2. Bhagavad Gita
18.04.2014 • Views
Share Embed Flag

2. Bhagavad Gita

2. Bhagavad Gita

2. Bhagavad Gita

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
aurobindo.ru

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

hagavad gÈtÀ<br />

1<br />

atha prathamo’ dhyÀyaÕ<br />

(arjunaviØÀdayogaÕ)<br />

dhÐtarÀØÒra uvÀca:<br />

dharmakØetre kurukØetre samavetÀ yuyutsavaÕ |<br />

mÀmakÀÕ pÀÍÄavÀÙcaiva kimakurvata saÜjaya || (1.01)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

dÐØÒvÀ tu pÀÍÄavÀnÈkaÌ vyÓÄhaÌ duryodhanastadÀ |<br />

ÀcÀryamupasaÌgamya rÀjÀ vacanamabravÈt || (1.02)<br />

paÙyaitÀÌ pÀÍÄuputrÀÍÀmÀcÀrya mahatÈÌ camÓm |<br />

vyÓÄhÀÌ drupadaputreÍa tava ÙiØyeÍa dhÈmatÀ || (1.03)<br />

atra ÙÓrÀ maheØvÀsÀ bhÈmÀrjunasamÀ yudhi |<br />

yuyudhÀno virÀÒaÙca drupadaÙca mahÀrathaÕ || (1.04)

dhÐØÒaketuÙcekitÀnaÕ kÀÙirÀjaÙca vÈryavÀn |<br />

purujitkuntibhojaÙca ÙaibyaÙca narapuÌgavaÕ || (1.05)<br />

yudhÀmanyuÙca vikrÀnta uttamaujÀÙca vÈryavÀn |<br />

saubhadro draupadeyÀÙca sarva eva mahÀrathÀÕ || (1.06)<br />

asmÀkaÌ tu viÙiØÒÀ ye tÀnnibodha dvij’ ottama |<br />

nÀyakÀ mama sainyasya saÌjÜ’ ÀrthaÌ tÀnbravÈmi te || (1.07)<br />

bhavÀnbhÈØmaÙca karÍaÙca kÐpaÙca samitiÌjayaÕ |<br />

aÙvatthÀmÀ vikaraÍaÙca saumadattir jayadrathaÕ || (1.08)<br />

anye ca bahavaÕ ÙÓrÀ madarthe tyaktajÈvitÀÕ |<br />

nÀnÀÙastrapraharaÍÀÕ sarve yuddhaviÙÀradÀÕ || (1.09)<br />

aparyÀptaÌ tadasmÀkaÌ balaÌ bhÈØm’ ÀbhirakØitam |<br />

paryÀptaÌ tvidameteØÀÌ balaÌ bhÈm’ ÀbhirakØitam || (1.10)<br />

ayaneØu ca sarveØu yathÀbhÀgamavasthitÀÕ |<br />

bhÈØmamevÀbhirakØantu bhavantaÕ sarva eva hi || (1.11)<br />

tasya saÌjanayanharØaÌ kuruvÐddhaÕ pitÀmahaÕ |<br />

siÌhanÀdaÌ vinady’ occaiÕ ÙaÚkhaÌ dadhmau pratÀpavÀn || (1.12)

tataÕ ÙaÚkhÀÙca bheryaÙca paÍav’ ÀnakagomukhÀÕ |<br />

sahas’aiv’Àbhyahanyanta sa Ùabdastumulo’bhavat || (1.13)<br />

tataÕ Ùvetairhayairyukte mahati syandane sthitau |<br />

mÀdhavaÕ pÀÍÄavaÙ c’aiva divyau ÙaÚkhau pradaghmatuÕ || (1.14)<br />

pÀÌcajanyaÌ hÐØÈkeÙo devadattaÌ dhanaÌjayaÕ |<br />

pauÍÄraÌ dadhmau mahÀÙaÚkhaÌ bhÈmakarmÀ vÐkodaraÕ || (1.15)<br />

anaÌtavijayaÌ rÀjÀ kuntÈputro yudhiØÒhiraÕ |<br />

nakulaÕ sahadevaÙca sughoØamaÍipuØpakau || (1.16)<br />

kÀÙyaÙca parameØvÀsaÕ ÙikhaÍÄÈ ca mahÀrathaÕ |<br />

dhÐØÒadyumno virÀÒaÙca sÀtyakiÙcÀparÀjitaÕ || (1.17)<br />

drupado draupadeyÀÙca sarvaÙaÕ pÐthivÈpate |<br />

saubhadraÙca mahÀbÀhuÕ ÙaÚkhÀndadhmuÕ pÐthakpÐthak || (1.18)<br />

sa ghoØo dhÀrtarÀØÒrÀÍÀÌ hÐdayÀni vyadÀrayat |<br />

nabhaÙca pÐthivÈÌ caiva tumulo vyanunÀdayan || (1.19)<br />

atha vyavasthitÀndÐØÒvÀ dhÀrtarÀØÒrÀn kapidhvajaÕ |<br />

pravÐtte ÙastrasaÌpÀte dhanurudyamya pÀÍÄavaÕ || (1.20)<br />

hÐØÈkeÙaÌ tadÀ vÀkyamidamÀha mahÈpate |

arjuna uvÀca:<br />

senayorubhayormadhye rathaÌ sthÀpaya me’cyuta || (1.21)<br />

yÀvadetÀnnirikØe’haÌ yoddhukÀmÀnavasthitÀn |<br />

kairmayÀ saha yoddhavyamasminraÍasamudyame || (1.22)<br />

yotsyamÀnÀnavekØe’haÌ ya ete’tra samÀgatÀÕ |<br />

dhÀrtarÀØÒrasya durbuddheryuddhe priyacikÈrØavaÕ || (1.23)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

evamukto hÐØÈkeÙo guÄÀkeÙena bhÀrata |<br />

senayorubhayormadhye sthÀpayitvÀ rathottamam || (1.24)<br />

bhÈØmadroÍapramukhataÕ sarveØÀÌ ca mahÈkØitÀm |<br />

uvÀca pÀrtha paÙyaitÀnsamavetÀnkurÓniti || (1.25)<br />

tatrÀpaÙyatsthitÀnpÀrthaÕ pitÐnatha pitÀmahÀn |<br />

ÀcÀryÀnmÀtulÀnbhrÀtÐnputrÀnpautrÀnsakhÈÌstathÀ || (1.26)<br />

ÙvaÙurÀnsuhÐdaÙcaiva senayorubhayorapi |<br />

tÀnsamÈkØya sa kaunteyaÕ sarvÀnbandhÓnavasthitÀn || (1.27)

kÐpayÀ parayÀviØÒo viØÈdannidamabravÈt |<br />

arjuna uvÀca:<br />

dÐØÒvemaÌ svajanaÌ kÐØÍa yuyutsuÌ samupasthitam || (1.28)<br />

sÈdanti mama gÀtrÀÍi mukhaÌ ca pariÙuØyati |<br />

vepathuÙca ÙarÈre me romaharØaÙca jÀyate || (1.29)<br />

gÀÍÄÈvaÌ straÌsate hastÀttvakcaiva paridahyate |<br />

na ca ÙaknomyavasthÀtuÌ bhramatÈva ca me manaÕ || (1.30)<br />

nimittÀni ca paÙyÀmi viparÈtÀni keÙava |<br />

na ca Ùreyo’nupaÙyÀmi hatvÀ svajanamÀhave || (1.31)<br />

na kÀÚkØe vijayaÌ kÐØÍa na ca rÀjyaÌ sukhÀni ca |<br />

kiÌ no rÀjyena govinda kiÌ bhogairjÈvitena vÀ || (1.32)<br />

yeØÀmarthe kÀÚkØitaÌ no rÀjyaÌ bhogÀÕ sukhÀni ca |<br />

ta ime’vasthitÀ yuddhe prÀÍÀÌstyaktvÀ dhanÀni ca || (1.33)<br />

ÀcÀryÀÕ pitaraÕ putrÀstathaiva ca pitÀmahÀÕ |<br />

mÀtulÀÕ ÙvaÙurÀÕ pautrÀÕ ÙyÀlÀÕ sambandhinastathÀ || (1.34)

etÀnna hantumicchÀmi ghnato’pi madhusÓdana |<br />

api trailokyarÀjyasya hetoÕ kiÌ nu mahÈkÐte || (1.35)<br />

nihatya dhÀrtarÀØÒrÀnnaÕ kÀ prÈtiÕ syÀjanÀrdana |<br />

pÀpamevÀÙrayedasmÀnhatvaitÀnÀtatÀyinaÕ || (1.36)<br />

tasmÀnnÀrhÀ vayaÌ hantuÌ dhÀrtarÀØÒrÀnsvabÀndhavÀn |<br />

svajanaÌ hi kathaÌ hatvÀ sukhinaÕ syÀma mÀdhava || (1.37)<br />

yadyapyete na paÙyanti lobhopahatacetasaÕ |<br />

kulakØayakÐtaÌ doØaÌ mitradrohe ca pÀtakam || (1.38)<br />

kathaÌ na jÜeyamasmÀbhiÕ pÀpÀdasmÀnnivartitum |<br />

kulakØayakÐtaÌ doØaÌ prapaÙyadbhirjanÀrdana || (1.39)<br />

kula-kØaye praÍaÙyanti kula-dharmÀÕ sanÀtanÀÕ |<br />

dharme naØÒe kulaÌ kÐtsnam adharmo’ bhibhavatyuta || (1.40)<br />

adharmÀbhibhavÀtkÐØÍa praduØyanti kulastriyaÕ |<br />

strÈØu duØÒÀsu vÀrØÍeya jÀyate varÍasaÚkaraÕ || (1.41)<br />

saÚkaro narakÀyaiva kulaghnÀnÀÌ kulasya ca |<br />

patanti pitaro hyeØÀÌ luptapiÍÄodakakriyÀÕ || (1.42)

doØairetaiÕ kulaghnÀnÀÌ varÍasaÚkarakÀrakaiÕ |<br />

utsÀdyante jÀtidharmÀÕ kuladharmÀÙca ÙÀÙvatÀÕ || (1.43)<br />

utsannakuladharmÀÍÀÌ manuØyÀÍÀÌ janÀrdana |<br />

narake niyataÌ vÀso bhavatÈtyanuÙuÙruma || (1.44)<br />

aho bata mahat pÀpaÌ kartuÌ vyavasitÀ vayam |<br />

yad rÀjya-sukha-lobhena hantuÌ svajanam udyatÀÕ || (1.45)<br />

yadi mÀmapratÈkÀramaÙastraÌ ÙastrapÀÍayaÕ |<br />

dhÀrtarÀØÒrÀ raÍe hanyustanme kØemataraÌ bhavet || (1.46)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

evamuktvÀrjunaÕ saÚkhye rathopastha upÀviÙat |<br />

visÐjya saÙaraÌ cÀpaÌ Ùoka-saÌvigna-mÀnasaÕ || (1.47)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

arjunaviØÀdayogo nÀma prathamo’ dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

2<br />

atha dvitÈyo’ dhyÀyaÕ<br />

(sÀÚkhyayogaÕ)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

taÌ tathÀ kÐpayÀviØÒamaÙrupÓrÍÀkulekØaÍam |<br />

viØÈdantamidaÌ vÀkyamuvÀca madhusÓdanaÕ || (<strong>2.</strong>01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

kutastvÀ kaÙmalamidaÌ viØame samupasthitam |<br />

anÀryajuØÒamasvargyamakÈrtikaramarjuna || (<strong>2.</strong>02)<br />

klaibyaÌ mÀ sma gamaÕ pÀrtha naitattvayyupapadyate |<br />

kØudraÌ hÐdayadaurbalyaÌ tyaktvottiØÒha paraÌtapa || (<strong>2.</strong>03)<br />

arjuna uvÀca:<br />

kathaÌ bhÈØmamahaÌ sÀÚkhye droÍaÌ ca madhusÓdana |<br />

iØubhiÕ pratiyotsyÀmi pÓjÀrhÀvarisÓdana || (<strong>2.</strong>04)<br />

gurÓnahatvÀ hi mahÀnubhÀvÀn

Ùreyo bhoktuÌ bhaikØyamapÈha loke |<br />

hatvÀrthakÀmÀÌstu gurunihaiva<br />

bhuÜjÈya bhogÀn rudhirapradigdhÀn || (<strong>2.</strong>05)<br />

na c’aitad vidmaÕ kataran no garÈyo<br />

yad vÀ jayema yadi vÀ no jayeyuÕ |<br />

yÀn eva hatvÀ na jijÈviØÀmaÕ<br />

te’ vasthitÀÕ pramukhe dhÀrtarÀØÒrÀÕ || (<strong>2.</strong>06)<br />

kÀrpaÍya-doØ’opahata-svabhÀvaÕ<br />

pÐcchÀmi tvÀÌ-dharma-saÌmÓÄha-cetÀÕ |<br />

yac chreyaÕ syÀn niÙcitaÌ brÓhi tan me<br />

ÙiØyas te’ haÌ ÙÀdhi mÀÌ tvÀÌ prapannam || (<strong>2.</strong>07)<br />

na hi prapaÙyÀmi mamÀpanudyÀd<br />

yacchokamucchoØaÍamindriyÀÍÀm |<br />

avÀpya bhÓmÀvasapatnamÐddhaÌ<br />

rÀjyaÌ surÀÍÀmapi cÀdhipatyam || (<strong>2.</strong>08)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

evamuktvÀ hÐØÈkeÙaÌ guÄÀkeÙaÕ paraÌtapaÕ |<br />

na yotsya iti govindamuktvÀ tÓØÍÈÌ babhÓva ha || (<strong>2.</strong>09)

tamuvÀca hÐØÈkeÙaÕ prahasanniva bhÀrata |<br />

senayorubhayormadhye viØÈdantamidaÌ vacaÕ || (<strong>2.</strong>10)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

aÙocyÀnanvaÙocastvaÌ prajÜÀvÀdÀÌÙca bhÀØase |<br />

gatÀsÓnagatÀsÓÌÙca nÀnuÙocanti paÍÄitÀÕ || (<strong>2.</strong>11)<br />

natvevÀhaÌ jÀtu nÀsaÌ na tvaÌ neme janÀdhipÀÕ |<br />

na caiva na bhaviØyÀmaÕ sarve vayamataÕ param || (<strong>2.</strong>12)<br />

dehino’ sminyathÀ dehe kaumÀraÌ yauvanaÌ jarÀ |<br />

tathÀ dehÀntaraprÀptirdhÈrastatra na muhyati || (<strong>2.</strong>13)<br />

mÀtrÀsparÙÀstu kaunteya ÙÈt’oØÍasukhaduÕkhadÀÕ |<br />

Àgam’ÀpÀyino’nityÀstÀÌstitikØasva bhÀrata || (<strong>2.</strong>14)<br />

yaÌ hi na vyathayantyete puruØaÌ puruØ’ arØabha |<br />

samaduÕkhasukhaÌ dhÈraÌ so’mÐtatvÀya kalpate || (<strong>2.</strong>15)<br />

nÀsato vidyate bhÀvo nÀbhÀvo vidyate sataÕ |<br />

ubhayorapi dÐØÒo’ntastvanayostattvadarÙibhiÕ || (<strong>2.</strong>16)<br />

avinÀÙi tu tadviddhi yena sarvamidaÌ tatam |<br />

vinÀÙamavyayasyÀsya na kaÙcitkartumarhati || (<strong>2.</strong>17)

antavanta ime dehÀ nityasyoktÀÕ ÙarÈriÍaÕ |<br />

anÀÙino’prameyasya tasmÀdyudhyasva bhÀrata || (<strong>2.</strong>18)<br />

ya enaÌ vetti hantÀraÌ yaÙcainaÌ manyate hatam<br />

ubhau tau na vijÀnÈto nÀyaÌ hanti na hanyate || (<strong>2.</strong>19)<br />

na jÀyate mriyate vÀ kadÀcin<br />

nÀyaÌ bhÓtvÀ bhavitÀ vÀ na bhÓyaÕ |<br />

ajo nityaÕ ÙÀÙvato’yaÌ purÀÍo<br />

na hanyate hanyamÀne ÙarÈre || (<strong>2.</strong>20)<br />

vedÀvinÀÙinaÌ nityaÌ ya enamajamavyayam |<br />

kathaÌ sa puruØaÕ pÀrtha kaÌ ghÀtayati hanti kam || (<strong>2.</strong>21)<br />

vÀsÀÌsi jÈrÍÀni yathÀ vihÀya<br />

navÀni gÐhÍÀti naro’parÀÍi |<br />

tathÀ ÙarÈrÀÍi vihÀya jÈrÍÀni<br />

anyÀni saÌyÀti navÀni dehÈ || (<strong>2.</strong>22)<br />

nainaÌ chindanti ÙastrÀÍi nainaÌ dahati pÀvakaÕ |<br />

na cainaÌ kledayantyÀpo na ÙoØayati mÀrutaÕ || (<strong>2.</strong>23)<br />

acchedyo’yamadÀhyo’yamakledyo’ÙoØya eva ca |<br />

nityaÕ sarvagataÕ sthÀÍuracalo’yaÌ sanÀtanaÕ || (<strong>2.</strong>24)

