You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
www.wyborcza.<strong>pl</strong> wychodzi 24 godziny na dobę<br />
1<br />
MODEL ODPOWIEDZI<br />
Nr<br />
zadania<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
Model odpowiedzi Punktacja<br />
Za poprawne wpisanie liczby chromosomów i chromatyd – 1 punkt, za podanie<br />
nazwy procesu, jakiemu podlega DNA – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: SPERMATOCYTY I rzędu (2n 4c), SPERMATYDY<br />
(1n 1c); DNA ulega re<strong>pl</strong>ikacji.<br />
Za podanie dwóch rodzajów przekształceń – 1 punkt, za podanie funkcji<br />
i pochodzenia akrosomu – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: np. usunięcie większej części cyto<strong>pl</strong>azmy,<br />
przemieszczenie mitochondriów do wstawki, wykształcenie witki; akrosom<br />
powstał z aparatu Golgiego i produkuje enzymy, które trawią osłonkę komórki<br />
jajowej, umożliwiając wniknięcie <strong>pl</strong>emnika.<br />
Za poprawne podpisanie rysunku – 1 punkt, za wyjaśnienie zasady działania<br />
narządu równowagi – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: 1 – kanały półkoliste (błędnik), 2 – ślimak.<br />
Kanały półkoliste są wypełnione płynem i zawierają ziarenka węglanu wapnia<br />
– otolity. Ruchy głowy powodują przemieszczanie się płynu i otolitów,<br />
co wywołuje pobudzenie komórek zmysłowych. Powstają impulsy nerwowe<br />
przekazywane nerwem równowagi do mózgu, gdzie są analizowane,<br />
dostarczając informacji o zmianach w ułożeniu ciała .<br />
Za wpisanie prawidłowych nazw mutacji – 1 punkt, za podanie nazwy zespołu<br />
wad genetycznych – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: zygota z trzema chromosomami 21 – trisomia, zygota<br />
z jednym chromosomem 21 – monosomia; zespół Downa<br />
Za prawidłowe uzupełnienie pól kolumny 1 i 4 oraz pól kolumny 2 i pól<br />
kolumny 3 – po 1 punkcie, razem – 3 punkty<br />
poprawna odpowiedź: 1. brak jądra otoczonego błoną białkowo -lipidową,<br />
2. jednokomórkowe, 3. jądro otoczone podwójną błoną białkowo -lipidową,<br />
4. wielokomórkowe, 5. heterotroficzne (fagotroficzne), 6. grzyby<br />
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt<br />
Prawidłowa odpowiedź: D<br />
Za poprawną odpowiedź na każde pytanie po 1 punkcie – razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: reakcja komórki nie nastąpiła, ponieważ prąd I był za<br />
słaby, by przekroczyć próg pobudliwości komórki (miał wartość podprogową);<br />
bodziec II nazywamy bodźcem progowym; bodziec nadprogowy III wywołał<br />
taką samą reakcję komórki jak bodziec II, ponieważ reakcja komórki na<br />
bodziec po przekroczeniu przez niego wartości progowej jest taka sama (nie<br />
zależy od siły bodźca); komórka działa zgodnie z zasadą „w szystko albo nic”<br />
Za poprawną lokalizację dwóch procesów – 1 punkt, czterech procesów<br />
– 2 punkty, za wyjaśnienie różnicy między resorpcją obowiązkową i<br />
nadobowiązkową – 1 punkt, razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź:<br />
1. resorpcja obowiązkowa – kanalik kręty I rzędu; 2. filtracja – torebka<br />
Bowmana; 3. zagęszczanie – pętla Henlego; 4. resorpcja nadobowiązkowa –<br />
kanalik kręty<br />
II rzędu<br />
Resorpcja obowiązkowa – substancje niezbędne dla organizmu są wchłaniane<br />
z moczu pierwotnego z powrotem do naczyń krwionośnych (np. glukoza<br />
i aminokwasy dzięki transportowi aktywnemu zostają całkowicie<br />
przetransportowane do krwi).<br />
Resorpcja nadobowiązkowa – zachodzi tu wchłanianie wody i soli mineralnych<br />
zależnie od aktualnych potrzeb organizmu.<br />
Za poprawną odpowiedź na każde z pytań po 1 punkcie, razem 3 punkty.<br />
Poprawna odpowiedź: zwierzęta wodne – amoniak lub mocznik, zwierzęta<br />
lądowe – mocznik lub kwas moczowy; Amoniak jest związkiem szkodliwym dla<br />
organizmu i jest tolerowany w organizmie tylko w postaci rozcieńczonej. Na<br />
jego wydalanie mogą pozwolić sobie jedynie organizmy wodne, które nie<br />
muszą prowadzić oszczędnej gospodarki wodą. Natomiast kwas moczowy,<br />
jako związek nieszkodliwy, może być wydalany w formie maksymalnie<br />
odwodnionej (kryształów). Jego wydalanie jest przystosowaniem do życ ia w<br />
warunkach niedoboru wody.<br />
Kwas moczowy – tak, amoniak – nie<br />
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt<br />
Prawidłowa odpowiedź: D<br />
Za poprawne nazwanie rodzaju sukcesji - 1 punkt, za wyjaśnienie różnicy<br />
między czynną a bierną ochroną przyro dy – 1 punkt, za podanie przykładu<br />
zastosowania czynnych metod ochrony – 1 punkt, razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: sukcesja wtórna; ochrona bierna polega na całkowitym<br />
wyeliminowaniu ingerencji człowieka w przyrodę, chroni ekosystemy<br />
naturalne lub zbliżone do naturalnych, natomiast ochrona czynna dopuszcza<br />
podejmowanie przez człowieka działań sprzyjających zachowaniu<br />
chronionego ekosystemu, np. kontrolowany wypas owiec na polanach w<br />
