhohej në aktivitetet për të mbrojtur interesat e të gjithë 

njerëzve? 

Mësuesi përmbledh idetë e shprehura nga nxënësit. 

Detyra 2: Vetë nxënësit zhvillojnë definicionet e fjalëve “altruizëm” 

dhe “egoizëm”. Zgjidhen definicionet më të mira dhe shkruhen në 

tabelë. 

TEMA: BARAZIA, DREJTËSIA 

Autore: Jurgita Valuntoniene, pedagoge sociale dhe profesoreshë e etikës në 

gjimnazin “Pasvalys Petras Vileisis”. 


Detyrat dhe objektivat: Analizoni konceptin e barazisë si një vlerë morale, diskutoni 

parimet kryesore dhe ekzaminoni ndryshimin e këtij koncepti nga koha e Egjiptit të 

lashtë deri në ditët e sotme. 

Metodat: krahasimi, analiza, puna në grup, puna me burimet e informacionit. 

Procesi 

1. Klasa diskuton konceptin moral të barazisë . 

2. Klasa diskuton barazinë si një karakteristikë njerëzore. 

3. Klasa e kujton simbolin e barazisë (drejtësisë), (Themis). 

4. Si vlerësohen disa vepra të paligjshme të njerëzve? Si quhen veprat e 

paligjshme të shërbyesve civilë? Çfarë është korrupsioni; si manifestohet ai? 

5. Nxënësve u propozohet loja “Një gur i hedhur në liqe” apo “Një zinxhir 

fjalësh” . Një fjalë që vjen rastësisht në mendje apo një fjalë veçanërisht e 

zgjedhur sjell asociacione të reja (imazhe, kujtime apo ëndrra). Mësuesi i 

sugjeron grupit se mund të bëhet një tren i gjatë fjalësh ku çdo vagon 

përfaqëson një fjalë të veçantë. Vagonët, sikurse edhe fjalët, duhet të 

ndërlidhen. 

82


Loja “Një zinxhir fjalësh” 

Mësuesi fillon vagonin e parë duke thënë: “çfarë është korrupsioni”. (dhe vendos 

vagonin”korrupsion”). 

Anëtarët e grupit thonë: “i ndyrë”, “lakmitar parash”, “i padrejtë” (vendosen tre 

vagonë). 

Mësuesi : “Çfarë tjetër mund të jetë i ndyrë”? 

Anëtarët e grupit: “mendja”, “duart”, “fjala”. 

Mësuesi. Çfarë tjetër mund të jetë fjala? (merret fjala e fundit). 

Grupi: “miqësisht”, “i fundit”, “solemn”... 

Ushtrimi përfundon kur grupit i harxhohen vagonët apo kur lodhet. Vagonët mund të 

jenë me ngjyra të ndryshme. Gjithashtu mund të përdoren edhe kuba shumëngjyrësh. 

Secili grup mund të ketë ngjyrën e vet. Në fund të lojës, nxënësit numërojnë idetë e 

shprehura nga secili grup dhe numrin e vagonëve të mbledhur. 

Loja “fantazi binare” 

Letrat (me fotografitë e kthyera mbrapsht) vendosen në tavolinë. Grumbulli përmban 

letra të ndryshme me rroba, kafshë, mobilie dhe fotografi të ngjashme apo vizatimet 

mbi to. Përfaqësuesit e anëtarëve të grupit, ftohen që secili prej tyre të marrë një letër 

dhe t’ua tregojë të tjerëve. Mësuesi sugjeron që nxënësit, të lidhin me një fjalë apo me 

disa fjalë atë që është e vizatuar në letër. Kur nxënësit mendojnë fjalët e përshtatshme, 

si për shembull, para apo burg, atyre pastaj u kërkohet që të krijojnë një tregim. 

Deklarata “Personi, i cili ka marrë ilegalisht të holla përfundon në burg” mund të 

zgjerohet në një tregim. Pjesëmarrësit mund të zgjedhin çfarëdo kombinimi fjalësh, 

duke krijuar tregimin e tyre. Mësuesi mund t’i inkurajojë nxënësit që të vizatojnë 

ilustrimet, të angazhohen në grup apo në punën me çift. 

Loja “fantazi polinome” 

Letrat (me fotografi me objekte të ndryshme dhe subjektet e kthyera mbrapsht) 

vendosen në tavolinë. Mësuesi bën një pyetje dhe lojtarët, një nga një, i kthejnë ato 

dhe provojnë t’u përgjigjen pyetjeve: “Çfarë ishte ajo? “Ku ka mundur të ndodh kjo”, 

“çfarë kanë thënë njerëzit?”. “Si përfundoi? “ etj. 

Në fund të lojës, bëhet propozimi për tërë grupin që të krijohet një tregim. 

6. Në fund të leksionit, nxënësit u përgjigjen pyetjeve në vazhdim: 

• A është barazia në pajtueshmëri me korrupsionin? 

• A është barazia vlerë në botën moderne? 

TEMA: TË HOLLAT 

Autore: Jurgita Valuntoniene, pedagoge sociale dhe profesoreshë e etikës në 

gjimnazin e Pasvalys Petras Vileisis. 


Objektivat: perceptimi i domosdoshmërisë që të ketë interes material dhe mbajtja e 

formimit të një personaliteti harmonik. 

83


Detyrat: 

1. Analizoni sjelljen, të cilës i referoheni si morale, amorale dhe imorale. 

2. Diskutoni aspektet etike të biznesit. 

3. Diskutoni dëmin e korrupsionit për shoqërinë. 

Metodat: krahasimi, analiza, puna grupore, puna me burimet e informimit. 

Procesi 

1. Diskutohen parimet e sjelljes morale. 

2. Diskutohen konceptet e amoralitetit dhe imoralitetit. 

3. A mund të ndihet i sigurt një person në shtetet jo stabile ekonomike? 

4. Si mund të perceptohen veprat e paligjshme të disa njerëzve? Si quhen veprat 

e paligjshme të shërbyesve civilë? Çfarë është korrupsioni, si manifestohet ai? 

A është morale të jesh i korruptuar? 

Nxënësit ndahen në grupe nga pesë veta; ata mendojnë dhe shkruajnë si në 

vazhdim: 

• Në rrethin e brendshëm, ata duhet të vendosin pesë karakteristika, të 

cilat sipas tyre e përshkruajnë moralitetin; 

• Jashtë rrethit, pesë karakteristikat për të cilat ata mendojnë se lidhen 

me amoralitetin; 

• Nëse ata nuk mund të vendosin se ku e kanë vendin karakteristikat e 

caktuara, atyre u rekomandohet që t’i shkruajnë ato në mes. 

Krahasohet puna në grupe. Një listë e përbashkët, mund të vendoset në dërrasë të 

zezë. Nëse në klasë, lindin mosmarrëveshje se ku duhet ta ketë vendin një fjalë e 

caktuar, duhet të bëhet një diskutim për ta gjetur zgjidhjen. 

Nxënësit duhet t’i paraqesin argumentet e tyre “për” dhe “kundër”. 

1. Të gjithë nxënësit në klasë, duhet ta bëjnë një “urë” të fjalëve. Secili prej tyre 

e thotë një mbiemër apo emër, të cilin ata e lidhin me korrupsionin. Nxënësit 

pajtohen mbi atë se si t’i vendosin fjalët mbi “urë”. Pas një diskutimi të 

shkurtër, shkruhen fjalët. 

2. Në fund të leksionit, e tërë klasa i përgjigjet pyetjes: 

• A është moraliteti në pajtim me korrupsionin? 

• A janë korrupsioni dhe konkurrenca në pajtueshmëri? 

TEMA: FUNDI DHE MJETET 

Autore: Violeta Vaitkeviciene, profesoreshë e etikës në shkollën e mesme 

“Atzalyno”. 



1. Zbuloni se çfarë dinë nxënësit për korrupsionin? 

2. Forconi motivimin e nxënësve për sjellje morale. 

3. Zhvilloni perceptimin e nxënësve se sjellja dhe pasojat janë të ndërlidhura. 

4. Zhvilloni aftësitë e nxënësve për mendim kritik. 

84


Rezultatet e pritura: 

1. Nxënësit duhet të jenë në gjendje që të njohin shembujt e korrupsionit në 

shoqëri. 

2. Ata do të mësojnë se si të bashkëpunojnë. 

3. Ata do të mësojnë se si të marrin vendime. 

4. Ata do ta kuptojnë lidhjen midis shkakut dhe efektit. 

Metoda: Një hartë e rrugëve alternative, diskutim. 

Mjetet: Grupeve të nxënësve u prezantohet një situatë; atyre u shpjegohet koncepti 

“pengesë”. Pasi ta kenë realizuar detyrën, atyre u jepen pyetjet e diskutimit, letër dhe 

lapsa. 

Procesi: 

Nxënësit ndahen në grupe të vogla prej katër apo pesë vetash. Atyre u prezantohet një 

situatë, personazhi kryesor dhe qëllimi që duhet ta synojnë. Nxënësve u kërkohet që të 

vizatojnë një rrugë deri te qëllimi, sa më shumë që të jetë e mundur rrugë alternative 

dhe pengesa të mundshme, me të cilat duhet të ballafaqohet personazhi gjatë rrugës. 

Atyre u kërkohet që të shpjegojnë se si mund të tejkalohen këto pengesa. 

Situata 

Një pacient shkon te mjeku, sepse ndjen dhembje në gjurin e tij. Pas ekzaminimit, 

mjeku i thotë se gjuri i tij duhet të operohet. Pacienti pajtohet që të operohet. Mjeku e 

paralajmëron atë se janë edhe 73 pacientë që presin për t’u operuar. Në rastin më të 

mirë, ai do të operohej pas gjashtë muajsh, nëse pranon që operacioni të financohet 

nga fondet për pacientë. Nëse pajtohet që të paguajë vetë (operacioni kushton 4000- 

5000 litas), nuk do të ketë nevojë të presë. Pacienti thotë se nuk e ka atë shumë të 

hollash. Nëse do t’i duhej të priste gjashtë muaj të tjerë, sëmundja e tij do të bëhej 

serioze. 

Çfarë duhet të bëjë pacienti që operacioni të bëhet me herët? Provoni të gjeni se paku 

dy mënyra për të zgjidhur situatën (shikoni aneksin e mëposhtëm). 


1. Cilët janë pjesëmarrësit në situatë? 

2. A është ky një rast i jondershmërisë? 

3. A i është bërë dikujt dëm? 

4. A ka përfituar dikush prej tij? Pse? 

5. A ka pasur të drejtë pacienti që të insistoj për qëllimin e tij? 

6. A mund ta arsyetoni sjelljen e pjesëmarrësve? 

7. Nëse shteti do ngarkonte me pagesë shtesë për trajtimin e një sëmundje 

serioze, a do ta ndryshonte kjo situatën? 

8. Si ndihen pjesëmarrësit? 

ANEKSI 

Një pengesë janë objektet (institucionet), të cilat duhet t’i tejkalojë pacienti. 

85


TEMA: QËNDRIMET DHE RELACIONI MIDIS QËNDRIMEVE 

E SJELLJES 

Autorë: Jurate Blinstrubaite, profesoreshë e psikologjisë në shkollën e mesme 

“Atzalynas” në Kedainiai; 

Violeta Vaitkeviciene, profesoreshë e etikës në shkollën e mesme “Atzalynas” në 

Kedainiai; 


Detyrat dhe objektivat: Kur nxënësit mësojnë se çfarë është qëndrimi dhe cilët janë 

komponentët e tij, ata do të kuptojnë shkakun dhe efektin e relacionit midis qëndrimit 

dhe sjelljes. 

Mjetet: 

• Gailiene D. ir kt. Asmenybes ir bendravimo psichologia: vadovelis 11-12 

klasems- Vilnius: Tyto alba, 2002, p.176-179. 

• Diagrami “Komponentët e qëndrimeve” 

Metodat: shpjegimi i profesorit, puna grupore, diskutimi. 

Procesi 

1. Arsimtari jep definicionin e “qëndrimit” dhe komponentëve të tij. 

Qëndrimi është bindja dhe ndjenja, të cilat e bëjnë një person të reagojë për gjëra të 

caktuara, për njerëzit dhe ngjarjet në një mënyrë të caktuar. 

Komponentët e qëndrimit 

Njohuritë Reagimet emocionale Sjellja 

Këto janë mendimet apo 

bindjet, të cilat i kemi 

lidhur me njerëz apo 

çështje të caktuara. Ato na 

ndihmojnë që të vendosim 

se çfarë është e drejtë, e 

pëlqyeshme apo e 

ngjashme 

Ato përfshijnë ndjenja të 

këndshme apo të 

pakëndshme të lidhura me 

bindjet. Ato i shtojnë 

ngjyrim emocional 

qëndrimit dhe përcaktojnë 

veprimin që ne kemi 

ndërmend ta bëjmë. 

86 

Veprimi që e nxit 

reagimin njerëzor dhe 

është në pajtim me 

bindjet dhe përvojat. 

2. Mbi bazën e diagramit “Komponentët e qëndrimit”, arsimtari e shqyrton 

shembullin: “Steponasi dëshiron t’i kalojë pushimet në gjirin Kuronian, por ai 

ka trashëguar pronë në rajonin Panevezys dhe kjo nuk është aspak e ngjashme 

me resortet bregdetare. Steponasi mendon se Aleksasi, i cili punon në një zonë 

të menaxhimit të tokës, nuk është shumë i ndershëm dhe qytetar i moralshëm 

lituanez (njohuri). Në këtë situatë, Steponasi ndihet i pashpresë (reagim 

emocional), sepse ai nuk mund të blejë tokë në gjirin Kuronian. Është shumë e 

mundur që Steponasi t’i japë ryshfet (sjellje) Alesasit që ta ndërrojë tokën e tij 

me një resort bregdetar”.


3. Mbi bazën e shembullit të shqyrtuar, nxënësit krijojnë vetë situata. 

4. Pas kësaj, nxënësit përcaktojnë lidhjen midis qëndrimit dhe sjelljes si në 

vazhdim: 

OPSIONI I 

QËNDRIMI 

OPSIONI II 

SJELLJA 

OPSIONI III 

QËNDRIMI 

Arsyeja 

për qëndrim 

Arsyeja 

për sjellje 

Relacioni dy kahesh 

shkaku dhe efekti 

87 

SJELLJA 

QËNDRIMI 

SJELLJA 

5. Nxënësit ndahen në tri grupe sipas opsionit të zgjedhur (metoda e këndeve). 

Grupet diskutojnë zgjedhjet e tyre. Secili grup prezanton argumentet e veta. 

Nxënësit, të cilët ndryshojnë opsionin e tyre i bashkohen grupit me të cilin 

pajtohen. 

6. Arsimtari bën përmbledhjen e diskutimeve të grupit dhe nënvizon se qëndrimi 

dhe sjellja janë të ndërlidhura. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: Kur nxënësit mësojnë për qëndrimin dhe 

komponentët e tij, ata gjithashtu do të kuptojnë se qëndrimet dhe sjellja korruptuese, 

janë të ndërlidhura me arsyet pse njerëzit veprojnë në mënyrë joligjore.


TEMA: OBLIGIMET DHE ANGAZHIMET: ROLET 

SHOQËRORE 

Autore: Ruta Lukosiene, profesoreshë e psikologjisë “Vaivoykste” të Gargzdai. 


Objektivat: 

1. Ndihmoni nxënësit që të kuptojnë se një rol shoqëror dhe konflikti midis 

roleve shoqërore mund të shkaktojë korrupsion. 

2. Ndihmoni nxënësit që të marrin vendim korrekt në marrjen e roleve me 

prioritet në situatat që kanë të bëjnë me korrupsionin. 

Metodat: diskutimet (paraqitja e argumenteve “për” dhe “kundër”) analiza. 

Burimet: 

• Gailiene D.ir.kt. Asmenybes ir bendravimo psichologija: vadovelis 11-12 

klasems. – Vilnius: Tyto alba, 2002, p. P.188-193. 

Procesi 

Leksioni “Rolet shoqërore” bëhet në bazë të librave shkollorë; sidoqoftë përdoren 

shembuj të ndryshëm. 

1. Gjatë përshkrimit të roleve shoqërore, prezantohet shembulli në vazhdim: 

“Imagjinoni një mjek altruist të vetësakrifikuar dhe një baba të përgjegjshëm, 

si kreun dhe shtyllën kryesore të familjes”. 

2. Duke bërë fjalë për role të ndryshme shoqërore (biologjike, familjare, 

profesionale, moshore, etj) nxënësve u përkujtohet se roli (profesional) i 

mjekut lidhet me Betimin e Hipokratit, në mënyrë që në çdo rast dhe në çdo 

situatë, ata duhet t’i ndihmojnë njerëzit. 

3. Lidhur me rëndësinë, ata duhet të jenë parësor dhe dytësor. Për shembull, nëse 

një mjek konsideron rolin e tij si baba më të rëndësishëm se sa profesionin e 

tij, do të ketë ndikim në mënyrën se si e luan rolin e tij. Të gjithë mjekët i 

mjekojnë njerëzit, megjithatë janë disa të cilët e bëjnë këtë në mënyrë më 

altruiste dhe ka disa të tjerë të cilët e bëjnë shkel e shko. 

4. Duke folur për konfliktin midis roleve shoqërore, duhet të diskutohet se çfarë 

ndodh për shembull, kur roli i mjekut bie në kundërshtim me rolin e babait, i 

cili sakrifikon për të mirën e familjes së tij. Për shembull, i biri dëshiron të 

studiojë jashtë vendit, ndërsa mjeku nuk fiton shumë. I biri i tij është shumë i 

talentuar në art dhe ky arsimim i veçantë është i mundur vetëm në Francë. Por, 

studimet e tilla janë shumë të shtrenjta. Duhet të merret një vendim jetik për të 

ardhmen e fëmijës. Ose talenti i tij do të zhvillohet dhe ai do të përparojë 

shumë, ose atij i duhet të zgjedhë një profesion më pak tërheqës dhe të ndihet 

keq. Mjeku mund të marrë ryshfet dhe t’i shfrytëzojë paratë për edukimin e 

djalit të tij. Por si i bëhet Betimit të Hipokratit dhe përkushtimit ndaj 

pacientëve? 

5. Arsimtari propozon një diskutim. Klasa ndahet në dy grupe. Njëri grup duhet 

të argumentojë në favor të deklaratës “Mjeku duhet të kërkojë ryshfet”. Grupi 

tjetër duhet ta mbrojë qëndrimin e kundërt: “Mjeku nuk duhet të kërkojë 

ryshfet”. 

88


6. Grupet me radhë prezantojnë argumentet e tyre dhe pastaj këto argumente 

numërohen për të parë se cili pozicion është më i fuqishëm. 

7. Klasa diskuton për nivelin e dëmit në çdo situatë dhe përcakton se cili është 

më i madh. 

8. Klasa diskuton se si do të ndiheshin nxënësit, nëse do të ishin në pozitën e 

djalit dhe të pacientëve. 

9. Klasa diskuton për marrëdhëniet midis rolit shoqëror dhe personalitetit. Është 

e rëndësishme që gjatë interpretimit të roleve të ndryshme, personat mbajnë 

identitetin e tyre dhe gjithmonë e dinë se kush janë ata dhe cilat janë vlerat e 

tyre. Nëse ngritët konflikti i roleve, nuk do të ketë vështirësi për të vendosur 

se si duhet sjellë, sepse njerëzit e pjekur dhe të përgjegjshëm jetojnë të 

udhëhequr nga vlerat e mirëfillta dhe kauza fisnike. Gjatë diskutimit të 

shembullit, mësuesi mund të përmendë se është e paqartë se si do ta 

konsiderojë djali kur të piqet, faktin se, babai i tij ka marrë ryshfet. A është ai 

një shembull i mirë për birin e tij? 

DISKUTIMI: HYRJA NË PORTËN E DIKUJT 

Autore: Ilma Agajan, profesoreshë e etikës në gjimnazin “Vaivoykste” të Gargzdai. 

Grupi i synuar: klasa e 11 dhe e 12-të. 

Objektivat: Ndihmoni nxënësit që të kuptojnë se rezistenca dhe mosgatishmëria për 

të vepruar dhe pranimi i situatës e tillë siç është, ndërlidhet me korrupsionin. 

Burimet: 

• Baranova J. Etika: filosofija kaip praktika. – Vilnius: Tyto alba, 2002. 

• Sodeika T. Baranova J. Filosofija: vadovelis 11-12 klasems. – Vilnius: Tyto 

alba, 2002. 

Metodat: analiza e teksteve, diskutimi. 

Procesi 

1. Nxënësve u jepet teksti i Kafkës “Para ligjit” (Sodeika T. Baranova J. 

Filosofija: vadovelis 11-12 klasems. – Vilnius: Tytp alba, p.125) 

2. Nxënësit marrin shënime për idetë kryesore dhe vërejtjet kritike të cilat u vijnë 

në mendje gjatë leximit të tekstit. 

3. Mësuesi parashtron pyetjen e diskutimit: “Çfarë e ndaloi fshatarin? 

4. Pyetjet e mundshme të diskutimit: 

• Pse nuk shkoi fshatari përmes portës? Nga çfarë kishte frikë ai? 

• Çfarë do të zbulonte ai nëse do të guxonte që të injoronte ndalesën dhe 

të hynte në portë? 

• Nëse do të kalonte përmes portës pa kërkuar lejen e rojës së portës, a 

do të provonte ky i fundit ta ndalonte atë? 

• Çfarë mund të na ndalojë neve nëse shkojmë përmes portës sonë? 

Si i keni kuptuar fjalët e rojës së portës: “Unë vetëm po e marrë që mos të 

të bëjë të mendosh se ke harruar diçka? “ 

• A mund ta kalonte portën e vet fshatari? 

89


• Imagjinoni veten në pozitën e fshatarit. Si do të silleshit? 

5. Mësuesi përmbledh mendimet e shprehura nga nxënësit dhe i kushton 

vëmendje faktit se shumë dukuri negative që ndodhin në shoqërinë tonë kanë 

të bëjnë me mosgatishmërinë tonë që të veprojmë, të qëndrojmë të heshtur. 

Ndryshimet janë bërë dhe tradita të reja janë formuar me hapa të vegjël, kështu 

që filloni nga vetvetja apo “nga hyrja përmes portës suaj”. 

DISKUTIMI I TRYEZËS SË RRUMBULLAKËT: NXËNËSIT 

KUNDËR KORRUPSIONIT 

Autore: Edita Galinaityte, profesoreshë e historisë dhe metodologjisë në shkollën 

e mesme të “Panevezys 9” dhe Antanas Kumza, profesor i historisë dhe 

metodologjisë në shkollën e mesme të “Panevezys 9”. 

Detyrat dhe objektivat: Zhvillimi i përgjegjësisë aktive qytetare tek nxënësit 

duke siguruar informacione për korrupsionin; 

Të mësohen nxënësit që të dallojnë korrupsionin nga dukuritë e tjera negative; të 

mësojnë t’i vlerësojnë situatat nga pikëpamja e korrupsionit. 

Metodat: analizimi i situatave, diskutimi. 

Procesi 

Nxënësit lexojnë situatën dhe specifikojnë ato që kanë të bëjnë me korrupsion. 

Ata duhet të japin shpjegime se pse mendojnë në atë mënyrë. 

Situatat 

Firma “E ardhmja e ndritur” konkurron për një tender për ndërtimin e një shkolle. 

Firma u ofron telefona mobilë anëtarëve të komisionit për të “lehtësuar”, siç u 

shprehën përfaqësuesit e firmës, punën e komisionit. 

Pas shërimit të djalit të saj shumë të sëmurë. Znj. Ona. Z. i dha mjekut një buqetë 

më trëndafila nga kopshti i saj. 

Diana S. bëri një marrëveshje me firmën “Care” që nëse kjo e fundit do të 

financonte zgjedhjen e saj për këshillin rajonal, më vonë ajo do t’i ndihmonte 

firmës që të merrte kontrata ndërtimi në rajon. 

Një zyrtar publik nget një veturë zyrtare dhe shfrytëzon karburant për nevojat e tij 

personale. 

Një person ka nevojë për ndihmën e njërit nga departamentet e qeverisë. Zyrtari 

publik me qëllim po e zvarrit. Personi i jep ca para zyrtarit (500-1000 litas) për të 

përshpejtuar procesin dhe për ta shpërblyer zyrtarin. 

Një zyrtar publik shkon vonë në punë, ndërsa kthehet herët në shtëpi; gjatë orëve 

zyrtare të punës ai merret me çështje personale. 

90


Imagjinoni që një mjek po bën rëntgenin e një personi të korruptuar. Çka mendoni 

se do të shihte ai në fotografinë e rëntgenit? Vizatoni atë. Specifikoni 3-5 

karakteristika të zyrtarit publik të korruptuar. 

Ju lutem jepni sa më shumë përgjigje lidhur me atë se pse mendoni se korrupsioni 

është krim. 

Vizatoni një peshkatar që lufton kundër korrupsionit. Mendoni pak dhe më pas 

specifikoni masat që peshkatari mund të marrë që të eliminojë korrupsionin. 

Lidhjet me edukimin antikorrupsion: 

1. Nxënësit kanë marrë informata shtesë për korrupsionin. 

2. Nxënësit kanë shprehur pozicionin e tyre aktiv lidhur me korrupsionin. 

3. Nxënësit kanë mësuar që të vlerësojnë të këqija të ndryshme në jetën publike. 

TEMA: EDUKIMI KUNDËR KORRUPSIONIT 

Autore: Daiva Kuprioniene, profesoreshë e religjionit dhe e etikës në shkollën e 

mesme “Anyksciai Antanas Baranauskas”. 


Disiplina: religjioni. 

Detyrat dhe objektivat: Zhvillimi i aftësive të nxënësve për të punuar në ekip dhe 

marrja e vendimeve të përbashkëta, shkrimi i një teksti formal, zhvillimi i aftësisë së 

nxënësve për të diskutuar dhe prezantuar argumentet karshi teksteve të paraqitura, 

zhvillimi i të menduarit kreativ. 

Metodat: puna në grupe, shkrimi i një teksti formal, loja, shfaqja. 

Mjetet: Bibla, letrat me mbiemrat e shkruar në to, fletë të bardha letre, lapsa, material 

i ndryshëm shkollor. 

Procesi 

1. Klasa e lexon tregimin e shkurtër të Brono Ferreros “Familja e iriqëve”: 

“Kur erdhi vera, familja e iriqëve u vendos në pyll. Ditët ishin të ngrohta dhe 

iriqët po luanin gëzueshëm në hijen e drunjve të pyllit. Ata, gjithashtu udhëtonin 

jashtë pyllit, duke vrapuar nëpër fushë, duke luajtur symbyllas midis luleve, duke 

zënë miza, që të kishin çka të hanin. Natën, flinin qetësisht afër ndonjë shtëpie. 

Një ditë e panë një gjethe që po binte nga pema; po vinte vjeshta. Gjethet filluan 

të binin më shpesh. Iriqët menduan një truk të ri; lojën me gjethet që po binin. Por 

po bëhej gjithnjë e më ftohtë. Një shtresë e hollë akulli u shfaq mbi lumë. Bora i 

mbuloi gjethet. Iriqët po dridheshin nga të ftohtit, kështu që nuk mund të flinin 

natën. 

Një mbrëmje ata vendosën që të ngroheshin duke u grumbulluar së bashku, sa më 

afër që ishte e mundur, mirëpo dështuan në përpjekjen e tyre: ata kishin frikë nga 

gjembat e tyre të mprehtë, që shponin këmbët dhe hundët e tyre. Ata, provuan 

përsëri por dështuan. Duhet të gjendej një mënyrë për t’u ngrohur: zogjtë, lepujt 

dhe kafshët e tjera ngroheshin duke u afruar bashkë. Kështu, iriqët provuan t’i 

91


afroheshin njëri-tjetrit duke i nxjerrë jashtë gjembat e tyre. Në fillim ishte e 

vështirë, por përpjekje pas përpjekje, ia dolën që të grumbulloheshin pa e lënduar 

njëri tjetrin. 

Ata nuk kishin më frikë nga era e ftohtë, prandaj fjetën të qetë të gjithë së bashku 

ngrohtësisht”. 

Detyra: nxënësit ndahen në ekipe, varësisht nga ngjyra e letrave të cilat i marrin. 