avyakto’yamacintyo’yamavikÀryo’yamucyate |<br />

tasmÀdevaÌ viditvainaÌ nÀnuÙocitumarhasi || (<strong>2.</strong>25)<br />

atha cainaÌ nityajÀtaÌ nityaÌ vÀ manyase mÐtam |<br />

tathÀpi tvaÌ mahÀbÀho naivaÌ Ùocitumarhasi || (<strong>2.</strong>26)<br />

jÀtasya hi dhruvo mÐtyurdhruvaÌ janma mÐtasya ca |<br />

tasmÀdaparihÀrye’rthe na tvaÌ Ùocitumarhasi || (<strong>2.</strong>27)<br />

avyaktÀdÈni bhÓtÀni vyaktamadhyÀni bhÀrata |<br />

avyaktanidhanÀnyeva tatra kÀ paridevanÀ || (<strong>2.</strong>28)<br />

ÀÙcaryavatpaÙyati kaÙcidenam<br />

ÀÙcaryavadvadati tathaiva cÀnyaÕ |<br />

ÀÙcaryavaccainamanyaÕ ÙÐÍoti<br />

ÙrutvÀ’pyenaÌ veda na caiva kaÙcit || (<strong>2.</strong>29)<br />

dehÈ nityamavadhyo’yaÌ dehe sarvasya bhÀrata |<br />

tasmÀtsarvÀÍi bhÓtÀni na tvaÌ Ùocitumarhasi || (<strong>2.</strong>30)<br />

svadharmamapi cÀvekØya na vikampitumarhasi |<br />

dharmyÀddhi yuddhÀcchreyo’nyatkØatriyasya na vidyate || (<strong>2.</strong>31)<br />

yadÐcchayÀ copapannaÌ svargadvÀramapÀvÐtam |<br />

sukhinaÕ kØatriyÀÕ pÀrtha labhante yuddhamÈdÐÙam || (<strong>2.</strong>32)

atha cettvamimaÌ dharmyaÌ saÌgrÀmaÌ na kariØyasi |<br />

tataÕ svadharmaÌ kÈrtiÌ ca hitvÀ pÀpamavÀpsyasi || (<strong>2.</strong>33)<br />

akÈrtiÌ cÀpi bhÓtÀni kathayiØyanti te’vyayÀm |<br />

saÌbhÀvitasya cÀkÈrtirmaraÍÀdatiricyate || (<strong>2.</strong>34)<br />

bhayÀdraÍÀduparataÌ maÌsyante tvÀÌ mahÀrathÀÕ |<br />

yeØÀÌ ca tvaÌ bahumato bhÓtvÀ yÀsyasi lÀghavam || (<strong>2.</strong>35)<br />

avÀcyavÀdÀÌÙca bahÓnvadiØyanti tavÀhitÀÕ |<br />

nindantastava sÀmarthyaÌ tato duÕkhataraÌ nu kim || (<strong>2.</strong>36)<br />

hato vÀ prÀpsyasi svargaÌ jitvÀ vÀ bhokØyase mahÈm |<br />

tasmÀduttiØÒha kaunteya yuddhÀya kÐtaniÙcayaÕ || (<strong>2.</strong>37)<br />

sukhaduÕkhe same kÐtvÀ lÀbhÀlÀbhau jayÀjayau |<br />

tato yuddhÀya yujyasva naivaÌ pÀpamavÀpsyasi || (<strong>2.</strong>38)<br />

eØÀ te’bhihitÀ sÀÚkhye buddhiryoge tvimÀÌ ÙÐÍu |<br />

buddhyÀ yukto yayÀ pÀrtha karmabandhaÌ prahÀsyasi || (<strong>2.</strong>39)<br />

nehÀbhikramanÀÙo’sti pratyavÀyo na vidyate |<br />

svalpamapyasya dharmasya trÀyate mahato bhayÀt || (<strong>2.</strong>40)

vyavasÀyÀtmikÀ buddhirekeha kurunandana |<br />

bahuÙÀkhÀ hyanantÀÙca buddhayo’vyavasÀyinÀm || (<strong>2.</strong>41)<br />

yÀmimÀÌ puØpitÀÌ vÀcaÌ pravadantyavipaÙcitaÕ |<br />

vedavÀdaratÀÕ pÀrtha nÀnyadastÈti vÀdinaÕ || (<strong>2.</strong>42)<br />

kÀmÀtmÀnaÕ svargaparÀ janmakarmaphalapradÀm |<br />

kriyÀviÙeØabahulÀÌ bhogaiÙvaryagatiÌ prati || (<strong>2.</strong>43)<br />

bhogaiÙvaryaprasaktÀnÀÌ tayÀpahÐtacetasÀm |<br />

vyavasÀyÀtmikÀ buddhiÕ samÀdhau na vidhÈyate || (<strong>2.</strong>44)<br />

traiguÍyaviØayÀ vedÀ nistraiguÍyo bhavÀrjuna |<br />

nirdvandvo nityasattvastho niryogakØema ÀtmavÀn || (<strong>2.</strong>45)<br />

yÀvÀnartha udapÀne sarvataÕ saÌplutodake |<br />

tÀvÀnsarveØu vedeØu brÀhmaÍasya vijÀnataÕ || (<strong>2.</strong>46)<br />

karmaÍyevÀdhikÀraste mÀ phaleØu kadÀcana |<br />

mÀ karmaphalaheturbhÓrmÀ te saÚgo’stvakarmaÍi || (<strong>2.</strong>47)<br />

yogasthaÕ kuru karmÀÍi saÚgaÌ tyaktvÀ dhanaÌjaya |<br />

siddhyasiddhyoÕ samo bhÓtvÀ samatvaÌ yoga ucyate || (<strong>2.</strong>48)

dÓreÍa hyavaraÌ karma buddhiyogÀddhanaÌjaya |<br />

buddhau ÙaraÍamanviccha kÐpaÍÀÕ phalahetavaÕ || (<strong>2.</strong>49)<br />

buddhiyukto jahÀtÈha ubhe sukÐtaduØkÐte |<br />

tasmÀdyogÀya yujyasva yogaÕ karmasu kauÙalam || (<strong>2.</strong>50)<br />

karmajaÌ buddhiyuktÀ hi phalaÌ tyaktvÀ manÈØiÍaÕ |<br />

janmabandhavinirmuktÀÕ padaÌ gacchantyanÀmayam || (<strong>2.</strong>51)<br />

yadÀ te mohakalilaÌ buddhirvyatitariØyati |<br />

tadÀ gantÀsi nirvedaÌ Ùrotavyasya Ùrutasya ca || (<strong>2.</strong>52)<br />

ÙrutivipratipannÀ te yadÀ sthÀsyati niÙcalÀ |<br />

samÀdhÀvacalÀ buddhistadÀ yogamavÀpsyasi || (<strong>2.</strong>53)<br />

arjuna uvÀca:<br />

sthitaprajÜasya kÀ bhÀØÀ samÀdhisthasya keÙava |<br />

sthitadhÈÕ kiÌ prabhÀØeta kimÀsÈta vrajeta kim || (<strong>2.</strong>54)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

prajahÀti yadÀ kÀmÀnsarvÀnpÀrtha manogatÀn |<br />

ÀtmanyevÀtmanÀ tuØÒaÕ sthitaprajÜastadocyate || (<strong>2.</strong>55)

duÕkheØvanudvignamanÀÕ sukheØu vigataspÐhaÕ |<br />

vÈtarÀgabhayakrodhaÕ sthitadhÈrmunirucyate || (<strong>2.</strong>56)<br />

yaÕ sarvatrÀnabhisnehastattatprÀpya ÙubhÀÙubham |<br />

nÀbhinandati na dveØÒi tasya prajÜÀ pratiØÒhitÀ || (<strong>2.</strong>57)<br />

yadÀ saÌharate cÀyaÌ kÓrmo’ÚgÀnÈva sarvaÙaÕ |<br />

indriyÀÍÈndriyÀrthe’bhyastasya prajÜÀ pratiØÒhitÀ || (<strong>2.</strong>58)<br />

viØayÀ vinivartante nirÀhÀrasya dehinaÕ |<br />

rasavarjaÌ raso’pyasya paraÌ dÐØÒvÀ nivartate || (<strong>2.</strong>59)<br />

yatato hyapi kaunteya puruØasya vipaÙcitaÕ |<br />

indriyÀÍi pramÀthÈni haranti prasabhaÌ manaÕ || (<strong>2.</strong>60)<br />

tÀni sarvÀÍi saÌyamya yukta ÀsÈta matparaÕ |<br />

vaÙe hi yasyendriyÀÍi tasya prajÜÀ pratiØÒhitÀ || (<strong>2.</strong>61)<br />

dhyÀyato viØayÀnpuÌsaÕ saÚgasteØÓpajÀyate |<br />

saÚgÀtsaÌjÀyate kÀmaÕ kÀmÀtkrodho’bhijÀyate || (<strong>2.</strong>62)<br />

krodhÀdbhavati saÌmohaÕ saÌmohÀtsmÐtivibhramaÕ |<br />

smÐtibhraÌÙÀd buddhinÀÙo buddhinÀÙÀtpraÍaÙyati || (<strong>2.</strong>63)

ÀgadveØavimuktaistu viØayÀnindriyaiÙcaran |<br />

ÀtmavaÙyairvidheyÀtmÀ prasÀdamadhigacchati || (<strong>2.</strong>64)<br />

prasÀde sarvaduÕkhÀnÀÌ hÀnirasyopajÀyate |<br />

prasannacetaso hyÀÙu buddhiÕ paryavatiØÒhate || (<strong>2.</strong>65)<br />

nÀsti buddhirayuktasya na cÀyuktasya bhÀvanÀ |<br />

na cÀbhÀvayataÕ ÙÀntiraÙÀntasya kutaÕ sukham || (<strong>2.</strong>66)<br />

indriyÀÍÀÌ hi caratÀÌ yanmano’nuvidhÈyate |<br />

tadasya harati prajÜÀÌ vÀyurnÀvamivÀmbhasi || (<strong>2.</strong>67)<br />

tasmÀdyasya mahÀbÀho nigÐhÈtÀni sarvaÙaÕ |<br />

indriyÀÍÈndriyÀrthebhyastasya prajÜÀ pratiØÒhitÀ || (<strong>2.</strong>68)<br />

yÀ niÙÀ sarvabhÓtÀnÀÌ tasyÀÌ jÀgarti saÌyamÈ |<br />

yasyÀÌ jÀgrati bhÓtÀni sÀ niÙÀ paÙyato muneÕ || (<strong>2.</strong>69)<br />

ÀpÓryamÀÍamacalapratiØÒhaÌ<br />

samudramÀpaÕ praviÙanti yadvat |<br />

tadvatkÀmÀ yaÌ praviÙanti sarve<br />

sa ÙÀntimÀpnoti na kÀmakÀmÈ || (<strong>2.</strong>70)<br />

vihÀya kÀmÀnyaÕ sarvÀnpumÀÌÙcarati niÕspÐhaÕ |<br />

nirmamo nirahaÚkÀraÕ sa ÙÀntimadhigacchati || (<strong>2.</strong>71)

eØÀ brÀhmÈ sthitiÕ pÀrtha nainÀÌ prÀpya vimuhyati |<br />

sthitvÀsyÀmantakÀle’pi brahmanirvÀÍamÐcchati || (<strong>2.</strong>72)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

sÀÚkhyayogo nÀma dvitÈyo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

3<br />

atha tÐtÈyo’ dhyÀyaÕ<br />

(karmayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

jyÀyasÈ cetkarmaÍaste matÀ buddhirjanÀrdana |<br />

tatkiÌ karmaÍi ghore mÀÌ niyojayasi keÙava || (3.01)<br />

vyÀmiÙreÍeva vÀkyena buddhiÌ mohayasÈva me |<br />

tadekaÌ vada niÙcitya yena Ùreyo’hamÀpnuyÀm || (3.02)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

loke’smina dvividhÀ niØÒhÀ purÀ proktÀ mayÀnagha |<br />

jÜÀnayogena sÀÚkhyÀnÀÌ karmayogena yoginÀm || (3.03)<br />

na karmaÍÀmanÀrambhÀnnaiØkarmyaÌ puruØo’Ùnute |<br />

na ca saÌnyasanÀdeva siddhiÌ samadhigacchati || (3.04)<br />

na hi kaÙcitkØaÍamapi jÀtu tiØÒhatyakarmakÐt |<br />

kÀryate hyavaÙaÕ karma sarvaÕ prakÐtijairguÍaiÕ || (3.05)

karmendriyÀÍi saÌyamya ya Àste manasÀ smaran |<br />

indriyÀrthÀnvimÓÄhÀtmÀ mithyÀcÀraÕ sa ucyate || (3.06)<br />

yastvindriyÀÍi manasÀ niyamyÀrabhate’rjuna |<br />

karmendriyaiÕ karmayogamasaktaÕ sa viÙiØyate || (3.07)<br />

niyataÌ kuru karma tvaÌ karma jyÀyo hyakarmaÍaÕ |<br />

ÙarÈrayÀtrÀpi ca te na prasiddhyedakarmaÍaÕ || (3.08)<br />

yajÜÀrthÀtkarmaÍo’nyatra loko’yaÌ karmabandhanaÕ |<br />

tadarthaÌ karma kaunteya muktasaÚgaÕ samÀcara || (3.09)<br />

sahayajÜÀÕ prajÀÕ sÐØÒvÀ purovÀca prajÀpatiÕ |<br />

anena prasaviØyadhvameØa vo’stviØÒakÀmadhuk || (3.10)<br />

devÀnbhÀvayatÀnena te devÀ bhÀvayantu vaÕ |<br />

parasparaÌ bhÀvayantaÕ ÙreyaÕ paramavÀpsyatha || (3.11)<br />

iØÒÀnbhogÀnhi vo devÀ dÀsyante yajÜabhÀvitÀÕ |<br />

tairdattÀnapradÀyaibhyo yo bhuÚkte stena eva saÕ || (3.12)<br />

yajÜaÙiØÒÀÙinaÕ santo mucyante sarvakilbiØaiÕ |<br />

bhuÜjate te tvaghaÌ pÀpÀ ye pacantyÀtmakÀraÍÀt || (3.13)

annÀdbhavanti bhÓtÀni parjanyÀdannasaÌbhavaÕ |<br />

yajÜÀdbhavati parjanyo yajÜaÕ karmasamudbhavaÕ || (3.14)<br />

karma brahmodbhavaÌ viddhi brahmÀkØarasamudbhavam |<br />

tasmÀtsarvagataÌ brahma nityaÌ yajÜe pratiØÒhitam || (3.15)<br />

evaÌ pravartitaÌ cakraÌ nÀnuvartayatÈha yaÕ |<br />

aghÀyurindriyÀrÀmo moghaÌ pÀrtha sa jÈvati || (3.16)<br />

yastvÀtmaratireva syÀdÀtmatÐptaÙca mÀnavaÕ |<br />

Àtmanyeva ca saÌtuØÒastasya kÀryaÌ na vidyate || (3.17)<br />

naiva tasya kÐtenÀrtho nÀkÐteneha kaÙcana |<br />

na cÀsya sarvabhÓteØu kaÙcidarthavyapÀÙrayaÕ || (3.18)<br />

tasmÀdasaktaÕ satataÌ kÀryaÌ karma samÀcara |<br />

asakto hyÀcarankarma paramÀpnoti pÓruØaÕ || (3.19)<br />

karmaÍaiva hi saÌsiddhimÀsthitÀ janakÀdayaÕ |<br />

lokasaÌgrahamevÀpi saÌpaÙyankartumarhasi || (3.20)<br />

yadyadÀcarati ÙreØÒhastattadevetaro janaÕ |<br />

sa yatpramÀÍaÌ kurute lokastadanuvartate || (3.21)

na me pÀrthÀsti kartavyaÌ triØu lokeØu kiÌcana |<br />

nÀnavÀptamavÀptavyaÌ varta eva ca karmaÍi || (3.22)<br />

yadi hyahaÌ na varteyaÌ jÀtu karmaÍyatandritaÕ |<br />

mama vartmÀnuvartante manuØyÀÕ pÀrtha sarvaÙaÕ || (3.23)<br />

utsÈdeyurime lokÀ na kuryÀÌ karma cedaham |<br />

saÚkarasya ca kartÀ syÀmupahanyÀmimÀÕ prajÀÕ || (3.24)<br />

saktÀÕ karmaÍyavidvÀÌso yathÀ kurvanti bhÀrata |<br />

kuryÀdvidvÀÌstathÀ’saktaÙcikÈrØurlokasaÌgraham || (3.25)<br />

na buddhibhedaÌ janayedajÜÀnÀÌ karmasaÚginÀm |<br />

joØayetsarvakarmÀÍi vidvÀnyuktaÕ samÀcaran || (3.26)<br />

prakÐteÕ kriyamÀÍÀni guÍaiÕ karmÀÍi sarvaÙaÕ |<br />

ahaÚkÀravimÓÄhÀtmÀ kartÀhamiti manyate || (3.27)<br />

tattvavittu mahÀbÀho guÍakarmavibhÀgayoÕ |<br />

guÍÀ guÍeØu vartanta iti matvÀ na sajjate || (3.28)<br />

prakÐterguÍasaÌmÓÄhÀÕ sajjante guÍakarmasu |<br />

tÀnakÐtsnavido mandÀnkÐtsnavinna vicÀlayet || (3.29)

mayi sarvÀÍi karmÀÍi saÌnyasyÀdhyÀtmacetasÀ |<br />

nirÀÙÈrnirmamo bhÓtvÀ yudhyasva vigatajvaraÕ || (3.30)<br />

ye me matamidaÌ nityamanutiØÒhanti mÀnavÀÕ |<br />

ÙraddhÀvanto’nasÓyanto mucyante te’pi karmabhiÕ || (3.31)<br />

ye tvetadabhyasÓyanto nÀnutiØÒhanti me matam |<br />

sarvajÜÀnavimÓÄhÀÌstÀnviddhi naØÒÀnacetasaÕ || (3.32)<br />

sadÐÙaÌ ceØÒate svasyÀÕ prakÐterjÜÀnavÀnapi |<br />

prakÐtiÌ yÀnti bhÓtÀni nigrahaÕ kiÌ kariØyati || (3.33)<br />

indriyasyendriyasyÀrthe rÀgadveØau vyavasthitau |<br />

tayorna vaÙamÀgacchettau hyasya paripanthinau || (3.34)<br />

ÙreyÀnsvadharmo viguÍaÕ paradharmÀtsvanuØÒhitÀt |<br />

svadharme nidhanaÌ ÙreyaÕ paradharmo bhayÀvahaÕ || (3.35)<br />

arjuna uvÀca:<br />

atha kena prayukto’yaÌ pÀpaÌ carati pÓruØaÕ |<br />

anicchannapi vÀrØÍeya balÀdiva niyojitaÕ || (3.36)