Tatrzańskim Parku Narodowym w celu ochrony zbiorowisk pastwiskowych.<br />
Za poprawne przypisanie numerom wszystkich zdań – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: 1. B, 2. D, 3. A, 4. E, 5. C<br />
Za podanie wyjaśnienia – 2 punkty<br />
Możliwe wyjaśnienia: ptaki wróblowate rozpoznają sylwetkę ptaka<br />
drapieżnego i omijają miejsca, gdzie ją wi dzą. Można przypuszczać, że<br />
jakiekolwiek wzory czy <strong>pl</strong>amy umieszczone na przezroczystej powierzchni<br />
ochronią ptaki przed rozbijaniem się o nie.<br />
Za poprawne podanie nazw grup ptaków – 1 punkt, za prawidłowe podanie<br />
oznaczeń opisów każdej z grup – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: A. – gniazdowniki – 1, 3, 4; B. – zagniazdowniki – 2, 5, 6.<br />
Za poprawne wyjaśnienie – 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: np. żółtko w jajach ptaków jest materiałem zapasowym<br />
dostarczającym pokarmu rozwijającemu się organizmowi. Zawartość żółtka w<br />
jajach gniazdowników jest mniejsza, dlatego wykluwają się na wcześniejszym<br />
etapie rozwoju osobniczego niż zagniazdowniki, ale są niedołężne i<br />
niesamodzielne. Wymagają intensywnej opieki ze strony rodziców. Natomiast<br />
gniazdowniki wykluwają się na późniejszym etapie rozwoju, co jest możliwe ze<br />
względu na większą zawartość żółtka i są po wykluciu mniej zależne od<br />
rodziców.<br />
Za poprawne wpisanie trzech terminów – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: 1 – mejoza, 2 - grzybnia ha<strong>pl</strong>oidalna, 3 – grzybnia<br />
dikariotyczna<br />
Za poprawne wpisanie wszystkich terminów – 1 punkt.<br />
Poprawna odpowiedź (kolejno): grzybnia dikariotyczna, jądra sprzężone,<br />
kariogamia, mejoza<br />
2<br />
2<br />
2<br />
2<br />
3<br />
1<br />
3<br />
3<br />
3<br />
1<br />
3<br />
1<br />
2<br />
2<br />
2<br />
1<br />
1<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
<strong>Gazeta</strong> Edukacja 5<br />
www.wyborcza.<strong>pl</strong> 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 Środa 8 października 2008<br />
Za poprawne dopisanie do rysunku nazw narządów ryby – 1 punkt,<br />
za wymienienie dwóch widocznych na rysunku cech ułatwiających życie<br />
w wodzie - 1 punkt, za uzasadnienie - 1 punkt, razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: 1. pokrywa skrzelowa, 2. linia naboc zna, 3. płetwa<br />
ogonowa. Przystosowania do życia w wodzie widoczne na rysunku: np.<br />
opływowy kształt ciała – zmniejsza opór w wodzie, ciało pokryte ułożonymi<br />
dachówkowato łuskami – zmniejsza opór wody w trakcie pływania; linia<br />
naboczna – ułatwia rybie orientację w środowisku wodnym (informuje<br />
o obiektach poruszających się w pobliżu), płetwy – ułatwiają ruch w wodzie<br />
Za podanie dwóch cech budowy anatomicznej ryby – po 1 punkcie<br />
Poprawna odpowiedź: np. skrzela – narząd umożliwiający oddychanie tlenem<br />
rozpuszczonym w wodzie; pęcherz pławny – narząd hydrostatyczny,<br />
ułatwiający rybie regulację głębokości, na jakiej pływa<br />
Za poprawny opis budowy płuc dwóch gromad – 1 punkt, za poprawny opis<br />
budowy płuc trzech gromad – 2 punkty, czterech gromad – 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: np. płazy – płuca workowate, o niewielkiej powierzchni<br />
wymiany gazowej; gady – płuca pofałdowane – gąbczaste, zwiększona w<br />
stosunku do płazów powierzchnia wymiany gazowej; ptaki – płuca rurkowate,<br />
silnie rozgałęzione, wymiana gazo wa zachodzi na najcieńszych odcinkach<br />
oskrzelików.; ssaki – płuca pęcherzykowe o bardzo dużej powierzchni<br />
wymiany gazowej<br />
Za podanie jednej cechy ptaków usprawniającej przemianę energii – 1 punkt,<br />
za podanie dwóch cech – 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: np. worki powietrzne - ułatwiają dopływ do płuc<br />
powietrza bogatego w tlen zarówno przy wdechu, jak i wydechu; silna<br />
mięśniówka żołądka i połknięte kamienie – ułatwiają mechaniczną obróbkę<br />
pokarmu; serce całkowicie podzielone na dwa przedsionki (dwa obi egi krwi)<br />
– krew bogata w tlen płynąca z płuc nie miesza się w sercu z ubogą w tlen krwią<br />
płynącą z tkanek<br />
Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: jest to odstępstwo od uniwersalności kodu<br />
genetycznego<br />
Za poprawny diagram – 1 punkt, za wyjaśnienie wpływu ciśnienia na kierunek<br />
transportu – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź:<br />
Za poprawne podanie barwy wody w każdej z probówek - 1 punkt, za podanie<br />
wyjaśnienia dla każdej z probówek – po 1 punkcie, razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: woda w probówce pozostawionej w ciemności będzie<br />
miała barwę żółtą, woda w probówce pozostawionej na świetle zmieni barwę<br />
na niebieską.<br />
Woda w probówce pozostawionej na świetle zmieni barwę na niebieską,<br />
ponieważ będzie zachodziła fotosynteza, w której CO2 jest substratem, więc<br />
