You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
asnjë sistem bursash për familjet fshatare. Në këto kushte, ve<strong>të</strong> fakti që askush nuk pret që<br />
femra <strong>të</strong> punojë, vijon arsyen e <strong>të</strong> kursyerit për shkollimin e saj.<br />
Mundësi<strong>të</strong> shoqërore për femra mbesin <strong>të</strong> kush<strong>të</strong>zuara nga vlerat tradicionale. Shumica prej<br />
tyre martohen deri në moshën 30 vjeçare, përndryshe bëhen turpi i familjes nëse mbesin <strong>të</strong><br />
pamartuara. Shkurorëzimet janë tepër <strong>të</strong> rralla, për shkak <strong>të</strong> detyrimeve ekonomike e<br />
shoqërore. Në një shoqëri pa një rrjet <strong>të</strong> sigurimit shoqëror, gra<strong>të</strong> kanë shumë pak mundësi <strong>të</strong><br />
mbijetojnë ve<strong>të</strong>m. Sipas ligjeve <strong>të</strong> trashëgimisë, femrat kanë <strong>të</strong> drejta <strong>të</strong> barabarta me<br />
meshkujt, por shumë rrallë i pretendojnë ato.<br />
Në Lubish<strong>të</strong>, agjen<strong>të</strong>t kërkues <strong>të</strong> këtij studimi kanë gjetur ve<strong>të</strong>m një rast <strong>të</strong> veçan<strong>të</strong> ku gruaja<br />
ka trashëguar pasuri, për shkak <strong>të</strong> mungesës së anëtarit mashkull. Për disa fshatarë, ligji<br />
zyrtarë i familjes ësh<strong>të</strong> ‘ligj serb’ dhe nuk përputhet me traditat e tyre.<br />
IV. GRUPI DONNER NË KOSOVË<br />
Në vitin 1994, antropologu Amerikan Donald Grayson bëri një studim <strong>të</strong> njërës prej<br />
periudhave më <strong>të</strong> famshme <strong>të</strong> historisë së Amerikës perëndimore a<strong>të</strong> për Grupin Donner <strong>të</strong><br />
cilit i priu një fat i keq, pas një tragjedie në dëborën e Sierra Nevadës. Donner ishte një grup<br />
kolonizatorësh, <strong>të</strong> cilët në vitin 1840 donin <strong>të</strong> kalonin me karrocat e tyre në aksin rrugor prej<br />
2.000-miljesh nga Illionis në Kaliforni. Pasi kishin kaluar shkre<strong>të</strong>tirën e madhe <strong>të</strong> Salt Lake,<br />
grupi mbeti i bllokuar nga dëbora e para që filloi në male. Në pamundësi për <strong>të</strong> vazhduar tutje<br />
ose për ty kthyer mbrapsht, 40 nga 87 personat e pranishëm vdiqën, para se ndihmat <strong>të</strong> arrinin<br />
në pranverë. Në radhët e viktimave pothuajse <strong>të</strong> gjithë ishin djem <strong>të</strong> rinj <strong>të</strong> cilët kishin<br />
udhëtuar pa familje. Grayson vuri re se aty kishte një lidhje reciproke në mes <strong>të</strong> madhësisë së<br />
familjes dhe gjasave për mbijetesë:<br />
“meshkujt që mbijetuan udhëtonin me familjet prej mesatarisht 8.4 anëtarëve. Ata <strong>të</strong> cilët<br />
nuk ia dolën dot, udhëtonin me 5.7 anëtarë. Femrat e mbijetuara udhëtonin me familjet e<br />
tyre prej 10.1 anëtarësh....grupet e mëdha farefisnore duket se ndihmonin je<strong>të</strong>gja<strong>të</strong>sinë e<br />
anëtarëve <strong>të</strong> grupit Donner” 74<br />
Në vitin 2006, autori gjerman Frank Schirrmacher publikoi librin ‘Minimum’ – në <strong>të</strong> cilin<br />
përdor metaforën e grupit Donner për <strong>të</strong> shpjeguar krizën e shoqërisë evropiane <strong>të</strong> shekullit<br />
21. Schirrmacher i referohet familjes si ‘Uberlebensfabrik’ (‘mekanizëm mbijetese’), e<br />
kërcënuar gjithnjë e më shumë nga rënia e theksuar e numrit <strong>të</strong> lindjeve në Evropë. 75 Ai jep<br />
paralajmërime <strong>të</strong> llahtarshme për një <strong>të</strong> ardhme kur lidhjet fisnore po vyshken, shumë prej<br />
fëmijëve do <strong>të</strong> rriten pa vëllezër dhe motra, dhe njerëzit kur te plaken do ta kuptojnë se I kanë<br />
dhëne tepër rëndësi shtetit <strong>të</strong> mirëqenies sociale.<br />
Debate <strong>të</strong> tilla po diskutohen edhe sot në pjesën më <strong>të</strong> madhe <strong>të</strong> Evropës. Sot, shtetet anëtare<br />
BE-së në Evropën qendrore kanë shkallën më <strong>të</strong> ulët <strong>të</strong> lindjeve në bo<strong>të</strong>: Me 1.2 fëmijë për<br />
grua janë Çekia, Sllovenia, Latvia dhe Polonia, shumë larg 2.1-shit <strong>të</strong> nevojshëm për ruajtjen<br />
74<br />
Donald Grayson, Differential Mortality and the Donner Party Disaster, Evolutionary Anthropology,<br />
1994, f. 157.<br />
75<br />
Frank Schirrmacher, Minimum, 2006, f. 39.<br />
28
Change language