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

kÀma eØa krodha eØa rajoguÍasamudbhavaÕ |<br />

mahÀÙano mahÀpÀpmÀ viddhyenamiha vairiÍam || (3.37)<br />

dhÓmenÀvriyate vahniryathÀdarÙo malena ca |<br />

yatholbenÀvÐto garbhastathÀ tenedamÀvÐtam || (3.38)<br />

ÀvÐtaÌ jÜÀnametena jÜÀnino nityavairiÍÀ |<br />

kÀmarÓpeÍa kaunteya duØpÓreÍÀnalena ca || (3.39)<br />

indriyÀÍi mano buddhirasyÀdhiØÒhÀnamucyate |<br />

etairvimohayatyeØa jÜÀnamÀvÐtya dehinam || (3.40)<br />

tasmÀttvamindriyÀÍyÀdau niyamya bharatarØabha |<br />

pÀpmÀnaÌ prajahi hyenaÌ jÜÀnavijÜÀnanÀÙanam || (3.41)<br />

indriyÀÍi parÀÍyÀhurindriyebhyaÕ paraÌ manaÕ |<br />

manasastu parÀ buddhiryo buddheÕ paratastu saÕ || (3.42)<br />

evaÌ buddheÕ paraÌ buddhvÀ saÌstabhyÀtmÀnamÀtmanÀ |<br />

jahi ÙatruÌ mahÀbÀho kÀmarÓpaÌ durÀsadam || (3.43)

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

karmayogo nÀma tÐtÈyo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

4<br />

atha caturtho’ dhyÀyaÕ<br />

(jÜÀnakarmasaÌnyÀsayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

imaÌ vivasvate yogaÌ proktavÀnahamavyayam |<br />

vivasvÀnmanave prÀha manurikØvÀkave’bravÈt || (4.01)<br />

evaÌ paramparÀprÀptamimaÌ rÀjarØayo viduÕ |<br />

sa kÀleneha mahatÀ yogo naØÒaÕ paraÌtapa || (4.02)<br />

sa evÀyaÌ mayÀ te’dya yogaÕ proktaÕ purÀtanaÕ |<br />

bhakto’si me sakhÀ ceti rahasyaÌ hyetaduttamam || (4.03)<br />

arjuna uvÀca:<br />

aparaÌ bhavato janma paraÌ janma vivasvataÕ |<br />

kathametadvijÀnÈyÀÌ tvamÀdau proktavÀniti || (4.04)

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

bahÓni me vyatÈtÀni janmÀni tava cÀrjuna |<br />

tÀnyahaÌ veda sarvÀÍi na tvaÌ vettha paraÌtapa || (4.05)<br />

ajo’pi sannavyayÀtmÀ bhÓtÀnÀmÈÙvaro’pi san |<br />

prakÐtiÌ svÀmadhiØÒhÀya saÌbhavÀmyÀtmamÀyayÀ || (4.06)<br />

yadÀ yadÀ hi dharmasya glÀnirbhavati bhÀrata |<br />

abhyutthÀnamadharmasya tadÀtmÀnaÌ sÐjÀmyaham || (4.07)<br />

paritrÀÍÀya sÀdhÓnÀÌ vinÀÙÀya ca duØkÐtÀm |<br />

dharmasaÌsthÀpanÀrthÀya saÌbhavÀmi yuge yuge || (4.08)<br />

janma karma ca me divyamevaÌ yo vetti tattvataÕ |<br />

tyaktvÀ dehaÌ punarjanma naiti mÀmeti so’rjuna || (4.09)<br />

vÈtarÀgabhayakrodhÀ manmayÀ mÀmupÀÙritÀÕ |<br />

bahavo jÜÀnatapasÀ pÓtÀ madbhÀvamÀgatÀÕ || (4.10)<br />

ye yathÀ mÀÌ prapadyante tÀÌstathaiva bhajÀmyaham |<br />

mama vartmÀnuvartante manuØyÀÕ pÀrtha sarvaÙaÕ || (4.11)<br />

kÀÚkØantaÕ karmaÍÀÌ siddhiÌ yajanta iha devatÀÕ |<br />

kØipraÌ hi mÀnuØe loke siddhirbhavati karmajÀ || (4.12)

cÀturvarÍyaÌ mayÀ sÐØÒaÌ guÍakarmavibhÀgaÙaÕ |<br />

tasya kartÀramapi mÀÌ viddhyakartÀramavyayam || (4.13)<br />

na mÀÌ karmÀÍi limpanti na me karmaphale spÐhÀ |<br />

iti mÀÌ yo’bhijÀnÀti karmabhirna sa badhyate || (4.14)<br />

evaÌ jÜÀtvÀ kÐtaÌ karma pÓrvairapi mumukØubhiÕ |<br />

kuru karmaiva tasmÀttvaÌ pÓrvaiÕ pÓrvataraÌ kÐtam || (4.15)<br />

kiÌ karma kimakarmeti kavayo’pyatra mohitÀÕ |<br />

tatte karma pravakØyÀmi yajjÜÀtvÀ mokØyase’ÙubhÀt || (4.16)<br />

karmaÍo hyapi boddhavyaÌ boddhavyaÌ ca vikarmaÍaÕ |<br />

akarmaÍaÙca boddhavyaÌ gahanÀ karmaÍo gatiÕ || (4.17)<br />

karmaÍyakarma yaÕ paÙyedakarmaÍi ca karma yaÕ |<br />

sa buddhimÀnmanuØyeØu sa yuktaÕ kÐtsnakarmakÐt || (4.18)<br />

yasya sarve samÀrambhÀÕ kÀmasaÚkalpavarjitÀÕ |<br />

jÜÀnÀgnidagdhakarmÀÍaÌ tamÀhuÕ paÍÄitaÌ budhÀÕ || (4.19)<br />

tyaktvÀ karmaphalÀsaÚgaÌ nityatÐpto nirÀÙrayaÕ |<br />

karmaÍyabhipravÐtto’pi naiva kiÌcitkaroti saÕ || (4.20)

nirÀÙÈryatacittÀtmÀ tyaktasarvaparigrahaÕ |<br />

ÙÀrÈraÌ kevalaÌ karma kurvannÀpnoti kilbiØam || (4.21)<br />

yadÐcchÀlÀbhasaÌtuØÒo dvandvÀtÈto vimatsaraÕ |<br />

samaÕ siddhÀvasiddhau ca kÐtvÀpi na nibadhyate || (4.22)<br />

gatasaÚgasya muktasya jÜÀnÀvasthitacetasaÕ |<br />

yajÜÀyÀcarataÕ karma samagraÌ pravilÈyate || (4.23)<br />

brahm’ ÀrpaÍaÌ brahma havir-brahm’Àgnau brahmaÍÀ hutam |<br />

brahm’aiva tena gantavyaÌ brahma-karma-samÀdhinÀ || (4.24)<br />

daivamevÀpare yajÜaÌ yoginaÕ paryupÀsate |<br />

brahmÀgnÀvapare yajÜaÌ yajÜenaivopajuhvati || (4.25)<br />

ÙrotrÀdÈnÈndriyÀÍyanye saÌyamÀgniØu juhvati |<br />

ÙabdÀdÈnviØayÀnanya indriyÀgniØu juhvati || (4.26)<br />

sarvÀÍÈndriyakarmÀÍi prÀÍakarmÀÍi cÀpare |<br />

ÀtmasaÌyamayogÀgnau juhvati jÜÀnadÈpite || (4.27)<br />

dravyayajÜÀstapoyajÜÀ yogayajÜÀstathÀpare |<br />

svÀdhyÀyajÜÀnayajÜÀÙca yatayaÕ saÌÙitavratÀÕ || (4.28)

apÀne juhvati prÀÍaÌ prÀÍe’pÀnaÌ tathÀpare |<br />

prÀÍÀpÀnagatÈ ruddhvÀ prÀÍÀyÀmaparÀyaÍÀÕ || (4.29)<br />

apare niyatÀhÀrÀÕ prÀÍÀnprÀÍeØu juhvati |<br />

sarve’pyete yajÜavido yajÜakØapitakalmaØÀÕ || (4.30)<br />

yajÜaÙiØÒÀmÐtabhujo yÀnti brahma sanÀtanam |<br />

nÀyaÌ loko’styayajÜasya kuto’nyaÕ kurusattama || (4.31)<br />

evaÌ bahuvidhÀ yajÜÀ vitatÀ brahmaÍo mukhe |<br />

karmajÀnviddhi tÀnsarvÀnevaÌ jÜÀtvÀ vimokØyase || (4.32)<br />

ÙreyÀndravyamayÀdyajÜÀjjÜÀnayajÜaÕ paraÌtapa |<br />

sarvaÌ karmÀkhilaÌ pÀrtha jÜÀne parisamÀpyate || (4.33)<br />

tadviddhi praÍipÀtena paripraÙnena sevayÀ |<br />

upadekØyanti te jÜÀnaÌ jÜÀninastattvadarÙinaÕ || (4.34)<br />

yajjÜÀtvÀ na punarmohamevaÌ yÀsyasi pÀÍÄava |<br />

yena bhÓtÀnyaÙeØÀÍi drakØyasyÀtmanyatho mayi || (4.35)<br />

api cedasi pÀpebhyaÕ sarvebhyaÕ pÀpakÐttamaÕ |<br />

sarvaÌ jÜÀnaplavenaiva vÐjinaÌ saÌtariØyasi || (4.36)

yathaidhÀÌsi samiddho’gnirbhasmasÀtkurute’rjuna |<br />

jÜÀnÀgniÕ sarvakarmÀÍi bhasmasÀtkurute tathÀ || (4.37)<br />

na hi jÜÀnena sadÐÙaÌ pavitramiha vidyate |<br />

tatsvayaÌ yogasaÌsiddhaÕ kÀlenÀtmani vindati || (4.38)<br />

ÙraddhÀvÀÌ labhate jÜÀnaÌ tatparaÕ saÌyatendriyaÕ |<br />

jÜÀnaÌ labdhvÀ parÀÌ ÙÀntimacireÍÀdhigacchati || (4.39)<br />

ajÜaÙcÀÙraddadhÀnaÙca saÌÙayÀtmÀ vinaÙyati |<br />

nÀyaÌ loko’sti na paro na sukhaÌ saÌÙayÀtmanaÕ || (4.40)<br />

yogasaÌnyastakarmÀÍaÌ jÜÀnasaÌchinnasaÌÙayam |<br />

ÀtmavantaÌ na karmÀÍi nibadhnanti dhanaÌjaya || (4.41)<br />

tasmÀdajÜÀnasaÌbhÓtaÌ hÐtsthaÌ jÜÀnÀsinÀtmanaÕ |<br />

chittvainaÌ saÌÙayaÌ yogamÀtiØÒhottiØÒha bhÀrata || (4.42)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

jÜÀnakarmasaÌnyÀsayogo nÀma caturtho’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

5<br />

atha paÌcamo’ dhyÀyaÕ<br />

(saÌnyÀsayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

saÌnyÀsaÌ karmaÍÀÌ kÐØÍa punaryogaÌ ca ÙaÌsasi |<br />

yacchreya etayorekaÌ tanme brÓhi suniÙcitam || (5.01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

saÌnyÀsaÕ karmayogaÙca niÕÙreyasakarÀvubhau |<br />

tayostu karmasaÌnyÀsÀtkarmayogo viÙiØyate || (5.02)<br />

jÜeyaÕ sa nityasaÌnyÀsÈ yo na dveØÒi na kÀÚkØati |<br />

nirdvandvo hi mahÀbÀho sukhaÌ bandhÀtpramucyate || (5.03)<br />

sÀÚkhyayogau pÐthagbÀlÀÕ pravadanti na paÍÄitÀÕ |<br />

ekamapyÀsthitaÕ samyagubhayorvindate phalam || (5.04)<br />

yatsÀÚkhyaiÕ prÀpyate sthÀnaÌ tadyogairapi gamyate |<br />

ekaÌ sÀÚkhyaÌ ca yogaÌ ca yaÕ paÙyati sa paÙyati || (5.05)

saÌnyÀsastu mahÀbÀho duÕkhamÀptumayogataÕ |<br />

yogayukto munirbrahma nacireÍÀdhigacchati || (5.06)<br />

yogayukto viÙuddhÀtmÀ vijitÀtmÀ jitendriyaÕ |<br />

sarvabhÓtÀtmabhÓtÀtmÀ kurvannapi na lipyate || (5.07)<br />

naiva kiÌcitkaromÈti yukto manyeta tattvavit |<br />

paÙyaÜÙruÍvanspÐÙaÜjighrannaÙnaÌgacchansvapanÙvasan || (5.08)<br />

pralapanvisÐjangÐhÍannunmiØannimiØannapi |<br />

indriyÀÍÈndriyÀrtheØu vartanta iti dhÀrayan || (5.09)<br />

brahmaÍyÀdhÀya karmÀÍi saÚgaÌ tyaktvÀ karoti yaÕ |<br />

lipyate na sa pÀpena padmapatramivÀmbhasÀ || (5.10)<br />

kÀyena manasÀ buddhyÀ kevalairindriyairapi |<br />

yoginaÕ karma kurvanti saÚgaÌ tyaktvÀtmaÙuddhaye || (5.11)<br />

yuktaÕkarmaphalaÌ tyaktvÀ ÙÀntimÀpnoti naiØÒhikÈm |<br />

ayuktaÕ kÀmakÀreÍa phale sakto nibadhyate || (5.12)<br />

sarvakarmÀÍi manasÀ saÌnyasyÀste sukhaÌ vaÙÈ |<br />

navadvÀre pure dehÈ naiva kurvanna kÀrayan || (5.13)

na kartÐtvaÌ na karmÀÍi lokasya sÐjati prabhuÕ |<br />

na karmaphalasaÌyogaÌ svabhÀvastu pravartate || (5.14)<br />

nÀdatte kasyacitpÀpaÌ na caiva sukÐtaÌ vibhuÕ |<br />

ajÜÀnenÀvÐtaÌ jÜÀnaÌ tena muhyanti jantavaÕ || (5.15)<br />

jÜÀnena tu tadajÜÀnaÌ yeØÀÌ nÀÙitamÀtmanaÕ |<br />

teØÀmÀdityavajjÜÀnaÌ prakÀÙayati tatparam || (5.16)<br />

tadbuddhayastadÀtmÀnastanniØÒhÀstatparÀyaÍÀÕ |<br />

gacchantyapunarÀvÐttiÌ jÜÀnanirdhÓtakalmaØÀÕ || (5.17)<br />

vidyÀvinayasaÌpanne brÀhmaÍe gavi hastini |<br />

Ùuni caiva ÙvapÀke ca paÍÄitÀÕ samadarÙinaÕ || (5.18)<br />

ihaiva tairjitaÕ sargo yeØÀÌ sÀmye sthitaÌ manaÕ |<br />

nirdoØaÌ hi samaÌ brahma tasmÀd brahmaÍi te sthitÀÕ || (5.19)<br />

na prahÐØyetpriyaÌ prÀpya nodvijetprÀpya cÀpriyam |<br />

sthirabuddhirasaÌmÓÄho brahmavid brahmaÍi sthitaÕ || (5.20)<br />

bÀhyasparÙeØvasaktÀtmÀ vindatyÀtmani yatsukham |<br />

sa brahmayogayuktÀtmÀ sukhamakØayamaÙnute || (5.21)

ye hi saÌsparÙajÀ bhogÀ duÕkhayonaya eva te |<br />

ÀdyantavantaÕ kaunteya na teØu ramate budhaÕ || (5.22)<br />

ÙaknotÈhaiva yaÕ soÄhuÌ prÀkØarÈravimokØaÍÀt |<br />

kÀmakrodhodbhavaÌ vegaÌ sa yuktaÕ sa sukhÈ naraÕ || (5.23)<br />

yo’ntaÕsukho’ntarÀrÀmastathÀntarjyotireva yaÕ |<br />

sa yogÈ brahmanirvÀÍaÌ brahmabhÓto’dhigacchati || (5.24)<br />

labhante brahmanirvÀÍamÐØayaÕ kØÈÍakalmaØÀÕ |<br />

chinnadvaidhÀ yatÀtmÀnaÕ sarvabhÓtahite ratÀÕ || (5.25)<br />

kÀmakrodhaviyuktÀnÀÌ yatÈnÀÌ yatacetasÀm |<br />

abhito brahmanirvÀÍaÌ vartate viditÀtmanÀm || (5.26)<br />

sparÙÀnkÐtvÀ bahirbÀhyÀÌÙcakØuÙcaivÀntare bhruvoÕ |<br />

prÀÍÀpÀnau samau kÐtvÀ nÀsÀbhyantaracÀriÍau || (5.27)<br />

yatendriyamanobuddhirmunirmokØaparÀyaÍaÕ |<br />

vigatecchÀbhayakrodho yaÕ sadÀ mukta eva saÕ || (5.28)<br />

bhoktÀraÌ yajÜatapasÀÌ sarvalokamaheÙvaram |<br />

suhÐdaÌ sarvabhÓtÀnÀÌ jÜÀtvÀ mÀÌ ÙÀntimÐcchati || (5.29)