jego stężenie w wodzie spadnie.<br />
Woda w probówce pozostawionej w ciemności będzie nadal żółta, bo<br />
moczarka nie zużyje zawartego w niej CO2 do fotosyntezy.<br />
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: NOC – zamknięty, DZIEŃ – otwarty<br />
Za poprawne uporządkowanie rysunków – 1 punkt, za podanie nazw faz<br />
rozwoju zarodkowego – 1 punkt, razem 2 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: C, B, D, A, E; A – blastula, C – zygota, E - gastrula<br />
Za wskazanie poprawnego schematu i za nazwanie typu rozwoju – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: 3; jest to rozwój złożony niezupełny (hemimetabolia)<br />
Za poprawne podanie czynników ograniczających wzrost larw rybika – 1 punkt<br />
Poprawna odpowiedź: niska wilgotność powietrza i obniżona temperatura<br />
Za poprawne przyporządkowanie cyfr literom – 1 punkt, za opisanie przemian<br />
makronukleusa – 1 punkt, za wyjaśnienie biologicznego znaczenia procesu<br />
koniugacji – 1 punkt, razem 3 punkty<br />
Poprawna odpowiedź: a – 5, b – 4, 7, c – 6, d – 1, 2, 3, e – 8, 9<br />
Makronukleus zaczyna zanikać na początku koniugacji, a po rozłączeniu<br />
koniugujących komórek i powstaniu nowego mikronukleusa jest odtwarzany<br />
na podstawie informacji genetycznej zawartej w nowym mikronukleusie.<br />
Koniugacja jest wymianą materiału genetycznego między koniugantami i<br />
prowadzi do powstania organizmów o nowych kombinacjach cech. Powoduje<br />
więc większą zmienność w populacji orzęsków, która to zmienność może mieć<br />
znaczenie przystosowawcze w zmieniających się warunkach środowiska.<br />
Za nazwanie faz fotosyntezy – 1 punkt, za podanie nazw związków A i B – 1<br />
punkt, razem 2 punkty.<br />
Poprawna odpowiedź: I – faza jasna, II – faza ciemna; A – woda, B – dwutlenek<br />
węgla.<br />
AUTORKA: MAGDALENA CIUPIŃSKA<br />
ILUSTRACJE: AGNIESZKA KRASKA<br />
<strong>Testy</strong> <strong>maturalne</strong><br />
Próbne testy na poziomie rozszerzonym:<br />
Partner<br />
radiowy:<br />
DZIŚ I JUTRO W GAZECIE<br />
n biologia i geografia – dziś<br />
n historia – jutro<br />
3<br />
2<br />
3<br />
2<br />
1<br />
2<br />
3<br />
1<br />
2<br />
1<br />
1<br />
3<br />
2
6 <strong>Gazeta</strong> Edukacja<br />
Środa 8 października 2008 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 www.wyborcza.<strong>pl</strong><br />
GEOGRAFIA<br />
Czas pracy: 150 minut<br />
Zadania 1-9 wykonaj, korzystając z fragmentu<br />
mapy turystycznej „Beskid Niski”.<br />
Zadanie 1. (0-1)<br />
Na mapie długość czerwonego szlaku turystycznego<br />
z Iwonicza-Zdroju do Rymanowa-Zdroju<br />
wynosi 12,5 cm.<br />
Oblicz długość tego szlaku w terenie. Zapisz<br />
obliczenia.<br />
Długość szlaku w terenie ………... km.<br />
Zadanie 2. (0-2)<br />
Powierzchnia Jeziora Sieniawskiego wynosi<br />
na mapie 5,2 cm 2.<br />
Oblicz powierzchnię, jaką zajmuje to jezioro<br />
w terenie. Zapisz obliczenia.<br />
Miejsce na obliczenia.<br />
Powierzchnia jeziora w terenie ………..km 2.<br />
Zadanie 3. (0-1)<br />
Zadanie 4. (0-2)<br />
Uzupełnij zdania, wpisując nazwy miejscowości<br />
wybrane z podanych: Iwonicz, Lubatowa,<br />
Rymanów, Sieniawa.<br />
Spośród podanych miejscowości Słońce góruje<br />
najwcześniej w............................................<br />
Spośród podanych miejscowości najmniejsza<br />
wysokość górowania Słońca występuje<br />
w .....................................................<br />
Zadanie 5. (0-1)<br />
Podaj nazwę orogenezy i okresu geologicznego,<br />
w którym został sfałdowany i wypiętrzony<br />
obszar przedstawiony na mapie.<br />
…………………………………………………………………………<br />
Zadanie 6. (0-1)<br />
Podaj trzy cechy środowiska przyrodniczego<br />
obszaru położonego w polu A4.<br />
1. …………………………………………………………………<br />
2. …………………………………………………………………<br />
3. …………………………………………………………………<br />
Wpisz literę, którą oznaczono rysunek przedstawiający profil topograficzny wykonany wzdłuż<br />
zaznaczonego na mapie odcinka między Iwoniczem (A1) a górą Kalwaria (C2).<br />
Zadanie 7. (0-1)<br />
Jezioro Sieniawskie powstało w roku 1978,<br />
w wyniku budowy długiej na 174 metry i wysokiej<br />
na 38 metrów zapory. Spiętrzyła ona wody<br />
rzeki w niewielkie sztuczne jezioro. Zbiornik<br />
ma na celu zaopatrzenie w wodę Rymanowa<br />
i Iwonicza, pełni on również funkcje retencyjne.<br />
Podaj dwie inne funkcje, które pełni większość<br />
sztucznych zbiorników budowanych na<br />
rzekach karpackich.<br />
1. .............................................................................<br />
2. .............................................................................<br />
Zadanie 8. (0-2)<br />
Poniżej zapory w Sieniawie rozpoczyna się<br />
jeden z najpiękniejszych w Beskidach przełomów<br />
rzecznych zwany Jarem Wisłoka. Przełom<br />
powstał około 80 tysięcy lat temu, gdy w <strong>pl</strong>ejstocenie<br />
doszło do rozcięcia okolicznych, zbudowanych<br />