Secili grup duhet të krijojë 10 rregulla të një bashkëjetese paqësore. 

Kur koha e caktuar kalon, ata bëjnë prezantimet e tyre. Rregullat e papërsëritura 

zgjidhen dhe shkruhen. 

Rregullat duhet të jenë si në vazhdim: 

1. Pasi butësia e bën jetën më të ndritur, ia vlen që të synohet për të çdo ditë. 

2. Ne duhet të flasim me njëri tjetrin çdo ditë. 

3. Në duhet që në mënyrë konstante të përmirësojmë vetveten dhe ta bëjmë këtë 

së bashku. 

4. Ne duhet të respektojmë vetveten: kurrë të mos e kalojmë derën e shtëpisë pa i 

pastruar së pari këpucët. 

5. Të falim. 

6. Të zbulojmë karakteristikat e mira të njerëzve, edhe kur ata përpiqen t’i 

fshehin ato. 

7. Mos keni frikë nga dallimet: vetëm ata që janë indiferent nuk zihen. 

8. Jeni i sjellshëm. Sjellja e keqe e lëndon dashurinë. 

9. Mos lejoni t’iu mërzisin detajet e vogla. 

10. Mos harroni të qeshni: kjo i jep shëndet zemrës tuaj dhe e bën atë që t’i 

rezistojë telasheve. 

2 Mësuesi lexon një ekstrakt nga Dhiata e re- Shën Marku 12: 38-44. 

Pyetjet: 

1. A jemi ne në gjendje që të sakrifikojmë vetveten për dashurinë e të tjerëve? 

2. A është vështirë për ne që t’i nxjerrim “gjembat tonë”? 

Porosia kryesore është që të betohen me rregullën e artë: “...................... 

3. Ekipi duhet t’u shkruajë letër zyrtarëve publikë, duke iu kërkuar atyre që të 

ndajnë kompjuterë për shkollën: 

Grupi1: stili shumë i nënshtruar dhe lutës; 

Grupi 2: stili joformal (i përdorur për të shkruar letra miqve të mirë); 

Grupi 3: stili zyrtar dhe kërkues. 

Grupi 4: stili formal. 

4. Loja “Familja” 

Mbiemri dhe roli në familje shkruhen në letra. 

Mbiemri Malinauskas (stërgjyshi, stërgjyshja, gjyshi, gjyshja, babai, nëna, i biri, e 

bija, një qen dhe një mace). Mbiemrat e tjerë janë shumë të ngjashëm: 

Mulinauskas, Maliniauskis, Melynauskas. Nxënësit i shkruajnë letrat me 

mbiemrat dhe rolin në familje. Ata duhet të ulen në katër karrige, një karrige për 

një familje, mbi prehrin e njëri tjetrit sipas rregullit të specifikuar më sipër. (Letrat 

janë shkruar rastësisht, pavarësisht nga ekipet që ato përfaqësojnë). 

92


Qëllimi i lojës është që t’i bëjë fëmijët të kuptojnë se edhe kur garojnë, ata mund 

të përfshihen në një lojë miqësore të përbashkët. 

5. Shfaqja 

• Grupi 1 dhe 3: “Një veturë prishet në rrugë. Ngasësi nuk është njeri i 

këndshëm”. 

• Grupi 1: Luan një skenë e cila tregon se si është e mundur t’i ndihmohet një 

personi, i cili nuk ka pamje të këndshme, pa ndonjë shpërblim. 

• Grupi 3: Luan një skenë e cila tregon se ata do t’i ndihmojnë ngasësit, nëse ai i 

paguan për kohën e shpenzuar. 

• Grupi 2 dhe 4: “Një grua e sëmurë rëndë, pothuajse e vdekur jeton me 

familjen e birit të saj”. 

• Grupi 2: Luan një skenë me fund të lumtur. 

• Grupi 4: Luan një skenë me fund të pikëlluar. 

6. Loja “Koncerti i xhazit”. 

Objektiva: Dëgjoni njëri tjetrin dhe gjeni harmoninë në grup. Secili grup duhet të 

paraqesë një koncert të shkurtër duke përdorur materialin shkollor: lapsa, libra, 

çanta, fletore dhe mbështjellës. 

Fundi prekës 

Cilët njerëz janë më të bukurit dhe më në modë? Ata të cilët janë të veshur me rroba 

të mirësisë dhe të thjeshtësisë. 

ÇKA MENDON PROFESORI I PSIKOLOGJISË, REDA MASELSKIENE I 

GJIMNAZIT “RADVILISKIS VAIZGANTAS”, PËR EDUKIMIN 

ANTIKORRUPSION NË LEKSIONET E PSIKOLOGJISË. 

Ne do të mund të diskutonim për korrupsionin me nxënësit, duke i mbuluar temat në 

vazhdim: 

Perceptimi shoqëror: qëndrimet dhe stereotipat; 

Relacionet shoqërore: rolet shoqërore dhe lojërat psikologjike. 

Shëndeti psikologjik: nevojat dhe motivet njerëzore (duke shfrytëzuar librin shkollor 

Gailiene D. ir kt. Asmenybes ir bendravimo psichologija: vadovelis 11-12 klasems. – 

Vilnius: Tyto alba, 2002 apo përpilimi i kurseve individuale të leksioneve 

psikologjike që mbulojnë disa tema). 

Qëndrimet dhe korrupsioni 

Derisa flitet për origjinën e qëndrimeve, ne do të mund të diskutonim për rastet e 

korrupsionit të provuara nga vetë nxënësit apo prindërit e tyre. Për shembull, një 

nxënës ka shkelur rregullat e shkollës dhe është sugjeruar që ai të transferohet në një 

shkollë tjetër, por prindërit e tij janë kundër, sepse shkolla ku fëmija i tyre vijon 

mësimin është prestigjioze. Prindërit bëjnë çdo përpjekje që fëmija i tyre të qëndrojë 

në shkollë. Ata kërkojnë për “lidhjen”, që mund të “hapë rrugën” deri tek drejtori apo 

ndonjë person tjetër. 

Ky apo ndonjë rast tjetër, shqyrtohet duke shikuar komponentët e qëndrimit: njohjen, 

reagimin emocional dhe sjelljen. 

93


Stereotipat dhe korrupsioni 

Stereotipat: “Meshkujt janë ngasës më të mirë”, “Afaristët dhe bankarët janë 

mashtrues”, “Mjekët janë ryshfetmarrës”, etj. Derisa flitet për origjinën, rolin dhe 

ndryshimin e stereotipave, diskutohen gjithashtu, edhe ato që kanë të bëjnë me 

korrupsionin. 

Rolet shoqërore dhe korrupsioni 

Derisa flitet për temën “Rolet shoqërore dhe marrëdhëniet personale”, mund të 

diskutohen raste të ndryshme. Për shembull, një njeri i turpshëm, i qetë dhe i 

ndershëm bëhet menaxher. Kjo pozitë ndryshon parimet madje edhe qëndrimet, të 

cilat ai i konsideron të papranueshme. Të jetohet sipas kërkesave të reja, si për 

shembull të merret ryshfet apo diçka e ngjashme, kjo do të thotë që të bëhet një 

person, që ai nuk dëshiron të jetë, sepse kjo bie ndesh me individualitetin, natyrën dhe 

idealet e tij. Sidoqoftë, nëse ai refuzon që të bëjë kompromis me idealet e tij, ai dhe 

anëtarët e ekipit të tij do të vuajnë. 

Nevojat njerëzore dhe motivet 

Derisa shqyrtohet tema, fokusi mund të vihet mbi pasojat e korrupsionit dhe në 

ndikimin e tij tek ne. Duke shkuar lart në rangun hierarkik të nevojave, dikush mund 

ta bëjë pasqyrën më të gjerë të mundshme të temave që kanë të bëjnë me 

korrupsionin. 

Loja e diskutimit “Korrupsioni, lëmshi i penjve”. 

Loja bëhet në një tryezë të rrumbullakët me një lëmsh penjsh, i cili shkon nga një dorë 

tek tjetra. Si çdo diskutim tjetër, edhe ky duhet t’u përmbahet rregullave të cilat janë 

bërë të ditura në fillim. Kryesuesi i diskutimit merr lëmshin e penjve dhe fillon të 

flasë për korrupsionin: 

“A mendoni se është e mundur të jetohet ndershmërisht, pa korrupsion sot”? Ata të 

cilët dëshirojnë të flasin duhet ta marrin lëmshin e penjve dhe të shprehin mendimin e 

tyre përkitazi me çështjen. Pastaj ai udhëton nga një dorë tek tjetra, në mënyrë që 

secili që dëshiron të flasë të mund ta shprehë mendimin e vet. Pas diskutimit, bëhet 

një përmbledhje. Mund të përdoren dy lëmshe penjsh me ngjyra të ndryshme për të 

paraqitur qëndrimet pozitive dhe negative. Në fund të diskutimit, bëhet numërimi për 

të identifikuar numrin e mendimeve pozitive dhe negative. Bëhet edhe një 

përmbledhje. 

Loja “Një katror i ndjenjave” 

Secilit nxënës i jepet një copë letre, që është pjesë e një katrori më të madh, i ndarë në 

copa. Në një letër, ata duhet të shkruajnë ndjenjën apo ndjenjat të cilat ata i kanë kur 

ballafaqohen me korrupsionin. Kur secili të ketë kryer detyrën e vet, copat e letrës 

vendosen së bashku në një katror të madh, katrorin e ndjenjave. 

Kjo pasohet me një diskutim dhe konkluzione. Dy ngjyra të ndryshme mund të 

përdoren për të shprehur ndjenjat pozitive dhe negative. Në fund të lojës, lojtarët do të 

shohin se cili katror është më i madh. Bëhet diskutimi final. 

94

SHTOJCA I


PËRGATITJA PËR TRAJNIMIN PËR TË MENDUARIT KRITIK 

Evaldas Bakonis 

Texti: 

Bogdanovicius A. “Qeveria shton korrupsionin”. 

http:/www.freema.org/Newsletter/korrupsion/1999.1.abogdanovicius.phtml 

Shumica e njerëzve sot e konsiderojnë korrupsionin si një të keqe të pamposhtur. Të 

gjitha metodat e luftimit të tij, janë provuar me sa duket” nga 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

.. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

.. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

.. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

tek 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

.. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

.. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Megjithatë, asgjë nuk ka ndryshuar. Ata që kanë marrë ryshfet, vazhdojnë të marrin, 

ata të cilët japin ryshfet janë gjithnjë e më të tronditur për madhësinë e “qirave”, të 

cilat po rriten bashkë me rrezikun. 

Faktet për korrupsion nuk janë të kufizuara vetëm në Lituani. Korrupsioni është një 

dukuri globale. Dikush mund të pyes nëse korrupsioni dhe ryshfeti janë atribute të 

pashmangshme të shoqërisë. A ja vlen që të provohet të çrrënjoset kjo e keqe, edhe 

pse të gjitha shtetet demokratike, legjislacionin e të cilave ne e konsiderojmë si një 

model të aspiruar, deri tani kanë dështuar të arrijnë këtë qëllim? Rezultatet e 

korrupsionit, të cilin shoqëria e konsideron si të dëmshëm, na nxisin që të marrim 

masa, sepse është një luftë e vlefshme. 

Efektshmëria e përpjekjeve antikorrupsion 

A do të zhduket korrupsioni nëse ryshfeti do të merrte dënime më të rënda? Gjetjet e 

hulumtimit të LFMI-së kanë treguar se kjo përpjekje është e radhitur e treta, pas 

reduktimit të shiritit të kuq dhe intervenimit të qeverisë në ekonomi. Dënimi mund të 

jetë thikë me dy presa. Në njërën anë, ai mund t’i frenojë disa njerëz, të cilët janë të 

dyshuar për marrje apo dhënie të ryshfetit. Në anën tjetër, ata të cilët janë të 

vendosur të bëjnë një gjë të tillë, mund të nxiten që të ngrenë çmimin e “shërbimit”. 

Prandaj, gjobat janë vetëm një zgjidhje kozmetike e problemit të ryshfetit si një formë 

e korrupsionit. 

A mund të reduktohet korrupsioni duke ua ngritur pagat zyrtarëve publikë dhe duke 

siguruar garanci më të mëdha shoqërore? Pa dyshim, pagat më të larta, sikurse edhe 

gjobat e ashpra, mund të tregohen efektive, por vetëm deri në njëfarë mase. 

96


Shpërdorimi i pushtetit, i cili është i vështirë për t’u dëshmuar e ndërlidh ngritjen e 

pagave me qiratë në ngritje në vend të uljes së korrupsionit. 

Rezultatet e hulumtimit të LFMI-së tregojnë se liderët e opinionit e radhisin ngritjen e 

pagave në vendin e katërt. Interesante, politikanët në përgjithësi dhe mbështetësit e 

Partisë Konservatore në pushtet në veçanti, do të mbështeteshin në ngritjen e pagave 

më shumë se grupet e tjera të liderëve të opinionit. Kjo mund të shpjegojë se pse të 

ardhurat e zyrtarëve tani janë në ngritje. Megjithatë, kjo nuk është mënyra më e 

rëndësishme dhe më efektive për ta thyer korrupsionin. 

Receta për luftimin e korrupsionit 

Mjeti më efektiv kundër korrupsionit nuk është edukimi i njerëzve, dënimi i tyre, 

kërkimi i zyrtarëve të ndershëm apo integriteti i zbatimit të ligjit. Mënyra më efektive 

është kufizimi dhe eliminimi i origjinës së korrupsionit. 

Ku duhet të fillojmë? 

• Programe të ndryshme të përbashkëta të mirëqenies janë zhvilluar dhe 

zbatuar, të cilat promovojnë dhe revitalizojnë biznesin dhe ofrimin e kredive të 

volitshme. Këto programe kanë një gjë të përbashkët: zyrtarët kanë diskrecion 

në zgjedhjen e kompanive të vlefshme për ndihmën e shtetit. Çdo ndihmë 

shtetërore krijon mundësi për “biznese fitimprurëse” për të operuar jashtë 

tregut. Nëse korrupsioni do të minimizohet, siguria e rrjetës së korporatës 

duhet të shpërbëhet njëherë e përgjithmonë. 

• Autoritetet shtetërore mund të manipulojnë me kodin e tatimeve duke 

miratuar ligje tendencioze tatimore. Shteti mund të manipulojë kodin e 

tatimeve, duke lejuar agjenci të ndryshme shtetërore që të vendosin tarifa 

tatimore, duke dhënë favore në tatime dhe duke lënë në paqartësi rregullat në 

mënyrë që administratori i tatimeve të bëhet figura kryesore në sistemin 

tatimor. Është esenciale që të shkurtohet numri i tatimeve, të qartësohen 

rregullat e tyre, duke thjeshtësuar procedurat llogaritare dhe duke eliminuar 

favoret në tatime dhe përjashtimet. 

• Shteti është një lojtar aktiv në veprimet bankare dhe dispozitat utilitare, duke 

mos përmendur këtu rolin e tij në sektorin e energjisë, spitaleve dhe shkollave. 

Një bankë shtetërore mund të zgjasë kredinë për ndërmarrësin më të mirë. Një 

kompani shtetërore mund të blejë material të papërpunuar, i cili nuk është më 

i liri apo më i miri. Nuk është problem për një kompani shtetërore që të jetë 

joefektive dhe të mbetet në treg pasi që autoritetet shtetërore i sigurojnë asaj 

kushte ekskluzive dhe ndonjëherë edhe përqindje qeveritare. Prandaj, shteti 

duhet të tërhiqet nga biznesi dhe të transferojë ndërmarrjet e kontrolluara nga 

shteti në duart private. 

• Kjo është larg nga lista përfaqësuese dhe shteruese... 

E drejta për të zgjedhur 

Njerëzit ende besojnë në atë se zotimet e liderëve politikë dhe sinqeriteti i qeverisë 

janë e vetmja mënyrë për t’u marrë me korrupsionin. Nëse listës ia shtojmë disa 

gjoba më strikte, ngritje të rrogave të zyrtarëve dhe disiplinimin e ndërmarrësve, ne 

do të kemi një pako tradicionale kompensimesh për të luftuar korrupsionin. Këto 

politika janë ndjekur nga shumë vende në botë. Megjithatë, asnjë nuk mund të 

lavdërohet për përparime kolosale. 

97


I takon lexuesit të vendos, nëse metodat tradicionale janë më efektive (më shumë 

se që sugjerojmë ne). 

Sidoqoftë, duhet ta kemi parasysh se të shkosh me shpejtësi dhe të injorosh masat, 

të cilat janë efektive, megjithëse jo të përhapura në mesin e zyrtarëve, na 

kushtojnë tepër. 

Temat e edukimit antikorrupsion nuk janë të reja. Me sa duket ne kemi njohuri të 

mjaftueshme për to. Në njërën anë, ne do të mund të përdornim metoda 

tradicionale të ngritjes së interesimit për to për herë të dytë ose të tretë, por jo më 

shumë se aq. Prandaj, ne do t’u sugjerojmë atyre se tekstet janë proceduar në 

mënyrë të posaçme. 

Cila është dobia e përgatitjes për të analizuar tekstin? 

Mendimet e mësuesve pjesëmarrës 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Leximi parashikues 

Ky mund të jetë segmentim i informacionit, duke u kërkuar nxënësve që të 

parashikojnë se çfarë mund të ndodhë në të ardhmen dhe se çfarë mund të 

mësojnë ata (nëse teksti siguron informacione). Kjo metodë është e ngjashme me 

atë që përdor një detektiv. 

Me fjalë të tjera, është “ngritje’ e njohurisë së poseduar, “revitalizimi” + analizimi 

i tekstit + argumentimi i mendimit/qëndrimit të dikujt. Zakonisht nuk sigurohet i 

tërë teksti, por vetëm ekstrakte të vijueshme. Pyetjet shtrohen në mënyrë 

konstante: “Çfarë do të ndodh (shkruhet) pastaj? Pse mendoni kështu? Nëse 

studentët bëjnë supozime të gabuara, atyre ju bëhen pyetjet në vazhdim: “Pse ka 

ndodhur ajo, a është shkruar ndryshe nga mendimet tuaja? A është bërë një 

standard, ngjarje apo sekuencë e ngjarjeve?” 

Rekomandimet për tekstin e siguruar më lartë: 

Pjesa I: secili student mendon për veten dhe e plotëson zbrazëtirën. Pastaj 

diskutohen vendimet e tyre. 

Pjesa II: grupet e studentëve vendosin për mënyrën e ofruar nga autori dhe arsyet 

lidhur me këtë. A janë të sakta idetë e tij? 

Tekti: 

Librari Bielinis: Hero apo kriminel? \\ Knynesys 1964-1904. – Vilnius: 

Valstybinis leidybos entras, 1992, p. 50-51 

Rreth vitit 1900, dy karroca me libra u ndaluan afër Raseiniait. Bielinis dha 

ryshfet prej 75 rubla një “uriadniku” Ryshfetin më të madh që Bielinisi duhej ta 

jepte ishte hera e fundit kur ai u kap, në vitin 1902, gjatë rrugëtimit të tij në 

fshatin Rimkunaiku, në të cilin kishte për qëllim që t’i shpërndante librat. Ai e la 

kalin e tij tek njëri nga fermerët, mori pakon e librave dhe i shpërndau ato, duke 

shkuar nga një oborr tek tjetri. Papritur, gjatë hyrjes në një shtëpi, ai takoi një 

uriadnik, i cili ishte duke dalë dhe i cili kishte ardhur në atë shtëpi për të bërë një 

98


hetim. Uriadniku e arrestoi atë dhe e dërgoi në Pasvalys për t’u takuar me 

“pristavin”. Bielinis e quajti veten Jonas Kalikas dhe tha se e kishte gjetur pakon 

që gjendej në rrugë. 

Gjatë hetimit, Bielinis pyeti nëse ai mund të shkonte në kuzhinë, dhe aty takoi 

gruan e pristavit. Bielinis i dha asaj ryshfet 50 rubla, të cilat bënë punë. Pastaj 

pristavi i tha ashpër gruas së tij (në rusisht, natyrisht): 

“Ky mëkatar duhet të dërgohet tek “ispravniku i Panevezys”. 

Kjo ishte mirë për Bielinisin, sepse po të dërgohej në Birzai, ai do të njihej dhe e 

tërë kjo do të përfundonte keq. Më vonë, pasi Bielinisi u paraburgos në Rimkunai, 

uriadniku e mori kalin e tij dhe librat në Pasvalys. Librat dhe kali ishin vjedhur, 

kështu që provat ishin zhdukur. Askush nuk e dinte se kush bëri këtë punë: ryshfeti 

i dhënë gruas së pristavit apo shokët e Bielinisit. 

Pas marrjes së ryshfetit, ispravniku i Panevezys (apo nëpunësi i tij) vendosi ta 

dërgonte Bielinisin në Birzai për hetimet të mëtejshme nën mbikëqyrjen e 

brigadierëve, në vend të policisë. Gjatë dërgimit të Bielinisit në Panevezys, 

brigadieri i tha atij: 

“Unë të njoh se kush je, ti ke bërë kontrabandë me libra, unë nuk do të të lëshoj” 

Në fshatin Pasupenai, Bielinisi shpenzoi paratë e tij të fundit për dehjen e 

brigadierit. Kur u dërgua në fshatin tjetër, Talkoniai për të kaluar natën, Bielinisi 

përgatiti një plan për të ikur. 

Ai zbathi këpucët dhe i vari që të thaheshin. Pastaj e zhveshi pallton e tij. E vuri 

mbi stufë, duke thënë se nuk po ndihej mirë dhe se ishte i lodhur. 

Brigadieri shikoi këpucët dhe pallton dhe ra në gjumë i dehur. Bielinisi po bënte 

sikur po flinte dhe kur të gjithë të tjerët ishin në gjumë, ai iku qetësisht dhe 

zbathur përgjatë fushës. 

Si do ta analizonit tekstin? 

99


DUKURIA E KORRUPSIONIT NË LITUANI DHE NË BOTË 

DUKURIA E KORRUPSIONIT: KORRUPSION DO TË THOTË 

SHPËRDORIM I DETYRËS ZYRTARE PËR PËRFITIME PERSONALE 

Korrupsioni e kërcënon shoqërinë dhe të drejtat e njeriut. Zyrtarët e korruptuar e lënë 

të pakryer detyrën, të cilën duhet ta kryejnë dhe nuk i ndalojnë aksidentet që të 

ndodhin. Një zyrtar publik që merr ryshfet do të lejojë që t’i rrezikohet jeta apo 

shëndeti i dikujt. Korrupsioni mund t’i rrezikojë të drejtat tuaja themelore për 

mbrojtjen e shëndetit, madje edhe të ujit të pijshëm dhe të ajrit. 

Në vitin 1995, një qendër tregtare u shkatërrua në Kore. Më vonë u sqarua se 

kontraktuesit kishin përdorur kualitet të dobët të betonit, ndërsa zyrtarët e qytetit 

kishin lejuar të shkeleshin rregullat e sigurimit në shkëmbim të ryshfetit. Në vitin 

1998, një tërmet në Turqi shkatërroi shumë ndërtesa, ndër më delikatet prej të cilave 

ishin shkollat dhe spitalet e ndërtuara prej shtetit. Hetimi i një varg gabimesh në 

ndërtim tregoi se inspektorët e ndërtimit dhe zyrtarët e tjerë kishin marrë ryshfet. 

Për shkak të korrupsionit kishte më pak të holla se sa që mund të ishin. Nuk është e 

thjeshtë, sepse ti sapo ke dhënë ryshfet. Korrupsioni mund të rrisë çmimin e 

investimeve shtetërore deri në tridhjetë për qind. Kjo do të thotë se një shkollë e re 

apo spital të ndërtuara për komunitetin mund të kushtojnë gati tridhjetë për qind më 

shumë. Rritja e çmimeve në prokurimin publik dhe investimet shtetërore i 

kontribuojnë rritjes së mëtejshme të borxhit kombëtar. Për shembull, qeveria në Keni, 

humbi një milion e gjysmë dollarë amerikanë kur Ministria e Shëndetësisë ishte 

angazhuar në një transaksion të korruptuar farmaceutik. Një dyshim shumë i madh për 

korrupsion shtrihet mbi politikën lituaneze të kompensimit për farmaceutikët. Sa para 

kanë vjedhur nga ne? Në Gjermani, duket se është ryshfet për të fituar kontratën prej 

2.5 miliard markave për ndërtimin e terminalit të dytë të aeroportit të Frankfurtit. 

Sipas prokurorit, për shkak të korrupsionit, çmimet janë rritur për rreth 20 deri 30 për 

qind. Sa ka humbur buxheti lituanez si rezultat, siç është perceptuar nga shumë 

afaristë, i prokurimit të korruptuar publik? 

Për shkak të korrupsionit është më e vështirë që të angazhohesh në biznes. 

Korrupsioni prish mekanizmat e tregut dhe krijon kushte të pabarabarta për bizneset. 

Shumë afaristë kanë tendencë që të japin ryshfet, duke besuar se 95 raste nga 100, ata 

do ta arrijnë qëllimin e synuar. Por çfarë do të ndodh herën tjetër kur zyrtari i 

korruptuar do të kërkojë më tepër? Çfarë do të ndodh kur konkurrentët tuaj do të japin 

më shumë ryshfet? Çfarë do të ndodh kur zbatimi i ligjit ngatërrohet me planet tuaja 

korruptuese? Për shembull, afaristët rusë janë relativisht më shumë të prirë drejt 

korruptimit të zyrtarëve se sa kolegët e tyre në Poloni. Megjithatë, mesatarisht duhet 

katër herë më shumë kohë për të regjistruar një biznes në Rusi se sa në Poloni. Përveç 

kësaj, afaristët në Rusi, inspektohen dy herë më shpesh se sa homologët e tyre në 

Poloni, ndërsa duhet të paguajnë dy herë më shumë gjoba. 

Korrupsioni redukton sasinë e të hyrave shtetërore. Sa njerëz i shmangen tatimeve apo 

iu ikin gjobave me ndihmën e zyrtarëve publikë në Lituani? Evazioni fiskal i 

korruptuar në Filipine do të thotë se pagesat e ulëta sikurse edhe ato të larta dhe 63 për 

qind e importit është i liruar nga tatimet. 

100


Për shkak të korrupsionit, një vend tërheq më pak investime direkte të jashtme (FDI) 

Korrupsioni shpesh konsiderohet si një tatim i vënë mbi FDI-në. Për shembull, rritja e 

nivelit të korrupsionit në Singapor, në vendin ku relativisht ka pak korrupsion dhe në 

Meksikë ku korrupsioni është i shfrenuar, është ekuivalent me rritjen e taksave në 

investime për më shumë se 20 për qind. Nëse Bangladeshi do të rriste integritetin e 

vet publik dhe efikasitetin në nivelin e Uruguait, do të tërhiqte rreth pesë për qind më 

shumë investime dhe GDP-ja e tij vjetore do të rritej për 0.5 për qind. Këto analogji 

janë relevante për Lituaninë. 

Një hulumtim social i bërë nga Vilmorus në vitin 1999, ka treguar se 74.1 e 

respondentëve në Lituani kanë dënuar korrupsionin si dukuri, por 60.4 për qind e 

atyre që u intervistuan thanë se do të ishin të gatshëm të jepnin së paku një ryshfet të 

vogël për ta zgjidhur problemin me të cilin janë ballafaquar. Gjithashtu hulumtimi ka 

treguar se publiku i përgjithshëm, nuk e percepton pranimin e një dhurate si 

korrupsion dhe sjelljen e mallrave të lira pa paguar detyrimet doganore si 

kontrabandë. 71.1 për qind e respondentëve në gjendje më të mirë dhe 71.5 për qind e 

të rinjve ishin të gatshëm që të jepnin ryshfet. 

Një hulumtim me fëmijët e moshës shkollore të Vilniusit, i bërë nga Transparency 

International, kapitulli lituanes në vitin 2001, ka treguar se nxënësit e klasave më të 

larta janë më të prirë të pajtohen se sa të mospajtohen me thënien se “në biznes , 

pagesat ndihmojnë në fshehjen e të ardhurave të dikujt”. Hulumtimi tjetër tregoi se 

shumë shpesh ne marrim iniciativën për t’iu dhënë ryshfet zyrtarëve. Një hulumtim i 

banorëve nga pesë qytete bërë nga opinioni publik dhe kompania për hulumtimin e 

tregut Spinter në vitin 2001, ka treguar se 64 për qind e respondentëve thanë se 

ryshfeti është direkt apo indirekt i kërkuar nga një zyrtar, ndërsa 36 për qind u pajtuan 

se qytetarët u ofrojnë ryshfete zyrtarëve. 