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

saÌnyÀsayogo nÀma paÌcamo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

6<br />

atha ØaØÒho’ dhyÀyaÕ<br />

(ÀtmasaÌyamayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

anÀÙritaÕ karmaphalaÌ kÀryaÌ karma karoti yaÕ |<br />

sa saÌnyÀsÈ ca yogÈ ca na niragnirna cÀkriyaÕ || (6.01)<br />

yaÌ saÌnyÀsamiti prÀhuryogaÌ taÌ viddhi pÀÍÄava |<br />

na hyasaÌnyastasaÚkalpo yogÈ bhavati kaÙcana || (6.02)<br />

ÀrurukØormuneryogaÌ karma kÀraÍamucyate |<br />

yogÀrÓÄhasya tasyaiva ÙamaÕ kÀraÍamucyate || (6.03)<br />

yadÀ hi nendriyÀrtheØu na karmasvanuØajjate |<br />

sarvasaÚkalpasaÌnyÀsÈ yogÀrÓÄhastadocyate || (6.04)<br />

uddharedÀtmanÀtmÀnaÌ nÀtmÀnamavasÀdayet |<br />

Àtmaiva hyÀtmano bandhurÀtmaiva ripurÀtmanaÕ || (6.05)<br />

bandhurÀtmÀtmanastasya yenÀtmaivÀtmanÀ jitaÕ |<br />

anÀtmanastu Ùatrutve vartetÀtmaiva Ùatruvat || (6.06)

jitÀtmanaÕ praÙÀntasya paramÀtmÀ samÀhitaÕ |<br />

ÙÈtoØÍasukhaduÕkheØu tathÀ mÀnÀpamÀnayoÕ || (6.07)<br />

jÜÀnavijÜÀnatÐptÀtmÀ kÓÒastho vijitendriyaÕ |<br />

yukta ityucyate yogÈ samaloØÒÀÙmakÀÌcanaÕ || (6.08)<br />

suhÐnmitrÀryudÀsÈnamadhyasthadveØyabandhuØu |<br />

sÀdhuØvapi ca pÀpeØu samabuddhirviÙiØyate || (6.09)<br />

yogÈ yuÜjÈta satatamÀtmÀnaÌ rahasi sthitaÕ |<br />

ekÀkÈ yatacittÀtmÀ nirÀÙÈraparigrahaÕ || (6.10)<br />

Ùucau deÙe pratiØÒhÀpya sthiramÀsanamÀtmanaÕ |<br />

nÀtyucchritaÌ nÀtinÈcaÌ cailÀjinakuÙottaram || (6.11)<br />

tatraikÀgraÌ manaÕ kÐtvÀ yatacittendriyakriyÀÕ |<br />

upaviÙyÀsane yuÜjyÀdyogamÀtmaviÙuddhaye || (6.12)<br />

samaÌ kÀyaÙirogrÈvaÌ dhÀrayannacalaÌ sthiraÕ |<br />

saÌprekØya nÀsikÀgraÌ svaÌ diÙaÙcÀnavalokayan || (6.13)<br />

praÙÀntÀtmÀ vigatabhÈrbrahmacÀrivrate sthitaÕ |<br />

manaÕ saÌyamya maccitto yukta ÀsÈta matparaÕ || (6.14)

yuÜjannevaÌ sadÀtmÀnaÌ yogÈ niyatamÀnasaÕ |<br />

ÙÀntiÌ nirvÀÍaparamÀÌ matsaÌsthÀmadhigacchati || (6.15)<br />

nÀtyaÙnatastu yogo’sti na caikÀntamanaÙnataÕ |<br />

na cÀtisvapnaÙÈlasya jÀgrato naiva cÀrjuna || (6.16)<br />

yuktÀhÀravihÀrasya yuktaceØÒasya karmasu |<br />

yuktasvapnÀvabodhasya yogo bhavati duÕkhahÀ || (6.17)<br />

yadÀ viniyataÌ cittamÀtmanyevÀvatiØÒhate |<br />

niÕspÐhaÕ sarvakÀmebhyo yukta ityucyate tadÀ || (6.18)<br />

yathÀ dÈpo nivÀtastho neÚgate sopamÀ smÐtÀ |<br />

yogino yatacittasya yuÜjato yogamÀtmanaÕ || (6.19)<br />

yatroparamate cittaÌ niruddhaÌ yogasevayÀ |<br />

yatra caivÀtmanÀtmÀnaÌ paÙyannÀtmani tuØyati || (6.20)<br />

sukhamÀtyantikaÌ yattad buddhigrÀhyamatÈndriyam |<br />

vetti yatra na caivÀyaÌ sthitaÙcalati tattvataÕ || (6.21)<br />

yaÌ labdhvÀ cÀparaÌ lÀbhaÌ manyate nÀdhikaÌ tataÕ |<br />

yasminsthito na duÕkhena guruÍÀpi vicÀlyate || (6.22)

taÌ vidyÀd duÕkhasaÌyogaviyogaÌ yogasaÌjÜitam |<br />

sa niÙcayena yoktavyo yogo’nirviÍÍacetasÀ || (6.23)<br />

saÚkalpaprabhavÀnkÀmÀÌstyaktvÀ sarvÀnaÙeØataÕ |<br />

manasaivendriyagrÀmaÌ viniyamya samantataÕ || (6.24)<br />

ÙanaiÕ Ùanairuparamed buddhyÀ dhÐtigÐhÈtayÀ |<br />

ÀtmasaÌsthaÌ manaÕ kÐtvÀ na kiÌcidapi cintayet || (6.25)<br />

yato yato niÙcarati manaÙcaÌcalamasthiram |<br />

tatastato niyamyaitadÀtmanyeva vaÙaÌ nayet || (6.26)<br />

praÙÀntamanasaÌ hyenaÌ yoginaÌ sukhamuttamam |<br />

upaiti ÙÀntarajasaÌ brahmabhÓtamakalmaØam || (6.27)<br />

yuÜjannevaÌ sadÀtmÀnaÌ yogÈ vigatakalmaØaÕ |<br />

sukhena brahmasaÌsparÙamatyantaÌ sukhamaÙnute || (6.28)<br />

sarvabhÓtasthamÀtmÀnaÌ sarvabhÓtÀni cÀtmani |<br />

ÈkØate yogayuktÀtmÀ sarvatra samadarÙanaÕ || (6.29)<br />

yo mÀÌ paÙyati sarvatra sarvaÌ ca mayi paÙyati |<br />

tasyÀhaÌ na praÍaÙyÀmi sa ca me na praÍaÙyati || (6.30)

sarvabhÓtasthitaÌ yo mÀÌ bhajatyekatvamÀsthitaÕ |<br />

sarvathÀ vartamÀno’pi sa yogÈ mayi vartate || (6.31)<br />

Àtmaupamyena sarvatra samaÌ paÙyati yo’rjuna |<br />

sukhaÌ vÀ yadi vÀ duÕkhaÌ sa yogÈ paramo mataÕ || (6.32)<br />

arjuna uvÀca:<br />

yo’yaÌ yogastvayÀ proktaÕ sÀmyena madhusÓdana |<br />

etasyÀhaÌ na paÙyÀmi caÌcalatvÀtsthitiÌ sthirÀm || (6.33)<br />

caÌcalaÌ hi manaÕ kÐØÍa pramÀthi balavad dÐÄham |<br />

tasyÀhaÌ nigrahaÌ manye vÀyoriva suduØkaram || (6.34)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

asaÌÙayaÌ mahÀbÀho mano durnigrahaÌ calam |<br />

abhyÀsena tu kaunteya vairÀgyeÍa ca gÐhyate || (6.35)<br />

asaÌyatÀtmanÀ yogo duØprÀpa iti me matiÕ |<br />

vaÙyÀtmanÀ tu yatatÀ Ùakyo’vÀptumupÀyataÕ || (6.36)

arjuna uvÀca:<br />

ayatiÕ Ùraddhayopeto yogÀccalitamÀnasaÕ |<br />

aprÀpya yogasaÌsiddhiÌ kÀÌ gatiÌ kÐØÍa gacchati || (6.37)<br />

kaccinnobhayavibhraØÒaÙchinnÀbhramiva naÙyati |<br />

apratiØÒho mahÀbÀho vimÓÄho brahmaÍaÕ pathi || (6.38)<br />

etanme saÌÙayaÌ kÐØÍa chettumarhasyaÙeØataÕ |<br />

tvadanyaÕ saÌÙayasyÀsya chettÀ na hyupapadyate || (6.39)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

pÀrtha naiveha nÀmutra vinÀÙastasya vidyate |<br />

na hi kalyÀÍakÐtkaÙcid durgatiÌ tÀta gacchati || (6.40)<br />

prÀpya puÍyakÐtÀÌ lokÀnuØitvÀ ÙÀÙvatÈÕ samÀÕ |<br />

ÙucÈnÀÌ ÙrÈmatÀÌ gehe yogabhraØÒo’bhijÀyate || (6.41)<br />

athavÀ yoginÀmeva kule bhavati dhÈmatÀm |<br />

etaddhi durlabhataraÌ loke janma yadÈdÐÙam || (6.42)<br />

tatra taÌ buddhisaÌyogaÌ labhate paurvadehikam |<br />

yatate ca tato bhÓyaÕ saÌsiddhau kurunandana || (6.43)

pÓrvÀbhyÀsena tenaiva hriyate hyavaÙo’pi saÕ |<br />

jijÜÀsurapi yogasya ÙabdabrahmÀtivartate || (6.44)<br />

prayatnÀdyatamÀnastu yogÈ saÌÙuddhakilbiØaÕ |<br />

anekajanmasaÌsiddhastato yÀti parÀÌ gatim || (6.45)<br />

tapasvibhyo’dhiko yogÈ jÜÀnibhyo’pi mato’dhikaÕ |<br />

karmibhyaÙcÀdhiko yogÈ tasmÀdyogÈ bhavÀrjuna || (6.46)<br />

yoginÀmapi sarveØÀÌ madgatenÀntarÀtmanÀ |<br />

ÙraddhÀvÀnbhajate yo mÀÌ sa me yuktatamo mataÕ || (6.47)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

ÀtmasaÌyamayogo nÀma ØaØÒho’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

7<br />

atha saptamo’ dhyÀyaÕ<br />

(jÜÀnavijÜÀnayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

mayyÀsaktamanÀÕ pÀrtha yogaÌ yuÜjanmadÀÙrayaÕ |<br />

asaÌÙayaÌ samagraÌ mÀÌ yathÀ jÜÀsyasi tacchÐÍu || (7.01)<br />

jÜÀnaÌ te’haÌ savijÜÀnamidaÌ vakØyÀmyaÙeØataÕ |<br />

yajjÜÀtvÀ neha bhÓyo’nyajjÜÀtavyamavaÙiØyate || (7.02)<br />

manuØyÀÍÀÌ sahasreØu kaÙcidyatati siddhaye |<br />

yatatÀmapi siddhÀnÀÌ kaÙcinmÀÌ vetti tattvataÕ || (7.03)<br />

bhÓmirÀpo’nalo vÀyuÕ khaÌ mano buddhireva ca |<br />

ahaÌkÀra itÈyaÌ me bhinnÀ prakÐtiraØÒadhÀ || (7.04)<br />

apareyamitastvanyÀÌ prakÐtiÌ viddhi me parÀm |<br />

jÈvabhÓtÀÌ mahÀbÀho yayedaÌ dhÀryate jagat || (7.05)<br />

etadyonÈni bhÓtÀni sarvÀÍÈtyupadhÀraya |<br />

ahaÌ kÐtsnasya jagataÕ prabhavaÕ pralayastathÀ || (7.06)

mattaÕ parataraÌ nÀnyatkiÌcidasti dhanaÌjaya |<br />

mayi sarvamidaÌ protaÌ sÓtre maÍigaÍÀ iva || (7.07)<br />

raso’hamapsu kaunteya prabhÀsmi ÙaÙisÓryayoÕ |<br />

praÍavaÕ sarvavedeØu ÙabdaÕ khe pauruØaÌ nÐØu || (7.08)<br />

puÍyo gandhaÕ pÐthivyÀÌ ca tejaÙcÀsmi vibhÀvasau |<br />

jÈvanaÌ sarvabhÓteØu tapaÙcÀsmi tapasviØu || (7.09)<br />

bÈjaÌ mÀÌ sarvabhÓtÀnÀÌ viddhi pÀrtha sanÀtanam |<br />

buddhirbuddhimatÀmasmi tejastejasvinÀmaham || (7.10)<br />

balaÌ balavatÀÌ cÀhaÌ kÀmarÀgavivarjitam |<br />

dharmÀviruddho bhÓteØu kÀmo’smi bharatarØabha || (7.11)<br />

ye caiva sÀttvikÀ bhÀvÀ rÀjasÀstÀmasÀÙca ye |<br />

matta eveti tÀnviddhi na tvahaÌ teØu te mayi || (7.12)<br />

tribhirguÍamayairbhÀvairebhiÕ sarvamidaÌ jagat |<br />

mohitaÌ nÀbhijÀnÀti mÀmebhyaÕ paramavyayam || (7.13)<br />

daivÈ hyeØÀ guÍamayÈ mama mÀyÀ duratyayÀ |<br />

mÀmeva ye prapadyante mÀyÀmetÀÌ taranti te || (7.14)

na mÀÌ duØkÐtino mÓÄhÀÕ prapadyante narÀdhamÀÕ |<br />

mÀyayÀpahÐtajÜÀnÀ ÀsuraÌ bhÀvamÀÙritÀÕ || (7.15)<br />

caturvidhÀ bhajante mÀÌ janÀÕ sukÐtino’rjuna |<br />

Àrto jijÜÀsurarthÀrthÈ jÜÀnÈ ca bharatarØabha || (7.16)<br />

teØÀÌ jÜÀnÈ nityayukta ekabhaktirviÙiØyate |<br />

priyo hi jÜÀnino’tyarthamahaÌ sa ca mama priyaÕ || (7.17)<br />

udÀrÀÕ sarva evaite jÜÀnÈ tvÀtmaiva me matam |<br />

ÀsthitaÕ sa hi yuktÀtmÀ mÀmevÀnuttamÀÌ gatim || (7.18)<br />

bahÓnÀÌ janmanÀmante jÜÀnavÀnmÀÌ prapadyate |<br />

vÀsudevaÕ sarvamiti sa mahÀtmÀ sudurlabhaÕ || (7.19)<br />

kÀmaistaistairhÐtajÜÀnÀÕ prapadyante’nyadevatÀÕ |<br />

taÌ taÌ niyamamÀsthÀya prakÐtyÀ niyatÀÕ svayÀ || (7.20)<br />

yo yo yÀÌ yÀÌ tanuÌ bhaktaÕ ÙraddhayÀrcitumicchati |<br />

tasya tasyÀcalÀÌ ÙraddhÀÌ tÀmeva vidadhÀmyaham || (7.21)<br />

sa tayÀ ÙraddhayÀ yuktastasyÀrÀdhanamÈhate |<br />

labhate ca tataÕ kÀmÀnmayaivaÕ vihitÀnhitÀn || (7.22)

antavattu phalaÌ teØÀÌ tadbhavatyalpamedhasÀm |<br />

devÀndevayajo yÀnti madbhaktÀ yÀnti mÀmapi || (7.23)<br />

avyaktaÌ vyaktimÀpannaÌ manyante mÀmabuddhayaÕ |<br />

paraÌ bhÀvamajÀnanto mamÀvyayamanuttamam || (7.24)<br />

nÀhaÌ prakÀÙaÕ sarvasya yogamÀyÀsamÀvÐtaÕ |<br />

mÓÄho’yaÌ nÀbhijÀnÀti loko mÀmajamavyayam || (7.25)<br />

vedÀhaÌ samatÈtÀni vartamÀnÀni cÀrjuna |<br />

bhaviØyÀÍi ca bhÓtÀni mÀÌ tu veda na kaÙcana || (7.26)<br />

icchÀdveØasamutthena dvandvamohena bhÀrata |<br />

sarvabhÓtÀni saÌmohaÌ sarge yÀnti paraÌtapa || (7.27)<br />

yeØÀÌ tvantagataÌ pÀpaÌ janÀnÀÌ puÍyakarmaÍÀm |<br />

te dvandvamohanirmuktÀ bhajante mÀÌ dÐÄhavratÀÕ || (7.28)<br />

jarÀmaraÍamokØÀya mÀmÀÙritya yatanti ye |<br />

te brahma tadviduÕ kÐtsnamadhyÀtmaÌ karma cÀkhilam || (7.29)<br />

sÀdhibhÓtÀdhidaivaÌ mÀÌ sÀdhiyajÜaÌ ca ye viduÕ |<br />

prayÀÍakÀle’pi ca mÀÌ te viduryuktacetasaÕ || (7.30)