z piaskowców krośnieńskich wzgórz<br />
przez potok, który następnie przeciągnął wody<br />
Wisłoka. Wcześniej Wisłok skręcał na północny<br />
zachód i spływał w kierunku Rymanowa doliną,<br />
w której obecnie płynie potok Tabor.<br />
Korzystając z tekstu i własnej wiedzy, podaj:<br />
a) nazwę zjawiska polegającego na przecięciu<br />
wododziału i przeciągnięciu wód innej rzeki<br />
...............................................................................................<br />
b) proces rzeźbotwórczy (rodzaj erozji),w wyniku<br />
którego Wisłok zmienił swój bieg<br />
...............................................................................................<br />
Zadanie 9. (0-2)<br />
Napisz informację zachęcającą kuracjuszy<br />
i turystów do wypoczynku w Iwoniczu-Zdroju.<br />
W informacji podaj sześć argumentów uwzględniających<br />
walory środowiska przyrodniczego<br />
i zagospodarowania tego uzdrowiska.<br />
...............................................................................................<br />
...............................................................................................<br />
...............................................................................................<br />
Zadanie 10. (0-1)<br />
Rysunek przedstawia dzienny łuk Słońca nad<br />
płaszczyzną horyzontu w Zielonej Górze (52 o N,<br />
15 o 30’E) w dniach równonocy.<br />
Korzystając z rysunku, podaj wysokość Słońca<br />
nad horyzontem (h) podczas górowania<br />
w Zielonej Górze w dniach równonocy. Zapisz<br />
obliczenia.<br />
Wysokość Słońca nad horyzontem<br />
........................<br />
Zadanie 11. (0-2)<br />
Uzupełnij zdania,wpisując określenia wybrane<br />
z podanych: czas miejscowy, czas środkowoeuropejski,czas<br />
uniwersalny,czas urzędowy,<br />
czas wschodnioeuropejski.<br />
Czas strefy między 7 o 30’W a 7 o 30’E to<br />
.....................................................................................<br />
Czas strefy między 7 o 30’E a 23 o 30’E to<br />
....................................................................................<br />
Czas strefy między 23 o 30’E a 37 o 30’E to<br />
..................................................................................<br />
Zadanie 12. (0-2)<br />
www.wyborcza.<strong>pl</strong> wychodzi 24 godziny na dobę<br />
Uszereguj podane wydarzenia z dziejów<br />
geologicznych Polski od najstarszego do najmłodszego.<br />
Wpisz w odpowiedniej kolejności<br />
litery, którymi oznaczono poszczególne<br />
wydarzenia. 1
www.wyborcza.<strong>pl</strong> wychodzi 24 godziny na dobę<br />
1<br />
A. Bujny rozwój roślinności (drzewiaste skrzypy,<br />
widłaki, paprocie), z której powstały pokłady<br />
węgla kamiennego na Górnym Śląsku.<br />
B. Kaledońskie ruchy górotwórcze w Sudetach<br />
i Górach Świętokrzyskich.<br />
C. Nasunięcie się lądolodu na obszar północnej<br />
i środkowej Polski.<br />
D. Ruchy górotwórcze powodujące wydźwignięcie<br />
Tatr.<br />
E. Sedymentacja łupków miedzionośnych<br />
okolic Lubina i Polkowic.<br />
F. Transgresja morska, w wyniku której<br />
powstały wapienie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.<br />
najstarsze najmłodsze<br />
Zadanie 13. (0-1)<br />
Zaznacz poprawne zakończenie zdania.<br />
Wdarcie się magmy między skały wskorupie<br />
ziemskiej bez wydostania się jej na zewnątrz to<br />
A. intruzja.<br />
B. izostazja.<br />
C. orogeneza.<br />
D. subdukcja.<br />
Zadanie 14. (0-2)<br />
a) Zaznacz,które z podanych warunków najbardziej<br />
odpowiadają rozwojowi koralowców.<br />
A. Temperatura wody powyżej 35 o C i zasolenie<br />
1,2-2,0%.<br />
B. Temperatura wody 18-35 o C i zasolenie<br />
powyżej 4%.<br />
C. Temperatura wody 18-35 o C i zasolenie<br />
2,7-4%.<br />
D. Temperatura wody 10-18 o C i zasolenie<br />
2,0-2,5%.<br />
b) Przedstaw proces powstawania atolu.<br />
.................................................................................<br />
.................................................................................<br />
.................................................................................<br />
Zadanie 15. (0-2)<br />
Wyjaśnij, dlaczego dobowe am<strong>pl</strong>itudy temperatury<br />
powietrza są:<br />
a) większe nad lądami niż nad wodami.<br />
.................................................................................<br />
b) większe przy bezchmurnym niebie,<br />
a mniejsze przy zachmurzeniu całkowitym.<br />
.................................................................................<br />
Zadanie 16. (0-2)<br />
Wyjaśnij, korzystając z rysunku, powstawanie<br />
opadów konwekcyjnych i opadów orograficznych.<br />
Opady konwekcyjne..............................................<br />
.................................................................................<br />
Opady orograficzne..............................................<br />