Shumë njerëz besojnë se korrupsioni është një lloj defekti i lindur i autoriteteve 

shtetërore, i cili është plotësisht i pavarur nga vullneti apo kontrolli i tyre. 

Indeksi i Perceptuar i Korrupsionit i bërë nga Transparency International në vitin 

2001, zbuloi se indeksi i Lituanisë kishte mbetur i njëjtë me vitin e mëparshëm, me 

4.8 pikë nga gjithsej 10, duke dështuar për 0.2 pikë të jetë vendi më pak i i korruptuar 

nga ato vende ku është bërë hulumtimi. Ky indeks tregon perceptimin e korrupsionit 

nga ana e afaristëve dhe ekspertëve ndërkombëtarë. Lituania e ndan vendin e 36 deri 

39 me Bjellorusinë, Republikën Afrikane të Jugut dhe Tunizinë. Në tabelën me 102 

vende, të fundit në listë janë Angola, Madagaskari, Paraguai, Nigeria dhe 

Bangladeshi, ndërsa ato në majë përfshijnë Finlandën, Danimarkën, Zelandën e re, 

Islandën, Singaporin dhe Suedinë. Në vitin 1999, Lituania ishte radhitur e 50-ta. Gjatë 

një periudhe prej tre vjetësh, ajo u ngjit katërmbëdhjetë pozita më lartë. Lituania ka 

miratuar rreth dhjetë ligje që në një mënyrë apo tjetër sigurojnë parandalimin e 

korrupsionit. Ajo, gjithashtu, ka miratuar edhe disa programe kombëtare 

antikorrupsion. Megjithatë, siç thotë filozofi kinez Mencius (372-289) ligjet nuk 

veprojnë vetë. 

Korrupsioni barazon fuqinë monopolizuese plus fshehtësinë minus përgjegjësinë. 

Korrupsioni ndodh kur një vendim monopolizues në fushën e vlerave apo të mallrave 

miratohet në mënyrë jopublike dhe pa përgjegjësinë e dikujt për rrezikun në bërjen e 

zgjedhjes. 

101


Burimi: Shërbimi për Hetime Speciale i Republikës së Lituanisë – 

http://www.stt.lt/?lang=lt&menu_id=5 (në lituanisht). 

FORMAT E KORRUPSIONIT TË VËREJTURA NË LITUANI 

Tipi më i keq i korrupsionit në Lituani (në numrin më të madh të rasteve) është 

korrupsioni burokratik, kur një person që dëshiron përshpejtimin e vendimmarrjeve 

burokratike ia mbush pëllëmbën një burokrati. Padyshim, një burokrat mund të marrë 

një pozicion proaktiv, duke shpërdorur pushtetin e vet zyrtar në vendimmarrje dhe 

duke e realizuar atë me një ritëm të ngadalshëm dhe duke e dhënë me dozë 

informacionin e kërkuar. 

Korrupsioni në biznes lidhet me një lloj apo tjetër të biznesit dhe është kthyer në një 

mjet biznesi. 

Parandalimi i korrupsionit ka një qëllim të trefishtë: marrjen e informacionit, blerjen 

e “privilegjeve” (për një përdorim apo për më shumë përdorime) dhe sigurimin e 

mbrojtjes. Personat e përfshirë në aktivitetet kriminale apo biznese të ndaluara janë 

gjithmonë depërtues për të marrë informacione për operacionet dhe provat kundër tyre 

dhe për procesin e hetimeve. Sigurimi i mbrojtjes është i kërkuar për të pasur garanci 

se asnjë ligj nuk do të ndërhyjë në transaksionet e bizneseve të tyre të ndaluara apo 

gjysmë ligjore. 

Rregullimi i korrupsionit është një dukuri komplekse pasi që ushtrohet vetëm gjatë 

zgjidhjes së kontesteve mbi pronësinë, zakonisht mbi bizneset. Për shkak të 

legjislacionit me të meta dhe rregullimit të pjesshëm të marrëdhënieve në ekonominë 

me treg të zhvilluar, kontestet e tilla mund të zgjidhen për të mirën e njërës palë apo 

tjetrës me sukses të barabartë. 

Korrupsioni i likuidimit të pasojave mund të bëhet në procedurat administrative apo 

në një fazë fillestare të hetimeve. Para paraqitjes së rastit apo kur ai ndërpritet, dikush 

mund t’i ikë përgjegjësisë. Korrupsioni i likuidimit të pasojave gjithashtu përdoret kur 

provohet të ulet dënimi i dhënë nga gjykata. 

PROBLEMET E LUFTIMIT TË KORRUPSIONIT NË LITUANI 

Korrupsioni për nga natyra dhe shkaku, është një dukuri komplekse shoqërore që 

rrethon pothuajse të gjitha fushat e jetës në Lituani. Dështimi për të arritur çfarëdo 

ndryshimi radikal në luftën kundër këtij krimi shpjegohet me arsyet në vazhdim: 

• Para vitit 1997, nuk ka pasur ndonjë institucion të specializuar në Lituani për 

luftimin e korrupsionit dhe manifestimit të tij; 

• Ishte nënvlerësuar se korrupsioni lidhej më kontrabandën, tregtinë me armë, 

trafikimin e drogës, shpëlarjen e parave, trafikimin e emigrantëve ilegalë, etj 

se ai nuk ishte problem nacional, por transnacional; 

• Nga pikëpamja teknike dhe organizative, mbrojtja e kufijve kombëtarë ishte e 

pamjaftueshme; 

102


• Mungesa e përvojës së institucioneve shtetërore për t’i luftuar krimet e tilla 

specifike dhe komplekse; 

• Selektimi i pamjaftueshëm procedural i shërbyesve civilë. 

Është e komplikuar për institucionet e zbatimit të ligjit që të mbledhin dhe përdorin 

shërbimet e fshehta për korrupsionin tek vetë zbatuesit e ligjit dhe në veçanti në 

gjykata, për shkak të arsyeve në vazhdim: 

• Këto krime janë të fshehta sepse; 

• Qytetarët për arsye të ndryshme nuk dëshirojnë të bashkëpunojnë me 

agjencinë e shërbimeve të fshehta dhe se paratë jepen përmes 

ndërmjetësuesve (avokatëve, të afërmeve apo miqve të ngushtë, të cilët nuk 

janë të interesuar për bashkëpunimin me zbatuesit e ligjit); 

• Kontributi i opinionit në detektimin e krimeve të korrupsionit është ende 

shumë i vogël. Mosgatishmëria e publikut që të përfshihet në detektimin e 

korrupsionit ndodh për faktin se nuk ka sistem efektiv shtetëror që do të 

garantonte sigurinë dhe mirëqenien sociale dhe materiale. 

Burimi: Shërbimi për Hetime Speciale i republikës së Lituanisë. – http://www.stt.ls 

(në lituanisht) 

KODI I ETIKËS SË MËSIMDHËNËSVE 

QËLLIMI I KODIT TË ETIKËS SË MËSIMDHËNËSVE 

Kodi aktual i etikës së mësimdhënësve (më tej KEM-i) duhet të vendos normat 

kryesore të etikës profesionale. 

• Të rregullojë marrëdhëniet midis mësimdhënësve dhe nxënësve si dhe 

anëtarëve të tjerë të komunitetit të institucioneve arsimore dhe trajnuese; 

• Të ruajë vlerat e tyre njerëzore dhe të dinjitetit; 

• Të ruajë kualitetet e punës profesionale të mësimdhënësve dhe të respektit për 

profesionin; 

• Të ruajë kulturën e institucioneve arsimore dhe trajnuese të bazuara në besim, 

përgjegjësi dhe drejtësi. 

• Normat e KEM-it duhet të aplikohen për të gjithë mësimdhënësit e 

Republikës së Lituanisë dhe për stafin e institucioneve trajnuese, të cilët 

punojnë me fëmijë apo të rinj. 

BURIMET DHE PARIMET E ETIKËS SË MËSIMDHËNËSVE 

Normat e etikës së mësimdhënësve duhet të definohet mbi bazën e normave të 

përgjithshme njerëzore dhe morale; traditave demokratike të shkollës së Lituanisë, 

dispozitave kushtetuese dhe legjislacionit të Republikës së Lituanisë; dispozitave të të 

drejtave të fëmijës; 

Baza e normave të KEM-i duhet të formohet mbi parimet kryesore në vazhdim: 

njerëzimi, drejtësia, profesionalizmi, përgjegjësia, toleranca, demokracia, partneriteti 

dhe solidariteti. 

NORMAT KRYESORE 

A. Personaliteti i mësimdhënësit 

103


1. Etika profesionale e një mësimdhënësi kërkon prirje, 

përkushtim për të punuar dhe ndjenjë të përgjegjësisë gjatë 

ushtrimit të detyrës së tij 3. 

2. Një mësimdhënës duhet të jetë kërkues ndaj vetvetes dhe 

ambicioz. Ai duhet të jetë introspektiv, gjakftohtë dhe i 

vetedukuar. 

3. Një mësues kërkon avancim të vazhdueshëm të njohurive të 

tij. Ai duhet të kujdeset për arsimimin e tij, ngritjen e 

kualifikimeve dhe kërkimit të metodave më të mira të punës. 

3 Në interesin e qartësisë stilistike, në këtë dokument përdoret gjinia mashkullore dhe 

kuptohet që përcakton të dy gjinitë, meshkujt dhe femrat 

B. Përgjegjësia 

2. Mësimdhënësi duhet të bartë përgjegjësinë për kualitetin dhe rezultatet e 

mësimdhënies (trajnimit) që kërkohen prej tij. 

3. Mësimdhënësi duhet të bartë përgjegjësinë për mbrojtjen fizike, intelektuale, 

emocionale dhe shpirtërore të fëmijëve të vendosur nën mbikëqyrjen e tij. 

4. Mësimdhënësi duhet të bartë përgjegjësin për funksionet e marra dhe burimet 

e dhëna nga administrata. 

C. Autoriteti, nderi dhe reputacioni 

7. Nën udhëheqjen e vet, një mësimdhënës duhet të mbështesë dhe ruajë nderin e 

këtij profesioni historik. 

8. Një mësimdhënës duhet të përçojë vlerat kulturore të kombit dhe njerëzimit 

tek gjeneratat më të reja dhe sa më mirë që di të marrë pjesë në proceset e zhvillimit 

kulturor. Ai nuk duhet të lejohet që të organizojë aktivitete kundër kulturore as në 

punën e tij të drejtpërdrejtë dhe as jashtë ambienteve të institucionit arsimor ku 

punon. 

9. Gjatë komunikimit me nxënësit e tij dhe në të gjitha rastet e tjera, një 

mësimdhënës duhet të jetë i respektueshëm, i sjellshëm dhe diskret. Ai duhet të jetë i 

vetëdijshëm për rregullat e sjelljes në çdo situatë dhe duhet të pajtohet me rregullat e 

saj. 

10. Autoriteti i mësimdhënësit duhet të bazohet në kompetencë, drejtësi, kujdes 

për nxënësit e tij. Mësimdhënësi nuk duhet ta krijojë autoritetin e vet në mënyrë 

indiskrete dhe nuk duhet ta shpërdorë atë. 

11. Një mësimdhënës duhet t’i edukojë të tjerët duke vënë shembullin e tij. Ai 

nuk duhet të predikojë, nuk duhet t’i gjykojë të tjerët apo të kërkojë nga ata që të 

pajtohen me rregullat me të cilat ai vetë nuk është në gjendje të veprojë në 

pajtueshmëri. 

12. Një mësimdhënës duhet të ketë të drejtën e intimitetit personal; sidoqoftë, 

mënyra e tij e jetesës nuk duhet të prishë prestigjin e profesionit, të shkatërrojë 

marrëdhëniet me nxënës, me kolegë apo të ndërhyjë në detyrat e tij profesionale. 

13. Abuzimi me alkool dhe substanca të tjera dehëse nuk duhet të jetë në 

pajtueshmëri me profesionin e një mësimdhënësi. 

14. Një mësimdhënës duhet të mbrojë reputacionin e tij. 

104


D. Marrëdhëniet me personat e tjerë 

Komunikimi i mësimdhënësit me nxënësit e tij 

15. Mësimdhënësi duhet të zgjedhë një stil të përshtatshëm për të komunikuar me 

studentët bazuar mbi respektin e ndërsjellë. 

16. Një mësimdhënës duhet të jetë në rend të parë kërkues ndaj vetvetes. Rreptësia e 

tij me një nxënës duhet të jetë pozitive dhe e motivuar mirë. Një mësimdhënës duhet 

të jetë gjithmonë i moderuar dhe gjakftohtë. 

17. Mësimdhënësi duhet të zgjedhë metoda pune, të cilat ndërtojnë karakteristika 

pozitive tek nxënësit e tij dhe në marrëdhëniet e tyre ndër personale që përfshijnë: 

vetëkontrollin, vetedukimin, gatishmërinë për të bashkëpunuar dhe për t’i ndihmuar të 

tjerët. 

18. Gjatë vlerësimit të punës dhe të arriturave të nxënësve me notë, mësimdhënësi 

duhet të përpiqet që të ndërtojë respektin dhe vetëbesimin e tyre, të specifikojë 

mundësitë e përmirësimit dhe të rrisë motivimin e tyre për arsim. 

19. Një mësimdhënës duhet të jetë i paanshëm, të tregojë vullnet njësoj të mirë dhe 

të jetë njësoj i përzemërt me të gjithë nxënësit. Nëse vlerësimi i tij pa arsye degradon 

nxënësin, ai duhet të korrigjojë gabimin pa u vonuar. 

20. Gjatë vlerësimit të përparimeve të nxënësve me notë, një mësimdhënës duhet të 

përpiqet për objektivitet dhe drejtësi. Ai nuk duhet të lejohet që të rrisë apo të ulë 

notat duke ushtruar diskrecionin e vet apo në përpjekje për të pasur rezultate të mira 

artificialisht, të korrigjojë gabimet e nxënësve gjatë provimeve apo testeve me shkrim. 

21. Mësimdhënësi duhet të ketë kujdes për gjuhën që përdorë gjatë komunikimit me 

nxënës. Të folurit e tij nuk duhet të përmbajë sharje, apo shprehje vulgare, të vrazhda 

apo fyese. 

22. Një mësimdhënës duhet të sillet në mënyrë diskrete. Një mësimdhënësi nuk 

duhet t’i lejohet që të përcjellë tek personat e tjerë informacionet, të cilat ia besojnë 

nxënësit personalisht, përveç rasteve që parashihen me ligj. 

23. Një mësimdhënës nuk duhet të shpërdorojë pozitën e tij. Ai nuk mund të 

abuzojë me nxënësit e tij dhe të kërkojë nga ata që t’i kryejnë ndonjë shërbim apo 

ndonjë të mirë. 

24. Për punën e tij, përfshirë këtu edhe punën shtesë, një mësimdhënës nuk ka të 

drejtë të kërkojë pagesë shtesë nga nxënësit e tij. Nëse një mësimdhënës angazhohet 

privatisht, kushtet e shpërblimit të punës së tij duhet të jenë në pajtim me fillimin e 

punës së tij dhe vazhdimin e marrëveshjes. 

25. Mësimdhënësi duhet të jetë tolerant ndaj bindjeve fetare dhe pikëpamjeve 

politike të nxënësve të tij. Ai nuk duhet të ketë asnjë të drejtë për t’i indoktrinuar 

studentët me pikëpamjet e tij personale. 

Marrëdhëniet midis mësimdhënësve 

26. Marrëdhëniet midis mësimdhënësve duhet të bazohen në mbështetjen kolegiale, 

partneritet dhe respekt. Mësimdhënësi duhet të kujdeset për autoritetin e kolegëve të 

tij sikurse edhe për të vetin. Ai nuk duhet t’i ulë kolegët e tij në prani të studentëve 

apo personave të tjerë. 

27. Mësimdhënësit duhet t’u shmangen konflikteve të paargumentuara dhe skandaloze 

midis tyre. Nëse ka mosmarrëveshje, ata duhet të përpiqen t’i zgjidhin ato në mënyrë 

konstruktive. 

105


28. Mësimdhënësit e të njëjtit institucion arsimor duhet t’i shmangen konkurrencës që 

pengon partneritetin e tyre gjatë kryerjes së punës së përbashkët. Lidhja e brendshme 

midis mësimdhënësve është mbështetja e tyre reciproke, ndihma, sinqeriteti dhe 

besimi. 

29. Obligimi dhe e drejta e mësimdhënësit është që të vlerësojë punën e kryer nga 

kolegët e tyre dhe administrata. Duhet të ndalohet dënimi i një mësimdhënësi për 

shkak të kritikave të tij. Kritikat duhet të jenë brenda për brenda shkollës të shprehura 

midis mësimdhënësve të të njëjtit institucion arsimor dhe jo jashtë hapësirës së tij. Ato 

duhet të shprehen sy më sy dhe jo pas shpinës së dikujt. Një shkollë apo ndonjë 

institucion tjetër arsimor nuk duhet të tolerojë thashethemet. 

30. Kritikat duhet të shprehen në shkallë më të gjerë vetëm nëse atij nuk i kushtohet 

vëmendje, nëse administrata fillon dënimin kundër kritikuesit dhe nëse del së është 

kryer ndonjë vepër penale. 

31. Kritikat për punën e kolegëve apo të administratës gjatë vlerësimit të veprave të 

tyre, vendimeve, pikëpamjeve apo sjelljes, nuk duhet të degradojnë personin që i është 

nënshtruar kritikave. Kritikat duhet të jenë të bazuara, konstruktive, me masë, të bëra 

me qëllim të mirë dhe pa fyerje. Problemet më të rëndësishme që kanë të bëjnë me 

mësimdhënësit duhet të shqyrtohen dhe zgjidhen përmes diskutimeve të hapura dhe të 

lira midis mësimdhënësve. 

32. Një mësimdhënës nuk duhet të fshehë gabimet dhe shkeljet e bëra nga kolegët. 

Marrëdhëniet me administratën 

33. Një institucion arsimor duhet të udhëhiqet nga parimet e të drejtës së shprehjes, 

bindjes, tolerancës, demokracisë dhe drejtësisë. 

34. Institucioni arsimor duhet të nxisë komunikimin e brendshëm të bazuar në respekt 

të ndërsjellë, vullnet të mirë dhe konsensus. Përgjegjësia për mbajtjen e një atmosfere 

të tillë i takon kreut të shkollës apo një institucioni tjetër arsimor. 

35. Administrata e një shkolle apo një institucioni tjetër arsimor duhet të jetë tolerante 

për llojllojshmërinë e pikëpamjeve politike, religjioze dhe filozofike, shijet dhe 

opinionet dhe duhet të krijojë kushtet për të shkëmbyer këndvështrime, për të 

negociuar dhe për të arritur marrëveshje. Statuset e ndryshme të mësimdhënësve, 

kategoritë e kualifikimit dhe pozicionet, nuk duhet të bëhen pengesë për të gjithë 

mësimdhënësit që të shprehin opinionet e tyre dhe t’i mbrojnë bindjet e tyre në 

mënyrë të barabartë. 

36. Administrata nuk duhet të diskriminojë, injorojë apo dënojë mësimdhënësit për 

bindjet e tyre apo për gjërat që u pëlqejnë a nuk u pëlqejnë atyre. Marrëdhëniet e 

administratës me çdo mësimdhënës duhet të bazohen mbi parimin e barazisë. 

37. Administrata mund të mos kërkojë apo të mbledhë informacione për jetën 

personale të mësimdhënësit që nuk ka të bëjë me çështje të punës. 

38. Vlerësimi dhe vendimet e kreut të shkollës apo një institucioni tjetër arsimor duhet 

të bazohen mbi meritat aktuale të një mësimdhënësi, fakte të vërteta dhe duhet të jetë i 

paanshëm. Kandidatët për një kategori më të lartë të kualifikimit duhet të zgjidhen 

dhe të mbështeten, pavarësisht se sa ngushtë janë të lidhur me kreun e administratës 

apo sa janë të dëgjueshëm ndaj tij. 

39. Mësimdhënësit duhet të kenë të drejtë në informacionet nga administrata relevante 

me punën e tyre dhe operimin e institucionit. Administrata nuk ka asnjë të drejtë që të 

fshehë apo shtrembërojë informacionin që ka ndikim mbi karrierën e mësimdhënësit 

dhe kualitetin e punës. Ky institucion arsimor duhet të marrë dhe përhapë vendimet 

relevante për komunitetin duke i ndjekur parimet e sinqeritetit dhe pjesëmarrjes. 

106


40. Intrigat, konfliktet e pazgjidhura, dëmtimi i të tjerëve dhe përçarja e komunitetit të 

mësimdhënësve e pengon institucionin nga kryerja e funksioneve të veta. Kreu i 

shkollës apo një institucioni tjetër arsimor i cili dështon të zgjidhë konfliktet e ashpra 

dhe të vazhdueshme, duhet të japë dorëheqje. 

41. Një shkollë apo një institucion tjetër arsimor duhet të ushqejë reputacionin e vet. 

Nëse krime apo shkelje të mëdha të bëra nga mësimdhënësit apo nga stafi përgjegjës 

administrativ bëhen të dukshme, kreu i administratës duhet të japë dorëheqje. 

Marrëdhëniet me prindërit dhe kujdestarët e nxënësve 

42. Një mësimdhënës duhet t’u japë këshilla prindërve apo nxënësve gjatë përpjekjes 

për të zgjidhur problemet që kanë të bëjnë me edukimin e tyre dhe duhet të ulë 

konfliktin midis prindërve dhe fëmijëve. 

43. Një mësimdhënës duhet t’i mbajë konfidenciale mendimet e fëmijëve për prindërit 

apo kujdestarët dhe e kundërta. Një mësimdhënës duhet të ketë të drejtën që të përçojë 

mendimet e shprehura nga një person ndaj një pale tjetër vetëm me pëlqimin e atij 

personi. 

44. Mësimdhënësit duhet të tregojnë respekt dhe vullnet të mirë gjatë komunikimit 

me prindërit e nxënësve. Ata nuk duhet të inkurajojnë ofrimin e mikpritjes për 

këshillat e prindërve apo diçka të ngjashme. 

45. Marrëdhëniet e mësimdhënësve dhe prindërve të nxënësve nuk duhet të kenë 

ndikim mbi vlerësimin e personalitetit të fëmijës apo të të arriturave të tij. 

46. Marrëdhëniet e mësimdhënësve me prindërit e fëmijëve nuk duhet të varen nga 

mbështetja e mësimdhënësve apo kujdestarëve ndaj shkollës apo ndaj ndonjë 

institucioni tjetër arsimor. 

E. Marrëdhëniet me shoqërinë 

47. Një mësimdhënës nuk duhet vetëm t’i arsimojë apo trajnojë nxënësit e tij, por 

edhe të arsimojë publikun, t’i ruajë vlerat e tij kulturore dhe t’i bëjë ata persona me 

dinjitet dhe të edukuar. 

48. Një mësimdhënës duhet të përpiqet që t’i kontribuojë harmonisë publike. Në jetën 

publike si dhe në atë private, ai duhet t’u shmanget konflikteve, grindjeve dhe 

mosmarrëveshjeve. Ai duhet të jetë më i gatshëm se të tjerët për t’i paraparë dhe për 

t’i zgjidhur problemet dhe dallimet dhe të di si të merret me to. 

49. Një mësimdhënës është mjaft i vetëdijshëm për kryerjen e detyrave të tij qytetare 

dhe rolin e tij shoqëror. Ai duhet t’i shmanget të qenit në mënyrë të veçantë ndryshe, 

megjithatë ai nuk duhet t’i përshtatet asnjë ambienti, duke humbur identitetin e tij. 

F. Liria akademike dhe liria e të folurit 

50. Një mësimdhënës duhet të ketë të drejtë të shfrytëzojë burime të ndryshme të 

informacionit. 

51. Gjatë përzgjedhjes dhe përhapjes se informacioneve për studentët, një 

mësimdhënës duhet të mbështetet në parimet e objektivitetit, përshtatshmërisë dhe 

ndershmërisë. Informacionet nuk duhet të shtrembërohen, apo të ndryshohet e drejta 

e tyre autoriale. 

52. Një mësimdhënës duhet të ushtrojë diskrecionin në zgjedhjen e aktiviteteve 

arsimore dhe krijimin e mënyrave të reja të arsimimit derisa ato të jenë të 

përshtatshme, profesionale dhe të ndershme. 

53. Një mësimdhënës duhet të ushtrojë të drejtën e tij të të folurit (me shkrim apo 

gojë) për politikën arsimore të shkollës, autoritetet lokale apo të shtetit si dhe për 

107


veprimet e ndërmarra nga pjesëmarrësit e arsimit, megjithatë deklaratat e tij nuk duhet 

të jenë të pasakta, qëllimkëqija apo fyese. 

54. Një mësimdhënës nuk duhet të zbulojë informacione konfidenciale që kanë të 

bëjnë me çështje të brendshme të shkollës apo të ndonjë institucioni tjetër arsimor. 

G. Përdorimi i informacioneve dhe i burimeve 

55. Mësimdhënësit dhe stafi administrativ duhet të jenë ekonomistë dhe efektiv në 

përdorimin e materialit dhe burimeve të tjera të shkollës. Ata nuk duhet të 

shfrytëzojnë pronën ( hapësirën, orenditë, telefonin, faksin, kompjuterët, makinat 

fotokopjuese, pajisjet e tjera, shërbimet postare, transportin, mjetet dhe materialet) e 

shkollës apo të ndonjë institucioni tjetër arsimor si dhe kohën e tyre të punës për 

nevoja personale. Përjashtimet në shfrytëzimin e burimeve të materialit dhe kohës 

duhet të vendosen në rregullat e mbrojtjes së pronësisë së institucionit për të cilin 

bëhet fjalë. 

H. Interesat personale dhe vetëpërjashtimi 

56. Një mësimdhënës dhe kreu i shkollës apo një institucioni tjetër arsimor duhet të 

jetë objektiv dhe jo vetjak. Vendimet e tij zyrtare nuk duhet të ndikohen nga interesat 

e tij personale apo të anëtarëve të familjes së tij, të afërmeve apo miqve. 

57. Nëse një mësimdhënës është anëtar i një këshilli, komisioni a një grupi punues, i 

cili duhet të marrë vendime që kanë të bëjnë me interesat e tij personale dhe së 

këndejmi ai nuk mund të jetë i paanshëm, ai duhet të informojë personat që marrin 

vendimin dhe duhet të përmbahet nga votimi apo nga çfarëdo lloji tjetër i 

vendimmarrjes. 

58. Një mësimdhënës nuk duhet të përfaqësojë institucionin e tij gjatë një rasti me një 

institucion tjetër, kompani apo person fizik, nëse ai ka ndonjë interes personal apo 

llogari me partnerët e atij rasti dhe nëse ka interesa personale me rezultatet e tij. Ai 

duhet të informojë kreun e administratës dhe personat që kanë të bëjnë me rastin për 

interesat e tij private lidhur me të. 

I. Dhuratat dhe mbështetja e shkollës 

59. Një mësimdhënës duhet të tregojë integritet dhe në mënyrë strikte t’u nënshtrohet 

ligjeve. Marrja e ryshfetit apo dhënia e ryshfetit nuk duhet të jetë në pajtueshmëri me 

etikën profesionale të një mësimdhënësi. 

60. Nëse mësimdhënësi vëren respektin dhe gatishmërinë për falënderim nga ana e 

studentëve, prindërit e tyre apo mbikëqyrësit, ai mund të pranojë dhurata të 

falënderimit në disa raste të caktuara. 

61. Mësimdhënësi mund të pranojë dhurata që (1) jepen vullnetarisht, (2) që nuk janë 

dhe nuk kanë për qëllim korruptimin dhe (3) që janë modeste, si për shembull gjërat 

që bëhen nga studentët apo prindërit e tyre për punën e tyre kreative, lule, ëmbëlsira, 

suvenire dhe mallra të tjera jo të shtrenjta. 