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

jÜÀnavijÜÀnayogo nÀma saptamo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

8<br />

atha aØÒamo’ dhyÀyaÕ<br />

(akØarabrahmayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

kiÌ tad brahma kimadhyÀtmaÌ kiÌ karma puruØottama |<br />

adhibhÓtaÌ ca kiÌ proktamadhidaivaÌ kimucyate || (8.01)<br />

adhiyajÜaÕ kathaÌ ko’tra dehe’sminmadhusÓdana |<br />

prayÀÍakÀle ca kathaÌ jÜeyo’si niyatÀtmabhiÕ || (8.02)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

akØaraÌ brahma paramaÌ svabhÀvo’dhyÀtmamucyate |<br />

bhÓtabhÀvodbhavakaro visargaÕ karmasaÌjÜitaÕ || (8.03)<br />

adhibhÓtaÌ kØaro bhÀvaÕ puruØaÙcÀdhidaivatam |<br />

adhiyajÜo’hamevÀtra dehe dehabhÐtÀÌ vara || (8.04)<br />

antakÀle ca mÀmeva smaranmuktvÀ kalevaram |<br />

yaÕ prayÀti sa madbhÀvaÌ yÀti nÀstyatra saÌÙayaÕ || (8.05)

yaÌ yaÌ vÀ’pi smaranbhÀvaÌ tyajatyante kalevaram |<br />

taÌ tamevaiti kaunteya sadÀ tadbhÀvabhÀvitaÕ || (8.06)<br />

tasmÀtsarveØu kÀleØu mÀmanusmara yudhya ca |<br />

mayyarpitamanobuddhirmÀmevaiØyasyasaÌÙayaÕ || (8.07)<br />

abhyÀsayogayuktena cetasÀ nÀnyagÀminÀ |<br />

paramaÌ puruØaÌ divyaÌ yÀti pÀrthÀnucintayan || (8.08)<br />

kaviÌ purÀÍamanuÙÀsitÀraÌ<br />

aÍoraÍÈyaÌsamanusmaredyaÕ |<br />

sarvasya dhÀtÀramacintyarÓpaÌ<br />

ÀdityavarÍaÌ tamasaÕ parastÀt || (8.09)<br />

prayÀÍakÀle manasÀ’calena<br />

bhaktyÀ yukto yogabalena caiva |<br />

bhruvormadhye prÀÍamÀveÙya samyak<br />

sa taÌ paraÌ puruØamupaiti divyam || (8.10)<br />

yadakØaraÌ vedavido vadanti<br />

viÙanti yadyatayo vÈtarÀgÀÕ |<br />

yadicchanto brahmacaryaÌ caranti<br />

tatte padaÌ saÌgraheÍa pravakØye || (8.11)

sarvadvÀrÀÍi saÌyamya mano hÐdi nirudhya ca |<br />

mÓdhnyÀrdhÀyÀtmanaÕ prÀÍamÀsthito yogadhÀraÍÀm || (8.12)<br />

omityekÀkØaraÌ brahma vyÀharanmÀmanusmaran |<br />

yaÕ prayÀti tyajandehaÌ sa yÀti paramÀÌ gatim || (8.13)<br />

ananyacetÀÕ satataÌ yo mÀÌ smarati nityaÙaÕ |<br />

tasyÀhaÌ sulabhaÕ pÀrtha nityayuktasya yoginaÕ || (8.14)<br />

mÀmupetya punarjanma duÕkhÀlayamaÙÀÙvatam |<br />

nÀpnuvanti mahÀtmÀnaÕ saÌsiddhiÌ paramÀÌ gatÀÕ || (8.15)<br />

ÀbrahmabhuvanÀllokÀÕ punarÀvartino’rjuna |<br />

mÀmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate || (8.16)<br />

sahasrayugaparyantamaharyad brahmaÍo viduÕ |<br />

rÀtriÌ yugasahasrÀntÀÌ te’horÀtravido janÀÕ || (8.17)<br />

avyaktÀd vyaktayaÕ sarvÀÕ prabhavantyaharÀgame |<br />

rÀtryÀgame pralÈyante tatraivÀvyaktasaÌjÜake || (8.18)<br />

bhÓtagrÀmaÕ sa evÀyaÌ bhÓtvÀ bhÓtvÀ pralÈyate |<br />

rÀtryÀgame’vaÙaÕ pÀrtha prabhavatyaharÀgame || (8.19)

parastasmÀttu bhÀvo’nyo’vyakto’vyaktÀtsanÀtanaÕ |<br />

yaÕ sa sarveØu bhÓteØu naÙyatsu na vinaÙyati || (8.20)<br />

avyakto’kØara ityuktastamÀhuÕ paramÀÌ gatim |<br />

yaÌ prÀpya na nivartante taddhÀma paramaÌ mama || (8.21)<br />

puruØaÕ sa paraÕ pÀrtha bhaktyÀ labhyastvananyayÀ |<br />

yasyÀntaÕsthÀni bhÓtÀni yena sarvamidaÌ tatam || (8.22)<br />

yatra kÀle tvanÀvÐttimÀvÐttiÌ caiva yoginaÕ |<br />

prayÀtÀ yÀnti taÌ kÀlaÌ vakØyÀmi bharatarØabha || (8.23)<br />

agnirjotirahaÕ ÙuklaÕ ØaÍmÀsÀ uttarÀyaÍam |<br />

tatra prayÀtÀ gacchanti brahma brahmavido janÀÕ || (8.24)<br />

dhÓmo rÀtristathÀ kÐØÍaÕ ØaÍmÀsÀ dakØiÍÀyanam |<br />

tatra cÀndramasaÌ jyotiryogÈ prÀpya nivartate || (8.25)<br />

ÙuklakÐØÍe gatÈ hyete jagataÕ ÙÀÙvate mate |<br />

ekayÀ yÀtyanÀvÐttimanyayÀvartate punaÕ || (8.26)<br />

naite sÐtÈ pÀrtha jÀnanyogÈ muhyati kaÙcana |<br />

tasmÀtsarveØu kÀleØu yogayukto bhavÀrjuna || (8.27)

vedeØu yajÜeØu tapaÕsu caiva<br />

dÀneØu yatpuÍyaphalaÌ pradiØÒam |<br />

atyeti tatsarvamidaÌ viditvÀ<br />

yogÈ paraÌ sthÀnamupaiti cÀdyam || (8.28)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

akØarabrahmayogo nÀmÀØÒamo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

9<br />

atha navamo’ dhyÀyaÕ<br />

(rÀjavidyÀrÀjaguhyayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

idaÌ tu te guhyatamaÌ pravakØyÀmyanasÓyave |<br />

jÜÀnaÌ vijÜÀnasahitaÌ yajjÜÀtvÀ mokØyase’ÙubhÀt || (9.01)<br />

rÀjavidyÀ rÀjaguhyaÌ pavitramidamuttamam |<br />

pratyakØÀvagamaÌ dharmyaÌ susukhaÌ kartumavyayam || (9.02)<br />

aÙraddadhÀnÀÕ puruØÀ dharmasyÀsya paraÌtapa |<br />

aprÀpya mÀÌ nivartante mÐtyusaÌsÀravartmani || (9.03)<br />

mayÀ tatamidaÌ sarvaÌ jagadavyaktamÓrtinÀ |<br />

matsthÀni sarvabhÓtÀni na cÀhaÌ teØvavasthitaÕ || (9.04)<br />

na ca matsthÀni bhÓtÀni paÙya me yogamaiÙvaram |<br />

bhÓtabhÐnna ca bhÓtastho mamÀtmÀ bhÓtabhÀvanaÕ || (9.05)<br />

yathÀkÀÙasthito nityaÌ vÀyuÕ sarvatrago mahÀn |<br />

tathÀ sarvÀÍi bhÓtÀni matsthÀnÈtyupadhÀraya || (9.06)

sarvabhÓtÀni kaunteya prakÐtiÌ yÀnti mÀmikÀm |<br />

kalpakØaye punastÀni kalpÀdau visÐjÀmyaham || (9.07)<br />

prakÐtiÌ svÀmavaØÒabhya visÐjÀmi punaÕ punaÕ |<br />

bhÓtagrÀmamimaÌ kÐtsnamavaÙaÌ prakÐtervaÙÀt || (9.08)<br />

na ca mÀÌ tÀni karmÀÍi nibadhnanti dhanaÌjaya |<br />

udÀsÈnavadÀsÈnamasaktaÌ teØu karmasu || (9.09)<br />

mayÀdhyakØeÍa prakÐtiÕ sÓyate sacarÀcaram |<br />

hetunÀnena kaunteya jagadviparivartate || (9.10)<br />

avajÀnanti mÀÌ mÓÄhÀ mÀnuØÈÌ tanumÀÙritam |<br />

paraÌ bhÀvamajÀnanto mama bhÓtamaheÙvaram || (9.11)<br />

moghÀÙÀ moghakarmÀÍo moghajÜÀnÀ vicetasaÕ |<br />

rÀkØasÈmÀsurÈÌ caiva prakÐtiÌ mohinÈÌ ÙritÀÕ || (9.12)<br />

mahÀtmÀnastu mÀÌ pÀrtha daivÈÌ prakÐtimÀÙritÀÕ |<br />

bhajantyananyamanaso jÜÀtvÀ bhÓtÀdimavyayam || (9.13)<br />

satataÌ kÈrtayanto mÀÌ yatantaÙca dÐÄhavratÀÕ |<br />

namasyantaÙca mÀÌ bhaktyÀ nityayuktÀ upÀsate || (9.14)

jÜÀnayajÜena cÀpyanye yajanto mÀmupÀsate |<br />

ekatvena pÐthaktvena bahudhÀ viÙvatomukham || (9.15)<br />

ahaÌ kraturahaÌ yajÜaÕ svadhÀhamahamauØadham |<br />

mantro’hamahamevÀjyamahamagnirahaÌ hutam || (9.16)<br />

pitÀhamasya jagato mÀtÀ dhÀtÀ pitÀmahaÕ |<br />

vedyaÌ pavitramoÌkÀra ÐksÀma yajureva ca || (9.17)<br />

gatirbhartÀ prabhuÕ sÀkØÈ nivÀsaÕ ÙaraÍaÌ suhÐt |<br />

prabhavaÕ pralayaÕ sthÀnaÌ nidhÀnaÌ bÈjamavyayam || (9.18)<br />

tapÀmyahamahaÌ varØaÌ nigÐÍhÀmyutsÐjÀmi ca |<br />

amÐtaÌ caiva mÐtyuÙca sadasaccÀhamarjuna || (9.19)<br />

traividyÀ mÀÌ somapÀÕ pÓtapÀpÀ<br />

yajÜairiØÒvÀ svargatiÌ prÀrthayante |<br />

te puÍyamÀsÀdya surendralokaÌ<br />

aÙnanti divyÀndivi devabhogÀn || (9.20)<br />

te taÌ bhuktvÀ svargalokaÌ viÙÀlaÌ<br />

kØÈÍe puÍye martyalokaÌ viÙanti |<br />

evaÌ trayÈdharmamanuprapannÀ<br />

gatÀgataÌ kÀmakÀmÀ labhante || (9.21)

ananyÀÙcintayanto mÀÌ ye janÀÕ paryupÀsate |<br />

teØÀÌ nityÀbhiyuktÀnÀÌ yogakØemaÌ vahÀmyaham || (9.22)<br />

ye’pyanyadevatÀbhaktÀ yajante ÙraddhayÀnvitÀÕ |<br />

te’pi mÀmeva kaunteya yajantyavidhipÓrvakam || (9.23)<br />

ahaÌ hi sarvayajÜÀnÀÌ bhoktÀ ca prabhureva ca |<br />

na tu mÀmabhijÀnanti tattvenÀtaÙcyavanti te || (9.24)<br />

yÀnti devavratÀ devÀnpitÐnyÀnti pitÐvratÀÕ |<br />

bhÓtÀni yÀnti bhÓtejyÀ yÀnti madyÀjino’pi mÀm || (9.25)<br />

patraÌ puØpaÌ phalaÌ toyaÌ yo me bhaktyÀ prayacchati |<br />

tadahaÌ bhaktyupahÐtamaÙnÀmi prayatÀtmanaÕ || (9.26)<br />

yatkaroØi yadaÙnÀsi yajjuhoØi dadÀsi yat |<br />

yattapasyasi kaunteya tatkuruØva madarpaÍam || (9.27)<br />

ÙubhÀÙubhaphalairevaÌ mokØyase karmabandhanaiÕ |<br />

saÌnyÀsayogayuktÀtmÀ vimukto mÀmupaiØyasi || (9.28)<br />

samo’haÌ sarvabhÓteØu na me dveØyo’sti na priyaÕ |<br />

ye bhajanti tu mÀÌ bhaktyÀ mayi te teØu cÀpyaham || (9.29)

api cetsudurÀcÀro bhajate mÀmananyabhÀk |<br />

sÀdhureva sa mantavyaÕ samyagvyavasito hi saÕ || (9.30)<br />

kØipraÌ bhavati dharmÀtmÀ ÙaÙvacchÀntiÌ nigacchati |<br />

kaunteya pratijÀnÈhi na me bhaktaÕ praÍaÙyati || (9.31)<br />

mÀÌ hi pÀrtha vyapÀÙritya ye’pi syuÕ pÀpayonayaÕ |<br />

striyo vaiÙyÀstathÀ ÙÓdrÀste’pi yÀnti parÀÌ gatim || (9.32)<br />

kiÌ punarbrÀhmaÍÀÕ puÍyÀ bhaktÀ rÀjarØayastathÀ |<br />

anityamasukhaÌ lokamimaÌ prÀpya bhajasva mÀm || (9.33)<br />

manmanÀ bhava madbhakto madyÀjÈ mÀÌ namaskuru |<br />

mÀmevaiØyasi yuktvaivamÀtmÀnaÌ matparÀyaÍaÕ || (9.34)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

rÀjavidyÀrÀjaguhyayogo nÀma navamo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