.................................................................................<br />
Zadanie 17. (0-2)<br />
Podaj trzy cechy pogody,na które muszą być<br />
przygotowani turyści odwiedzający Indie w miesiącach<br />
wakacyjnych (lipiec i sierpień).<br />
1. .................................................................................<br />
2. .................................................................................<br />
3. .................................................................................<br />
Zadanie 18. (0-3)<br />
Na mapie numerami 1-5 zaznaczono sztuczne<br />
zbiorniki wodne.<br />
Uzupełnij tabelę,wpisując nazwy jezior i rzek,<br />
na których zostały utworzone zbiorniki zaznaczone<br />
na mapie.<br />
Numer<br />
na mapie<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
Zadanie 19. (0-2)<br />
Podaj nazwy czterech rzek wykorzystujących<br />
na pewnych odcinkach swego biegu pradolinę<br />
warszawsko-berlińską.<br />
1.............................................................................<br />
2. ............................................................................<br />
3. ............................................................................<br />
4. ............................................................................<br />
Zadanie 20. (0-1)<br />
Podaj typ gleby, którego dotyczy zamieszczony<br />
opis.<br />
Zawierają dużą ilość próchnicy oraz części<br />
mineralnych, są bardzo żyzne. Największe obszary<br />
tych gleb znajdują się w deltach rzek (delta<br />
Nilu, Gangesu i Brahmaputry, na Żuławach<br />
w delcie Wisły).<br />
Typ gleby.............................................................<br />
Zadanie 21. (0-2)<br />
Nazwa jeziora Rzeka<br />
Wyjaśnij, podając dwa argumenty, dlaczego<br />
gleby górskie mają cechy gleb młodych – szkieletowych<br />
(są płytkie,kamieniste i zawierają mało<br />
próchnicy).<br />
...................................................................................<br />
....................................................................................<br />
....................................................................................<br />
....................................................................................<br />
Zadanie 22. (0-2)<br />
Uzupełnij tabelę przedstawiającą współzależność<br />
stref klimatycznych, roślinnych i glebowych.<br />
Wpisz określenia wybrane z podanych.<br />
Strefy klimatyczne: umiarkowana ciepła (klimat<br />
kontynentalny), podrównikowa.<br />
Roślinność: wiecznie zielone wilgotne lasy,<br />
lasy liściaste zrzucające liście na zimę.<br />
Gleby: czarnoziemy, bielicowe.<br />
Lp Strefy klimatyczne Roślinność Gleby<br />
1. Umiarkowana<br />
chłodna<br />
Zadanie 23. (0-1)<br />
Wśród imigrantów mieszkających we Francji<br />
znaczną grupę stanowią Algierczycy, Marokańczycy<br />
i Tunezyjczycy (łącznie ponad 35%).<br />
Podaj fakt z przeszłości tych krajów, który miał<br />
największy wpływ na wybór Francji jako docelowego<br />
miejsca emigracji.<br />
...................................................................................................<br />
Zadanie 24. (0-2)<br />
Nizina Śląska ma bardzo dobre warunki naturalne<br />
dla rozwoju rolnictwa.<br />
Podaj trzy cechy środowiska przyrodniczego<br />
potwierdzające to stwierdzenie.<br />
1.............................................................................<br />
2. ............................................................................<br />
3. ............................................................................<br />
Zadanie 25. (0-2)<br />
Skreśl po jednym z podanych w nawiasach<br />
określeń, tak aby zdania określające rolnictwo<br />
<strong>pl</strong>antacyjne były prawdziwe.<br />
Rolnictwo <strong>pl</strong>antacyjne występuje głównie<br />
w strefie(międzyzwrotnikowej/umiarkowanej).<br />
Gospodarstwa należą do (państwa/prywatnych<br />
właścicieli).<br />
Typowymi roślinami uprawianymi na <strong>pl</strong>antacjach<br />
są(trzcina cukrowa i kawa/ryż i proso).<br />
Płody rolne uprawiane na <strong>pl</strong>antacjach przeznaczone<br />
są głównie na(sprzedaż/pokrycie własnych<br />
potrzeb).<br />
Zadanie 26. (0-1)<br />
Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. Chiny<br />
są największym w świecie producentem<br />
A. pszenicy, ryżu i bawełny.<br />
B. ryżu, bawełny i kukurydzy.<br />
C. pszenicy, ryżu i buraków cukrowych.<br />
D. ryżu, ziemniaków i kawy.<br />
Zadanie 27. (0-2)<br />
Tajga<br />
2. Umiarkowana ciepła<br />
(klimat morski)<br />
3. Stepy<br />
Wyjaśnij znaczenie terminów prywatyzacja<br />
i reprywatyzacja.<br />
<strong>Gazeta</strong> Edukacja 7<br />
www.wyborcza.<strong>pl</strong> 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 Środa 8 października 2008<br />
Brunatne<br />
4. Sawanna Laterytowe<br />
(czerwonoziemy<br />
i żółtoziemy)<br />
5. Równikowa wilgotna Czerwonoziemy i<br />