62. Një mësimdhënës nuk duhet të bëjë asnjë aluzion, të shprehë dëshira dhe nuk 

duhet të bëjë marrëveshje me mësimdhënësit e tjerë që t’i organizojnë nxënësit apo 

prindërit për të përgatitur dhënien e dhuratave të tilla. 

63. Kreu apo një mësimdhënës i një institucioni arsimor mund të pranojë ndonjë 

mbështetje nga prindërit e nxënësve për institucionin arsimor. Publiku duhet të 

informohet për dispozitat e një mbështetjeje të tillë dhe ata të cilët sigurojnë këtë 

mbështetje duhet të falënderohen publikisht. 

108

J. Punësimi dhe avancimi 


Gjatë punësimit apo avancimit të personave, kreu i shkollës apo i një institucioni 

arsimor duhet të jetë i paanshëm. Ai nuk mund ta emërojë një anëtar të familjes së tij 

apo një të afërm që të jetë zëvendësi i tij, udhëheqës i ndonjë divizioni apo t’i japë 

privilegje të tjera. 

64. Një mësimdhënës nuk duhet të bëjë presion mbi administratën që të punësojë apo 

avancojë një anëtar të familjes së tij, të afërm apo mik në institucionin arsimor ku ai 

punon. Në rastet kur duhet të merret një vendim në mbledhjet e mësimdhënësve, ai 

nuk duhet të marrë pjesë. 

65. Nuk duhet të lejohet shpërblimi i çfarëdo forme për punësimin, ngritjen e 

kategorisë së kualifikimit, avancimin, etj. 

Burimi: Pedagogu etikos kodeksas // Mokykla. -2000, Nr11-12, p.13-16 

109

SHTOJCA II 

Veton Sylhasi: Korrupsioni dhe klasifikimi i tij sipas 

këndvështrimit kosovar

Hyrje 


Është një fenomen që shqetëson shoqërinë ku më shumë e ku më pak. Shoqëria pëson 

nga kjo dukuri. Edhe administratat e shteteve më të forta janë prekur dhe kanë pasur 

probleme serioze. Mund të paramendojmë se çfarë plagë mund të hapë për vendet më 

pak të zhvilluara. Është fjala për korrupsionin. 

Një grup autorësh që janë marrë me dukurinë e korrupsionit kanë dhënë mendimin se 

korrupsioni është krim që kryhet nga kalkulimi e jo nga pasioni, sepse njerëzit 

tentojnë të përfshihen në korrupsion kur rreziku është i vogël, ndëshkimet e buta dhe 

shpërblimi i madh. Duke u bazuar në këtë vlerësim, ata propozojnë një formulë të 

thjeshtë, për të analizuar tendencën e korrupsionit që të mbijetojë: 

Korrupsioni = Monopoli + Liria e Vendimit - Llogaridhënia 

Duke sqaruar më tej formulën, autorët deklarojnë se korrupsioni ka tendencë të 

lulëzojë “ atje ku zyrtarët kanë fuqinë e monopolit mbi një pasuri apo shërbim, kanë 

liri të pakufishme të vendosjes se kush do të marrë dhe sa nga ajo pasuri apo shërbim, 

dhe nuk ka përgjegjësi nga zyrtarët dhe të tjerët nuk shohin e kuptojnë se si është 

vendosur”. 

Përkufizimi i korrupsionit 

Një definicion unik për korrupsionin nuk ekziston. Autorë të ndryshëm kanë dhënë 

përkufizimet e tyre. Shtetet nga ana e tyre e kanë futur korrupsionin në legjislacionet e 

veta. Disa shtete kanë paraparë norma që lidhen me korrupsionin në kodet penale, të 

tjerat kanë nxjerrë edhe ligje të veçanta apo norma nënligjore për korrupsionin. Në 

këto akte ligjore janë dhënë përkufizime për korrupsionin. Edhe legjislacioni i ri i 

Kosovës parasheh norma për korrupsionin. Konventa e KB kundër korrupsionit 

përmes sqarimit të disa koncepteve, po ashtu jep një përkufizim të korrupsionit. Edhe 

pse të ndryshme, përkufizimet nga autorët e ndryshëm dhe ato të dhëna në 

legjislacionet shtetërore e akte tjera, megjithatë kanë një kuptim të përgjithshëm që 

është i përbashkët. Në vijim, do të përpiqemi të japim disa nga përkufizimet që janë 

dhënë e të cilat japin idenë e përgjithshme për korrupsionin. 

Korrupsioni është një koncept gjeneral, që përshkruan ndonjë sistem të organizuar, të 

ndërvarur, në të cilin një pjesë e sistemit ose nuk i përmbush detyrat që fillimisht 

është paraparë t’i kryejë, ose i kryen ato në një mënyrë jo të duhur, në dëm të qëllimit 

fillestar të sistemit. 

Korrupsioni është një veprim i kryer me qëllim që të japë një përparësi në 

papajtueshmëri me detyrat zyrtare dhe të drejtat e të tjerëve. Ai përfshin miton, por 

është më gjithëpërfshirës, sepse një veprim mund të kryhet në formë të degjeneruar 

edhe nëse përparësia që duhet të burojë nga ky veprim nuk premtohet nga tjetri. 

Korrupsioni është keqpërdorim i zyrës për përfitime private. Zyra është pozicioni i 

besimit, ku dikush merr autoritet në mënyrë që të veprojë në emër të institucionit, 

qoftë ai privat, publik ose jofitimprurës. 

Korrupsion quajmë, çdo sjellje të shërbyesit civil ose personit me status të ngjashëm i 

cili nuk përkon me pozitën ose standardet e përcaktuara etike, ose promovim i sjelljes 

112


së tillë me qëllim të kërkimit të përfitimit personal ose për personat tjerë duke 

nënvlerësuar interesat e popullit dhe të shtetit. 

Ndërsa nuk ekziston një definicion i vetëm për korrupsionin, definicionet e rëndomta 

përmbajnë ca koncepte të përbashkëta. Korrupsioni përfshin sjellje të personave me të 

cilat ata në mënyrë të parregullt pasurohen ose përmirësojnë pozitën për vete ose për 

të afërmit duke keqpërdorur pushtetin i cili ju është besuar. Shkurt, korrupsioni është 

keqpërdorim i detyrës zyrtare për përfitim personal. 

Roli vendimtar i shtetit është reflektuar në shumicën e definicioneve për korrupsionin, 

i cili tradicionalisht është kuptuar si sjellje me të cilën kërkohet pasuri private nga 

dikush që përfaqëson shtetin dhe autoritetin publik. Është keqpërdorim i të mirave 

publike nga zyrtarët publik për përfitime private. Një përshkrim tjetër më i gjerë është 

se korrupsioni është një operacion mes pjesëtarëve të sektorit privat dhe publik 

përmes të cilit të mirat e përgjithshme në mënyrë të kundërligjshme shndërrohen në 

pasuri private. 

Në fund, nëse korrupsioni përshkruhet në mënyrë figurative atëherë ai paraqet “xhepat 

e shqyer të shoqërisë” 

Format e korrupsionit 

Ashtu sikur nuk ekziston një përkufizim i pranuar përgjithësisht për korrupsionin, 

gjithashtu nuk ekziston një topologji e vlefshme përgjithësisht për korrupsionin. Të 

gjitha format e korrupsionit, sidoqoftë, janë të bazuara në konfliktin potencial në mes 

të interesave profesionale dhe private të personit. 

Marrja e mitos, përvetësimi, mashtrimi, vjedhja, zhvatja, keqpërdorimi i lirisë së 

veprimit, favoritizmi, nepotizmi, klientelizmi, konflikti i interesave, kontributet e 

papërshtatshme politike, etj janë disa nga format e identifikuara. Për të thjeshtuar këtë 

spektër të formave korruptuese do të mundohemi të përmbledhim korrupsionin në 

katër forma më të përhapura dhe më me ndikim: 

• mitosja 

• nepotizmi, favoritizmi e klientelizmi 

• mashtrimi 

• përvetësimi. 

Me këtë rast është plotësisht e qartë se kjo përmbledhje nuk do të kënaq secilin dhe 

nuk do të jetë plotësisht e përshtatshme për vende e kohë të ndryshme. Megjithatë, 

edhe pse këto koncepte mund të ndërthuren me njëra tjetrën dhe me kohë mund të 

zëvendësohen me koncepte tjera, disa nga karakteristikat themelore të korrupsionit 

mund të identifikohen përmes këtyre koncepteve. 

Mitosja – Me sa duket forma më e zakonshme e korrupsionit, mitosja është dhënie e 

ndonjë forme të përfitimit për të ndikuar padrejtësisht në marrjen e ndonjë veprimi 

apo vendimi nga ana e marrësit të mitos apo përfituesit. Marrësi i mitos është person 

zyrtar dhe veprimi apo vendimi që ai duhet të marrë lidhet me detyrën zyrtare. Mitosja 

mund të nis me iniciativën e personit që kërkon mito apo personit që ofron mito. 

“Përfitimi” zakonisht është sasia e parave apo gjërave tjera të vlefshme, por mund të 

shprehet edhe në përfitime më pak të prekshme si rrjedhja e informatave nga brenda 

apo punësimi. 

113


Për të ilustruar përfshirjen e kësaj forme të korrupsionit në legjislacionin penal të një 

vendi, po japim disa fragmente nga Kodi i Përkohshëm Penal i Kosovës, ku 

sanksionohet mitosja si vepër penale. 

Neni 343, paragrafi 1: “Personi zyrtar i cili kërkon ose merr dhuratë a përfitim tjetër 

për vete ose personin tjetër ose që pranon premtimin për dhuratë ose për ndonjë 

përfitim tjetër për të kryer në kuadër të autorizimeve të tij një veprim zyrtar apo një 

veprim tjetër të cilin ai nuk duhet ta kryejë ose për të mos kryer një veprim zyrtar apo 

veprim tjetër të cilin ai duhet ose ka mundur ta kryejë dënohet me burgim prej gjashtë 

muajve deri në pesë vjet.” 

Neni 344, paragrafi 1: “Kushdo që i jep ose premton se do t’i japë dhuratë apo 

përfitim tjetër personit zyrtar, që ai person të kryejë një veprim zyrtar apo veprim 

tjetër në kuadër të kompetencave të tij zyrtare, të cilin veprim ai nuk është dashur ta 

kryejë ose që të mos e kryejë një veprim zyrtar a veprim tjetër të cilin ai është dashur 

ta kryejë, ose kushdo që shërben si ndërmjetësues për t’ia dhënë ryshfetin personit 

zyrtar, dënohet me burgim prej tre muajve deri në tri vjet.” 

Nepotizmi, favoritizmi dhe klientelizmi – Përgjithësisht këto përfshijnë 

keqpërdorimin e lirisë së veprimit, mirëpo, në këto raste specifike, veprimi 

ndërmerret jo për një interes të drejtpërdrejtë vetanak të personit të korruptuar, por për 

një dobi më pak të prekshme, siç është avantazhi i interesit të familjes (nepotizmi), 

partisë politike, ose grupimit etnik, religjioz etj. Nepotizmi përkufizohet si favorizim i 

anëtarit të farefisit apo miqve personalë më tepër për shkak të lidhjes se sa për shkak 

të aftësive. Fjala nepotizëm rrjedh nga fjala latine “nepos” që do të thotë “nip”. 

Mashtrimi – është veprim i shtrembërimit të fakteve për përfitim personal. Mashtrimi 

konsiston në përdorimin e informatave çorientuese për të shtyrë dikë të veprojë ose 

mos veprojë në dëm të pasurisë së vet apo të tjetrit. Kodi i Përkohshëm Penal i 

Kosovës e ka sanksionuar mashtrimin në nenin 261, paragrafi 1: “Kushdo që me 

qëllim për t’i sjellë vetes apo personit tjetër ndonjë dobi pasurore e mashtron ose e 

sjell personin tjetër në lajthim me anë të paraqitjes së rreme apo duke i fshehur faktet 

dhe me këtë e shtytë personin e tillë që të veprojë apo të mos veprojë në dëm të 

pasurisë së tij ose të pasurisë së ndonjë personi tjetër, dënohet me gjobë apo me 

burgim deri në tri vjet”. 

Përvetësimi – Marrja apo shndërrimi i parave, pronës apo gjërave tjera me vlerë për 

përfitime personale quhet përvetësim. Përvetësimi përfshin marrjen e pasurisë nga 

personi të cilit ajo i është besuar. Sipas përshkrimit kjo formë është shumë e ngjashme 

me vjedhjen dhe shpesh autorë të ndryshëm i trajtojnë së bashku. 

Neni 340, paragrafi 1 i Kodit Përkohshëm Penal të Kosovës sanksionon: “Personi 

zyrtar që përvetëson para, letra me vlerë ose pasuri tjetër të luajtshme që i është 

besuar personit në bazë të detyrës së tij ose pozitës brenda një organi publik ose 

personi juridik me qëllim të përfitimit të kundërligjshëm të dobisë pasurore për vete 

ose për personin tjetër, dënohet me burgim prej gjashtë muajve deri në pesë vjet”. 

Korrupsioni politik dhe administrativ 

Duke u bazuar në strukturat shtetërore të cilat përfshihen nga korrupsioni dallojmë 

korrupsionin politik dhe korrupsionin administrativ. 

114


Korrupsioni politik apo siç quhet ndryshe korrupsioni i madh, zë vend në nivelet më 

të larta të autoriteteve politike. Ky manifestohet kur politikanët dhe vendim-marrësit 

politikë, të cilët janë të angazhuar në hartimin, miratimin dhe zbatimin e ligjeve në 

emër të popullit, janë vetë të korruptuar, dhe përdorin fuqinë politike me të cilën janë 

të pajisur për të mbajtur fuqinë, statusin dhe kamjen. Ky korrupsion shprehet përmes 

politikave dhe legjislacionit të dizajnuar për të përfituar vet politikanët dhe ligjvënësit. 

Shembuj të këtij lloji të korrupsionit janë revokimi i licencave dhe përfitimi i të 

drejtave për të operuar p.sh monopoli i naftës, birrës, telefonisë mobile etj. 

Korrupsioni administrativ ose burokratik zë vend në administratën publike, në fazën e 

implementimit të politikave. Korrupsioni administrativ njihet edhe si “korrupsion i 

shkallës së ultë” apo korrupsion i rrugës” dhe ky është ai lloj korrupsioni të cilin 

qytetarët e përjetojnë përditë në ballafaqimin me administratën dhe shërbimet publike 

siç janë spitalet, shkollat, autoritetet lokale të licencimit, policia, autoritetet fiskale, 

etj. Pra te ky lloj korrupsioni ndryshohet implementimi i politikave, siç është rasti me 

dhënien e licencës për ndonjë veprimtari pa qenë i kualifikuar për atë. 

Shkaqet e korrupsionit 

Korrupsioni rrjedh nga tiparet institucionale të shtetit dhe qëndrimet shoqërore ndaj 

proceseve formale politike. Tiparet institucionale të cilat inkurajojnë korrupsionin 

përfshijnë autoritetin e gjerë të shtetit, i cili ofron mundësi të shprehura për 

korrupsion; përgjegjësinë minimale, e cila zvogëlon koston e sjelljes korruptuese; dhe 

stimulet e çoroditura te nëpunësve qeveritarë, të cilat nxisin sjellje të shërbimit ndaj 

vetes më tepër se sa shërbimit ndaj publikut. Qëndrimet shoqërore që ushqejnë 

korrupsionin përfshijnë përkushtimin ndaj besnikërisë personale në disfavor të 

rregullave objektive, legjitimitetin e vogël të qeverisë dhe dominimin e partisë 

politike apo elitës sunduese mbi proceset politike dhe ekonomike. 

Së pari, korrupsioni shkaktohet nga mundësia e pastër, siç është zarfi me të holla në 

një vend parkimi. Një lloj mundësie në qeveri mund të jetë një minierë e drejtuar nga 

qeveria, pa konkurrentë, apo një listë e gjatë e licencave dhe taksave që kërkohen për 

import apo eksport. 

Së dyti, korrupsioni shkaktohet nga mundësitë e vogla për t’u kapur. Kjo mungesë e 

përgjegjësisë vjen në radhë të parë nga a) mungesa e transparencës, për shembull kur 

zyrtarët publikë nuk informojnë apo nuk shpjegojnë se çka po bëjnë, duke përfshirë 

edhe deklarimin e pasurisë së tyre, shtëpive, makinave dhe b) detyrimi i dobët, kur 

organet ligjore nuk imponojnë sanksione ndaj mbajtësve të pozicioneve të cilët e kanë 

shkelur detyrën zyrtare. Rast i tillë është për shembull kur gjykatësit janë paguar nga 

partia në pushtet apo ka shumë pak forca policore për ta zbatuar ligjin. 

Së treti, korrupsioni shkaktohet nga stimulimi i dobët, si për shembull nëpunësi që 

nuk fiton sa duhet për të mbijetuar apo kur nuk është i sigurt që nesër do të ketë punë, 

prandaj plotëson të ardhurat me marrje të mitos. Në raste ekstreme njerëzit nuk janë të 

stimuluar për të kryer detyrat zyrtare, por në fakt paguajnë për pozicionin e vet, duke 

kuptuar se do të bëjnë para nëpërmjet mitosjes. 

Së katërti, korrupsioni shkaktohet nga qëndrimet apo rrethanat që shtyjnë njerëzit e 

zakonshëm të shpërfillin ligjin. Njerëzit, përpiqen t’i shmangen ligjit të qeverisë që e 

konsiderojnë ilegjitime (për shembull mospagimi i taksave pushtetit të aparteidit në 

Afrikën Jugore). Varfëria apo pamjaftueshmëria e gjërave (për shembull ilaçeve) 

mund të shtyjë njerëzit të bien ndesh me ligjin. Prandaj, korrupsioni nuk ka të bëjë 

vetëm me etikën. Ai ka të bëjë edhe me mënyrën se si qeveria formohet dhe 

funksionon. Po ashtu shihet se më shumë njerëz, mund të përfshihen në korrupsion 

115


për shkak të rrethanave fatkeqe, si për shembull kur ekziston mundësia që askush mos 

t’i kuptojë, ose kur mundësitë janë të pakta. 

Duke u marrë më tutje me çështjen e shkaktarëve të korrupsionit, duhet të bëjmë një 

pyetje: Pse njerëzit vendosin të jenë të korruptuar më parë se sa të jenë të ndershëm? 

Për disa, të qenit të korruptuar mund të jetë mënyra më e lehtë apo mënyra e vetme 

për të marrë atë që duan. Në një moment, mitosja mund të sigurojë një vegël të 

përshtatshme për t’iu shmangur dënimit. Shumë njerëz duke vrojtuar se si politikanët, 

policët dhe gjykatësit e injorojnë korrupsionin apo edhe e praktikojnë, në masë edhe 

vet e ndjekin atë shembull. 

Derisa korrupsioni rritet si një ortek bore, bëhet më tepër i pranueshëm dhe në fund 

bëhet mënyrë e të jetuarit. Njerëzit me të ardhura tej mase të vogla, ndiejnë se nuk 

kanë mundësi tjera. Ata duhet të kërkojnë mito, nëse dëshirojnë të bëjnë një jetë të 

mirë. Dhe kur ata që zhvatin mito apo japin mito kalojnë pa u ndëshkuar, shumë pak 

njerëz vendosin të ecin në drejtim të kundërt me erën. Këto mund të përmblidhen me 

një vështrim të Mbretit Solomon: “Kur dënimi ndaj punëve të këqija nuk ekzekutohet 

shpejt, atëherë në zemrat e të rinjve mbillen këto punë të këqija” 

Dy forca të fuqishme e ushqejnë zjarrin e korrupsionit: egoizmi dhe lakmia. Për shkak 

të egoizmit, njerëzit e korruptuar i mbyllin sytë para vuajtjeve që veprimet e tyre 

shkaktojnë te të tjerët dhe arsyetojnë korrupsionin, sepse thjeshtë përfitojnë nga ky. Sa 

më shumë përfitime materiale që grumbullojnë, aq më lakmitarë bëhen praktikuesit e 

korrupsionit. “Ata që e duan argjendin, nuk kënaqen vetëm me të dhe cilido që 

dëshiron pasuri nuk kënaqet me të ardhurat që ka” ka thënë Solomoni. 

Pasojat e korrupsionit 

Pasojat e korrupsionit për zhvillimin ekonomik dhe social janë shumë të rënda. 

Korrupsioni frenon investimet dhe vonon zhvillimin. Ai shpërndan pabarazi dhe 

shkatërron stabilitetin makroekonomik dhe fiskal. Ai zvogëlon ndikimin e 

investimeve zhvillimore dhe stimulon eksploatimin e pakontrolluar të burimeve 

natyrore, duke shteruar me tutje pasuritë mjedisore. Ai zvogëlon efektivitetin e 

administratës publike dhe shtrembëron vendimet për shpenzimet publike, duke i 

kaluar burimet shumë të nevojshme nga sektorët si shëndetësia dhe edukimi në 

sektorët e prirë për korrupsion ose në pasurime personale. Ai gërryen rregullin dhe 

ligjin dhe dëmton reputacionin dhe besimin në shtet. 

Shkurt, korrupsioni rrit pasurinë e disa personave në kurriz të gjithë shoqërisë, duke 

lënë të varfrit të vuajnë pasojat më të ashpra. 

Në vazhdim do të trajtojmë ndikimin e korrupsionit në disa aspekte sociale 

Korrupsioni, varfëria dhe pabarazia 

Korrupsioni ka shumë fytyra. Por tema e përbashkët është lëndimi në masën më të 

madhe i të varfërve. 

Korrupsioni ndikon drejtpërdrejt të të varfrit, pasi rrit çmimin e shërbimeve publike, 

zvogëlon cilësinë e këtyre shërbimeve dhe shpesh kufizon qasjen e njerëzve të varfër 

në ujë, edukim, kujdes shëndetësor dhe shërbime tjera kyçe. Ai, po ashtu shtrembëron 

marrëdhëniet dhe besimin e njerëzve të varfër në zyrtarët publikë, policinë dhe 

njerëzit me autoritet të cilët zhvatin mito për vete. 

Por korrupsioni ndikon edhe në mënyrë indirekte në njerëzit e varfër, sepse 

korrupsioni pengon rritjen ekonomike, fuqizon pabarazinë, shtrembëron alokimin e 

shpenzimeve publike. Të gjitha këto janë pengesa për zbutjen e varfërisë. 

116


Korrupsioni dhe stabiliteti fiskal 

Rrjedhimet e pafavorshme buxhetore të korrupsionit janë posaçërisht shkatërruese për 

vendet në zhvillim. Ai zvogëlon sasinë e parave publike në arkën shtetërore duke 

zvogëluar thesarin shtetëror (përmes humbjeve në të ardhura nga taksat dhe doganat) 

në njërën anë dhe duke prishur para përmes shpenzimeve të tepërta në anën tjetër. 

Korrupsioni, zhvillimi dhe investimet 

Pse disa vende në zhvillim përjetojnë një zhvillim të shpejtë ekonomik derisa të tjerat 

mbesin prapa në zhvillim? Është vërtetuar se faktor kyç që dallon shtetet me zhvillim 

të lartë nga ato me zhvillim të ultë është cilësia e qeverisjes, p.sh cilësia e 

institucioneve ekonomike, sociale dhe politike. Qeverisja dhe korrupsioni janë të 

ndërlidhura. Korrupsioni ia gërryen themelet qeverisjes dhe qeverisja e keqe prodhon 

korrupsionin 

Korrupsioni frenon zhvillimin ekonomik përmes shumë binarëve. Tri janë kryesoret: 

investimet publike, investimet private dhe investimet nga institucionet ndërkombëtare. 

Korrupsioni zvogëlon thesarin e shtetit, e me këtë kufizon kapacitetet e shtetit për të 

investuar në edukim, shëndetësi, infrastrukturë, duke dëmtuar kështu zhvillimin social 

dhe ekonomik të vendit. Investitorët privatë duke mos qenë të sigurt që në një ambient 

të kontaminuar nga korrupsioni kapitali i tyre nuk mund të menaxhohet si duhet, por 

edhe duke pasur presione apo kushtëzime nga autoritetet shtetërore të korruptuara, 

vështirë vendosin për investime. Ndërsa agjencitë ndërkombëtare zhvillimore dhe 

kredituese, nuk ofrojnë përkrahjen financiare të tyre, ose këtë përkrahje e kushtëzojnë 

me përmbushjen e disa standardeve, ndër të cilat çrrënjosja e korrupsionit është 

primare. 

Korrupsioni, besueshmëria dhe legjitimiteti i shtetit 

Kur administrata publike dhe autoritetet vendimmarrëse të shtetit janë të përfshira në 

korrupsion dhe posaçërisht nëse kjo ndodh sistematikisht, rëndohet jeta e qytetarëve 

dhe kjo rrezikon stabilitetin politik të vendit. Humbja e besimit në sundimin e ligjit, 

drejtësinë dhe institucionet qeverisëse mund të çojë në destabilizimin politik, madje 

edhe në luftë civile. Shteti në këto raste humb legjitimitetin. 

Korrupsioni dhe ndihma zhvillimore 

Dhënia e ndihmës zhvillimore vendeve me kornizë të dobët institucionale, kapacitete 

të vogla dhe shpesh zbatim të varfër të ligjit paraqet rrezik substancial. Ndihma është 

më pak efektive në një mjedis të dobët qeverisës ku fondet rrjedhin për shkak të 

korrupsionit. Madje evidencat tregojnë se të hyrat nga ndihma mund të kontribuojnë 

në zvogëlimin e shpenzimeve publike, dobësimin e përgjegjësisë dhe qeverisjes, 

ndërsa ofrojnë mundësi të bollshme për korrupsion. 

Shpesh ndodh që vetë ndihmat zhvillimore menaxhohen përmes rrjeteve korruptuese 

dhe në raste të tilla në vend që të ndihmojnë një vend, i shkaktojnë më shumë dëm. 

Është ironik fakti, se komuniteti donator drejtohet më tepër kah vendet jodemokratike 

dhe të korruptuara se sa kah vendet e menaxhuara mirë. 

117

Korrupsioni dhe mjedisi 


Korrupsioni ndikon dëmshëm edhe në mjedisin e përgjithshëm. Ndërmarrjet e mëdha 

korruptuese në fushën industriale mund të shkatërrojnë shëndetin dhe mjedisin jetësor. 

Në vendet ku politikat e ruajtjes së mjedisit janë të dobëta, kjo mund të shkaktojë 

edhe pamundësinë që gjeneratat e ardhshme t’i plotësojnë nevojat primare jetësore. 

Strategjitë për luftimin e korrupsionit 

Luftimi i korrupsionit kërkon një trajtim kompleks i cili i adresohet shumë shkaqeve, 

aspekteve dhe çështjeve strukturale që trashëgohen nga korrupsioni. Po ashtu, 

nevojitet guxim dhe përkushtim afatgjatë prej shumë bartësve të luftës kundër 

korrupsionit. Liderët politikë si grupi udhëheqës ndër shërbyesit civilë, shoqëria 

civile, mediet, akademikët, sektori privat dhe organizatat ndërkombëtare, të gjithë 

këta luajnë role të rëndësishme në ballafaqim me korrupsionin. 

Strategjitë për luftimin e korrupsionit i adaptohen bartësve të luftës antikorrupsion dhe 

fushave shoqërore në të cilat operojnë. Prandaj dallojmë strategjitë që bazohen në 

sundimin e ligjit, strategjitë parandaluese, ato për ndërtimin e kapaciteteve 

institucionale, për informimin e publikut, etj. 

Strategjitë që bazohen në sundimin e ligjit i adresohen infrastrukturës ligjore në 

fushën e luftës kundër korrupsionit dhe zbatimit pa lënë zgavra të kësaj infrastrukture 

në jetën shoqërore. Këto strategji përfshijnë: 

• Kompletimin e legjislacionit penal me veprat që shkaktohen nga korrupsioni. 

• Depolitizimin e zbatimit të ligjit që nënkupton shmangien e ndikimit të 

politikës në zbatimin e ligjit. 

