Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
“një djalosh që ësh<strong>të</strong> i lirë deri në di<strong>të</strong>n kur e gjen veten në një tren për <strong>të</strong> kaluar një<br />
udhëtim 30 orësh për në Zvicër, ose Austri, për <strong>të</strong> punuar, gjithçka, çfarëdo pune... për <strong>të</strong><br />
blerë me para<strong>të</strong> e fituara mëndafsh dhe bizhuteri prej ari, për nusen <strong>të</strong> cilën ia kanë gjetur<br />
prindërit e vet”. 7<br />
Për një periudhe <strong>të</strong> shkur<strong>të</strong>r, gja<strong>të</strong> viteve ‘70-<strong>të</strong>, shfaqen edhe <strong>të</strong> mirat e industrializimit<br />
socialist, që mund <strong>të</strong> ofronin një alternativë ndaj emigrimit. Edukimi fillon <strong>të</strong> shikohet si një<br />
mënyrë për te fituar sigurinë ekonomike dhe popullariteti i tij jehon edhe në familjet më<br />
tradicionale <strong>të</strong> Kosovës. Vende <strong>të</strong> reja pune fillojnë <strong>të</strong> shfaqen në administra<strong>të</strong>n publike dhe<br />
në kompani me pronësi publike. Për rreth një dekadë, disa prej kosovarëve fshatarë shqiptarë<br />
filluan <strong>të</strong> gjejnë punë në Prishtinë, Prizren dhe Pejë. Femrat kosovare mund <strong>të</strong> shpresonin <strong>të</strong><br />
gjenin burra që punonin dhe mbeteshin në Kosovë, ndërsa te tjera guxuan edhe <strong>të</strong> gjejnë punë<br />
ve<strong>të</strong>.<br />
Por kjo periudhë e shkur<strong>të</strong>r shprese nuk zgjati shumë. Krizat e socializmit jugosllav që nisën<br />
në fillim <strong>të</strong> viteve ‘80-<strong>të</strong>, e ndalën vrazhdësisht krijimin e vendeve <strong>të</strong> reja <strong>të</strong> punës në<br />
institucionet publike dhe regjimi i Milloshevicit e ktheu mbrapsht çdo progres qe ishte bëre<br />
duke iu humbur shpresat kosovarëve për çdo mundësi përparimi. Emigrimi mbeti përsëri e<br />
vetmja zgjidhje. A<strong>të</strong>herë ikjet jash<strong>të</strong> vendit filluan me <strong>të</strong> shpej<strong>të</strong> drejt Gjermanisë dhe Zvicrës<br />
si vendet më <strong>të</strong> preferuara. Nga mesi i viteve ‘90-<strong>të</strong> vlerësohej se gjysmë milioni shqiptarësh<br />
nga Kosova punonin dhe jetonin jash<strong>të</strong> vendit, që i bie rreth 25 % e mbarë populla<strong>të</strong>s.<br />
B. Fundi I një Epoke<br />
Gja<strong>të</strong> fillimit <strong>të</strong> viteve ’90- <strong>të</strong>, kur dhuna dhe represioni eskaluan në Kosovë, shqiptarët e<br />
Kosovës u shndërruan nga emigran<strong>të</strong>t pune në emigran<strong>të</strong> politikë. Ata që arri<strong>të</strong>n në Gjermani<br />
fituan “ <strong>të</strong> drej<strong>të</strong> qëndrimi tolerimi”, (Duldung) që ishte diçka më pak se azili politik. Kjo, në<br />
njëfarë mënyre, I dha mundësinë kosovarëve emigran<strong>të</strong> <strong>të</strong> qëndrojnë në këto vende, edhe pa e<br />
vërtetuar nëse ishin personalisht <strong>të</strong> persekutuar, duke krijuar kështu mundësinë e deportimit<br />
<strong>të</strong> tyre ne momentin kur gjendja ne Kosove <strong>të</strong> ndryshonte.<br />
Ndërhyrja e NATO-s, në vitin 1999, i dha fund kontrollit serb mbi Kosovën. Gjithashtu ky<br />
sulm i dha fund edhe tolerimit <strong>të</strong> shqiptarëve <strong>të</strong> Kosovës si emigran<strong>të</strong> në Evropë. Mbi 100 mijë<br />
kosovarë janë detyruar <strong>të</strong> kthehen ve<strong>të</strong>m nga Gjermania. Në <strong>të</strong> njëj<strong>të</strong>n kohë, emigrimi legal u<br />
kufizua ve<strong>të</strong>m në programet e bashkimit familjar. Papritmas, Kosova, pa dëshirë, filloi <strong>të</strong> riimportojë<br />
emigran<strong>të</strong> <strong>të</strong> punës dhe emigrimi mori drejtimin e kundërt. Në kë<strong>të</strong> mënyrë, litari i<br />
sigurisë ekonomike që e mbante Kosovën rurale <strong>të</strong> gjallë u këput.<br />
Për <strong>të</strong> kuptuar ndikimin e emigran<strong>të</strong>ve në shoqërinë kosovare ësh<strong>të</strong> e rëndësishme <strong>të</strong> dihet<br />
numri i tyre jash<strong>të</strong> Kosovës. Megjitha<strong>të</strong> për t’i gjetur këto shifra me siguri, ësh<strong>të</strong> një detyrë e<br />
vështirë, sepse kosovarët nuk dallohen ne shumë prej statistikave administrative nga qytetarët<br />
7<br />
Janet Reineck, The Past as Refuge: Gender, Migration and Ideology Among the Kosovo Albanians,<br />
1991, f. 10.<br />
4
Change language