Zadania 18 i 19 rozwiąż, korzystając z załączonej mapy. MAPA DO ZADANIA 28.<br />
5<br />
żółtoziemy<br />
...................................................................................<br />
....................................................................................<br />
....................................................................................<br />
Zadanie 28. (0-3)<br />
Uzupełnij tabelę,wpisując literę,którą zaznaczono<br />
położenie danej elektrowni na mapie poniżej<br />
oraz rodzaj surowca, jaki wykorzystuje (węgiel<br />
kamienny, węgiel brunatny, energia wody).<br />
Bogatynia<br />
(Turów)<br />
Dolna Odra<br />
Zadanie 29. (0-2)<br />
Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę właściwego<br />
surowca energetycznego.<br />
L<br />
pkt<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
Elektrownia Numer<br />
(Nowe Czarnowo)<br />
Kozienice<br />
(Świerże Górne)<br />
Żarnowiec<br />
Surowiec Występowanie większych złóż<br />
Zadanie 30. (0-1)<br />
W tabeli przedstawiono strukturę zatrudnienia<br />
ludności w procentach w krajach o różnym<br />
stopniu rozwoju gospodarczego.<br />
Kraj Rolnictwo Przemysł Usługi<br />
A 46,9 17,5 35,6<br />
B 2,4 22,6 75,0<br />
C 27,6 24,5 47,9<br />
Każdemu z krajów przyporządkuj właściwy<br />
stopień rozwoju gospodarczego (niski, średni,<br />
wysoki).<br />
Kraj A -................................................................;<br />
kraj B -................................................................;<br />
kraj C -....................................................................<br />
Zadanie 31. (0-1)<br />
na mapie<br />
Rodzaj surowca<br />
Zagłębie Bełchatowskie, Nadreńskie<br />
(Niemcy), Zagłębie Podmoskiewskie<br />
(Rosja)<br />
Półwysep Jamał (Rosja), pogranicze<br />
Wielkich Równin i Gór Skalistych<br />
(Kanada), szelf Morza Północnego<br />
(Holandia)<br />
Zatoka Perska, Nizina<br />
Zachodniosyberyjska, Alaska, basen<br />
jeziora Maracaibo w Wenezueli, basen<br />
Zatoki Gwinejskiej<br />
Wyjaśnij,dlaczego w kraju oznaczonym literą<br />
B (tabela zadanie 30),stosunkowo niewielki odsetek<br />
zatrudnionych w rolnictwie jest w stanie zapewnić<br />
samowystarczalność wzaopatrzeniu wżywność,a<br />
nawet produkować nadwyżki żywności.<br />
...................................................................................<br />
....................................................................................<br />
Ciąg dalszy oraz model odpowiedzi – s. 8 uuu
8 <strong>Gazeta</strong> Edukacja<br />
Środa 8 października 2008 1 <strong>Gazeta</strong> Wyborcza 1 www.wyborcza.<strong>pl</strong><br />
Zadanie 32. (0-2)<br />
W tabeli przedstawiono udział przewozów<br />
pasażerskich transportem kolejowym<br />
i samochodowym w Polsce w roku 1995 i 2005<br />
(przewozy wszystkimi środkami transportu<br />
= 100%).<br />
Korzystając z danych zawartych w tabeli,<br />
wykonaj polecenia A i B.<br />
Rok<br />
Transport<br />
kolejowy<br />
Transport<br />
samochodowy<br />
1995 r. 2005 r.<br />
w %<br />
29,1 24,7<br />
70,7 74,7<br />
Pozostałe 0,2 0,6<br />
a) Przedstaw kierunek i skalę (wielkość)<br />
zmian udziału transportu kolejowego i samochodowego<br />
w przewozach pasażerów.<br />
....................................................................................<br />
b) Podaj dwie przyczyny tych zmian.<br />
1. ……………………………………………………………<br />
2. ……………………………………………………………<br />
Zadanie 33. (0-2)<br />
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA<br />
Spośród podanych miejsc i obiektów najchętniej<br />
odwiedzanych przez turystów podkreśl te,<br />
które znajdują się we Francji.<br />
Big Ben, Cannes, Fatima, katedra Notre Dame,<br />
Kanion rzeki Kolorado, Koloseum, Lourdes, Luwr,<br />
Rimini, Wersal, wieża Eiffla, Wyspy Kanaryjskie.<br />
Nr<br />
zad.<br />
Przewidywana odpowiedź<br />
1cm - 0,5 km<br />
Pkt Kryteria zaliczenia<br />
1.<br />
12,5 cm - X km<br />
12,5 x 0,5 = 6,25<br />
Długość szlaku 6,25 km<br />
0-1<br />
Za poprawny wynik i zapis<br />
obliczeń ..................................1 pkt<br />
2.<br />
1cm - 0,5 km<br />
1cm 2 - 0,25 km2 5,2 cm2 - X km 2<br />
5,2 x 0,25 = 1,3 km 2<br />
0-2<br />
Za poprawny zapis obliczeń ...1 pkt<br />
za zapis obliczeń i poprawny wynik<br />
…………………...…..2 pkt<br />
3. Przekrój A 0-1 Za wskazanie rysunku A ........1 pkt<br />
Za poprawne wskazanie<br />
4. Sieniawie; Iwoniczu 0-2 jednej miejscowości ........... .... 1 pkt<br />
obydwu miejscowości ........... 2 pkt<br />
5.<br />
Orogeneza alpejska, trzeciorzęd<br />
(paleogen/neogen)<br />
Np. - urozmaicona rzeźba terenu<br />
najwyższe wzniesienia o wysokości około<br />
600 m n.p.m.<br />
0-1<br />
Za podanie nazwy orogenezy<br />
i okresu geologicznego ........... 1 pkt<br />
6. - liczne potoki spływające w różnych<br />
kierunkach; - obszar prawie bezleśny tylko<br />
niewielkie skrawki lasu, głównie w<br />
dolinach potoków i na stokach Uhliska<br />
0-1 Za podanie trzech cech ...........1 pkt<br />