• Themelimin e mekanizmave të pavarur që veprojnë profesionalisht dhe në 

mënyrë transparente dhe përforcojnë rregullin e ligjin. Një mekanizëm i tillë 

është agjencioni antikorrupsion. 

• Sigurimin e forcave adekuate për hetim dhe ndjekje, të cilat do të jenë të afta 

të identifikojnë korrupsionin dhe të ndërmarrin masa ndaj personave të 

korruptuar. 

• Vënien në dispozicion e një linje telefonike për raportim të korrupsionit, dhe 

sigurimi i mbrojtjes për raportuesit e korrupsionit. 

• Dënimin e zyrtarëve fajësia e të cilëve është vërtetuar, pa lënë anash në asnjë 

mënyrë “peshqit e mëdhenj” apo zyrtarët e lartë. 

Strategjitë parandaluese ndihmojnë në krijimin e parakushteve për një mjedis, në të 

cilin korrupsioni do ta ketë vështirë të akomodohet. Disa nga këto strategji janë: 

• Thjeshtëzimi i procedurave administrative përmes eliminimit të procedurave 

burokratike, zvogëlimit të aprovimeve të kërkuara për një shërbim, 

minimizimit të lirisë së vendosjes për zyrtarët publikë dhe publikimit të 

rregullave administrative. 

• Demistifikimi i qeverisë duke publikuar të drejtat e qytetarëve dhe procedurat. 

• Rritja e shkallës së përgjegjësisë me anë të ushtrimit të verifikimeve 

mbikëqyrëse ndaj stafit dhe organizimit të papritur të vlerësimeve të 

përformancës, si dhe verifikimit të respektimit të kritereve dhe procedurave 

për punësim dhe avancim të shërbyesve civilë. 

118


• Deklarimi i të ardhurave dhe dhuratave sigurohet nga kontrollimi i pasurisë 

dhe të ardhurave e dhuratave të zyrtarëve, përmes kërkimit të deklarimit për 

prejardhjen e dhuratave. 

• Shpejtimi i procesit të privatizimit që mundëson shmangien e organeve 

qeveritare nga aktivitetet e biznesit. 

• Përmirësimi i standardeve etike, që nënkupton hartimin e një kodi etik për 

zyrtarët publikë. 

• Ngritja e stimulimit përmes rritjes së pagave të zyrtarëve dhe gjetjes së 

mundësive për stimulim të zyrtarëve që janë korrektë në punë, etj. 

Strategjitë për ndërtimin e institucioneve fokusohen në krijimin e një sistemi të 

organizuar mirë, për të siguruar qëndrueshmërinë dhe mbrojtjen nga dukuria më e 

shëmtuar dhe më shkatërruese e shoqërisë bashkëkohore. Të tilla janë: 

• Krijimi i prokurimit konkurrues, ku sigurohet transparenca në procedurat e 

prokurimit. 

• Themelimi i funksionit të auditorit gjeneral për të mbikëqyrur në mënyrë të 

pavarur operacionet e zyrtarëve shtetëror. 

• Krijimi i sistemeve bashkëkohore për menaxhimin financiar, që nënkupton 

përdorimin e programeve për menaxhimin e financave, por edhe trajnimin e 

personelit në fushën e kontabilitetit. 

• Krijimi i institucionit të ombudspersonit 

• Rritja e efikasitetit të sektorëve shtetëror duke rishqyrtuar procedurat brenda 

sektorëve, duke vlerësuar ankesat, etj. 

• Hapja e proceseve buxhetore përmes mbajtjes së debateve publike për 

buxhetin dhe përmes inkurajimit të qytetarëve që të marrin pjesë në hartimin e 

buxhetit lokal 

• Sigurimi i pavarësisë së gjykatave nga pushteti ekzekutiv, zhvillimi i 

procedurave efektive për disiplinimin e gjykatësve të korruptuar, ndryshimi i 

procedurave për emërimin dhe shkarkimin e gjykatësve dhe hartimi i kodit të 

sjelljes 

Strategjitë për informimin më të mirë të publikut përfshijnë aksionin për të hequr 

“vellon” e korrupsionit dhe për të krijuar një ndërgjegje të qytetarëve, në mënyrë që 

këta pastaj të kontribuojnë në luftimin e korrupsionit. Këtu përfshihen: 

• Njoftimi i publikut me shkaqet dhe pasojat e korrupsionit duke përfshirë 

mediet e mëdha, duke organizuar punëtori publike, duke hartuar programe për 

përfshirje të idesë antikorrupsion në programet shkollore 

• Sigurimi i pavarësisë së medieve dhe krijimin e mundësisë për të pasur qasje 

në informata. Kjo arrihet përmes miratimit të ligjeve për lirinë e informacionit 

dhe ligjeve kundër shpifjes, përkrahjes së gazetarisë hulumtuese dhe 

inkurajimit të pavarësisë financiare të medieve nga qeveria 

• Inkurajimi i partneritetit mes organeve shtetërore dhe shoqërisë civile përmes 

formimit dhe funksionimit të komiteteve të hapura, që përfshijnë qeverinë dhe 

grupet e shoqërisë civile e të cilat do të shërbejnë si mekanizma mbikëqyrës 

(watchdogs) 

• Ofrimi i ndihmës për zhvillimin e grupeve civile të avokimit, 

• Organizimi i konferencave kundër korrupsionit 

• Themelimi i shoqatave për mbrojtjen e interesave publike 

119


Në përgjithësi, duhet vërejtur se një ndër detyrat më të rëndësishme në secilën 

përpjekje kundër korrupsionit është që të sigurohemi se përparimi në të vërtetë është 

bërë. Statistikat vetvetiu nuk janë tregues shumë të besueshëm të përparimit. Një masë 

më e mirë janë opinionet e njerëzve. Njeriu i zakonshëm e njeh komunitetin e vet dhe 

ka një ide mjaft të qartë se çka po ndodh. Korrupsioni, sidomos korrupsioni 

administrativ drejtpërdrejt ndikon në përditshmërinë e tyre. Ata kanë pikëpamje e 

tyre, sidomos për shërbimet publike në të cilat kanë të drejtë. Prandaj sondazhi i 

publikut është qasja më e mirë. Nëse kjo bëhet në intervale të rregullta dhe në mënyrë 

profesionale, do të jetë e mundur të monitorohet përparimi drejt eliminimit eventual të 

korrupsionit me të gjitha format e tij. 

Luftimi i korrupsionit përmes edukimit 

Shumë nga strategjitë e paraqitura më lart ngritën mbi idenë e edukimit për luftë 

kundër korrupsionit. Kjo vërteton rëndësinë e edukimit në proceset shoqërore në 

përgjithësi dhe përshtatshmërinë e përdorimit të edukimit si mjet të luftës kundër 

korrupsionit. 

Qytetarët edukohen gjatë gjithë jetës, por duke marrë parasysh se themeli i edukimit 

për secilin qytetar është edukimi formal që ofrohet në shkollimin e detyrueshëm, 

atëherë është më se e nevojshme që edukimi kundër korrupsionit të përfshihet në 

programet shkollore. Me këtë gjeneratat e reja do të vetëdijesohen për dukurinë e 

korrupsionit, për faktorët që e shkaktojnë, format në të cilat paraqitet dhe pasojat që 

vijnë nga kjo dukuri. Por jo vetëm kaq, sepse përmes edukimit fëmijët dhe të rinjtë si 

qytetarë të së nesërmes udhëzohen se si t’i adresohen kësaj dukurie negative në rrethin 

ku jetojnë. 

Në këtë aspekt, roli i mësimdhënësve është i një rëndësie të veçantë. Ideja e luftës 

kundër korrupsionit është shumë e përshtatshme të trajtohet brenda programeve 

mësimore, në njësi të caktuara mësimore dhe sidomos në lëndët me karakter shoqëror. 

Për ta realizuar me sukses këtë duhet vetëm një përpjekje e vogël shtesë dhe një 

vullnet i mirë. 

120

SHTOJCA III


Mësim model 

Melinda Mula - Koordinatore e Programit “Edukimi kundër korrupsionit” 

Lënda: Psikologji 

Klasa: X 

Njësia mësimore: Personaliteti 

Mjetet mësimore: Libri shkollor, fletë A4 për nxënës, markera, ngjitës etj. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit duhet të jenë të aftë: 

të përkufizojnë personalitetin dhe të shqyrtojnë komponentët e ndryshme që 

përfshihen në përkufizimin e tij; 

të dallojnë tri çështjet kryesore që kanë të bëjnë me personalitetin; 

të analizojnë nocionin e tiparit të personalitetit dhe të japin shembuj, që 

sqarojnë dallimin e tipareve të ndryshme te individët; 

të shpjegojnë karakteristikat e katër tipave të temperamentit të klasifikuara 

sipas Hipokratit; 

të arsyetojnë mënyrën e vlerësimit të karakterit te individi. 

Zhvillimi i mësimit 

Evokimi: 

E Diagrami i Venn-it 15 min 

R Ndërthurja I - Jigsaw 50 min 

R Shqyrtimi i përbashkët - RAFT 25 min 

Mësimdhënësi kërkon nga secili nxënës që të vizatojë nga një rreth në fletët e 

tyre dhe të shënojë brenda tij disa karakteristika/ tipare të personalitetit të njeriut që 

ata vlerësojnë, ndërsa jashtë rrethit, të shënojnë ato karakteristika, që ata nuk i 

pëlqejnë. 

Më pas kërkon që nxënësit të bashkëpunojnë në dyshe duke vizatuar nga dy 

rrathë që priten. Nxënësit do të shënojnë brenda rrathëve që priten, karakteristikat e 

përbashkëta që ata i vlerësojnë, ndërsa anash (në pjesën tjetër të rrathëve) do të 

shënojnë karakteristikat që ata i vlerësojnë, por që nuk janë të përbashkëta. P.sh. 

Tiparet pozitive të personalitetit që Agroni dhe Vetoni i vlerësojnë janë: besnikëria 

dhe toleranca, ndërsa sinqeriteti vlerësohet vetëm nga Vetoni, e modestia vlerësohet 

vetëm nga Agroni. E njëjta procedurë do të zhvillohet edhe për karakteristikat që ata 

nuk i pëlqejnë. 

122


Agroni Vetoni Agroni Vetoni 

Modestia 

Bujaria 

Ngrohtësia 

Mësimdhënësi do të kërkojë që disa dyshe të nxënësve të prezantojnë punën e 

tyre. Ekzistenca e disa karakteristikave të përbashkëta, që nxënësit i vlerësojnë, 

arsyetohet me faktin se ata i takojnë të njëjtës moshë, të njëjtës kulturë dhe traditë, 

ndërsa ekzistencën e disa karakteristikave që janë vlerësuar vetëm nga njëri individ, 

mësimdhënësi e arsyeton me faktin se secili nxënës ka zhvillimin e tij individual, i cili 

varet nga familja, mësimdhënësit, shoqëria etj. Si përfundim, mësimdhënësi vë në pah 

faktin se asnjëri nuk ka vlerësuar njëjtë dhe kjo ndodh për shkak se secili nga nxënësit 

ka personalitetin e tij, i cili mbështetet në disa karakteristika që e përcaktojnë atë si 

individ. Në këtë mënyrë, mësimdhënësi arrin të paraqesë titullin e njësisë mësimore: 

Personaliteti. 

Realizimi i kuptimit: 

Mësimdhënësi formon grupet familjare me nga 4 nxënës. Pastaj kërkon që të 

formohen grupet e ekspertëve me numra rendor nga 1- 4. Ekspertët e grupit 1 do të 

jenë përgjegjës për pjesën e parë: Definicionet e personalitetit; ata të grupit të dytë do 

të jenë përgjegjës për pjesën e dytë: Struktura e personalitetit dhe llojllojshmëria e 

tipareve; ekspertët e grupit të tretë do të jenë përgjegjës për pjesën që sqaron 

temperamentin, ndërsa ata të grupit të katërt do të koncentrohen në pjesën që përmban 

karakterin. Në grupet e ekspertëve, nxënësit do të lexojnë pjesën përkatëse, do ta 

diskutojnë përmbajtjen e saj brenda grupit, do të sqarojnë pjesët e vështira deri sa të 

bëhen ekspertë për ta komentuar atë pjesë për nxënësit tjerë. 

Pasi që ta përfundojnë punën të gjitha grupet e ekspertëve, ata kthehen në 

grupet familjare dhe secili ekspert duke filluar nga numri 1 deri në 4 shpjegon pjesën 

e tij për nxënësit tjerë. Si rezultat i kësaj pune të gjithë nxënësit kanë njohuri për tërë 

njësinë mësimore. 

Reflektimi: 

Besnikëria 

Toleranca 

Sinqeriteti 

Dashamirësia Neglizhenca 

Mashtrimi 

Tradhtia 

Mësimdhënësi ka përgatitur disa pyetje për secilën pjesë të njësisë mësimore 

për të vlerësuar shkallën e përvetësimit të njohurive nga ana e nxënësve. Kështu në 

pyetjet e pjesës së parë, kërkon të përgjigjen nxënës që nuk kanë qenë në grupin e 

ekspertëve numër 1. Në këtë mënyrë, mësimdhënësi vlerëson shkathtësinë e nxënësit 

ekspert numër 1 brenda grupit familjar për të transmetuar njohuritë e pjesës së parë 

dhe aftësinë e nxënësve tjerë për të përfituar këto informacione. Kjo metodologji 

ndikon në motivimin e nxënësve për të mësuar tërë njësinë mësimore dhe jo vetëm 

pjesën e tij ku ka qenë ekspert. 

123 

Hajnia 

Mungesa e 

moralit


Pyetjet për pjesën e parë janë: 

Pse është vështirë të përkufizohet personaliteti? 

Çfarë kuptojmë me thënien: “Qenia njerëzore nuk ka personalitet, ajo është 

personalitet.” 

Si e përkufizon Olparti personalitetin dhe si e sqaron ai këtë përkufizim? 

Të njëjtën procedurë mësimdhënësi e zbaton edhe me rastin e bërjes së 

pyetjeve për pjesët tjera, pra në pyetjet e pjesës përkatëse nuk ka të drejtë të përgjigjet 

nxënësi që ka qenë ekspert në atë pjesë. 

Pyetjet për pjesën e dytë janë: 

Çka kuptojmë me tipar? 

Çka konsiderohet tipar i personalitetit? 

Pyetjet për pjesën e tretë janë: 

Ç’është temperamenti? 

Kush ishte filozofi i parë që bëri klasifikimin e temperamenteve të njerëzve? 

Cilat janë karakteristikat e njerëzve që kanë temperamentin sanguinit, kolerik, 

melankolik dhe flegmatik? 

Pyetjet për pjesën e katërt janë: 

Karakteri identifikohet me personalitetin. Si përcaktohet karakteri nga një 

domethënie më e ngushtë? 

Si bëhet vlerësimi i karakterit? 

Në fund mësimdhënësi formon 7 grupe të nxënësve për të zbatuar teknikën 

RAFT dhe ndan veçmas dy nxënës. Njëri do të luajë rolin e gjyqtarit, ndërsa tjetri do 

të luajë rolin e një ministri të korruptuar. Kështu formohen këto grupe: 

Grupi i deputetëve të pozitës 

Grupi i deputetëve të opozitës 

Grupi i gazetarëve të një gazete 

Grupi i gazetarëve të një stacioni televiziv 

Grupi i qytetarëve 

Grupi i prokurorëve 

Grupi i avokatëve 

Me caktimin e grupeve janë përcaktuar rolet e anëtarëve të grupit (R). Të 

gjithë do të shënojnë për të njëjtën temë (T): “Karakteri i një ministri të korruptuar” 

nga këndvështrimi i grupit që i takon. Roli i grupit përcakton formën (F) e shkrimit 

që do të shënojnë anëtarët brenda grupit dhe audiencën (A). Pasi që grupet të 

përfundojnë punën, një përfaqësues i tyre do të lexojë materialin e shkruar nga 

anëtarët e grupit. Grupet do të lexojnë sipas renditjes së mësipërme. Kjo bëhet me 

qëllim që në fund të mbetet për lexim aktakuza e ngritur nga prokurorët dhe versioni i 

mbrojtjes. Meqenëse tema është për një ministër të korruptuar, atëherë është lehtë që 

mësimi të përfundojë kur nxënësi që ka rolin e gjyqtarit ngrihet dhe jep vendimin me 

këto fjalë: ”Dëgjuam shumë argumente për këtë ministër nga palë të ndryshme. 

124


Aktakuza është e rëndë dhe mbrojtja nuk ofroi dëshmi të mjaftueshme dhe bindëse për 

pafajësinë e të akuzuarit, prandaj gjyqi e dënon personin me burgim prej 5 viteve në 

bazë të kodit penal neni x, paragrafi y.” Mësimdhënësi ka në dorë një ngjitës të letrës 

dhe i lidh duart e nxënësit “të dënuar”, që luan rolin e ministrit të korruptuar. Në fund 

nxënësi që “dënohet” thotë këto fjalë: 

Pritshmëria 

“Kështu do të përfundojnë të gjithë ata që korruptohen.” 

Nxënësit do të vetëdijesohen se drejtësia gjithmonë do të thotë fjalën e vet, 

sidomos për njerëzit që keqpërdorin pozitën për përfitime personale. Teknikat që janë 

zbatuar në këtë orë mësimore do të ndihmojnë nxënësit për të kuptuar rolin e 

qytetarëve, të gazetarëve, të deputetëve etj. për të luftuar korrupsionin dhe dukuritë 

negative jo vetëm në mënyrë institucionale, por edhe duke marrë pjesë aktive në 

proceset e ndryshme, qoftë përmes shkrimeve, inicimit të debateve si dhe 

organizimeve në forma të ndryshme, që janë pjesë e ndërtimit të shoqërive 

demokratike. 

125


Enver Sadiku - Mësimdhënës i Historisë 

Mësim model 

Lënda: Histori 

Klasa: X 

Njësia mësimore: Napoleon Bonaparta, ngritja dhe rënia e tij 

Mjetet mësimore: Materiale të fotokopjuara (të ndara në 4 pjesë) për çdo nxënës, 

markera, tabela . 


të identifikojnë fjalitë më të rëndësishme apo pjesët më interesante dhe me 

vlerë për ndriçimin e personalitetit të N. Bonapartës; 

të përshkruajnë ngritjen dhe rënien e N. Bonapartës; 

të evidentojnë ndonjë pjesë që pasqyron atdhedashurinë e tij; 

të vlerësojnë personalitetin e N.B. duke analizuar anët pozitive dhe negative 

gjatë karrierës së tij ushtarako-politike. 


Evokimi: 

Mësimdhënësi bën një përshkrim të shkurtër të autorëve të teksteve shkollore 

nga lënda e historisë, veçmas për disa ngjarje me rëndësi nga historia botërore e dy 

shekujve të fundit, që ende nuk janë liruar sa duhet nga përshkrimi i njëanshëm dhe 

stereotip i trashëguar nga e kaluara ideologjike. Pastaj me pak fjalë flet për biografinë 

e autorit bullgar Nikolla M. Nikollov dhe veprën e tij “Komploti Botëror”, që ishte 

libri më i lexuar i viteve të ’90- ta të sh.XX. 

Në këtë libër, Revolucioni francez, Napoleon Bonaparta, Revolucioni 

bolshevik, Lufta e parë dhe Dytë Botërore etj. përshkruhen nga një këndvështrim krejt 

tjetër në krahasim me historiografinë tonë. Prandaj, për të pasur një ide më të qartë për 

figurën karizmatike të Napoleon Banapartës është zgjedhur materiali në fjalë, i cili 

përmban: Origjinën dhe shkollimin e Napoleonit, dëshirat e tij rinore, ambiciet 

shoqëroro-politike, mënyrën e ngritjes në hierarkinë më të lartë ushtarake dhe 

shtetërore me “ndihmën” e Rothshildëve, si dhe konfliktin e tij me ta, që e shkaktoi 

rënien e tij nga pushteti. 


E Minileksion 15 min 

R Lexim i orientuar - DRTA 60 min 

R Tabela T 15 min 

Pas dhënies së disa informacioneve të shkurta për figurën e Napoleon 

Banapartës, kërkoj nga nxënësit që të lexojnë materialin vetëm deri te ndalesa e parë 

126


duke nënvizuar ato pjesë të cilat mendojnë se do t’u ndihmojnë në ndriçimin e 

personalitetit të Napoleonit dhe periudhës së tij. 

Pyetjet që do t’iu parashtroj nxënësve pas leximit të pjesës së parë janë: 

A mund të përshkruani origjinën, fëmijërinë dhe shkollimin e Napoleonit? 

Pas vdekjes së babait të tij, a qëndronte ai mirë financiarisht? 

A mendoni se Rothshildët gjetën njeriun e tyre të përshtatshëm për realizimin 

e 

qëllimeve të tyre? Pse mendoni kështu? 

Cila fjali apo pjesë ju la më së shumti përshtypje? 

Çfarë mendoni se do të ndodhë në vazhdim me Napoleonin dhe Perandorinë e 

tij? Në çka e bazoni këtë mendim? 

Pas dhënies së përgjigjeve nga ana e nxënësve dhe shënimit të tyre në tabelë, 

nxënësit udhëzohen të lexojnë pjesën e dytë. Me përfundimin e leximit të pjesës së 

dytë i parashtroj këto pyetje: 

Pse Rothshildët filluan ta konsiderojnë Napoleonin të rrezikshëm? 

Pas vitit 1810, a ishte ai paqedashës apo luftë nxitës? 

Si e humbi Napoleoni betejën në Vaterllo? 

Çka ndodhi me Napoleonin? 

Çfarë mendoni se do t’i ndodhë Napoleonit? 

Pas dhënies së përgjigjeve nga ana e nxënësve dhe shënimit të tyre në tabelë, 

nxënësit udhëzohen të lexojnë pjesën e tretë. Me përfundimin e leximit të pjesës së 

tretë i parashtroj këto pyetje: 

Ku e burgosën N. Banapartën? 

Me çfarë problemesh u ballafaqua atje? 

A dyshonte se mund ta helmonin? 

Në çka e bazonte dyshimin e tij? 

A e hetuat atdhedashurinë e Napoleonit? Po të ishit në vend të tij si do të 

ndiheshit? 

Përshkruani sukseset dhe gabimet e N. Bonapartës? 

Pas leximit të pjesës së fundit i parashtroj këto pyetje: 

Si, kush dhe pse e helmuan N. Bonapartën? 

Në çfarë faktesh e bazoni helmimin kronik me arsenik? 

Do të mundohem që përgjigjet e këtyre pyetjeve t’i fitojë nga nxënësit që deri në këtë 

moment nuk janë aktivizuar. 

Reflektimi: 

Në këtë fazë arsimtari kërkon nga nxënësit që njëherë në mënyrë individuale 

pastaj në grup të numërojnë dhe rendisin në njërën anë të tabelës anët pozitive dhe në 

anën tjetër ato negative të Napoleon Bonapartës. 

127


ANËT POZITIVE ANËT NEGATIVE 

Përhapi idetë e revolucionit borgjez Nxënës jo aq i mirë 

Zhduki privilegjet e aristokracisë feudale Ambiciet për pushtet i realizoi përmes 

Rothshildëve 

Ishte atdhetar i madh Aventurier i madh 

Krijoi institucione të qëndrueshme 

shtetërore:sistemin gjyqësor, administrativ 

bankën franceze, Akademinë ushtarake 

Pyetje përmbledhëse në fund të orës: 

A e humb lirinë e veprimit njeriu i cili korruptohet? 

Cili do të ishte mesazhi më i rëndësishëm nga ky mësim? 

Përgjigjet e nxënësve do t’i shoqërojë me thëniet: “Mos prano mito.”, “Kujdes nga 

bashkëpunëtorët, ata mund të korruptohen”. etj. si dhe këshillën e Napoleonit të 

shënuar në testamentin e tij për djalin dhe të tjerët: 

“Të sundosh do të thotë të lartësosh dhe të përhapësh moralin, arsimin dhe lumturinë” 

Pritshmëria 

Nxënësit do të kuptojnë se kur pranohet korrupsioni, humb liria. Do t’i kenë 

më të qarta pasojat e korrupsionit për individin dhe shoqërinë. Njohuritë e fituara 

mund të fillojnë t’i zbatojnë, në denoncimin dhe luftimin e kësaj dukurie kancerogjene 

të shoqërisë. 

128 

Nuk i likuidoi me kohë armiqtë e tij që e 

korruptuan, duke rënë në grackën 

vdekjeprurëse 

Ishte ambicioz E mashtruan paratë e huaja 

I shkaktoi njerëzimit shumë viktima


Mësim model 

Zoga Gacaferi - Mësimdhënëse e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë dhe letërsi shqipe 

Klasa: III 

Njësia mësimore: Thumba pa helm – Tregimi: Topazi 

Mjetet mësimore: Libri “Thumba pa helm”, fletët A4, markerat etj. 

Objektivat: 

Të krijojnë një shkrim të lirë me disa fjalë (terma) paraprak të mësimit; 

Të analizojnë ngjarjet në tregim; 

Të shqyrtojnë ndryshimin e sjelljeve të disa individëve varësisht nga situatat; 

Të gjykojnë sjelljet e personazheve. 


Evokimi: 

E Parashikimi me terma paraprak 15’ 

R Tabela e parashikimeve 50’ 

R Shqyrtim i përbashkët 25’ 

Në fillim nxënësve iu flas për shkrimtarin dhe tematikat që ai i trajton në 

veprat e tij, me theks të veçantë do të përmend temat që janë shtjelluar në 

përmbledhjen “ Thumba pa helm”. Në këtë vëllim, autori ndërmjet tjerash rrah 

dhe problemin e korrupsionit në forma të ndryshme. Pra, shkrimet e Bulkës janë 

një satirë e mprehtë kundër regjimit dhe dukurive negative të viteve 30 ta . 

Me këto fjalë i orientoj pjesëmarrësit se do të përballen me një tekst satirik të 

Bulkës, duke i përmendur edhe disa tregime të tjera satirike p.sh. “Intervistë me 

malësorin”, “Floriri”, “Vjeshta e Xheladin Beut” e të tjera. 

Nxënësve ua jap këto fjalë: 

njeri, jetë 

I vobektë – i pasur 

I mençur – batakçi 

I drejt – budalla 

për të shkruar një tregim të shkurtër, i cili do t‘i përmbante këto fjalë. Me qëllim janë 

zgjedhur këto fjalë kontrastuese, sepse kur përballën ato në tregim mund të paraqesin 

figurë më të plotë të karaktereve të ndryshme të individëve. Ngjarja që nxënësit do të 

shënojnë mund të jetë nga përvoja e tyre ose e imagjinuar. Pas 10’ të shkrimeve 

individuale, disa do t’i lexojnë shkrimet e tyre. Pasi që janë lexuar shkrimet do t’u 

them se tani nxënësit do ta lexojnë tekstin. 

129



Tregimi “Topazi” që nxënësit do të lexojnë është shkëputur nga përmbledhja: 

“Thumba pa helm”. Nxënësve iu tregohet se tekstin do ta lexojnë me ndalesa dhe iu 

sugjerohet që gjatë leximit të pjesëve, ata t’i kushtojnë vëmendje se si përputhen ato 

që ata kishin imagjinuar, me ngjarjet në tregim. 

Në ndërkohë, unë përgatis tabelën e parashikimeve dhe kërkoj nga nxënësit që 

ta përgatisin nga një të tillë në fletët e tyre. Nxënësit lexojnë pjesën deri te ndalesa e 

parë. Pas leximit, kërkoj nga nxënësit që të japin ide se çfarë do të ndodhë në pjesën e 

dytë dhe provat pse mendojnë ashtu. Këto informacione do të shënohen në kolonën e 

parë dhe të dytë të tabelës së parashikimeve. Pas shënimit të ideve, kërkoj nga 

nxënësit që të lexojnë paragrafët deri te ndalesa e dytë. Tani nxënësit duhet të tregojnë 

se çfarë ndodhi. Të gjitha informacionet e tyre shënohen në kolonën e tretë të tabelës 

së parashikimeve. Para se të lexojnë pjesën e tretë, kërkoj nga pjesëmarrësit të japin 

ide se çfarë do ta pretë tani Topazin. (Pasi që jeta duhet jetuar…). Po ashtu kërkoj nga 

nxënësit të mendojnë se si do të zhvillohet ngjarja, pra të parashikojnë se çfarë do të 

jetë rrjedha e ngjarjes - pozitive apo negative dhe çfarë prova kanë që mendojnë 

ashtu? Idetë e tyre shënohen në tabelën e parashikimeve dhe procedura e mësipërme 

përsëritet deri sa të lexohet edhe pjesa e fundit e tregimit. Pas leximit të pjesës së 

fundit i pyes nxënësit: Miku i Topazit do të thotë diçka, sipas mendimit tuaj cila do të 

jetë fjalia e fundit që do të nxjerrë nga goja për mikun e jetës- pse mendoni kështu? 