10<br />

atha daÙamo’ dhyÀyaÕ<br />

(vibhÓtiyogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

bhÓya eva mahÀbÀho ÙÐÍu me paramaÌ vacaÕ |<br />

yatte’haÌ prÈyamÀÍÀya vakØyÀmi hitakÀmyayÀ || (10.01)<br />

na me viduÕ suragaÍÀÕ prabhavaÌ na maharØayaÕ |<br />

ahamÀdirhi devÀnÀÌ maharØÈÍÀÌ ca sarvaÙaÕ || (10.02)<br />

yo mÀmajamanÀdiÌ ca vetti lokamaheÙvaram |<br />

asaÌmÓÄhaÕ sa martyeØu sarvapÀpaiÕ pramucyate || (10.03)<br />

buddhirjÜÀnamasaÌmohaÕ kØamÀ satyaÌ damaÕ ÙamaÕ |<br />

sukhaÌ duÕkhaÌ bhavo’bhÀvo bhayaÌ cÀbhayameva ca || (10.04)<br />

ahiÌsÀ samatÀ tuØÒistapo dÀnaÌ yaÙo’yaÙaÕ |<br />

bhavanti bhÀvÀ bhÓtÀnÀÌ matta eva pÐthagvidhÀÕ || (10.05)<br />

maharØayaÕ sapta pÓrve catvÀro manavastathÀ |<br />

madbhÀvÀ mÀnasÀ jÀtÀ yeØÀÌ loka imÀÕ prajÀÕ || (10.06)

etÀÌ vibhÓtiÌ yogaÌ ca mama yo vetti tattvataÕ |<br />

so’vikampena yogena yujyate nÀtra saÌÙayaÕ || (10.07)<br />

ahaÌ sarvasya prabhavo mattaÕ sarvaÌ pravartate |<br />

iti matvÀ bhajante mÀÌ budhÀ bhÀvasamanvitÀÕ || (10.08)<br />

maccittÀ madgataprÀÍÀ bodhayantaÕ parasparam |<br />

kathayantaÙca mÀÌ nityaÌ tuØyanti ca ramanti ca || (10.09)<br />

teØÀÌ satatayuktÀnÀÌ bhajatÀÌ prÈtipÓrvakam |<br />

dadÀmi buddhiyogaÌ taÌ yena mÀmupayÀnti te || (10.10)<br />

teØÀmevÀnukampÀrthamahamajÜÀnajaÌ tamaÕ |<br />

nÀÙayÀmyÀtmabhÀvastho jÜÀnadÈpena bhÀsvatÀ || (10.11)<br />

arjuna uvÀca:<br />

paraÌ brahma paraÌ dhÀma pavitraÌ paramaÌ bhavÀn |<br />

puruØaÌ ÙÀÙvataÌ divyamÀdidevamajaÌ vibhum || (10.12)<br />

ÀhustvÀmÐØayaÕ sarve devarØirnÀradastathÀ |<br />

asito devalo vyÀsaÕ svayaÌ caiva bravÈØi me || (10.13)<br />

sarvametadÐtaÌ manye yanmÀÌ vadasi keÙava |<br />

na hi te bhagavanvyaktiÌ vidurdevÀ na dÀnavÀÕ || (10.14)

svayamevÀtmanÀtmÀnaÌ vettha tvaÌ puruØottama |<br />

bhÓtabhÀvana bhÓteÙa devadeva jagatpate || (10.15)<br />

vaktumarhasyaÙeØeÍa divyÀ hyÀtmavibhÓtayaÕ |<br />

yÀbhirvibhÓtibhirlokÀnimÀÌstvaÌ vyÀpya tiØÒhasi || (10.16)<br />

kathaÌ vidyÀmahaÌ yogiÌstvÀÌ sadÀ paricintayan |<br />

keØu keØu ca bhÀveØu cintyo’si bhagavanmayÀ || (10.17)<br />

vistareÍÀtmano yogaÌ vibhÓtiÌ ca janÀrdana |<br />

bhÓyaÕ kathaya tÐptirhi ÙÐÍvato nÀsti me’mÐtam || (10.18)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

hanta te kathayiØyÀmi divyÀ hyÀtmavibhÓtayaÕ |<br />

prÀdhÀnyataÕ kuruÙreØÒha nÀstyanto vistarasya me || (10.19)<br />

ahamÀtmÀ guÄÀkeÙa sarvabhÓtÀÙayasthitaÕ |<br />

ahamÀdiÙca madhyaÌ ca bhÓtÀnÀmanta eva ca || (10.20)<br />

ÀdityÀnÀmahaÌ viØÍurjyotiØÀÌ raviraÌÙumÀn |<br />

marÈcirmarutÀmasmi nakØatrÀÍÀmahaÌ ÙaÙÈ || (10.21)<br />

vedÀnÀÌ sÀmavedo’smi devÀnÀmasmi vÀsavaÕ |<br />

indriyÀÍÀÌ manaÙcÀsmi bhÓtÀnÀmasmi cetanÀ || (10.22)

udrÀÍÀÌ ÙaÚkaraÙcÀsmi vitteÙo yakØarakØasÀm |<br />

vasÓnÀÌ pÀvakaÙcÀsmi meruÕ ÙikhariÍÀmaham || (10.23)<br />

purodhasÀÌ ca mukhyaÌ mÀÌ viddhi pÀrtha bÐhaspatim |<br />

senÀnÈnÀmahaÌ skandaÕ sarasÀmasmi sÀgaraÕ || (10.24)<br />

maharØÈÍÀÌ bhÐgurahaÌ girÀmasmyekamakØaram |<br />

yajÜÀnÀÌ japayajÜo’smi sthÀvarÀÍÀÌ himÀlayaÕ || (10.25)<br />

aÙvatthaÕ sarvavÐkØÀÍÀÌ devarØÈÍÀÌ ca nÀradaÕ |<br />

gandharvÀÍÀÌ citrarathaÕ siddhÀnÀÌ kapilo muniÕ || (10.26)<br />

uccaiÕÙravasamaÙvÀnÀÌ viddhi mÀmamÐtodbhavam |<br />

airÀvataÌ gajendrÀÍÀÌ narÀÍÀÌ ca narÀdhipam || (10.27)<br />

ÀyudhÀnÀmahaÌ vajraÌ dhenÓnÀmasmi kÀmadhuk |<br />

prajanaÙcÀsmi kandarpaÕ sarpÀÍÀmasmi vÀsukiÕ || (10.28)<br />

anantaÙcÀsmi nÀgÀnÀÌ varuÍo yÀdasÀmaham |<br />

pitÐÍÀmaryamÀ cÀsmi yamaÕ saÌyamatÀmaham || (10.29)<br />

prahlÀdaÙcÀsmi daityÀnÀÌ kÀlaÕ kalayatÀmaham |<br />

mÐgÀÍÀÌ ca mÐgendro’haÌ vainateyaÙca pakØiÍÀm || (10.30)

pavanaÕ pavatÀmasmi rÀmaÕ ÙastrabhÐtÀmaham |<br />

jhaØÀÍÀÌ makaraÙcÀsmi srotasÀmasmi jÀhnavÈ || (10.31)<br />

sargÀÍÀmÀdirantaÙca madhyaÌ caivÀhamarjuna |<br />

adhyÀtmavidyÀ vidyÀnÀÌ vÀdaÕ pravadatÀmaham || (10.32)<br />

akØarÀÍÀmakÀro’smi dvandvaÕ sÀmÀsikasya ca |<br />

ahamevÀkØayaÕ kÀlo dhÀtÀ’haÌ viÙvatomukhaÕ || (10.33)<br />

mÐtyuÕ sarvaharaÙcÀhamudbhavaÙca bhaviØyatÀm |<br />

kÈrtiÕ ÙrÈrvÀkca nÀrÈÍÀÌ smÐtirmedhÀ dhÐtiÕ kØamÀ || (10.34)<br />

bÐhatsÀma tathÀ sÀmnÀÌ gÀyatrÈ chandasÀmaham |<br />

mÀsÀnÀÌ mÀrgaÙÈrØo’hamÐtÓnÀÌ kusumÀkaraÕ || (10.35)<br />

dyutaÌ chalayatÀmasmi tejastejasvinÀmaham |<br />

jayo’smi vyavasÀyo’smi sattvaÌ sattvavatÀmaham || (10.36)<br />

vÐØÍÈnÀÌ vÀsudevo’smi pÀÍÄavÀnÀÌ dhanaÌjayaÕ |<br />

munÈnÀmapyahaÌ vyÀsaÕ kavÈnÀmuÙanÀ kaviÕ || (10.37)<br />

daÍÄo damayatÀmasmi nÈtirasmi jigÈØatÀm |<br />

maunaÌ caivÀsmi guhyÀnÀÌ jÜÀnaÌ jÜÀnavatÀmaham || (10.38)

yaccÀpi sarvabhÓtÀnÀÌ bÈjaÌ tadahamarjuna |<br />

na tadasti vinÀ yatsyÀnmayÀ bhÓtaÌ carÀcaram || (10.39)<br />

nÀnto’sti mama divyÀnÀÌ vibhÓtÈnÀÌ paraÌtapa |<br />

eØa tÓddeÙataÕ prokto vibhÓtervistaro mayÀ || (10.40)<br />

yadyadvibhÓtimatsattvaÌ ÙrÈmadÓrjitameva vÀ |<br />

tattadevÀvagaccha tvaÌ mama tejoÌÙasaÌbhavam || (10.41)<br />

athavÀ bahunaitena kiÌ jÜÀtena tavÀrjuna |<br />

viØÒabhyÀhamidaÌ kÐtsnamekÀÌÙena sthito jagat || (10.42)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

vibhÓtiyogo nÀma daÙamo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

11<br />

athaikÀdaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(viÙvarÓpadarÙanayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

madanugrahÀya paramaÌ guhyamadhyÀtmasaÌjÜitam |<br />

yattvayoktaÌ vacastena moho’yaÌ vigato mama || (11.01)<br />

bhavÀpyayau hi bhÓtÀnÀÌ Ùrutau vistaraÙo mayÀ |<br />

tvattaÕ kamalapatrÀkØa mÀhÀtmyamapi cÀvyayam || (11.02)<br />

evametadyathÀttha tvamÀtmÀnaÌ parameÙvara |<br />

draØÒumicchÀmi te rÓpamaiÙvaraÌ puruØottama || (11.03)<br />

manyase yadi tacchakyaÌ mayÀ draØÒumiti prabho |<br />

yogeÙvara tato me tvaÌ darÙayÀtmÀnamavyayam || (11.04)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

paÙya me pÀrtha rÓpÀÍi ÙataÙo’tha sahasraÙaÕ |<br />

nÀnÀvidhÀni divyÀni nÀnÀvarÍÀkÐtÈni ca || (11.05)

paÙyÀdityÀnvasÓnrudrÀnaÙvinau marutastathÀ |<br />

bahÓnyadÐØÒapÓrvÀÍi paÙyÀÙcaryÀÍi bhÀrata || (11.06)<br />

ihaikasthaÌ jagatkÐtsnaÌ paÙyÀdya sacarÀcaram |<br />

mama dehe guÄÀkeÙa yaccÀnyad draØÒumicchasi || (11.07)<br />

na tu mÀÌ Ùakyase draØÒumanenaiva svacakØuØÀ |<br />

divyaÌ dadÀmi te cakØuÕ paÙya me yogamaiÙvaram || (11.08)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

evamuktvÀ tato rÀjanmahÀyogeÙvaro hariÕ |<br />

darÙayÀmÀsa pÀrthÀya paramaÌ rÓpamaiÙvaram || (11.09)<br />

anekavaktranayanamanekÀdbhutadarÙanam |<br />

anekadivyÀbharaÍaÌ divyÀnekodyatÀyudham || (11.10)<br />

divyamÀlyÀmbaradharaÌ divyagandhÀnulepanam |<br />

sarvÀÙcaryamayaÌ devamanantaÌ viÙvatomukham || (11.11)

divi sÓryasahasrasya bhavedyugapadutthitÀ |<br />

yadi bhÀÕ sadÐÙÈ sÀ syÀdbhÀsastasya mahÀtmanaÕ || (11.12)<br />

tatraikasthaÌ jagatkÐtsnaÌ pravibhaktamanekadhÀ |<br />

apaÙyaddevadevasya ÙarÈre pÀÍÄavastadÀ || (11.13)<br />

tataÕ sa vismayÀviØÒo hÐØÒaromÀ dhanaÌjayaÕ |<br />

praÍamya ÙirasÀ devaÌ kÐtÀÜjalirabhÀØata || (11.14)<br />

arjuna uvÀca:<br />

paÙyÀmi devÀÌstava deva dehe<br />

sarvÀÌstathÀ bhÓtaviÙeØasaÚghÀn |<br />

brahmÀÍamÈÙaÌ kamalÀsanasthaÌ<br />

ÐØÈÌÙca sarvÀnuragÀÌÙca divyÀn || (11.15)<br />

anekabÀhÓdaravaktranetraÌ<br />

paÙyÀmi tvÀÌ sarvato’nantarÓpam |<br />

nÀntaÌ na madhyaÌ na punastavÀdiÌ<br />

paÙyÀmi viÙveÙvara viÙvarÓpa || (11.16)<br />

kirÈÒinaÌ gadinaÌ cakriÍaÌ ca<br />

tejorÀÙiÌ sarvato dÈptimantam |<br />

paÙyÀmi tvÀÌ durnirÈkØyaÌ samantÀd

dÈptÀnalÀrkadyutimaprameyam || (11.17)<br />

tvamakØaraÌ paramaÌ veditavyaÌ<br />

tvamasya viÙvasya paraÌ nidhÀnam |<br />

tvamavyayaÕ ÙÀÙvatadharmagoptÀ<br />

sanÀtanastvaÌ puruØo mato me || (11.18)<br />

anÀdimadhyÀntamanantavÈryam<br />

anantabÀhuÌ ÙaÙisÓryanetram |<br />

paÙyÀmi tvÀÌ dÈptahutÀÙavaktraÌ<br />

svatejasÀ viÙvamidaÌ tapantam || (11.19)<br />

dyÀvÀpÐthivyoridamantaraÌ hi<br />

vyÀptaÌ tvayaikena diÙaÙca sarvÀÕ |<br />

dÐØÒvÀdbhutaÌ rÓpamugraÌ tavedaÌ<br />

lokatrayaÌ pravyathitaÌ mahÀtman || (11.20)<br />

amÈ hi tvÀÌ surasaÚghÀ viÙanti<br />

kecidbhÈtÀÕ prÀÜjalayo gÐÍanti |<br />

svastÈtyuktvÀ maharØisiddhasaÚghÀÕ<br />

stuvanti tvÀÌ stutibhiÕ puØkalÀbhiÕ || (11.21)<br />

rudrÀdityÀ vasavo ye ca sÀdhyÀ<br />

viÙveÙvinau marutaÙcoØmapÀÙca |<br />

gandharvayakØÀsurasiddhasaÚghÀ

vÈkØante tvÀÌ vismitÀÙcaiva sarve || (11.22)<br />

rÓpaÌ mahatte bahuvaktranetraÌ<br />

mahÀbÀho bahubÀhÓrupÀdam |<br />

bahÓdaraÌ bahudaÌØÒrÀkarÀlaÌ<br />

dÐØÒvÀ lokÀÕ pravyathitÀstathÀham || (11.23)<br />

nabhaÕspÐÙaÌ dÈptamanekavarÍaÌ<br />

vyÀttÀnanaÌ dÈptaviÙÀlanetram |<br />

dÐØÒvÀ hi tvÀÌ pravyathitÀntarÀtmÀ<br />

dhÐtiÌ na vindÀmi ÙamaÌ ca viØÍo || (11.24)<br />

daÌØÒrÀkarÀlÀni ca te mukhÀni<br />

dÐØÒvaiva kÀlÀnalasannibhÀni |<br />

diÙo na jÀne na labhe ca Ùarma<br />

prasÈda deveÙa jagannivÀsa || (11.25)<br />

amÈ ca tvÀÌ dhÐtarÀØÒrasya putrÀÕ<br />

sarve sahaivÀvanipÀlasaÚghaiÕ |<br />

bhÈØmo droÍaÕ sÓtaputrastathÀsau<br />

sahÀsmadÈyairapi yodhamukhyaiÕ || (11.26)<br />

vaktrÀÍi te tvaramÀÍÀ viÙanti<br />

daÌØÒrÀkarÀlÀni bhayÀnakÀni |<br />

kecidvilagnÀ daÙanÀntareØu

saÌdÐÙyante cÓrÍitairuttamÀÚgaiÕ || (11.27)<br />

yathÀ nadÈnÀÌ bahavo’mbuvegÀÕ<br />

samudramevÀbhimukhÀ dravanti |<br />

tathÀ tavÀmÈ naralokavÈrÀ<br />

viÙanti vaktrÀÍyabhivijvalanti || (11.28)<br />

yathÀ pradÈptaÌ jvalanaÌ pataÚgÀ<br />

viÙanti nÀÙÀya samÐddhavegÀÕ |<br />

tathaiva nÀÙÀya viÙanti lokÀÕ<br />

tavÀpi vaktrÀÍi samÐddhavegÀÕ || (11.29)<br />

lelihyase grasamÀnaÕ samantÀt<br />

lokÀnsamagrÀnvadanairjvaladbhiÕ |<br />

tejobhirÀpÓrya jagatsamagraÌ<br />

bhÀsastavogrÀÕ pratapanti viØÍo || (11.30)<br />

ÀkhyÀhi me ko bhavÀnugrarÓpo<br />

namo’stu te devavara prasÈda |<br />

vijÜÀtumicchÀmi bhavantamÀdyaÌ<br />

na hi prajÀnÀmi tava pravÐttim || (11.31)