7. Funkcja rekreacyjna i energetyczna 0-1 Za podanie dwóch funkcji ......1 pkt<br />
Za podanie<br />
8. a) kaptaż; b) erozja wsteczna<br />
Np. uzdrowisko Iwonicz-Zdrój położone<br />
jest wśród wzgórz porośniętych lasami w<br />
dolinie Iwonickiego Potoku. Do dyspozycji<br />
0-2 nazwy zjawiska ......................1 pkt<br />
procesu ...................................1 pkt<br />
9.<br />
kuracjuszy jest pijalnia wód mineralnych,<br />
apteka, basen. Na terenie uzdrowiska<br />
znajduje się kilka obiektów zabytkowych,<br />
w najbliższej okolicy oznakowano kilka<br />
tras wycieczkowych. Uprawiający sporty<br />
zimowe mogą korzystać z wyciągu<br />
narciarskiego na górę Winiarska<br />
0-2<br />
Za informację zawierającą<br />
cztery do pięciu argumentów 1 pkt<br />
sześć argumentów ..................2 pkt<br />
10.<br />
90o - 52o = 38o Wysokość Słońca 38 o<br />
0-1<br />
Za poprawny wynik i zapis<br />
obliczeń ............... ...................1 pkt<br />
W kolejności od góry: czas uniwersalny,<br />
Za poprawne uzupełnienie<br />
11. czas środkowoeuropejski,<br />
0-2 dwóch zdań ...........................1 pkt<br />
czas wschodnioeuropejski<br />
trzech zdań ............................2 pkt<br />
Za poprawną kolejność<br />
12. W kolejności: B; A; E; F; D; C 0-2 czterech wydarzeń .................1 pkt<br />
sześciu wydarzeń ...................2 pkt<br />
13. A<br />
a) C. Temperatura wody 18-35<br />
0-1 Za wskazanie odpowiedzi A ..1 pkt<br />
14.<br />
o C<br />
i zasolenie 2,7-4%<br />
b) Np. atol powstaje przez stopniowe<br />
zapadanie się w morze wyspy otoczonej<br />
rafą koralową. Rafa rośnie ku górze,<br />
w miarę jak dno się obniża, żywe korale<br />
utrzymują się przy powierzchni morza,<br />
budując własne szkielety na koralach<br />
obumarłych<br />
Np. a) ląd w odróżnieniu od wody<br />
nagrzewa się szybciej i szybciej traci ciepło<br />
0-2<br />
Za wskazanie odpowiedzi C ..1 pkt<br />
Za wyjaśnienie .......................1 pkt<br />
b) bezchmurne niebo sprzyja większemu<br />
Za wyjaśnienie sytuacji<br />
15. nagrzewaniu się powierzchni ziemi w 0-2 a) ............................................1 pkt<br />
ciągu dnia oraz dużej utracie ciepła w nocy<br />
na skutek wypromieniowania<br />
b) ............................................1 pkt<br />
16.<br />
17.<br />
- opady konwekcyjne - np. w wyniku<br />
silnego lokalnego nagrzania powietrza<br />
występują ruchy wznoszące, powodują<br />
one oziębianie się powietrza, a po<br />
przekroczeniu punktu rosy kondensację<br />
pary wodnej i powstanie opadu<br />
- opady orograficzne powstają, gdy ruch<br />
wznoszący powietrza jest wymuszony<br />
ukształtowaniem powierzchni,<br />
przemieszczające się masy powietrza.<br />
napotykając przeszkodę w postaci<br />
wysokich gór, wznoszą się, obniża się<br />
wtedy temperatura powietrza<br />
i po przekroczeniu punktu rosy następuje<br />
kondensacja pary wodnej<br />
i w konsekwencji opady<br />
Np. - duża wilgotność powietrza<br />
- codzienne ulewne deszcze<br />
- wysoka temperatura powietrza<br />
0-2<br />
0-2<br />
Za wyjaśnienie powstawania<br />
opadów konwekcyjnych ........1 pkt<br />
opadów orograficznych .........1 pkt<br />
Za podanie<br />
dwóch cech pogody ..............1 pkt<br />
trzech cech .............................2 pkt<br />
Zadanie 34. (0-2)<br />
Przyporządkuj podanym zmianom w środowisku<br />
skutki, do których mogą doprowadzić<br />
te zmiany.<br />
Skutki:<br />
1. – powstawanie leja depresyjnego;<br />
2. – eutrofizacja jezior;<br />
3. – wzmożenie efektu cie<strong>pl</strong>arnianego;<br />
4. – powiększanie się dziury ozonowej.<br />
A. Wzrost ilości spalanych paliw kopalnych<br />
.....................<br />
B. Odkrywkowa eks<strong>pl</strong>oatacja paliw kopalnych<br />
.....................<br />
C. Nadmierne nawożenie pól<br />
.....................<br />
18<br />
19.<br />
1 - J. Koronowskie - Brda<br />
2 - J. Włocławskie - Wisła<br />
3 - J. Sulejowskie - Pilica<br />
4 - J. Czorsztyńskie - Dunajec<br />
5 - J. Solińskie - San<br />
Cztery z podanych rzek: Odra, Obra,<br />
Warta, Bzura, Wisła<br />
Zadanie 35. (0-2)<br />
W państwach bogatych najgroźniejsze są<br />
choroby cywilizacyjne, natomiast w krajach<br />
biednych choroby pasożytnicze i zakaźne. Podaj<br />
po trzy przyczyny występowania chorób:<br />
a) cywilizacyjnych występujących w krajach<br />
bogatych.<br />
1. ............................................................................<br />
2. ............................................................................<br />
3. ............................................................................<br />
b) pasożytniczych i zakaźnych w krajach<br />
biednych.<br />
1. ............................................................................<br />
2. ............................................................................<br />
3. ............................................................................<br />