Reflektimi: 

Me anë të teknikës Shqyrtim i përbashkët i bëj këto pyetje: 

1. A mbaroi tregimi ashtu siç menduat ju? 

2. A kishte ndonjë pikë në tregim ku ju përshtateshit me ngjarjen? 

3. Çfarë e bëri personazhin të ndërroj mendje në veprimet e veta? 

4. Si dukej ai në fillim e si në fund? Çfarë e justifikoi ndryshimin? 

5. A njihni raste të ngjarjeve të përafërta? A do të kishit vepruar ju sikur ai, po 

të ishit në situatë të njëjtë? 

6. Cilat janë këshillat që mund të jepni për fajtorët apo të humburit? 

Në të gjitha këto pyetje do të përgjigjen nxënësit duke dhënë argumente të 

fuqishme. Në fund nxënësve u parashtrohen edhe këto pyetje: 

1. A është mirë të korruptohemi? 

2. Çfarë humbim nëse korruptohemi? 

3. Cilat janë pasojat e një shoqërie të korruptuar dhe si duhet ta luftojmë atë? 

Përgjigjet e nxënësve do t’i shoqëroj me thënien “Me korrupsion humbim të gjithë.” 

130


Vllaznim Balidemaj – Mësimdhënës 

Mësim model 

Lënda: Edukatë Qytetare 

Klasa: X 

Njësia mësimore: Krimi dhe format e tij 

Mjetet mësimore: Libri, fletë A4, markera etj. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë: 

• të numërojnë disa lloje të krimit; 

• të klasifikojnë krimet sipas dëmit që shkakton te njerëzit; 

• të krahasojnë krimin e jakave të bardha me krimin e organizuar; 

• të analizojnë pasojat që shkakton krimi te njerëzit dhe pronat e tyre; 

• të vlerësojnë rëndësinë e zbardhjes së veprave kriminale. 

Zhvillimi i mësimit: 

Evokimi: 

E Tabela e koncepteve 15 min 

R Pyetje drejtuar autorit 50 min 

R Vija e vlerave 25 min 

Mësimdhënësi fillimisht ndan klasën në grupe. Më pas u tregohet nxënësve se do 

të punojnë në grupe për të plotësuar një tabelë, në të cilën janë shënuar tri profesione: 

mësuesi, polici dhe gjyqtari. Këto profesione do të krahasohen për rrezikshmërinë që 

kanë në punë, sidomos kur merret parasysh një shoqëri ku zbatimi i ligjit është në 

nivel të ulët. Krahasimet do të bëhen nga aspekti i rrezikshmërisë personale, 

rrezikshmërisë që mund të kenë anëtarët e familjeve të tyre, si dhe të pronës. 

Mësues 

Polic 

Gjyqtar 

Person 

Prona 

Familja E tundshme E patundshme 

Secilit grup i shpërndahet nga një fletë A4 në të cilën është vizatuar tabela si 

më lartë dhe pastaj do të kërkohet nga nxënësit që ta plotësojnë atë. Gjatë plotësimit 

kanë mundësi të përdorin fjalët: pak, shumë, mesatarisht, aspak etj. Të gjitha grupet 

punojnë në mënyrë të pavarur. Pasi të kenë përfunduar plotësimin e tabelës, 

përfaqësuesit e grupeve prezantojnë punimet e veta para gjithë nxënësve. 

Mësimdhënësi duke falënderuar grupet për punën e kryer mund të bëjë një 

koment për specifikat e punëve që kryejnë mësuesi, polici dhe gjyqtari. Prandaj edhe 

rrezikshmëria ndryshon. Po ashtu në një shoqëri të tillë, mundësitë që krimi të jetë në 

131


rritje dhe në dëm të qytetarëve është i madh. Në këtë mënyrë, mësimdhënësi paraqet 

titullin e njësisë mësimore: Krimi dhe format e tij. 


Njësia mësimore paraprakisht është ndarë në katër pjesë: 

I Krimi kundër personit 

II Krimet kundër pronës 

III Krimet e jakave të bardha 

IV Krimi i organizuar 

Mësimdhënësi u tregon nxënësve që njësia mësimore do të lexohet me ndalesa. 

Ai i njofton nxënësit që të jenë të përqendruar dhe të vëmendshëm për informacionet, 

vërtetësinë e tyre, qartësinë, shpjegimet nga ana e autorit etj. Pas leximit të ndalesave, 

nxënësit do të kenë mundësi të komentojnë pjesën e lexuar dhe t’i parashtrojnë pyetje 

plotësuese autorit për paqartësitë që kanë. 

Lexohet pjesa e parë: Krimi kundër personit. Hapet diskutimi me të gjithë 

klasën. Nxënësit diskutojnë dhe komentojnë përmbajtjen. Mësimdhënësi kërkon që 

ata të bëjnë pyetje për paqartësitë dhe sqarimet, që do të dëshironin t’i bënte autori për 

ta. Gjithashtu mësimdhënësi mund të bëjë disa pyetje nxitëse për nxënësit në mënyrë 

që ata ta kuptojnë më shumë përmbajtjen dhe të nxiten të bëjnë pyetje shtesë. 

Lexohet pjesa e dytë: Krimet kundër pronës. Kërkohet që eventualisht në pyetjet 

që janë parashtruar nga pjesa e parë të gjinden përgjigjet si rezultat i leximit të pjesës 

së dytë. Pastaj vazhdohet me ecurinë e njëjtë sikurse në fund të leximit të pjesës së 

parë. Në këtë mënyrë vazhdohet derisa të lexohen të katër pjesët e njësisë mësimore. 

Pyetjet që mund të bëhen nga mësimdhënësi, për t’i nxitur nxënësit që të bëjnë pyetje 

pas çdo ndalese janë: 

Ndalesa e parë: 

A jep autori shpjegime për lidhjen e diskriminimit me krimin kundër personit? 

A paraqiten në mënyrë të qartë llojet e krimit kundër personit? 

Vrasja pa paramendim a është krim? 

Çfarë thotë autori lidhur me këtë? etj. 

Ndalesa e dytë: 

Çfarë shembujsh jep autori, për rritjen e vandalizmit? 

Rrëmbimi i personit, a është më tepër i lidhur me krimin kundër personit apo kundër 

pronës? etj. 

Pjesa e tretë: 

Në çfarë burimi mbështetet autori kur thotë: ”Më shumë se 30% e të gjitha bizneseve 

dështojnë çdo vit nga pandershmëria e të punësuarve?” 

A sqarohet mënyra e krimit përmes letrave? 

Pjesa e katërt: 

Si lidhet krimi i organizuar me individ të caktuar? 

Çfarë shpjegimesh jep autori për organizatat e krimit? 

132


A janë vetëm personat profesional në krime, pjesë e krimit të organizuar? 

Çfarë sqarimesh jepen në pjesën e lexuar? 

Pse udhëheqësit e këtyre organizatave është vështirë të kapen? 

Si e shpjegon këtë autori? etj. 

Reflektimi: 

Pas përfundimit të leximit dhe diskutimit për të gjitha pjesët, mësimdhënësi 

parashtron një pyetje për gjithë klasën: 

Në çfarë shkalle mendoni se do të ishte zbardhja e veprave kriminale, në qoftë se 

në organet kompetente nuk do të kishte korrupsion? 

Pastaj në tabele shënohet një vijë njëlloj më boshtin numerik. Në të shënohen 

numrat nga 0 deri në 10. 

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Nxënësit do të mendojnë për përgjigjen dhe do ta shënojnë në boshtin numerik 

(vija e vlerave) vlerën, që mendojnë se do të paraqiste shkallën e zbardhjes së 

krimeve. Është e rëndësishme që të gjithë nxënësit të dalin në tabelë dhe të shënojnë 

vlerën e gjykimit të tyre. Ata të cilët dëshirojnë të arsyetojnë mendimin e tyre për 

vlerën e caktuar, pranë numrit që zgjedhin, duhet të shkruajnë inicialet e emrit dhe 

mbiemrit. Të tjerët që nuk duan të arsyetojnë mendimin e vet, shënojnë vetëm 

inicialin e emrit. Pasi të kenë përfunduar të gjithë nxënësit, mësimdhënësi fton 

nxënësit, që kanë shënuar inicialet e emrit dhe mbiemrit, nga dy skajet e vijës, që të 

shprehin mendimet e tyre lidhur me pyetjen e parashtruar. Në këtë mënyrë, diskutimi 

do të përfundojë kur caktohen të përgjigjen nxënësit që gjenden nga mesi i vijës, gjë 

që do të duhej të ishte edhe mesi i pranuar nga të gjithë nxënësit. 

133


Mësim model 

Osman Syla – Mësimdhënës i Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë dhe Letërsi Shqipe 

Klasa: XI 

Njësia mësimore: Fjalia dëftore (me përqendrim të vëmendjes në luftimin e 

dukurisë së korrupsionit) 

Mjetet mësimore: Fletët e tekstit, vizatimi, grafiku, shkumësi, dërrasa … 

Metodat mësimore: Grupore, individuale, frontale 

Objektivat Deri në fund të orës mësimore nxënësit do të jenë në gjendje: 

- të përkufizojnë fjalinë dëftore; 

- të dallojnë fjalinë dëftore në tekste të ndryshme; 

- të ndërtojnë dhe të përdorin drejt fjalitë dëftore me theks të veçantë në luftimin 

e dukurisë së korrupsionit si dhe 

- të krijojnë bindje (të gjykojnë) për pasojat e korrupsionit në shoqëri. 


E Copat e përziera 5’ 

R DRTA 30’ 

R Pesëvargëshi 10’ 

Evokimi: 

Mësimdhënësi shënon në tabelë grupin e fjalëve: 

pasurua, e, luftës, pas, shpejt, shpejt, u, Gafurri 

dhe kërkon nga nxënësit që të formojnë nga një fjali, në të cilën do të përfshijnë fjalët 

e mësipërme. Pasi që nxënësit do të lexojnë fjalitë e tyre, mësimdhënësi do të shënojë 

fjalinë: “Gafurri pas luftës u pasurua shpejt e shpejt” dhe përballë nxënësve do të 

vendos vizatimin që ndërlidhet me këtë fjali. Më pas mësimdhënësi përmes pyetje – 

përgjigjeve do të nxjerrë nga nxënësit përkufizimin e fjalisë, llojet e fjalive sipas 

kumtimit, si dhe do të konstatohet se fjalia e shënuar më lart është fjali dëftore. 

Realizimi i kuptimit: Grupeve të nxënësve do t’u shpërndahet pjesa e parë e rrëfimit 

“ I korruptuari”. 

Babai i Gencit, Gafurr Shtjella, punonte në Doganën e Kosovës. Uniforma e 

doganierit i kishte hije shumë, por ajo prej ditës në ditë i binte gjithnjë e më ngushtë. 

Njëherë e solli Gencin në shkollë me një veturë “Ascona “. Pas disa ditësh, në oborrin 

e tij e pashë një “ Golf 3”….Një ditë prilli, shokët ia uronin “Mercedesin “ e ri …… 

Pas leximit, mësimdhënësi kërkon nga nxënësit që ta komentojnë tekstin dhe ta 

dallojnë fjalinë dëftore më domethënëse, e cila do të shënohet në dërrasë. Përfundimi i 

diskutimit të nxënësve për pjesën e lexuar do të pasohet me kërkesën e mësimdhënësit 

për të parashikuar zhvillimin e ngjarjes më tutje. Pas dhënies së ideve nga ana e 

nxënësve, mësimdhënësi do të shpërndajë për lexim pjesën e dytë të rrëfimit: 

134


Genci filloi të mungojë në shkollë gjithnjë e më shumë. Atë nuk e gjeje në orë të 

mësimit, por e gjeje në rrugë, në kafene e në lokale të natës. 

Shihej në shoqëri herë me një vajzë e herë me një tjetër. Mungesat, për habi, i 

arsyetoheshin. 

Një ditë, dikush, kujdestarin e klasës e kishte parë në një kafene, në të njëjtën tavolinë 

me Gencin…... 

Pas leximit të pjesës nga ana e nxënësve, mësimdhënësi do të përsërisë të njëjtën 

procedurë si në rastin e pjesës së parë. Pra, pjesa e leximit do të komentohet, nxënësit 

do ta dallojnë fjalinë dëftore më domethënëse dhe më pas, nxënësit do të japin ide se 

si do ta përfundonin ngjarjen, meqenëse ka mbetur pa u lexuar vetëm pjesa e fundit e 

tregimit. Në fund mësimdhënësi shpërndan për lexim pjesën e tretë dhe të fundit të 

tregimit. 

Erdhën ditët kur në oborrin e Gafurr Shtjellës nuk dëgjohej më uturima e veturës. 

Genci iu kthye shkollës, por dukej i zymtë e i tërhequr. Ai nuk donte të fliste asgjë për 

babanë. 

Pse sillet kështu Genci? e pyeta Dritën, e cila e ka shtëpinë pranë shtëpisë së tij. Ajo 

qeshi. 

Eja këtu! më tha dhe ma afroi faqen e parë të gazetës “Koha Jonë“. Aty lexova: 

Doganieri, Gafurr Shtjella, për shkak të keqpërdorimit të detyrës zyrtare, u dënua me 

10 vjet burg. 

Edhe në këtë rast pjesa e leximit do të analizohet ashtu si dy pjesët e tjera. 

Një nxënës do ta lexojë tërë rrëfimin. Në vazhdim, përmes pyetje – përgjigjeve do të 

konstatohet: 

a) Karakteri domethënës i fjalisë dëftore dhe intonacioni i saj; 

b) Karakteri strukturor (ndërtimi). 

Do të kërkohet nga nxënësit që në tekstin e rrëfimit të lartë përmendur të dallojnë: 

-një fjali dëftore të thjeshtë të pazgjeruar me të dy pjesët kryesore; 

-një fjali të thjeshtë dëftore të zgjeruar me të dy pjesët kryesore, si dhe 

-një fjali të zgjeruar me vetëm njërën pjesë kryesore. 

Reflektimi: 

Secili nxënës do të krijojë nga një pesëvargësh me titullin “I korruptuari”. Një 

pesëvargësh i mundshëm është: 

I korruptuari 

lakmues, gënjeshtar. 

vjedh, përfiton, mashtron 

Të korruptuarin e arreston policia. 

Keqpërdorues 

Detyrë shtëpie: 

Të shkruhen nga 10 fjali dëftore që kanë të bëjnë me pasojat e korrupsionit në ndonjë 

fushë të jetës, si dhe mënyrën e luftimit të tij. 

135


. Mësim model 

Melihate Gërqina - Mësimdhënëse e Edukatës Qytetare 

Lënda: Edukata Qytetare 

Klasa: VIII 

Njësia mësimore: Obligimet e qeverisë ndaj qytetarëve 

Mjetet mësimore: Libri shkollor, fletë të bardha, markera, ngjitës etj. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit të jenë të aftë: 

1. Të tregojnë detyrat për të cilat është përgjegjëse qeveria; 

2. Të analizojnë obligimet e qeverisë; 

3. Të gjykojnë drejtë mbi obligimet e qeverisë dhe ministrive përkatëse; 


Evokimi: 

E Brainstorming 7’ 

R Marrëdhëniet: pyetje-përgjigje 25’ 

R Kllaster 13’ 

Në fillim mësimdhënësja shënon një titull në tabelë “Qeveria”. Më pas 

parashtron disa pyetje, si: 

Çfarë mendoni paraprakisht për këtë titull? 

Çfarë detyrash ka qeveria ndaj qytetarëve? 

Kush punon në të? 

Nxënësit i jepet mundësia që për tre minuta të rendisë në letër idetë lidhur me 

temën: qeveria. 

Mësimdhënësja fillon diskutimin me nxënësit më pak aktivë dhe siguron që të 

marrin pjesë në diskutim të gjithë nxënësit. Ajo i nxit nxënësit që të përgjigjen në 

pyetjet e parashtruara më lart dhe i rendit në tabelë kontributet (mendimet) e 

nxënësve, pa i komentuar ato. 

Qëllimi i përgjigjeve të shpejta, është që nxënësit duke biseduar me njëri-tjetrin të 

arrijnë të zbulojnë temën që duhet të zhvillohet. Tash nxënësit janë të gatshëm për 

leximin e njësisë mësimore. 


Pas diskutimeve të bëra më parë, nxënësve u jepet për detyrë të lexojnë (në 

heshtje) individualisht njësinë mësimore. Pasi të gjithë nxënësit të kenë lexuar njësinë 

mësimore, ata ndahen në pesë grupe dhe secili grup punon për të gjetur përgjigjet në 

pyetjet që ka përgatitur mësimdhënësja. Pyetjet e përgatitura si më poshtë iu 

shpërndahen secilit grup. 

136


Nxënësit në grupe do të përgjigjen në pyetjet e parashtruara. Përfaqësuesit e 

grupeve, më pas prezantojnë përgjigjet para tërë klasës dhe lejohen komentet mes 

grupeve. Mësimdhënësja për të nxitur nxënësit më tej, parashtron pyetje, të cilat 

lidhen me zhvillimin e sistemit demokratik, me theks të veçantë lidhur me 

korrupsionin: 

Ç’është korrupsioni? 

A ndikon dhe si mund të ndikojë korrupsioni në shoqërinë tonë? 

Diskutimet e nxënësve do të orientohen në identifikimin e shkaqeve dhe të 

pasojave të korrupsionit në shoqërinë kosovare. 

Reflektimi: 

Në këtë fazë, të gjitha grupeve të nxënësve u shpërndahet modeli i hartës së 

mendimeve (shih më poshtë, shtojca 1.1), markera dhe fletë të bardha (hamera), të 

përgatitur për secilin grup veç e veç nga mësimdhënësja. Nxënësit udhëzohen nga 

mësimdhënësja se si do të punojnë në bazë të fletëzave që iu jepen. Pas kësaj, 

përfaqësuesi i grupit lexon punën e tyre të afishuar në mur. Në këtë fazë të punës 

lejohen edhe komentet e grupeve tjera. 

Përfundimet e pritshme: 

Ç’është qeveria? 

Struktura e qeverisë – kush e udhëheq qeverinë? 

Përmendi disa ministri që janë në qeverinë e Kosovës? 

Cilat janë detyrimet e qeverisë ndaj qytetarëve?: 

Cilët janë mekanizmat institucional të veprimit të qeverisë? 

Përmend disa nga obligimet e qeverisë ndaj p.sh. ambientit, 

ekonomisë; të drejtave dhe lirive njerëzore etj. 

A obligohet qeveria të veproj, varësisht nga mosha, gjinia, 

përkatësia regjionale? 

A i detyrohen edhe qytetarët qeverisë? Si? 

Cilat janë pengesat në zhvillimin e demokracisë? 

A mendoni se edhe në Kosovë ka varfri, analfabetizëm, 

papunësi, papërgjegjësi, korrupsion? 

A mund ta ilustroni këtë me ndonjë shembull? 

Duke fituar njohuritë e domosdoshme mbi funksionimin e shtetit demokratik 

dhe mekanizmave të tij, nxënësit do të vetëdijesohen për rëndësinë dhe 

domosdoshmërinë e luftimit të korrupsionit, si njëri ndër shkaktarët kryesor në 

pengimin e zhvillimit të një sistemi të hapur dhe demokratik. Nxënësit do të 

vlerësojnë nevojën e mobilizimit të të gjitha institucioneve për të luftuar korrupsionin 

në të gjitha poret e jetës shoqërore. 

137

Shtojca III A 

Detyrat 

Detyrat 

Detyrat 


Grupi 1 

QEVERIA 

Grupi 2 

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë 

Dobësitë Përparësitë 

Grupi 3 

Ministria e Ambientit dhe Planifikimit Hapësinor 


138 

Përgjegjësitë 



Përgjegjësitë

Detyrat 

Detyrat 


Grupi 4 

Ministria e Kulturës, Rinisë, Sporteve dhe ÇJ 


Grupi 5 

Ministria e Energjisë dhe Minierave 


Mësim model 

139 


Përgjegjësitë


Samile Mula – Mësimdhënëse e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë shqipe 

Klasa: IX 

Njësia mësimore: Si t’i dallojmë fjalët e përbëra me bashkërenditje 

Mjetet mësimore: Teksti, fletë të bardha, lapsa me ngjyra 

Metoda mësimore: Individuale, në çifte, në grup 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit duhet të jenë në gjendje: 

1. Të përkufizojnë fjalitë e bashkërenditura; 

2. Të numërojnë llojet e fjalive të përbëra me bashkërenditje; 

3. Të dallojnë lidhëzat bashkërenditëse; 

4. Të përdorin fjali të tilla me theks të veçantë të inkorporohet ideja tek 

antikorrupsioni; 

5. të gjykojnë mbi veprimin e organeve të drejtësisë duke përdor fjali të 

përbëra me bashkërenditje. 


Evokimi: 

E Copëza të përziera 

R DRTA- teknika e pyetjeve 

R Mendo, puno në çift, ndaj me të tjerët 

Pasi të shkruaj në tabelë fjalët: 

e, edhe, atë, një, për, marramendëse, të ulëta, duke dashur, vajzë, një, një, vrarë, 

krim, njeri, duke, parash, e drejtësisë, reparti, organet, në, false, mori, dhe, qëllime, 

i, shuma, pasur, dokumente, përvetësoj, të, tek, pagoi, psikiatrik, bëri, e, të, 

nxënësit udhëzohen të formojnë një fjali të përbërë me bashkërenditje duke përdorur 

të gjitha fjalët dhe atë në formën siç janë dhënë. Do t’i njoftoj se koha është e kufizuar 

(për 7 minuta). Me përfundimin e kohës, do të kërkoj që disa nxënës të lexojnë punën 

e tyre. Pas kësaj do të paraqes para nxënësve këtë fjali: 

Një njeri i pasur duke dashur të përvetësojë një vajzë për qëllime të ulëta, bëri një 

krim duke e vrarë atë dhe pagoi shuma marramendëse parash në organet e drejtësisë 

e edhe tek reparti psikiatrik mori dokumente false. 

Pasi nxënësit të lexojnë fjalinë, do të pyes: Çfarë fjalie keni formuluar? A mund të 

ndahet në pjesë të pavarura? A janë përdorur lidhëza bashkërenditëse dhe cilat janë? 


140


Nxënësve do t’u shpërndahen fletët me tekstin e shkruar dhe të ndarë në ndalesa ( 

përgatitur nga mësimdhënësja posaçërisht për këtë rast). Udhëzohen të lexojnë sipas 

ndalesave. 

Lexohet pjesa e parë e tekstit dhe kërkoj nga nxënësit që të komentojnë për llojet e 

fjalive të përbëra. 

Çfarë lloji i fjalive është përdorur? 

Të ndajnë fjalinë e përbërë në pjesë të pavarura? 

A mund të qëndrojë secila fjali në vete? 

Do të kërkoj nga nxënësit që të theksojnë fjalinë më domethënëse, P.sh. pasi zhvilluan 

një bisedë me përgjegjësin e hotelit, gruas së mjerë i ndriti fytyra, ndërsa vajza kishte 

mbetur e hutuar duke shikuar një luks të paparë ndonjëherë. 

Lexohet pjesa e dytë (ndalesa e dytë) dhe kërkoj nga nxënësit të thonë llojin e fjalive 

të bashkërenditura, lidhëzat që janë përdorur dhe po ashtu fjalinë me domethënëse (që 

mendoj se është): U trondit nga vdekja e vajzës dhe përjetoi çaste dëshpërimi sidomos 

kur mësoi për fatin e vrasësit të vajzës. 

Do të nxisë diskutimin e nxënësve duke parashtruar këto pyetje: 

Çfarë mendoni se do të ndodhë më tutje? 

Cili do të jetë fati i vrasësit? E ka bërë me paramendim? 

Si do të përfundojë tregimi? 

Lexohet pjesa e tretë ( e fundit) dhe kërkoj nga nxënësit të ndajnë fjalinë e përbërë ne 

pjesë të pavarura dhe të theksojnë lidhëzat e përdorura. Fjalia më domethënëse duhet 

të jetë nxjerrë nga nxënësit P.sh.:Dorasi u arrestua, por ishte përgjegjësi i hotelit që i 

zuri frymën vrasësit me para për të mos e zënë në gojë emrin e përgjegjësit, siç ua zuri 

frymën tërë agjentëve të hetuesisë, prokurorisë e drejtësisë me një shumë të madhe 

parash. 

Do të kërkojë nxënësit të përgjigjen në këto pyetje: 

Si do ta paramendoni ju një fund tjetër? 

Si duhet të veprojë gruaja ndaj këtyre organeve pas një veprimi të tillë të përgjegjësit 

të hotelit? Si e shpjegoni shprehjen: Drejtësia është frymëmarrje e jetës dhe bazë e 

gjithë dinjitetit njerëzor”. 

Reflektimi: 

Nxënësit do të plotësojnë fletën e përgatitur nga mësimdhënësja. 

Llojet e lidhëzave të bashkërenditura janë: 

-shtuese:______________________________________________________________ 

-veçuese:_____________________________________________________________ 

-përmbyllëse:_________________________________________________________ 

-kundërshtore:________________________________________________________ 

141


Për secilin lloj përdor një laps me ngjyrë (katër ngjyra) 

Pastaj nxënësit udhëzohen të mendojnë në mënyrë individuale: “A ka në mesin 

tonë raste të korrupsionit? Do të bisedojnë me shokun ose shoqen në çift dhe pastaj do 

të tregojnë rastet para tërë klasës. 

Detyrë shtëpie: Formuloni nga pesë fjali të përbëra me bashkërenditje sipas 

llojeve me theks tek korrupsioni në shoqërinë tonë. 

KUJT T'I DREJTOHET NËNA? 

Në atë mëngjes vjeshte një grua jo e re, e shoqëruar nga një vajzë 

tetëmbëdhjetë vjeçare hyri në hotelin kryesor të qytetit X dhe duke kaluar nga sporteli 

pyeti nëse mund të gjente ndonjë vend pune në atë hotel. 

Nuk ishte e vështirë të vështrohej as mjerimi e varfëria në sytë e gruas, as të 

kuptohej shpirti i vajzës se nga i vinin ndrojtja e turpi, të cilat e detyronin të mbahej 

pas së ëmës. Pasi zhvilluan një bisedë me përgjegjësin e hotelit, gruas së mjerë i 

ndriti fytyra, ndërsa vajza kishte mbetur e hutuar duke shikuar një luks të pa parë 

ndonjëherë. 

Koha nuk ndalej. Vazhdonin të punonin nënë e bijë me përkushtim dhe arritën 

disi një standard në shtëpi së paku për të mos fjetur pa ngrënë. Një ditë vajzës i erdhi 

një ofertë paksa e çuditshme nga përgjegjësi i hotelit. Nuk e pranoi. Pasoi një ditë 

tetori në parkun e qytetit kur dora e një vrasësi e kishte shtrirë përtokë. Tani ndryshoi 

ritmi i jetës për gruan. U trondit nga vdekja e vajzës, dhe përjetoi çaste dëshpërimi 

sidomos kur mësoi fatin e vrasësit të vajzës. 

Në një moment drejtësia ra në gjurmë të vrasësit të vajzës. Dorasi u arrestua, 

por ishte përgjegjësi i hotelit që ia zuri frymën vrasësit me para për të mos e zënë në 

gojë emrin e përgjegjësit, siç ua zuri frymën tërë agjentëve të hetuesisë, prokurorisë e 

drejtësisë me një shumë të madhe parash. Madje vrasësit për t'ia mbyllur gojën ia 

sajuan një raport nga psikiatria dhe ai doli nga burgu për tre muaj! 