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

kÀlo’smi lokakØayakÐtpravÐddho<br />

lokÀnsamÀhartumiha pravÐttaÕ |<br />

Ðte’pi tvÀÌ na bhaviØyanti sarve<br />

ye’vasthitÀÕ pratyanÈkeØu yodhÀÕ || (11.32)<br />

tasmÀttvamuttiØÒha yaÙo labhasva<br />

jitvÀ ÙatrÓn bhuÚkØva rÀjyaÌ samÐddham |<br />

mayaivaite nihatÀÕ pÓrvameva<br />

nimittamÀtraÌ bhava savyasÀcin || (11.33)<br />

droÍaÌ ca bhÈØmaÌ ca jayadrathaÌ ca<br />

karÍaÌ tathÀnyÀnapi yodhavÈrÀn |<br />

mayÀ hatÀÌstvaÌ jahi mÀvyathiØÒhÀ<br />

yudhyasva jetÀsi raÍe sapatnÀn || (11.34)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

etacchrutvÀ vacanaÌ keÙavasya<br />

kÐtÀÜjalirvepamÀnaÕ kirÈÒÈ |<br />

namaskÐtvÀ bhÓya evÀha kÐØÍaÌ<br />

sagadgadaÌ bhÈtabhÈtaÕ praÍamya || (11.35)

arjuna uvÀca:<br />

sthÀne hÐØÈkeÙa tava prakÈrtyÀ<br />

jagatprahÐØyatyanurajyate ca |<br />

rakØÀÌsi bhÈtÀni diÙo dravanti<br />

sarve namasyanti ca siddhasaÚghÀÕ || (11.36)<br />

kasmÀcca te na nameranmahÀtman<br />

garÈyase brahmaÍo’pyÀdikartre |<br />

ananta deveÙa jagannivÀsa<br />

tvamakØaraÌ sadasattatparaÌ yat || (11.37)<br />

tvamÀdidevaÕ puruØaÕ purÀÍaÕ<br />

tvamasya viÙvasya paraÌ nidhÀnam |<br />

vettÀsi vedyaÌ ca paraÌ ca dhÀma<br />

tvayÀ tataÌ viÙvamanantarÓpa || (11.38)<br />

vÀyuryamo’gnirvaruÍaÕ ÙaÙÀÚkaÕ<br />

prajÀpatistvaÌ prapitÀmahaÙca |<br />

namo namaste’stu sahasrakÐtvaÕ<br />

punaÙca bhÓyo’pi namo namaste || (11.39)<br />

namaÕ purastÀdatha pÐØÒhataste<br />

namo’stu te sarvata eva sarva |<br />

anantavÈryÀmitavikramastvaÌ

sarvaÌ samÀpnoØi tato’si sarvaÕ || (11.40)<br />

sakheti matvÀ prasabhaÌ yaduktaÌ<br />

he kÐØÍa he yÀdava he sakheti |<br />

ajÀnatÀ mahimÀnaÌ tavedaÌ<br />

mayÀ pramÀdÀtpraÍayena vÀ’pi || (11.41)<br />

yaccÀvahÀsÀrthamasatkÐto’si<br />

vihÀraÙayyÀsanabhojaneØu |<br />

eko’thavÀpyacyuta tatsamakØaÌ<br />

tatkØÀmaye tvÀmahamaprameyam || (11.42)<br />

pitÀsi lokasya carÀcarasya<br />

tvamasya pÓjyaÙca gururgarÈyÀn |<br />

na tvatsamo’styabhyadhikaÕ kuto’nyo<br />

lokatraye’pyapratimaprabhÀva || (11.43)<br />

tasmÀtpraÍamya praÍidhÀya kÀyaÌ<br />

prasÀdaye tvÀmahamÈÙamÈÄyam |<br />

piteva putrasya sakheva sakhyuÕ<br />

priyaÕ priyÀyÀrhasi deva soÄhum || (11.44)<br />

adÐØÒapÓrvaÌ hÐØito’smi dÐØÒvÀ<br />

bhayena ca pravyathitaÌ mano me |<br />

tadeva me darÙaya deva rÓpaÌ

prasÈda deveÙa jagannivÀsa || (11.45)<br />

kirÈÒinaÌ gadinaÌ cakrahastaÌ<br />

icchÀmi tvÀÌ draØÒumahaÌ tathaiva |<br />

tenaiva rÓpeÍa caturbhujena<br />

sahasrabÀho bhava viÙvamÓrte || (11.46)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

mayÀ prasannena tavÀrjunedaÌ<br />

rÓpaÌ paraÌ darÙitamÀtmayogÀt |<br />

tejomayaÌ viÙvamanantamÀdyaÌ<br />

yanme tvadanyena na dÐØÒapÓrvam || (11.47)<br />

na veda yajÜÀdhyayanairna dÀnaiÕ<br />

na ca kriyÀbhirna tapobhirugraiÕ |<br />

evaÌrÓpaÕ Ùakya ahaÌ nÐloke<br />

draØÒuÌ tvadanyena kurupravÈra || (11.48)<br />

mÀ te vyathÀ mÀ ca vimÓÄhabhÀvo<br />

dÐØÒvÀ rÓpaÌ ghoramÈdÐÚmamedam |<br />

vyapetabhÈÕ prÈtamanÀÕ punastvaÌ<br />

tadeva me rÓpamidaÌ prapaÙya || (11.49)

saÜjaya uvÀca:<br />

ityarjunaÌ vÀsudevastathoktvÀ<br />

svakaÌ rÓpaÌ darÙayÀmÀsa bhÓyaÕ |<br />

ÀÙvÀsayÀmÀsa ca bhÈtamenaÌ<br />

bhÓtvÀ punaÕ saumyavapurmahÀtmÀ || (11.50)<br />

arjuna uvÀca:<br />

dÐØÒvedaÌ mÀnuØaÌ rÓpaÌ tava saumyaÌ janÀrdana |<br />

idÀnÈmasmi saÌvÐttaÕ sacetÀÕ prakÐtiÌ gataÕ || (11.51)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

sudurdarÙamidaÌ rÓpaÌ dÐØÒvÀnasi yanmama |<br />

devÀ apyasya rÓpasya nityaÌ darÙanakÀÚkØiÍaÕ || (11.52)<br />

nÀhaÌ vedairna tapasÀ na dÀnena na cejyayÀ |<br />

Ùakya evaÌvidho draØÒuÌ dÐØÒavÀnasi mÀÌ yathÀ || (11.53)<br />

bhaktyÀ tvananyayÀ Ùakya ahamevaÌvidho’rjuna |<br />

jÜÀtuÌ draØÒuÌ ca tatvena praveØÒuÌ ca paraÌtapa || (11.54)<br />

matkarmakÐnmatparamo madbhaktaÕ saÚgavarjitaÕ |<br />

nirvairaÕ sarvabhÓteØu yaÕ sa mÀmeti pÀÍÄava || (11.55)

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

viÙvarÓpadarÙanayogo nÀmaikÀdaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

12<br />

atha dvÀdaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(bhaktiyogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

evaÌ satatayuktÀ ye bhaktÀstvÀÌ paryupÀsate |<br />

ye cÀpyakØaramavyaktaÌ teØÀÌ ke yogavittamÀÕ || (1<strong>2.</strong>01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

mayyÀveÙya mano ye mÀÌ nityayuktÀ upÀsate |<br />

ÙraddhayÀ parayopetÀÕ te me yuktatamÀ matÀÕ || (1<strong>2.</strong>02)<br />

ye tvakØaramanirdeÙyaÌ avyaktaÌ paryupÀsate |<br />

sarvatragamaciÌtyaÌca kÓÒasthaÌ acalaÌdhruvam || (1<strong>2.</strong>03)<br />

saÌniyamyendriyagrÀmaÌ sarvatra samabuddhayÀÕ |<br />

te prÀpnuvanti mÀmeva sarvabhÓtahite ratÀÕ || (1<strong>2.</strong>04)<br />

kleÙo’dhikatarasteØÀÌ avyaktÀsaktacetasÀm ||<br />

avyaktÀhi gatirduÕkhaÌ dehavadbhiravÀpyate || (1<strong>2.</strong>05)

ye tu sarvÀÍi karmÀÍi mayi saÌnyasya matparaÕ |<br />

ananyenaiva yogena mÀÌ dhyÀyanta upÀsate || (1<strong>2.</strong>06)<br />

teØÀmahaÌ samuddhartÀ mÐtyusaÌsÀrasÀgarÀt |<br />

bhavÀmi na cirÀtpÀrtha mayyÀveÙitacetasÀm || (1<strong>2.</strong>07)<br />

mayyeva mana Àdhatsva mayi buddhiÌ niveÙaya |<br />

nivasiØyasi mayyeva ata ÓrdhvaÌ na saÌÙayaÕ || (1<strong>2.</strong>08)<br />

athacittaÌ samÀdhÀtuÌ na ÙaknoØi mayi sthiram |<br />

abhyÀsayogena tato mÀmicchÀptuÌ dhanaÌjaya || (1<strong>2.</strong>09)<br />

abhyÀse’pyasamartho’si matkarmaparamo bhava |<br />

madarthamapi karmÀÍi kurvansiddhimavÀpsyasi || (1<strong>2.</strong>10)<br />

athaitadapyaÙakto’si kartuÌ madyogamÀÙritaÕ |<br />

sarvakarmaphalatyÀgaÌ tataÕ kuru yatÀtmavÀn || (1<strong>2.</strong>11)<br />

Ùreyo hi jÜÀnamabhyÀsÀjjÜÀnÀddhyÀnaÌ viÙiØyate |<br />

dhyÀnÀtkarmaphalatyÀgastyÀgÀcchÀÌtiranantaram || (1<strong>2.</strong>12)<br />

adveØÒÀ sarvabhÓtÀnÀÌ maitraÕ karuÍa eva ca |<br />

nirmamo nirahaÚkÀraÕ samaduÕkhasukhaÕ kØamÈ || (1<strong>2.</strong>13)

saÌtuØÒaÕ satataÌ yogÈ yatÀtmÀ dÐÄhaniÙcayaÕ |<br />

mayyarpitamanobuddhiryo madbhaktaÕ sa me priyaÕ || (1<strong>2.</strong>14)<br />

yasmÀnnodvijate loko lokÀnnodvijate ca yaÕ |<br />

harØÀmarØabhayodvegairmukto yaÕ sa ca me priyaÕ || (1<strong>2.</strong>15)<br />

anapekØaÕ ÙucirdakØa udÀsÈno gatavyathaÕ |<br />

sarvÀrambhaparityÀgÈ yo madbhaktaÕ sa me priyaÕ || (1<strong>2.</strong>16)<br />

yo na hÐØyati na dveØÒi na Ùocati na kÀÚkØati |<br />

ÙubhÀÙubhaparityÀgÈ bhaktimÀnyaÕ sa me priyaÕ || (1<strong>2.</strong>17)<br />

samaÕ Ùatrau ca mitre ca tathÀ mÀnÀpamÀnayoÕ |<br />

ÙÈtoØÍasukhaduÕkheØu samaÕ saÚgavivarjitaÕ || (1<strong>2.</strong>18)<br />

tulyanindÀstutirmaunÈ saÌtuØÒo yena kenacit |<br />

aniketaÕ sthiramatirbhaktimÀnme priyo naraÕ || (1<strong>2.</strong>19)<br />

ye tu dharmyÀmÐtamidaÌ yathoktaÌ paryupÀsate |<br />

ÙraddadhÀnÀ matparamÀ bhaktÀste’tÈva me priyÀÕ || (1<strong>2.</strong>20)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

bhaktiyogo nÀma dvÀdaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

13<br />

atha trayodaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(kØetrakØetrajÜavibhÀgayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

prakÐtiÌ puruØaÌ caiva kØetraÌ kØetrajÜameva ca |<br />

etadveditumicchÀmi jÜÀnaÌ jÜeyaÌ ca keÙava || (13.01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

idaÌ ÙarÈraÌ kaunteya kØetramityabhidhÈyate |<br />

etadyo vetti taÌ prÀhuÕ kØetrajÜa iti tadvidaÕ || (13.02)<br />

kØetrajÜaÌ cÀpi mÀÌ viddhi sarvakØetreØu bhÀrata |<br />

kØetrakØetrajÜayorjÜÀnaÌ yattajjÜÀnaÌ mataÌ mama || (13.03)<br />

tatkØetraÌ yacca yÀdÐkca yadvikÀri yataÙca yat |<br />

sa ca yo yatprabhÀvaÙca tatsamÀsena me ÙÐÍu || (13.04)<br />

ÐØibhirbahudhÀ gÈtaÌ chandobhirvividhaiÕ pÐthak |<br />

brahmasÓtrapadaiÙcaiva hetumadbhirviniÙcitaiÕ || (13.05)

mahÀbhÓtÀnyahaÌkÀro buddhiravyaktameva ca |<br />

indriyÀÍi daÙaikaÌ ca paÌca cendriyagocarÀÕ || (13.06)<br />

icchÀ dveØaÕ sukhaÌ duÕkhaÌ saÌghÀtaÙcetanÀ dhÐtiÕ |<br />

etatkØetraÌ samÀsena savikÀramudÀhÐtam || (13.07)<br />

amÀnitvamadambhitvamahiÌsÀ kØÀntirÀrjavam |<br />

ÀcÀryopÀsanaÌ ÙaucaÌ sthairyamÀtmavinigrahaÕ || (13.08)<br />

indriyÀrtheØu vairÀgyamanahaÌkÀra eva ca |<br />

janmamÐtyujarÀvyÀdhiduÕkhadoØÀnudarÙanam || (13.09)<br />

asaktiranabhiØvaÚgaÕ putradÀragÐhÀdiØu |<br />

nityaÌ ca samacittatvamiØÒÀniØÒopapattiØu || (13.10)<br />

mayi cÀnanyayogena bhaktiravyabhicÀriÍÈ |<br />

viviktadeÙasevitvamaratirjanasaÌsadi || (13.11)<br />

adhyÀtmajÜÀnanityatvaÌ tattvajÜÀnÀrthadarÙanam |<br />

etajjÜÀnamiti proktamajÜÀnaÌ yadato’nyathÀ || (13.12)<br />

jÜeyaÌ yattatpravakØyÀmi yajjÜÀtvÀ’mÐtamaÙnute |<br />

anÀdimatparaÌ brahma na sattannÀsaducyate || (13.13)

sarvataÕ pÀÍipÀdaÌ tatsarvato’kØiÙiromukham |<br />

sarvataÕ Ùrutimalloke sarvamÀvÐtya tiØÒhati || (13.14)<br />

sarvendriyaguÍÀbhÀsaÌ sarvendriyavivarjitam |<br />

asaktaÌ sarvabhÐccaiva nirguÍaÌ guÍabhoktÐ ca || (13.15)<br />

bahirantaÙca bhÓtÀnÀmacaraÌ carameva ca |<br />

sÓkØmatvÀttadavijÜeyaÌ dÓrasthaÌ cÀntike ca tat || (13.16)<br />

avibhaktaÌ ca bhÓteØu vibhaktamiva ca sthitam |<br />

bhÓtabhartÐ ca tajjÜeyaÌ grasiØÍu prabhaviØÍu ca || (13.17)<br />

jyotiØÀmapi tajjyotistamasaÕ paramucyate |<br />

jÜÀnaÌ jÜeyaÌ jÜÀnagamyaÌ hÐdi sarvasya viØÒhitam || (13.18)<br />

iti kØetraÌ tathÀ jÜÀnaÌ jÜeyaÌ coktaÌ sanÀsataÕ |<br />

madbhakta etadvijÜÀya madbhÀvÀyopapadyate || (13.19)<br />

prakÐtiÌ puruØaÌ caiva vidyanÀdi ubhÀvapi |<br />

vikÀrÀÌÙca guÍÀÌÙcaiva viddhi prakÐtisaÌbhavÀn || (13.20)<br />

kÀryakÀraÍakartÐtve hetuÕ prakÐtirucyate |<br />

puruØaÕ sukhaduÕkhÀnÀÌ bhoktÐtve heturucyate || (13.21)

puruØaÕ prakÐtistho hi bhuÚkte prakÐtijÀnguÍÀn |<br />

kÀraÍaÌ guÍasaÚgo’sya sadasadyonijanmasu || (13.22)<br />

upadraØÒÀnumantÀ ca bhartÀ bhoktÀ maheÙvaraÕ |<br />

paramÀtmeti cÀpyukto dehe’sminpuruØaÕ paraÕ || (13.23)<br />

ya evaÌ vetti puruØaÌ prakÐtiÌ ca guÍaiÕ saha |<br />

sarvathÀ vartamÀno’pi na sa bhÓyo’bhijÀyate || (13.24)<br />

dhyÀnenÀtmani paÙyanti kecidÀtmÀnamÀtmanÀ |<br />

anye sÀÚkhyena yogena karmayogena cÀpare || (13.25)<br />

anye tvevamajÀnantaÕ ÙrutvÀnyebhya upÀsate |<br />

te’pi cÀtitarantyeva mÐtyuÌ ÙrutiparÀyaÍÀÕ || (13.26)<br />

yÀvatsaÌjÀyate kiÌcitsattvaÌ sthÀvarajaÚgamam |<br />

kØetrakØetrajÜasaÌyogÀttadviddhi bharatarØabha || (13.27)<br />

samaÌ sarveØu bhÓteØu tiØÒhantaÌ parameÙvaram<br />

vinaÙyatsvavinaÙyantaÌ yaÕ paÙyati sa paÙyati || (13.28)<br />

samaÌ paÙyanhi sarvatra samavasthitamÈÙvaram |<br />

na hinastyÀtmanÀtmÀnaÌ tato yÀti parÀÌ gatim || (13.29)

prakÐtyaiva ca karmÀÍi kriyamÀÍÀni sarvaÙaÕ |<br />

yaÕ paÙyati tathÀtmÀnamakartÀraÌ sa paÙyati || (13.30)<br />

yadÀ bhÓtapÐthagbhÀvamekasthamanupaÙyati |<br />

tata eva ca vistÀraÌ brahma saÌpadyate tadÀ || (13.31)<br />

anÀditvÀnnirguÍatvÀtparamÀtmÀyamavyayaÕ |<br />

ÙarÈrastho’pi kaunteya na karoti na lipyate || (13.32)<br />

yathÀ sarvagataÌ saukØmyÀdÀkÀÙaÌ nopalipyate |<br />

sarvatrÀvasthito dehe tathÀtmÀ nopalipyate || (13.33)<br />

yathÀ prakÀÙayatyekaÕ kÐtsnaÌ lokamimaÌ raviÕ |<br />

kØetraÌ kØetrÈ tathÀ kÐtsnaÌ prakÀÙayati bhÀrata || (13.34)<br />

kØetrakØetrajÜayorevamantaraÌ jÜÀnacakØuØÀ |<br />

bhÓtaprakÐtimokØaÌ ca ye viduryÀnti te param || (13.35)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

kØetrakØetrajÜavibhÀgayogo nÀma trayodaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