0-3<br />
0-2<br />
Za poprawne uzupełnienie<br />
czterech do sześciu komórek<br />
................................................1 pkt<br />
siedmiu do dziewięciu ...........2 pkt<br />
dziesięciu ........... ....................3 pkt<br />
Za wskazanie<br />
dwóch, trzech rzek .................1 pkt<br />
czterech rzek ..........................2 pkt<br />
20. Mady (gleby aluwialne) 0-1 Za podanie typu gleby ............1 pkt<br />
21.<br />
22.<br />
Np. uboga roślinność górska dostarcza<br />
bardzo niewielką ilość masy organicznej<br />
potrzebnej do wytworzenia próchnicy.<br />
Na stromych stokach nasila się<br />
spłukiwanie zwietrzeliny i tworzącego się<br />
poziomu próchnicznego<br />
1 - bielicowe, 2 - lasy liściaste zrzucające<br />
liście na zimę, 3 - umiarkowana ciepła<br />
(klimat kontynentalny), czarnoziemy,<br />
4 - podrównikowa, 5 - wiecznie zielone<br />
wilgotne lasy<br />
0-2<br />
0-2<br />
23. Np. kraje te były koloniami Francji 0-1<br />
24.<br />
25.<br />
Np.<br />
- duży udział urodzajnych gleb<br />
- długi okres wegetacji (powyżej 220 dni)<br />
- dogodna rzeźba terenu (małe deniwelacje<br />
terenu)<br />
Pozostają nieskreślone:<br />
międzyzwrotnikowej; prywatnyc h<br />
właścicieli; trzcina cukrowa i kawa;<br />
sprzedaż<br />
0-2<br />
0-2<br />
Za wyjaśnienie<br />
z jednym argumentem . ........1 pkt<br />
z dwoma argumentami .........2 pkt<br />
Za uzupełnienie<br />
trzech, czterech wierszy .........1 pkt<br />
pięciu, wierszy .......................2 pkt<br />
Za wskazanie kolonialnej<br />
przeszłości krajów ..................1 pkt<br />
Za podanie<br />
dwóch cech ............................1 pkt<br />
trzech cech .............................2 pkt<br />
Za poprawne skreślenia w<br />
dwóch, trzech zdaniach ........1 pkt<br />
czterech zdaniach ..................2 pkt<br />
26. A 0-1 Za wskazanie odpowiedzi A ..1 pkt<br />
27.<br />
28.<br />
29.<br />
Np. prywatyzacja to nabycie prawa<br />
własności przez osoby fizyczne lub<br />
instytucje należące do sektora<br />
prywatnego. Nabywają one prawa<br />
własności do części majątku należącego do<br />
sektora państwowego.<br />
Reprywatyzacja polega na przywróceniu<br />
własności majątku przejętego przez<br />
państwo w wyniku bezprawnej decyzji<br />
Bogatynia - 4 - węgiel brunatny;<br />
Dolna Odra - 2 - węgiel kamienny;<br />
Kozienice - 3 - węgiel kamienny;<br />
Żarnowiec - 1 - energia wody<br />
1. - węgiel brunatny; 2. - gaz ziemny;<br />
3. - ropa naftowa<br />
0-2<br />
0-3<br />
0-2<br />
30. A - niski; B - wysoki; średni 0-1<br />
31.<br />
32.<br />
33.<br />
Np. jest to kraj o wysokim stopniu rozwoju<br />
gospodarczego, rolnictwo jest wydajne,<br />
cechuje go wysoki stopień mechanizacji<br />
prac polowych i najczęściej wysoki stopień<br />
chemizacji rolnictwa<br />
a) np. w analizowanym okresie zwiększył<br />
się w przewozach pasażerskich udział<br />
transportu samochodowego o 4%.<br />
natomiast w podobnym zakresie (4,4%)<br />
zmniejszył się udział przewozów<br />
pasażerów koleją<br />
b) np. transport samochodowy jest na ogół<br />
szybszy<br />
- transport samochodowy jest bardziej<br />
elastyczny (można dojechać bezpośrednio<br />
do celu)<br />
- zlikwidowano niektóre linie kolejowe<br />
z powodu ich nierentowności<br />
Podkreślone: Cannes, katedra Notre<br />
Dame, Lourdes, Luwr, Wersal, wieża Eiffla<br />
Za wyjaśnienie znaczenia<br />
jednego terminu ....................1 pkt<br />
dwóch terminów ....................2 pkt<br />
Za uzupełnienie<br />
czterech, pięciu komórek .......1 pkt<br />
sześciu, siedmiu komórek ......2 pkt<br />
ośmiu komórek ......................3 pkt<br />
Za podanie<br />
dwóch surowców ....................1 pkt<br />
trzech surowców ....................2 pkt<br />
Za trzy poprawne<br />
przyporządkowania ...............1 pkt<br />
0-1 Za podanie wyjaśnienia ..........1 pk t<br />
0-2<br />
0-2<br />
34. A - 3; B - 1; C - 2 0-2<br />
35.<br />
Np a) - mała aktywność fizyczna;<br />
- niewłaściwe odżywianie; - stres;<br />
- zanieczyszczenie powietrza<br />
b) - brak czystej wody; - utrudniony dostęp<br />
do służby zdrowia; - występowanie<br />
owadów przenoszących zarazki; - niska<br />
świadomość zagrożeń i nieznajomość<br />
sposobów zapobiegania chorobom<br />
zakaźnym<br />
0-2<br />
60<br />
ILUSTRACJE, Z WYŁĄCZENIEM MAPY NA S. 6<br />
AGNIESZKA KRASKA<br />
a) za podanie kierunków i tempa<br />
zmian ......................................1 pkt<br />
b) za podanie dwóch przyczyn<br />
.................................................1 pkt<br />
Za wskazanie<br />
trzech, czterech obiektów .......1 pkt<br />
pięciu obiektów ......................2 pkt<br />
Za przyporządkowanie do<br />
dwóch zmian ..........................1 pkt<br />
do trzech zmian .....................2 pkt<br />
Za podanie<br />
trzech do pięciu przyczyn ......1 pkt<br />
sześciu przyczyn ....................2 pkt<br />
1
Change language