142


Mësim model 

Fatime Bunjaku – Mësimdhënëse e Psikologjisë 

Haxhi Metaj – Mësimdhënës i Psikologjisë 

Lënda: Psikologji 

Klasa: XII 

Njësia mësimore: Drogat psiko-aktive dhe ndryshimi i gjendjes së vetëdijes 

Fjalët kyçe: Alkooli, personaliteti, shëndeti mental, mashtrimi. 

Burimet: Teksti i lëndës së psikologjisë, materiale nga mediet, fletë të 

bardha etj. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit duhet të jenë në gjendje: 

1. të numërojnë së paku tri sjellje të njeriut konsumues të drogës; 

2. të përshkruajnë efektin e drogave në organizmin e njeriut; 

3. të bëjnë krahasimin e personit konsumues të alkoolit me personin jo 

konsumues të alkoolit; 

4. të analizojnë shprehjet e paraqitura në tekst: manipulim, përfitim, vetëdije. 


Evokimi: 

Mësimdhënësi i ndan nxënësit në grupe prej 5 nxënësish dhe kërkon prej tyre 

të krijojnë një klaster me temën: “Drogat psiko-aktive dhe ndryshimi i gjendjes së 

vetëdijes”duke u dhënë udhëzime sa më shumë në lidhje me temën, p.sh, Pse vjen deri 

te konsumimi i saj? Cilat mosha janë më të goditura? Cilat shtresa janë më të 

goditura? etj. Një klaster i mundshëm është p.sh. 

Me qëllim përfitimi 

Mashtrimi Manipulimi 

Mungesa e informimit 

Konsumohet 

Nga kurreshtja 

Për të bërë dicka Për t’u dalluar 

Provuar 

E Klaster 10‘ 

R Mësimdhënia e ndërsjellë 20’ 


Substanca të veçanta 

Drogat psiko-aktive dhe ndryshimi i 

gjendjes së vetëdijes 

Moshat e ndryshme 

Nxënësit e 

shkollave të 

mesme 

143 

Varësi 

Studentë 

Ndryshime psikologjike 

Dobësitë 

Ndryshime fiziologjike 

Ndikimi i personalitetit 

Ndikimi i sjelljes


Të gjitha grupet punojnë, mirëpo njëri prej tyre i zgjedhur me short do ta 

lexojë punimin apo klasterin para të tjerëve, kurse të tjerët do të dëgjojnë, plotësojnë 

apo rendisin diçka. 


Mësimdhënësi e ka ndarë njësinë mësimore në 5 pjesë-tërësi logjike. 

Meqenëse grupet janë me nga 5 nxënës, atëherë secili anëtar i grupit mban një numër 

nga 1-5. Mësimdhënësi i këshillon të gjithë nxënësit që të lexojnë pjesën e parë, 

mirëpo obligon nxënësit me numër 1 që pas leximit të pjesës të marrin rolin e 

mësimdhënësit për t’ua sqaruar pjesën e lexuar nxënësve tjerë brenda grupit. Pasi 

numrat 1 të përfundojnë sqarimet, nxënësit tjerë mund të parashtrojnë pyetje rreth 

materialit që nuk e kanë kuptuar. Nxënësi me numër 1 duhet të sqarojë dhe nëse nuk e 

dinë përgjigjen, atëherë duhet ta shënojë në një fletë për ta pyetur mësimdhënësin në 

fund të njësisë mësimore. Kur grupi përfundon diskutimin e pjesës së parë, ata fillojnë 

të lexojnë pjesën e dytë dhe pas leximit është detyrë e nxënësve me numër 2 që ta 

komentojnë pjesën për shokët e grupit. Procedura e njëjtë vazhdohet derisa të kryhen 

të gjitha pjesët. 

Në fund mësimdhënësi kërkon që pjesën e parë të njësisë mësimore ta sqarojë 

ndonjë nxënës që nuk kishte numrin 1. Më këtë mënyrë mësimdhënësi arrin të 

vlerësojë se sa ka arritur nxënësi numër 1 i grupit ta interpretojë pjesën për shokët e tij 

dhe sa kanë arritur nxënësit tjerë të përvetësojnë informacionin. Pasi nxënësi i caktuar 

sqaron pjesën e parë, mësimdhënësi kërkon nga nxënësit tjerë ta plotësojnë atë, nëse 

ka nevojë. Në këtë fazë sqarohet edhe ndonjë pyetje që ka të bëjë me pjesën e parë 

dhe nuk ka mundur të sqarohet brenda grupeve të nxënësve. Më pas, mësimdhënësi 

kërkon që pjesën e dytë të njësisë mësimore ta sqarojë një nxënës që nuk e mban 

numrin 2. Në këtë moment përsëritet e njëjta procedurë si në rastin e pjesës së parë. 

Në mënyrë të njëjtë vazhdohet edhe me sqarimin e pjesëve të tjera të njësisë 

mësimore. 

Pasi të përfundojë me grupet mësimdhënësi pyet se mos ka mbetur diçka e pa 

sqaruar nga ajo që lexuan dhe dëgjuan. Nëse po, atëherë mësimdhënësi kërkon së pari 

që ndonjë nxënës të japë përgjigje, pastaj nëse e sheh të arsyeshme jep sqarime vetë 

ose i orienton nxënësit për të gjetur informacion shtesë. 

Reflektimi: 

Mësimdhënësi i përgatit pyetjet e mëposhtme dhe kërkon që nxënësit të 

diskutojnë rreth përgjigjeve. 

1. Çka është droga ? 

2. Si fillon marrja ? 

3. Cilat shtresa janë më të goditura ? 

4. A ka të bëjë me mashtrim? (Argumento . ) 

5. A ka të bëjë me përfitim ? ( Po- Jo argumento . ) 

6. A ka këtu korrupsion ? ( Po- Jo argumento . ) 

7. Nëse ka korrupsion, si ta luftojmë? 

o Një këshillë për fund “Më lehtë ta parandalosh se sa ta shërosh ”. 

144


Mësim model 

Bislim Krasniqi – Mësimdhënës i Sociologjisë 

Lënda: Sociologji 

Klasa: XII 

Njësia mësimore: Kultura 

Mjetet mësimore: Libri shkollor, fletore, fletë A 4, ngjitës etj. 

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësit duhet të jenë të aftë: 

o të përkufizojnë kulturën dhe të përmendin disa karakteristika të saj; 

o të dallojnë llojet e kulturës shpirtërore dhe materiale; 

o të shpjegojnë karakteristikat e kulturës materiale dhe shpirtërore; 

o të ndërlidhin elementet e kulturës duke e krijuar një definicion në mënyrë të 

pavarur. 


Evokimi: 

E Stuhi mendimesh 10‘ 

R Ditari dypjesësh 20’ 


Mësimdhënësi kërkon nga nxënësit që në mënyrë individuale të mendojë për 

kulturën dhe të mundohen të interpretojnë fjalën kulturë. Më pas, mësimdhënësi 

kërkon që nxënësit të bashkëpunojnë në dyshe për t’i këmbyer idetë e tyre. 

Mësimdhënësi mund t’i përmbledhë idetë e nxënësve duke i shkruar në tabelë. Të 

gjitha idetë e tyre nxënësit i japin nga përvoja dhe njohuria e përgjithshme pa e lexuar 

tekstin. Mësimdhënësi, shënon në anën e majtë të tabelës fjalët: kulturë, jokulturë, 

kulturë materiale etj., dhe kërkon që nxënësit të japin mendime rreth këtyre fjalëve. 

Nga nxënësit mund priten këto përgjigje: 

Kultura - Është krijimtari (veprimtari) 

Jo kulturë -Veprime (krijime) jo të mira 

Llojet përbërëse të kulturës -Kultura materiale dhe kultura shpirtërore 

Kulturë materiale - Konsiderohet krijimtaria materiale e shoqërisë 

Kulturë shpirtërore - Konsiderohet krijimtaria shpirtërore e shoqërisë 

Veprime (krijime) pozitive - Vetëm veprimet apo krijimet pozitive të njerëzimit mund 

të konsiderohen si pjesë e kulturës, ndërsa vrasjet, vjedhjet korrupsioni etj. janë dukuri 

negative. 

Më pas, mësimdhënësi parashtron këtë pyetje para nxënësve: 

Çka është korrupsioni dhe ku e ka vendin? A bën pjesë ai në: 

a) kulturë materiale, 

145

) kulturë shpirtërore 

c) antikulturë? 


Nxënësit do të mundohen të gjejnë përgjigjen duke dhënë dhe argumentet e tyre. 


Mësimdhënësi pasi t’i ketë formuar grupet i udhëzon nxënësit që fletën ta 

ndajnë me një vijë vertikale. Në anën e majtë shkruhen ato pjesë të tekstit që i 

tërheqin më shumë vëmendjen nxënësit apo ato me të cilat ata nuk pajtohen. Këto 

pjesë të tekstit të shkruara në anën e majtë ndryshe quhen citate, të cilat në anën e 

djathtë të fletës duhet të komentohen. 

Nxënësit kur ta kenë përfunduar punën, atëherë udhëzohen që brenda grupit, të 

diskutojnë për komentet e tyre. Pas diskutimit të bërë në kuadër të grupeve, ata arrijnë 

të përmbledhin citatet dhe komentet e përbashkëta në kuadër të grupit, të cilat grupi i 

ka pa të arsyeshme t’i komentojë. P.sh. 

Citate Komente 

Kultura 

................................... 

Kulturë 

materiale................... 

Kulturë 

shpirtërore................ 

Veprime (krijime) 

pozitive… 

Reflektimi: 

Është tërë ajo krijimtari (veprimtari) pozitive e krijuar nga 

shoqëria njerëzore 

Hyjnë ato krijime materiale si infrastruktura, ndërtesat 

rrugët, pjesë të ndryshme të arkitekturës, sheshet, teatrot, 

kinematë, bibliotekat, përmendoret etj. 

Religjioni, shkenca, edukata, morali, jurisprudenca etj. 

Në pjesë të kulturës hyjnë të gjitha ato veprime apo 

krijime pozitive të dobishme për shoqërinë . 

Mësimdhënësi kërkon që një përfaqësues nga secili grup të prezantojë 

komentet e tyre. Mësuesi duhet të ketë përgatitur komente të vetat me qëllim që të 

përqendrojë vëmendjen e nxënësve në pjesë të caktuara të tekstit, të cilat ia vlen të 

diskutohen. Në fund, mësimdhënësi do të parashtrojë për diskutim edhe këto pyetje: 

- Në cilën kulturë dominon korrupsioni? dhe 

- A mund të konsiderohet pjesë e kulturës? 

Pas diskutimit nxënësit udhëzohen të përmbledhin mësimin në formë të një 

pesëvargëshi për kulturën dhe korrupsionin . 

146

Pritshmëria: 


Korrupsioni 

mashtrues, përvetësues 

dëmton, shkatërron, varfëron 

Keqpërdorim i pozitës për interes personal 

Keqpërdorimi 

Nxënësit do të vërejnë se çfarë kategorie është korrupsioni në raport me 

kulturën, çka është kulturë dhe jo kulturë, cili është roli i kulturës në luftë kundër 

korrupsionit. Po ashtu, nxënësit do të kuptojnë se korrupsioni dënohet në të gjitha 

llojet e kulturave dhe institucionet shoqërore e shtetërore si dhe nga të gjitha normat 

apo sistemet: tradicionale, religjioze, shtetërore, etj. 

147


Mësim model 

Nexhmije Çollaku - Mësimdhënëse e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë dhe letërsi shqipe 

Klasa: VII 

Njësia mësimore: Poema e mjerimit - Migjeni 

Mjetet mësimore: Libri, fotografia, tabela, fletë A/4, lapsa etj. 

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësit duhet të jenë në gjendje: 

1. të përshkruajnë me shkrim pamjen nga fotografia për pesë minuta; 

2. të kuptojnë mesazhin që e përcjell autori përmes tekstit në “Poema e 

mjerimit”; 

3. të krahasojnë rrethanat shoqërore kur është shkruar poema me rrethanat në të 

cilat jetojmë sot; 

4. të gjykojnë për shkallën e problemeve sociale si rezultat i dukurive negative 

(korrupsioni, burokracia, keqpërdorimi, papërgjegjësia, familjarizimi). 


Evokimi: 

E Ese 5 minutëshe 10’ 

R Ditari dy pjesësh 20’ 


Në tabelë vendosim fotografinë, në të cilën paraqitet një shtëpi e vjetër me 

pullaz të prishur. Në qoshe të shtëpisë duke ndenjur anëtarët e familjes, pa e ditur se 

çfarë presin. Nga nxënësit kërkojmë që brenda dy minutave të shikojnë dhe të 

përqendrohen në foto. Pastaj kërkojmë nga ata që të përshkruajnë me pesë deri në 

gjashtë fjali pamjen e fotografisë. Më pas lexohen punimet e nxënësve. 


Nxënësit i udhëzojmë që të tërheqin një vijë në mes të fletores dhe në anën e 

majtë të vizës të shkruajnë citate më të pëlqyera nga poema, ndërsa në anën e djathë të 

shkruajnë komente rreth atyre citateve. Koha për aktivitetin e nxënësve është 15 

minuta. Pastaj mësimdhënësi vazhdon duke kërkuar nga nxënësit që të lexojnë citatet 

dhe komentet rreth atyre citateve. Mësimdhënësi kujdeset për të ruajtur kalimin nëpër 

përmbajtje të poemës nga strofa në strofë. 

Reflektimi: 

Tani e shkruajmë pyetjen në tabelë. 

“Cilat dukuri negative të shoqërisë sonë po ndikojnë në rritjen e problemeve 

sociale?” 

148


Kërkojmë nga nxënësit që të shkruajnë përgjigjet e tyre vetjake, para se të 

diskutojnë me zë. Pas disa minutash i ftojmë të shprehin idetë e tyre. Krijojmë një 

skemë të vendosjes së nxënësve në klasë dhe shënojmë shkurt përgjigjen e secilit mbi 

të. Kështu përcjellim se kush ka marrë pjesë në diskutim e kush jo. Nxisim 

shkëmbimin e ideve në mes nxënësve. Nëse përgjigja A ndryshon nga përgjigja B, 

atëherë kërkoni nga nxënësi i tretë të japë mendim plotësues. Mësimdhënësi nuk 

përgjigjet, por nxënësit i përgjigjen njëri tjetrit. Mësimdhënësi i përsërit argumentet e 

nxënësve dhe pyet nëse dikush ka ndonjë gjë për të shtuar. Pas diskutimit të pyetjes së 

parë, paraqesim edhe 3 pyetje tjera dhe i diskutojmë në të njëjtën mënyrë: 

Pse korrupsioni në shoqëri i rrit problemet sociale? 

A mund të luftohet korrupsioni në shoqëri? 

Si do të reagoni po të vëreni një veprim të korrupsionit ? 

149


Mësim model 

Ismet Peci – Mësimdhënës i Edukatës Qytetare 

Lënda: Edukata Qytetare 

Klasa: IX 

Njësia mësimore: Demokracia 

Mjetet mësimore: Libri, tabela, fletë,etj. 

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësit duhet të jenë në gjendje : 

- të vlerësojnë parimet e demokracisë; 

- të analizojnë se si krijohen dhe si përvetësohen nga shoqëria vlerat 

demokratike; 

- të shqyrtojnë disa nga armiqtë kryesorë të demokracisë, si 

p.sh.(kriminaliteti, pasiguria, korrupsioni, jotoleranca, injoranca, etj). 


E Stuhi mendimesh 10` 

R DRTA 20` 

R Klaster 10` 

Ora e mësimit mund të fillojë me një aktivitet nxehjeje, p.sh. shkruaje emrin 

vertikalisht dhe gjej folje për secilën shkronjë të emrit. 

I – imitova, 

S – sulmova, 

M- mësova, 

E – eca, 

T – tentova, 

Evokimi: 

Në fillim mësimdhënësi bën pyetjen: Ç´dini për demokracinë? Nga nxënësit 

kërkohet që në mënyrë individuale të shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet dhe më 

pas të bashkëpunojnë në dyshe për të këmbyer mendime. Në fund i tërë grupi diskuton 

dhe një përfaqësues i grupit i prezanton përgjigjet. 


Më pas mësimdhënësi kërkon nga nxënësit t´i hapin librat në faqe 33 dhe i 

drejton ata për të lexuar njësinë mësimore me ndalesa. Pjesa e parë përfshin materialin 

deri te “Parimet e qeverisjes demokratike”. Ndërkohë, mësimdhënësi shkruan titullin 

e mësimit në tabelë. Për të kuptuar se sa nxënësit kanë arritur të përfitojnë 

informacione nga pjesa e parë, mësimdhënësi i parashtron këto pyetje: 

Nga rrjedh fjala demokraci? 

Ku përmendet për herë të parë demokracia? 

Si kuptohet sot demokracia? 

150


Më pas mësimdhënësi kërkon nga 2-3 nxënës që të bëjnë parashikime për 

vazhdimin e mësimit, duke e bërë këtë pyetje: 

Ç´mendoni se do të ndodhë më tutje në pjesën tjetër të mësimit? 

Nxënësit hapin librat dhe lexojnë pjesën e dytë të mësimit “Parimet e 

qeverisjes demokratike”. Pas përfundimit të leximit, mësimdhënësi kërkon nga 

nxënësit që të krahasojnë përgjigjet e dhëna më parë me ato informacione që lexuan. 

Për të verifikuar shkallën e përvetësimit të njohurive nga pjesa e dytë, mësimdhënësi 

parashtron këto pyetje: 

- Si duhen trajtuar njerëzit në demokraci? 

- A duhet të ketë dallime për njerëzit para ligjit? 

- Kush duhet ta udhëheqë pushtetin, shumica apo pakica? 

- Duhet apo s’duhet kompromis në demokraci? 

- Ç´është qeverisja e kufizuar? 

Në këtë mënyrë vazhdohet leximi pjesë-pjesë. 

Pjesa e tretë përmban “Vlerat demokratike”. Pas përfundimit të leximit nga 

ana e nxënësve, mësimdhënësi parashtron këtë pyetje për të vlerësuar përfitimin e 

njohurive nga ana e nxënësve: 

- Si mund të arrihen vlerat demokratike? 

- Obligim i kujt është mbrojtja dhe promovimi i të drejtave të njeriut? 

Pjesa e katërt e njësisë mësimore përmban “Armiqtë e demokracisë”. Pyetjet 

në të cilat mësimdhënësi nxit diskutimin e nxënësve për përmbajtjen e pjesës së fundit 

janë: 

- Si mund të qëndrojë dhe përparojë demokracia? 

- Në çfarë mënyre duhet t’i kultivojmë vlerat demokratike? 

- Në cilat vende ka sukses demokracia? 

- Kush e rrezikon më së shumti demokracinë? 

Në fund, mësimdhënësi pyet nxënësit: 

A keni dëgjuar fjalën korrupsion? Ku shprehet ai? 

A ekziston korrupsioni në shkollë? Si mund ta luftojmë korrupsionin? A mundet 

shoqëria demokratike të zhvillohet me korrupsion? 

Reflektimi: 

Përgjigjet e nxënësve do të diskutohen me tërë klasën. 

Në këtë fazë të orës nxënësit do ta përgatisin nga një klaster në grup. Disa 

grupe do ta kenë fjalën qendrore, demokracia, ndërsa grupet tjera do ta kenë fjalën, 

korrupsioni. Klasterat e përgatitur nga grupet do t’i prezantojë përfaqësuesi i grupit. 

151


Mësim model 

Mirlinda Bytyqi – Mësimdhënëse e Edukatës Qytetare 


Klasa: VIII 

Njësia mësimore: Paraja dhe sistemi i pagesave 

Metoda mësimore: Individuale dhe grupore. 

Objektivat: Nxënësit deri në fund të orës mësimore duhet të jenë të aftë: 

-të numërojnë anët pozitive dhe negative të parasë; 

-të analizojnë funksionet që ka paraja; 

-të gjykojnë për përparësitë e përdorimit të parasë. 


Evokimi: 

Kërkoj nga nxënësit që të shënojnë ne fletore disa mendime për paranë dhe 

funksionin e saj. Disa nga shkrimet e nxënësve do të lexohen. Ndërkohë, 

mësimdhënësi i nxjerr disa fjalë kyçe nga shkrimet e nxënësve p.sh. 

Blerje, shitje, pasuri, shoqëri, gjithçka etj. 

Mësimdhënësi së bashku me nxënësit do të analizojnë fjalët kyçe. Më pas, 

mësimdhënësi do të kërkojë nga secili grup i nxënësve të formojnë nga një fjali me 

fjalët kyçe që janë të shënuara më lart. Një përfaqësues i grupit do të lexojë fjalinë e 

shkruar dhe do të tregojë argumentet pse e kanë zgjedhur ta shkruajnë pikërisht atë 

fjali. Pastaj mësimdhënësi u parashtron një pyetje të gjithë nxënësve: 

Cila është mundësia e pasurimit të shpejtë? 

Përgjigjet e nxënësve do të llogariten në përqindje: p.sh. 

a ) 20 % mendojnë duke punuar shumë; 

b ) 40% mendojnë duke keqpërdorur pozitën; 

c) 20% duke u marrë me punë ilegale; 

d) 20% me mashtrim. 

60 % e nxënësve mendojnë se me vjedhje dhe mashtrim është mundësia më e shpejtë 

për t’u pasuruar, pra me një fjalë pasurimi bëhet përmes korrupsionit. 


E Shkrim i lirë 15‘ 

R INSERT 20’ 


Nxënësit do të lexojnë njësinë mësimore përmes teknikës INSERT. Nxënësit 

do të shënojnë: 

152


- shenjën √ për informacionin që dinë 

- shenjën + për informacionin e ri 

- shenjën – për informacionin që e kundërshton atë që kanë ditur më parë 

- shenjën ? për informacionin që e kanë të paqartë ose kur kërkojnë më tepër 

informacion. 

Reflektimi: 

Përmes pyetjeve që ka përgatitur mësimdhënësi, nxënësit do të diskutojnë për 

përkufizimin e parasë, funksionet e saj, si dhe identifikimin e anëve pozitive dhe 

negative të parasë. Theks i veçantë do t’i kushtohet diskutimit për mënyrën e 

pasurimit dhe shpenzimit të pasurisë personale. Në fund do të jepet mesazhi se: “ 

Gjëja më e rëndësishme në jetë është të mbetesh njeri dhe jo person që ka para”. 

Detyrë shtëpie: 

Nxënësit do të shkruajnë nga një shkrim të shkurtër me temën: “Ndershmëria 

dhe paraja”. 

153


Mësim model 

Hajrije Balidemaj – Mësimdhënëse e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë dhe Letërsi Shqipe 

Klasa: VIII 

Njësia mësimore: Me fol shqip - Kiço Blushi 

Mjetet mësimore: Leximi letrar 8, fletë A4, markera etj. 

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësit do të jenë në gjendje: 

1. të krijojnë një shkrim të lirë me disa fjalë (terma) paraprakë të mësimit; 

2. të analizojnë ngjarjet në tregim; 

3. të veçojnë porosinë që na del nga ky tregim; 

4. të vlerësojnë pasojat nga dhënia e ryshfetit. 


Evokimi: 

E Parashikimi me terma paraprak 10’ 

R Tabela e parashikimeve 20’ 

R Shqyrtimi i përbashkët 10’ 

Në fillim, mësimdhënësja u flet nxënësve për shkrimtarin dhe për tiparet 

themelore të kombit. Më pas ajo ndalet të shtjellojë temën “Me fol shqip” përmes së 

cilës shkrimtari Kiço Blushi na përkujton përndjekjen (dëbimin) e shqiptarëve nga 

Kosova për në Turqi në vitin 1956 dhe regjimin e autoriteteve të sigurimit të asaj kohe 

serbo-jugosllave. Më konkretisht mësimdhënësja flet për grumbullimin e armëve. Me 

këto të dhëna, mësimdhënësja i njofton nxënësit me këtë ngjarje të rëndësishme në 

shekuj për kombin shqiptar dhe migrimin në tërësi. Për të shkruar një tregim të 

shkurtër nxënësit do t'i kenë për orientim këto fjalë: 

- jeta-burgu 

- dera-ryshfeti 

- dëbimi-asimilimi 

- gjuha shqipe-gjuha e huaj. 

Qëllimisht janë zgjedhur këto fjalë, sepse mësimdhënësja është e bindur se 

edhe shumica e nxënësve kanë pasur fatin të dëbohen ose familjarët e tyre janë dëbuar 

kohë më parë nga Kosova gjatë viteve (1997-1999). Pas 5 minutash të shkrimeve 

individuale disa nga nxënësit do të lexojnë shkrimet e tyre. 


Mësimdhënësi i njofton nxënësit se do të lexojnë me ndalesa njërin nga 

tregimet e zgjedhura të Kiço Blushit, të titulluar "Me fol shqip". Mësimdhënësi u 

sugjeron nxënësve që gjatë leximit të pjesëve të krahasojnë se sa kanë të përbashkëta 

pjesët që do t’i lexojnë, me shkrimin e tyre. Në ndërkohë, mësimdhënësi përgatit 

154


tabelën e parashikimeve dhe kërkon nga nxënësit që ta përgatisin nga një të tillë në 

fletët e tyre. Nxënësit lexojnë pjesën deri te ndalesa e parë. Pas leximit kërkohet nga 

nxënësit që të japin ide se çfarë do të ndodhë në pjesën e dytë dhe provat pse 

mendojnë ashtu. Këto informacione shënohen në kolonën e parë dhe të dytë të tabelës 

së parashikimeve. Tani nxënësit duhet të tregojnë se çfarë ndodhi. Të gjitha 

informacionet e tyre shënohen në kolonën e tretë të tabelës së parashikimeve. Para se 

të lexojnë pjesën e tretë, kërkoj nga nxënësit të japin ide se çfarë do ta presë tani Bek 

Hajrinë. Njëkohësisht do të kërkohet nga nxënësit të mendojnë se si do të zhvillohet 

ngjarja dhe se çfarë fundi parashohin, si dhe të ofrojnë prova pse mendojnë ashtu. 

Idetë e tyre shënohen në tabelën e parashikimeve dhe procedura e mësipërme 

përsëritet deri sa të lexohet edhe pjesa e fundit e tregimit. Pas leximit të pjesës së 

fundit, mësimdhënësi pyet nxënësit: 

Bek Hajria ishte i dënuar me 15 vjet burg. Po të kishte rast të lirohej, si mendoni, 

çfarë porosie do t’u jepte të tjerëve dhe pse mendoni kështu? 

Reflektimi: 

Me anë të teknikës Shqyrtimi i përbashkët i bëj këto pyetje: 

1. A e prisnit një përfundim të tillë, apo doli ndryshe? 

2. A keni pasur në jetën tuaj përvojë të ngjashme? 

3. Çfarë e karakterizon motrën, provoni të justifikoni me ndonjë rast të përafërt? 

4. Përshkruani gjendjen shpirtërore të motrës pas takimit me të vëllain. 

5. Për cilat kohë dhe vite bëhet fjalë në tregim? 

6. A mendoni se po përsëritet historia jonë kombëtare? Bëni një krahasim. 

Në të gjitha këto pyetje do të përgjigjen nxënësit duke dhënë argumente nga ngjarjet 

tona aktuale. 

Në fund, nxënësve u parashtrohen edhe këto pyetje: 

1. Çfarë humbim si komb nëse asimilohemi? 

2. A ja vlen sakrifica për gjërat e tilla? 

3. A është mirë të paguajmë ryshfet për raste të tilla? 

4. Dhënia e ryshfetit në këtë rast a mendoni se është korrupsion? 

155


Mësim model 

Hajrije Balidemaj - Mësimdhënëse e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë shqipe dhe letërsi 

Klasa: IX 

Njësia mësimore: Paraja - Hasan Zyko Kamberi 

Mjetet mësimore: Leximi letrar 9, letra A4, markeri, tabela, shkumësi etj. 


1. të numërojnë disa nga poezitë e shkruara nga Hasan Zyko Kamberi; 

2. të dallojnë shkrimtarët humanistë nga bejtexhinjtë; 

3. të analizojnë poezinë; 

4. të gjykojnë për fuqinë e parasë. 


Evokimi: 

E Stuhi mendimesh 10’ 

R DLTA 20’ 


Në fillim i pyes nxënësit se çfarë dinë për autorin. Më pas kërkoj nga nxënësit 

që të bëjnë një dallim mes shkrimtarëve humanistë dhe bejtexhinjve. Mendimet e 

nxënësve shënohen në tabelë. 


Do t’i njoftoj nxënësit se sot do të lexojnë një poezi nga H. Z. Kamberi, dhe ua 

bëj me dije se leximin do ta bëj unë me tri ndalesa. Nxënësve u sugjerohet që gjatë 

leximit të pjesëve, ata t’i nënvizojnë fjalët e panjohura me që është një tekst më pak i 

njohur për nxënësit (bëhet fjalë për tekstet e vjetra). 

Pas leximit të pjesës së parë dhe sqarimit të fjalëve të panjohura i pyes 

nxënësit: 

>Çfarë mendoni, çfarë poezie është kjo? 

>Kush përfshihet në ngjarje? 

>Ku bie theksi në këto vargje? 

Kam kujdes që brenda nxënësve të zhvillohet një diskutim konstruktiv. 

Vazhdoj me ndalesën e dytë me të njëjtën mënyrë duke lexuar, nënvizuar, 

sqaruar dhe 

analizuar vargjet e lexuara. Bëj pyetjet: 

>Si përshkruhet mbreti? 

>Po shërbëtori? 

156

Tregoni raportet e tyre? 


Kërkoj që sa më shumë nxënës të përfshihen në dhënien e përgjigjeve. 

Vazhdoj leximin e ndalesës së tretë me të njëjtën mënyrë duke lexuar, 

nënvizuar, sqaruar 

dhe analizuar vargjet e lexuara. Bëj pyetjet: 

>Çfarë i dallonte personazhet? 

>Çfarë i lidhte? 

>Si trajtohet paraja? 

>Sa kishte fuqi paraja? 

Pyetjet e parashtruara do t’i orientojnë nxënësit për të arritur deri te mesazhi i 

vjershës. 

Reflektimi: 

Kërkoj nga nxënësit që të shkruajnë një pesëvargësh në fletët A4 me një porosi 

të autorit 

si p.sh 

Paraja 

e ndytë e turpshme 

fitohet, shpenzohet, korruptohet 

Paraja të pasuron, të turpëron dhe të korrupton. 

Monedha 

157


Mësim model 

Drita Kadriu – Mësimdhënëse e Biologjisë 

Lënda: Biologji 

Klasa: VI 

Njësia mësimore: Shumëllojshmëria dhe rëndësia ekonomike e farëzhveshurave 

Mjetet mësimore: Libri, fotografia, tabela, fletë A/4, lapsa 

Objektivat: Nxënësi në fund të orës mësimore do të arrijë: 

1. të numërojë së paku katër lloje të farëzhveshurave; 

2. të përshkruajë mënyrën e shumimit të farëzhveshurave; 

3. të krahasojë rëndësinë ekonomike të farëzhveshurave dhe dëmet që 

shkaktohen nga prerja e pyjeve. 


Evokimi: 



R Tabela T - Rrjeti i diskutimit 10’ 

Ndahen nxënësit në grupe nga pesë. Atyre u shtrojmë pyetjet: 

1. Çfarë po shihni në fotografi? 

2. Cilat bimë quhen bimë të larta? 

3. Si i kanë gjethet këto bimë? 

4. A dini ndonjë prej llojeve të farëzhveshurave? 

Përgjigjet e nxënësve i shkruajmë në tabelë duke krijuar një listë me informacione. 


Hapet libri dhe lexohet mësimi duke i vendosur shenjat e INSERT-it. Më pas 

do të plotësohet tabela e insertit. 

√ + - ? 

Nxënësit do të plotësojnë shtyllën e parë të tabelës (√) INSERT me njohuritë 

që kanë për farëzhveshurat. Në shtyllën e dytë (+) do të vendosin informacionet e reja 

që i marrin nga teksti. Në shtyllën e tretë (-) vendosin shënimet për ato informacione 

që në tekst dalin ndryshe nga ato që dinin. Në shtyllën e fundit (?) shkruajnë pyetjet 

ose kërkesat që kanë nevojë për sqarime. Diskutimi vazhdon në grup e pastaj bëhet 

një diskutim i hapur rreth informacionit të ri, që mësuan si dhe të çështjeve të paqarta 

që kanë nxënësit. 

158

Reflektimi: 


Nxënësve u shtrojmë pyetjen: 

Prerja e pyjeve nga ana e njerëzve a paraqet keqpërdorim apo nevojë për 

ekzistencë? 

Kërkojmë nga nxënësit që argumentet, pse prerja e pyjeve është keqpërdorim 

t’i rendisin në anën e majtë të tabelës T. Ndërsa, në anën e djathtë të tabelës T t’i 

shënojnë argumentet, pse prerja e pyjeve është nevojë për ekzistencë. 

Pasi që grupet të kenë renditur arsyet për të dyja rastet, ftojmë nxënësit në 

mënyrë individuale të vendosin se çfarë ndjejnë për këtë çështje. Pastaj i ftojmë të 

gjithë nxënësit që mendojnë se prerja e pyjeve është keqpërdorim të lëvizin në anën e 

majtë të klasës, ndërsa ata që mendojnë se prerja e pyjeve paraqet nevojë për 

ekzistencë të lëvizin në anën e djathtë të klasës. Ata që janë të pavendosur qëndrojnë 

në fund të klasës. Nxënësve duhet t’iu lëmë kohë të debatojnë 4-5 minuta. Kërkojmë 

që një vullnetar për secilin grup të paraqes qëndrimet e secilës anë në kohë të caktuar. 

Gjatë këtij aktiviteti duhet të respektohen tri rregulla kryesore: 

1. duhet të lejojmë që nxënësi të mbrojë paraqitjen e tij; 

2. duhet të jemi të durueshëm për qëndrimet e ndryshme; 

3. të lejohen lëvizjet e nxënësve prej njërës anë në tjetrën si rezultat i ndryshimit 

të qëndrimeve. 

Në fund mësimdhënësi përmbledh qëndrimet e klasës rreth keqpërdorimeve të 

pyjeve. 

159


Ilir Sejdiu – Mësimdhënës i Historisë 

Mësim model 

Lënda: Histori 

Klasa: VIII 

Njësia mësimore: Revolucioni socialist i tetorit 

Metoda mësimore: Zhvillim 

Mjetet mësimore: Libri, Fletët e bardha format A4, Tabela etj. 

Fjalët kyçe: Perandoria ruse, parlamentin (Duma), qeveria e përkohshme, 

centralizimi ekonomik etj. 

Objektivat: Deri në fund të orës mësimore nxënësit do të jenë në gjendje: 


Evokimi: 

- të identifikojnë shkaqet e revolucionit; 

- të analizojnë synimet e bolshevikeve; 

- të paraqesin personalitetet kryesore të bolshevikëve; 

- të informohen me mënyrën e krijimit të pronës shoqërore dhe 

centralizimin e ekonomisë etj. 


R DRTA 30’ 

R Ese 5’ 

Në këtë fazë të orës parashtrojmë pyetje dhe kërkojmë nga nxënësit të japin 

idetë e tyre si: 

-Ç`është revolucioni? 

-Pse janë organizuar revolucionet në shoqërinë njerëzore në periudha te 

caktuara kohore? etj. 


Në këtë fazë, kërkojmë që nxënësit ta lexojnë njësinë mësimore me ato 

ndalesa, që ne i kemi paraparë dhe në secilën pjesë, kemi përgatitur pyetjet të cilat na 

ndihmojnë të shtjellojmë secilën pjesë. 

Ja disa nga pyetjet: 

- Çfarë gjendje ekonomike ishte në Rusi në kohën e perandorisë? 

- A ka mundësi keqpërdorimi, manipulimi etj., në qeverisje të 

monarkisë absolute dhe tregoni, si? 

- Cilat ishin pasojat e krijimit te pronës shoqërore në Rusi? 

Këtu do të ndërlidhesha se një gjë e tillë e veprimit do të krijonte kushte dhe 

hapësirë për keqpërdorim, manipulim dhe korrupsion. Do t’i njoftojë nxënësit se në 

160


qoftë se në një shoqëri ka korrupsion, aty asnjëherë nuk do të mund të ketë zhvillim 

ekonomik, standard të lartë jetësor etj. 

Reflektimi: 

Në fazën përfundimtare kërkojë nga nxënësit që në mënyrë individuale ta 

paraqesin nga një ese. P.sh “Revolucioni Socialist i Tetorit”. Në fund do të kërkoj nga 

disa nxënës që të lexojnë esetë e përgatitura. 

Pritshmëria: 

Nxënësit do të informohen se Revolucioni i tetorit ishte organizuar nga 

bolshevikët me në krye V. I. Leninin. Pas ardhjes në pushtet bolshevikët vendosën një 

regjim diktatorial. Edhe pasardhësi i Leninit, Stalini kishte pretendime të pakufizuara, 

mënyra e qeverisjes si dhe centralizimi ekonomik krijuan kushte për korrupsion, 

papërgjegjësi dhe mos punë. 

161


Mësim model 

Lindita Kabashi – Mësimdhënëse e Gjuhës Angleze 

Lënda: Gjuhë angleze 

Klasa: Vll 

Njësia mësimore: Filmi 

Mjetet mësimore: Libri, tabela, shkumësi, letër A4, lapsi etj. 

Objektivat: Nxënësit deri në fund të orës mësimore do të jenë në gjendje: 

- të numërojnë disa nga profesionet e nevojshme për realizimin e filmit; 

- të dallojnë llojet e filmave; 

- të krahasojnë punën e kameramanit me punën e regjisorit; punën e redaktorit 

me punën e drejtorit të filmit, punën e moderatorit me punën e frizerit etj. 

- të analizojnë xhirimin e filmit. 

Zhvillimi i mësimit : 

Evokim: 


R DRTA 20’ 

R Klaster 10’ 

Në fillim nxënësit njoftohen me temën. Mësimdhënësi thekson faktin se filmi 

luhet prej artistëve të ndryshëm dhe në skena të ndryshme etj. Për të kuptuar se çfarë 

para njohurish kanë nxënësit rreth filmit, mësimdhënësi i drejton këto pyetje: 

- Do you like to watch T.V? 

- Which kind of programs do you like? 

- Do you like film? 

- Have you seen a film this week? 

- What was it? 

- Did you enjoy it? 

- Was it interesting? 

- Was it frightening? 

- Who was in it? 

Mësimdhënësi do të kërkojë që sa më shumë nxënës të japin përgjigje. Ndërkohë 

mësimdhënësi bën pyetjen: 

films? 

- What do you think, is there any corruption during the process of making 

- Can you mention some of the abuses which may appear at the film? 

- Do you think that corruption reduces the quality of film? 

Përgjigjet në këto pyetje do të diskutohen me tërë klasën. 

162



Pas përgjigjeve në pyetje, nxënësit hapin librat në faqe 80 dhe fillojmë me 

ushtrimin e parë duke bërë lidhjen e fotografive me fjalitë e dhëna, gjë e cila na 

mundëson që të bëjmë edhe dallimet e llojeve të filmave. Gjatë lidhjes së fotove me 

llojet e filmit, nxënësit do t’i nënvizojnë fjalët e panjohura. Pasi të përfundojmë 

ushtrimin e parë, mësimdhënësi i pyet nxënësit: 

- Do you like an adventure movie? 

- Would you like to be an actor? 

- Would you like to watch a crime thriller? etc. 

Mësimdhënësi vazhdon me ushtrimin e dytë: Nxënësit bëjnë lidhjen e 

personave në fig. me fjalitë e dhëna në libër e më pas krahasojnë punët e tyre. Pas 

përfundimit të ushtrimit të dytë mësimdhënësi parashtron këto pyetje: 

- What does the director do? 

- Who are the stars of a film? 

- What does the customer designer do? 

- Can you compare the job between director and editor, customer 

designer and make-up artist? etc. 

Mësimdhënësi vazhdon me ushtrimin e tretë. Nxënësit punojnë në qifte duke i 

bërë pyetje njëri- tjetrit dhe duke dhënë përgjigje rreth filmit dhe punëve në film. Pasi 

nxënësit të përfundojnë me ushtrimet, ata fillojnë të bëjnë analizën e xhirimit të filmit. 

Gjate analizës nxënësit vërejnë se gjatë xhirimit të filmit mund të hasim në 

keqtrajtime, mashtrime, dhunë, në persona të ndershëm e të pandershëm. Pra, me një 

fjalë edhe në film ekziston korrupsioni, të cilin duhet ta luftojmë me qëllim të ruajtjes 

së cilësisë së filmit. 

Reflektimi: 

Nxënësit janë të ndarë në grupe. Secilit grup i jepet që të përgatisë nga një 

klaster me temën filmi. Nxënësit do të udhëzohen që brenda klasterit, të përfshijnë 

edhe informacione të ndryshme se si mund të luftohet paraqitja eventuale e 

korrupsionit në film. Më pas grupet prezantojnë punën e tyre. 

Pritshmëria: 

Analiza e situatave të ndryshme u ndihmon nxënësve që ta kuptojnë dukurinë 

e korrupsionit më mirë. Situatat e zgjedhura nga jeta reale i mësojnë nxënësit që të 

kenë një vlerësim kritik të realitetit dhe të kërkojnë mënyra që të jetojnë me nder. Në 

mendjen e tyre nxënësit do të krijojnë një model të shoqërisë, në të cilin do të jetojnë 

të gjithë të barabartë, gjë që e paraqet edhe esencën e Demokracisë. 

163


Mësim model 

Adem Gavazaj – Mësimdhënës i Edukatës Qytetare 


Klasa: X 

Njësia mësimore: Krimi dhe format e tij 


- të përshkruajnë format e krimit; 

- të analizojnë format e shfaqjes së krimit; 

- të vlerësojnë pasojat që sjellin format e krimit; 

Zhvillimi i mësimit : 

Evokimi: 

E Parashikim me terma paraprak 10’ 

R Kubimi 25’ 

R Ese 10’ 

Në tabelë mësimdhënësi shkruan termat: 

shtet, qeverisje, ryshfet, grabitje, vrasje, rrëmbim. 

Nga nxënësit kërkoj të parashikojnë dhe të shkruajnë një ngjarje në të cilën do 

të përdorin termat e paraqitur në tabelë. Pas përfundimit të shkrimit disa nxënës do të 

lexojnë tregimet e tyre. 


Nxënësit janë të ndarë në grupe (katër deri në gjashtë nxënës). Atyre u jepet 

detyra që të lexojnë njësinë mësimore "Krimi dhe format e tij”. Në ndërkohë secilit 

grup i jepet nga një kub me dimensione të faqeve 15 deri në 20 cm. Në secilën faqe të 

kubit shkruhen fjalët: Përshkruani, krahasoni, shoqëroni, analizoni, zbatoni dhe 

argumentoni. Nxënësit me kujdes do të lexojnë tekstin dhe do të mundohen të gjejnë 

përgjigjet për secilën faqe të kubit. Për secilën faqe mësimdhënësi do të kërkojë nga 

nxënësit: 

1. të përshkruajnë format e krimit. 

2. të krahasojnë format e krimit. 

3. të shoqërojnë krimin me dukuritë tjera negative në shoqëri. 

4. të analizojnë të këqijat që i sjellin shoqërisë të gjitha format e krimit. 

5. të tregojnë faktorët që ndikojnë në rritjen e krimit. 

6. të vlerësojnë dëmet që i sjellin shoqërisë, të gjitha format e krimit, qoftë nga 

aspekti shoqëror, ekonomik, politik etj. 

164


Çdo grup do të përgjigjet me shkrim në të gjitha kërkesat e faqeve të kubit. Në 

fund mësimdhënësi do të kërkojë që një përfaqësues i grupit të prezantojë vetëm 

punën që ka bërë grupi rreth një faqeje të kubit, në mënyrë që të gjitha grupet të 

përfshihen në procesin e të nxënit. 

Reflektimi: 

Në këtë fazë të orës, mësimdhënësi kërkon nga nxënësit që të hartojnë një ese 

pesë minutëshe me titull: “Qeverisja e korruptuar e shndërron vendin në vend të 

kriminalitetit, hajdutërisë dhe imoralitetit”. Disa punime të nxënësve do të lexohen 

para gjithë klasës. 

165


Mësim model 

Hysen Berisha – Mësimdhënës i Filozofisë 

Lënda: Filozofi 

Klasa: XI 

Njësia mësimore: Pikëpamjet filozofike –sociale të Makiavelit 

Mjetet mësimore: Libri, fletoret, lapsat, shkumësat, tabela, Shpuza 


- të shqyrtojnë pikëpamjet filozofike të Makiavelit; 

- të analizojnë rrethanat shoqërore e politike të veprimit; 

- të artikulojnë koncepcionet politike, nocionin politik dhe personalitetin 

e politikanit; 

- të identifikojnë themeluesin e shkencave politike moderne; 

- të gjykojnë për ndershmërinë e politikanëve. 


Evokimi: 



R Shqyrtimi kategorizues 15’ 

Mësimdhënësi kërkon nga nxënësit që të përkufizojnë fjalën Politikë dhe të 

gjejnë se kush ishte themelues i politikës. Disa nga idetë e nxënësve do të shënohen 

në tabelë. 


Mësimdhënësi kërkon nga nxënësit që t’i hapin librat dhe ta lexojnë me 

vëmendje njësinë mësimore në faqe 173. Nxënësit gjatë leximit udhëzohen të përdorin 

shenjat e INSERT-it: 

√ për informacionin që dinë; 

+ për informacionin e ri; 

- për informacionin që e kanë ditur ndryshe; 

? për informacionin që e kanë të paqartë. 

Reflektimi: 

Mësimdhënësi në fund të orës mësimore së bashku me nxënësit do të shënojnë 

në tabelë një rrjetë, në të cilën do të kategorizohen informacionet e ndryshme, që kanë 

të bëjnë me politikanët dhe korrupsionin. Një kategorizim i mundshëm do të ishte: 

166


Pikëpamje 

filozofike-sociale 


Qëllimi arsyeton 

mjetin 

Në fund mësimdhënësi e përmbyll temën me disa fjalë të shkurtra. Ai i njofton 

nxënësit se politika e ka prejardhjen prej Makiavelit, se politikani e përdor dhunën 

dhe dinakërinë për mbajtjen e pushtetit. Po ashtu, mësimdhënësi shton se politikanët 

nuk zgjedhin mjete për arritjen e qëllimeve të tyre dhe shpesh korruptohen gjatë 

arritjes së qëllimeve. 

167 

Politikani s'duhet 

të jetë frikacak 

Themelues i Politikës 

Politikani duhet të jetë 

Dhelpër dhe Luan 

Tregon se Politika 

është e ndarënga Etika 

Dhelpër-dinakëri 

Luan-dhunë 

Politika është 

udhëheqswja ose 

deshtim i shtetit


Mësim model 

Agron Gashi – Mësimdhënës i Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe 

Lënda: Gjuhë shqipe 

Klasa: XI 

Njësia mësimore: Përemrat vetorë 

Mjetet mësimore: Materiale të përgatitura (të fotokopjuara), fletë pune, tabela, 

markera etj. 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësit duhet: 

- të klasifikojnë saktë përemrat vetorë në gjuhën shqipe; 

- t’i gjejnë dhe t’i përdorin në tekst përemrat vetorë; 

- të funksionalizojnë rolin e përemrave vetorë. 


Evokimi: 


R Clipping 20’ 

R Plotësim i zbrazëtirave të tekstit + Ditari trepjesësh 15’ 

Fillimisht, nxënësit në çift shkruajnë në fletore sa më shumë përemra të llojeve 

të ndryshme, duke ripërsëritur ato që kanë mësuar më parë. Në këtë mënyrë, përveç që 

vënë në funksion njohuritë e tyre të mëparshme, gjithashtu edhe mësimdhënësi merr 

informacion të duhur për nivelin e përvetësimit të përemrave dhe rregullave 

gramatikore nga ana e nxënësve dhe përvojat e tyre praktike. 

Duke përdorur lapsa me ngjyra të ndryshme, nxënësit formulojnë një 

KLLASTER, dhe në mes vendosin përemrin. Pastaj në rrathët e përdegëzuar vendosin 

llojet e përemrave: vetorë, vetvetorë, pyetës, dëftorë, lidhorë, pronorë dhe të 

pacaktuar. Përdegëzimi kllasterik, përveç në fletore, nga mësimdhënësi formulohet 

edhe në tabelë dhe së bashku me nxënësit plotësohet radhazi, njëri pas tjetrit duke 

shtruar pyetje dhe duke marrë përgjigje. 

Realizimi kuptimit: 

Mësimdhënësi për realizimin e kësaj njësie mësimore me qëllim të 

inkorporimit të temës së antikorrupsionit, zgjedh materiale të ndryshme nga gazeta që 

kanë të bëjnë me temën në fjalë dhe një tekst artistik autorial. Secilit grup i 

shpërndahet nga një material i zgjedhur, i cili në fokus ka korrupsionin. Nxënësit sipas 

udhëzimeve lexojnë materialin, njëkohësisht, në mënyrë individuale bëjnë përpjekje 

që t’i gjejnë përemrat vetorë. 

168


Gjithashtu, teksti autorial është i strukturuar në atë mënyrë që në vete ngërthen 

një mori përemrash vetorë të cilët luajnë rolin e ndërtekstit artistik. Teksti në fjalë, 

parë në nivelin tematik, në një formë ose tjetër shtron korrupsionin. Formulimi është i 

tillë që në pjesën me të madhe të funksionalizojë përemrat; me theks të veçantë 

përemrat vetorë, pa përjashtuar këtu strukturimin e rrëfimit (tregimit) me një emër 

shënjues të personazhit, i cili do ta bartë rolin kryesor të të korruptuarit. Këso mënyre, 

do të identifikohet edhe roli i përemrit i cili në pjesën me të madhe zëvendëson emrin. 

Pas leximit të materialeve të përgatitura (dhe të fotokopjuara), mësimdhënësi 

përmes pyetjeve të shtruara, vërteton saktësinë e gjetjes së përemrave vetorë. Nxënësit 

përgjigjen duke nënvizuar përemrat në fjalë, njëkohësisht duke luajtur rolin e një 

lexuesi informativ rreth temës së shtruar mbi korrupsionin. Së fundi, duke dhënë 

përgjigje dhe gjykime kontekstuale, fillojnë të ndërtojnë ditarin trepjesësh të cilin 

duhet ta plotësojnë me përemra vetorë. Duke qenë se një tekst p.sh. siç është ai i 

gazetave nuk përfshin brenda vetës të gjithë përemrat vetorë, themi që bashkëpunimi 

në grup është i domosdoshëm për të përplotësuar njëri –tjetrin me të cilën fazë 

kalojmë në reflektim. 

Reflektimi: 

Në këtë fazë, nxënësit përveç që duhet të ndërtojnë ditarin trepjesësh për t’i 

kristalizuar dijet, përfundimisht plotësojnë edhe zbrazëtirat e tekstit të përgatitur në 

atë mënyrë që do të ketë prapë në fokus korrupsionin, në të njëjtën kohë për të marrë 

dhe për të dhënë mesazhin adekuat për korrupsionin dhe pasojat e tij për shoqërinë. 

Sidomos, në plotësimin e zbrazëtirave të tekstit duhet ngritur në nivel mesazhi 

çështjen e korrupsionit. 

Ditari trepjesësh 

Veta Nr. Njëjës Nr. Shumës 

I. Unë Ne 

II. Ti Ju 

III. Ai, Ajo Ata, Ato 

Plotësim i zbrazëtirave të tekstit 

Korrupsioni t’i humb vlerat njerëzore. 

....... a do ta bëje një gjë të tillë? 

...... kurrë nuk do të korruptohesha. 

...... që korruptohet, nuk do të ketë respektin e të tjerëve. 

...... që korruptohen duhet të skuqen para situatave të tilla. 

....... së bashku mund ta parandalojmë korrupsionin, para se ta luftojmë atë. 

Korrupsioni është sëmundje për shoqërinë. 

169


Lavdi parasë së shkretë! 

(Rrëfimi është bazuar nga një ngjarje e vërtetë) 

Ndaj mesnatës, kur hëna ishte ngjitur tej majës së dardhës së egër dhe hija e 

saj ishte bërë akoma më e vogël, matanë pllajës së fshatit të vogël e të harruar fare 

nga bota, shtëpia e Guri Bardhit ziente në një ulërimë dhembjeje, në një psherëtimë 

lindjeje. Nëna e Drinit, ajo burrëresha që muaj më parë nuk kishte nxjerrë pikë loti 

për vdekjen e të shoqit, po priste një jetë të re. Drini, mbase një vëlla a motër. Të 

paktën të shtohej shtëpia, që të kishte sado pak ta përkundte dhembjen dhe 

katandisjen, që ua kishte lënë pas vdekja e babait. 

Dhimbjet e lindjes po bëheshin me të forta…Drin Gurbardhi s’dinte çfarë të bënte për 

ta dërguar nënën gjer në spital. Sidoqoftë, ai mbante mend shtëpinë e taksistit në krye 

të fshatit të tij. Si një hije e vogël, vetëtimthi, me sugjerimin e së ëmës, doli dhe e 

kërkoi teze Florën e cila shquhej për përkujdesjen e madhe që tregonte në raste të 

vështira si kjo. Ajo, ishte në gjendje, madje një javë të tërë të mos shtinte gjumë në sy. 

Shpesh thoshte: 

- Unë jam si ai lisi plak që mbi të përplasën të gjitha rrufetë e kohës. 

Drini fshiu djerset, që ishin përzier me vesën e mëngjesit të hershëm dhe mori 

frymë thellë. Ai ndjeu një shfryrje si të përvajshme nga brenda, meqë më në fund e 

solli nënën aty ku duhej, në spitalin e qytetit më të madh dhe plot dritë. Derisa priste 

të dera, ai mendoi që të hynte dhe të kuptonte nëse kishte ndodhur diç me të ëmën. 

Sapo u afrua, portieri, një mesoburrë zeshkan dhe faqe fryrë e ndaloi, madje me një 

nënçmim të madh. Përderisa Drini i rrinte përballë me sy të mekur, dy tre grupe 

njerëzish hynë brenda vetëm me një të lëvizur të kokës. Drini me sy e pa se si njëri 

nga ta futi dorën në gjep dhe s’i foli fare…. 

Dikur vonë, me insistimin e njërës prej motrave mjekësore, Drini hyri brenda. Ai u 

befasua kur nënën e gjeti akoma duke u përpëlitur me dhimbje të forta që do ta 

shkundnin edhe gurin. I lodhur, më shumë nga mërzia, provoi të merrte informacione 

për gjendjen e nënës nga infermieret, por mezi mori një përgjigje të shkurtë dhe të 

prerë: 

- Nëna e juaj duhet të lind me prerje cezare, prandaj duhet enkas për ta thirrur 

doktorin e veçantë. Dhe për këtë duhet…. 

Nga shenjat e duarve, Drini kuptoi se aty kërkoheshin para. Fshiu ballin e djersitur, i 

lëshoi një shikim nënës dhe me vrap si plumbi i pushkës doli jashtë. Pas gati një ore, u 

kthye i ndalur fryme. Diçka shtrëngonte në dorë. Mbase të holla.... Një Zot e di ku 

mund t’i ketë marrë ?!! Vetëm dihej që babai i tij, ndjesë pastë, në këtë qytet kishte 

pasur një mik të mirë. Iu afrua njërës prej infermiereve dhe ia lëshoi në dorë ato që i 

kishte. Ajo vetëm tha: 

- Ti rri i qetë, tani do ta thërrasim mjekun….! 

Përderisa iu afrua nënës dhe i foli më zë të përgjëruar, dy infermiere ia bëhen aty 

pranë. 

- Eja në sallë! 

Drini doli jashtë i humbur fare. Me padurim priste një lajm nga “lartë”. 

Pas dyzetë minutash, infermierja që më herët i shtrëngoi dorën, doli dhe i tregoi 

që ishte shtuar edhe me një motër. 

Drini mori frymë thellë dhe në vete pëshpëriti fjalët: 

“Lavdi parasë së shkretë!” 

170

SHTOJCA IV 

Materiale për trajnim


172


173


174


175


176


177


178


179


180


181


182


183


184


185


186


187


188


189

EDUKIMI ANTI-KORRUPSION NË SHKOLLAT E MESME mjet ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?