14<br />

atha caturdaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(guÍatrayavibhÀgayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

paraÌ bhÓyaÕ pravakØyÀmi jÜÀnÀnÀÌ jÜÀnamuttamam |<br />

yajjÜÀtvÀ munayaÕ sarve parÀÌ siddhimito gatÀÕ || (14.01)<br />

idaÌ jÜÀnamupÀÙritya mama sÀdharmyamÀgatÀÕ |<br />

sarge’pi nopajÀyante pralaye na vyathanti ca || (14.02)<br />

mama yonirmahad brahma tasmingarbhaÌ dadhÀmyaham |<br />

saÌbhavaÕ sarvabhÓtÀnÀÌ tato bhavati bhÀrata || (14.03)<br />

sarvayoniØu kaunteya mÓrtayaÕ saÌbhavanti yÀÕ |<br />

tÀsÀÌ brahma mahadyonirahaÌ bÈjapradaÕ pitÀ || (14.04)<br />

sattvaÌ rajastama iti guÍÀÕ prakÐtisambhavÀÕ |<br />

nibadhnanti mahÀbÀho dehe dehinamavyayam || (14.05)<br />

tatra sattvaÌ nirmalatvÀtprakÀÙakamanÀmayam |<br />

sukhasaÚgena badhnÀti jÜÀnasaÚgena cÀnagha || (14.06)

ajo rÀgÀtmakaÌ viddhi tÐØÍÀsaÚgasamudbhavam |<br />

tannibadhnÀti kaunteya karmasaÚgena dehinam || (14.07)<br />

tamastvajÜÀnajaÌ viddhi mohanaÌ sarvadehinÀm |<br />

pramÀdÀlasyanidrÀbhistannibadhnÀti bhÀrata || (14.08)<br />

sattvaÌ sukhe saÜjayati rajaÕ karmaÍi bhÀrata |<br />

jÜÀnamÀvÐtya tu tamaÕ pramÀde saÜjayatyuta || (14.09)<br />

rajastamaÙcÀbhibhÓya sattvaÌ bhavati bhÀrata |<br />

rajaÕ sattvaÌ tamaÙcaiva tamaÕ sattvaÌ rajastathÀ || (14.10)<br />

sarvadvÀreØu dehe’sminprakÀÙa upajÀyate |<br />

jÜÀnaÌ yadÀ tadÀ vidyÀdvivÐddhaÌ sattvamityuta || (14.11)<br />

lobhaÕ pravÐttirÀrambhaÕ karmaÍÀmaÙamaÕ spÐhÀ |<br />

rajasyetÀni jÀyante vivÐddhe bharatarØabha || (14.12)<br />

aprakÀÙo’pravÐttiÙca pramÀdo moha eva ca |<br />

tamasyetÀni jÀyante vivÐddhe kurunandana || (14.13)<br />

yadÀ sattve pravÐddhe tu pralayaÌ yÀti dehabhÐt |<br />

tadottamavidÀÌ lokÀnamalÀnpratipadyate || (14.14)

ajasi pralayaÌ gatvÀ karmasaÚgiØu jÀyate |<br />

tathÀ pralÈnastamasi mÓÄhayoniØu jÀyate || (14.15)<br />

karmaÍaÕ sukÐtasyÀhuÕ sÀttvikaÌ nirmalaÌ phalam |<br />

rajasastu phalaÌ duÕkhamajÜÀnaÌ tamasaÕ phalam || (14.16)<br />

sattvÀtsaÌjÀyate jÜÀnaÌ rajaso lobha eva ca |<br />

pramÀdamohau tamaso bhavato’jÜÀnameva ca || (14.17)<br />

ÓrdhvaÌ gacchanti sattvasthÀ madhye tiØÒhanti rÀjasÀÕ |<br />

jaghanyaguÍavÐttisthÀ adho gacchanti tÀmasÀÕ || (14.18)<br />

nÀnyaÌ guÍebhyaÕ kartÀraÌ yadÀ draØÒÀnupaÙyati |<br />

guÍebhyaÙca paraÌ vetti madbhÀvaÌ so’dhigacchati || (14.19)<br />

guÍÀnetÀnatÈtya trÈndehÈ dehasamudbhavÀn |<br />

janmamÐtyujarÀduÕkhairvimukto’mÐtamaÙnute || (14.20)<br />

arjuna uvÀca:<br />

kairliÚgaistrÈnguÍÀnetÀnatÈto bhavati prabho |<br />

kimÀcÀraÕ kathaÌ caitÀÌstrÈnguÍÀnativartate || (14.21)

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

prakÀÙaÌ ca pravÐttiÌ ca mohameva ca pÀÍÄava |<br />

ta dveØÒi saÌpravÐttÀni na nivÐttÀni kÀÚkØati || (14.22)<br />

udÀsÈnavadÀsÈno guÍairyo na vicÀlyate |<br />

guÍÀ vartanta ityeva yo’vatiØÒhati neÚgate || (14.23)<br />

samaduÕkhasukhaÕ svasthaÕ samaloØÒÀÙmakÀÌcanaÕ |<br />

tulyapriyÀpriyo dhÈrastulyanindÀtmasaÌstutiÕ || (14.24)<br />

mÀnÀpamÀnayostulyastulyo mitrÀripakØayoÕ |<br />

sarvÀrambhaparityÀgÈ guÍÀtÈtaÕ sa ucyate || (14.25)<br />

mÀÌ ca yo’vyabhicÀreÍa bhaktiyogena sevate |<br />

sa guÍÀnsamatÈtyaitÀnbrahmabhÓyÀya kalpate || (14.26)<br />

brahmaÍo hi pratiØÒhÀhamamÐtasyÀvyayasya ca |<br />

ÙÀÙvatasya ca dharmasya sukhasyaikÀntikasya ca || (14.27)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

guÍatrayavibhÀgayogo nÀma caturdaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

15<br />

atha paÌcadaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(puruØottamayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

ÓrdhvamÓlamadhaÕÙÀkhamaÙvatthaÌ prÀhuravyayam |<br />

chandÀÌsi yasya parÍÀni yastaÌ veda sa vedavit || (15.01)<br />

adhaÙcordhvaÌ prasÐtÀstasya ÙÀkhÀ<br />

guÍapravÐddhÀ viØayapravÀlÀÕ |<br />

adhaÙca mÓlÀnyanusaÌtatÀni<br />

karmÀnubandhÈni manuØyaloke || (15.02)<br />

na rÓpamasyeha tathopalabhyate<br />

nÀnto na cÀdirna ca saÌpratiØÒhÀ |<br />

aÙvatthamenaÌ suvirÓÄhamÓlaÌ<br />

asaÚgaÙastreÍa dÐÄhena chittvÀ || (15.03)<br />

tataÕ padaÌ tatparimÀrgitavyaÌ<br />

yasmingatÀ na nivartanti bhÓyaÕ |<br />

tameva cÀdyaÌ puruØaÌ prapadye |<br />

yataÕ pravÐttiÕ prasÐtÀ purÀÍÈ || (15.04)

nirmÀnamohÀ jitasaÚgadoØÀ<br />

adhyÀtmanityÀ vinivÐttakÀmÀÕ |<br />

dvandvairvimuktÀÕ sukhaduÕkhasaÌjÜaiÕ<br />

gacchantyamÓÄhÀÕ padamavyayaÌ tat || (15.05)<br />

na tadbhÀsayate sÓryo na ÙaÙÀÚko na pÀvakaÕ |<br />

yadgatvÀ na nivartaÌte taddhÀma paramaÌ mama || (15.06)<br />

mamaivÀÌÙo jÈvaloke jÈvabhÓtaÕ sanÀtanaÕ |<br />

manaÕØaØÒhÀnÈndriyÀÍi prakÐtisthÀni karØati || (15.07)<br />

ÙarÈraÌ yadavÀpnoti yaccÀpyutkrÀmatÈÙvaraÕ |<br />

gÐhitvaitÀni saÌyÀti vÀyurgaÌdhÀnivÀÙayÀt || (15.08)<br />

ÙrotraÌ cakØuÕ sparÙanaÌ ca rasanaÌ ghrÀÍameva ca |<br />

adhiØÒhÀya manaÙcÀyaÌ viØayÀnupasevate || (15.09)<br />

utkrÀmantaÌ sthitaÌ vÀ’pi bhuÌjÀnaÌ vÀ guÍÀnvitam |<br />

vimÓÄhÀ nÀnupaÙyanti paÙyanti jÜÀnacakØuØaÕ || (15.10)<br />

yatanto yoginaÙcainaÌ paÙyantyÀtmanyavasthitam |<br />

yatanto’pyakÐtÀtmÀno nainaÌ paÙyaÌtyacetasaÕ || (15.11)<br />

yadÀdityagataÌ tejo jagadbhÀsayate’khilam |<br />

yaccandramasi yaccÀgnau tattejo viddhi mÀmakam || (15.12)

gÀmÀviÙya ca bhÓtÀni dhÀrayÀmyahamojasÀ |<br />

puØÍÀmi cauØadhÈÕ sarvÀÕ somo bhÓtvÀ rasÀtmakaÕ || (15.13)<br />

ahaÌ vaiÙvÀnaro bhÓtvÀ prÀÍinÀÌ deham ÀÙritaÕ |<br />

prÀÍ’ÀpÀna-samÀyuktaÕ pacÀmy annaÌ catur-vidham || (15.14)<br />

sarvasya cÀhaÌ hÐdi sanniviØÒo<br />

mattaÕ smÐtirjÜÀnamapohanaÌca |<br />

vedaiÙca sarvairahameva vedyo<br />

vedÀntakÐdvedavideva cÀham || (15.15)<br />

dvÀvimau puruØau loke kØaraÙcÀkØara eva ca |<br />

kØaraÕ sarvÀÍi bhÓtÀni kÓÒastho’kØara ucyate || (15.16)<br />

uttamaÕ puruØastvanyaÕ paramÀtmetyudhÀhÐtaÕ |<br />

yo lokatrayamÀviÙya bibhartyavyaya ÈÙvaraÕ || (15.17)<br />

yasmÀtkØaramatÈto’hamakØarÀdapi cottamaÕ |<br />

ato’smi loke vedeca prathitaÕ puruØottamaÕ || (15.18)<br />

yo mÀmevamasaÌmÓÄho jÀnÀtipuruØottamam |<br />

sa sarvavidbhajati mÀÌ sarvabhÀvena bhÀrata || (15.19)<br />

iti guhyatamaÌ ÙÀstramidamuktaÌ mayÀ’nagha |<br />

etatbuddhvÀ buddhimÀnsyÀtkÐtakÐtyaÙca bhÀrata || (15.20)

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjuna saÌvÀde<br />

puruØottamayogo nÀma paÌcadaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

16<br />

atha ØoÄaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(daivÀsurasaÌpadvibhÀgayogaÕ)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

abhayaÌ sattvasaÌÙuddhirjÜÀnayogavyavasthitiÕ |<br />

dÀnaÌ damaÙca yajÜaÙca svÀdhyÀyastapa Àrjavam || (16.01)<br />

ahiÌsÀ satyamakrodhastyÀgaÕ ÙÀntirapaiÙunam |<br />

dayÀ bhÓteØvaloluptvaÌ mÀrdavaÌ hrÈracÀpalam || (16.02)<br />

tejaÕ kØamÀ dhÐtiÕ Ùaucamadroho nÀtimÀnitÀ |<br />

bhavanti saÌpadaÌ daivÈmabhijÀtasya bhÀrata || (16.03)<br />

dambho darpo’bhimÀnaÙca krodhaÕ pÀruØyameva ca |<br />

ajÜÀnaÌ cÀbhijÀtasya pÀrtha saÌpadamÀsurÈm || (16.04)<br />

daivÈ saÌpadvimokØÀya nibandhÀyÀsurÈ matÀ |<br />

mÀ ÙucaÕ saÌpadaÌ daivÈmabhijÀto’si pÀÍÄava || (16.05)<br />

dvau bhÓtasargau loke’smindaiva Àsura eva ca |<br />

daivo vistaraÙaÕ prokta ÀsuraÌ pÀrtha me ÙÐÍu || (16.06)

pravÐttiÌ ca nivÐttiÌ ca janÀ na vidurÀsurÀÕ |<br />

na ÙaucaÌ nÀpi cÀcÀro na satyaÌ teØu vidyate || (16.07)<br />

asatyamapratiØÒhaÌ te jagadÀhuranÈÙvaram |<br />

aparasparasaÌbhÓtaÌ kimanyatkÀmahaitukam || (16.08)<br />

etÀÌ dÐØÒimavaØÒabhya naØÒÀtmÀno’lpabuddhayaÕ |<br />

prabhavantyugrakarmÀÍaÕ kØayÀya jagato’hitÀÕ || (16.09)<br />

kÀmamÀÙritya duØpÓraÌ dambhamÀnamadÀnvitÀÕ |<br />

mohÀdgÐhÈtvÀsadgrÀhÀnpravartante’ÙucivratÀÕ || (16.10)<br />

cintÀmaparimeyÀÌ ca pralayÀntÀmupÀÙritÀÕ |<br />

kÀmopabhogaparamÀ etÀvaditi niÙcitÀÕ || (16.11)<br />

ÀÙÀpÀÙaÙatairbaddhÀÕ kÀmakrodhaparÀyaÍÀÕ |<br />

Èhante kÀmabhogÀrthamanyÀyenÀrthasaÌcayÀn || (16.12)<br />

idamadya mayÀ labdhamimaÌ prÀpsye manoratham |<br />

idamastÈdamapi me bhaviØyati punardhanam || (16.13)<br />

asau mayÀ hataÕ ÙatrurhaniØye cÀparÀnapi |<br />

ÈÙvaro’hamahaÌ bhogÈ siddho’haÌ balavÀnsukhÈ || (16.14)

ÀÄhyo’bhijanavÀnasmi ko’nyosti sadÐÙo mayÀ |<br />

yakØye dÀsyÀmi modiØya ityajÜÀnavimohitÀÕ || (16.15)<br />

anekacittavibhrÀntÀ mohajÀlasamÀvÐtÀÕ |<br />

prasaktÀÕ kÀmabhogeØu patanti narake’Ùucau || (16.16)<br />

ÀtmasaÌbhÀvitÀÕ stabdhÀ dhanamÀnamadÀnvitÀÕ |<br />

yajante nÀmayajÜaiste dambhenÀvidhipÓrvakam || (16.17)<br />

ahaÌkÀraÌ balaÌ darpaÌ kÀmaÌ krodhaÌ ca saÌÙritÀÕ |<br />

mÀmÀtmaparadeheØu pradviØanto’bhyasÓyakÀÕ || (16.18)<br />

tÀnahaÌ dviØataÕ krurÀnsaÌsÀreØu narÀdhamÀn |<br />

kØipÀmyajasramaÙubhÀnÀsurÈØveva yoniØu || (16.19)<br />

ÀsurÈÌ yonimÀpannÀ mÓÄhÀ janmanijanmani |<br />

mÀmaprÀpyaiva kaunteya tato yÀntyadhamÀÌ gatim || (16.20)<br />

trividhaÌ narakasyedaÌ dvÀraÌ nÀÙanamÀtmanaÕ |<br />

kÀmaÕ krodhastathÀ lobhastasmÀdetattrayaÌ tyajet || (16.21)<br />

etairvimuktaÕ kaunteya tamodvÀraistribhirnaraÕ |<br />

ÀcaratyÀtmanaÕ Ùreyastato yÀti parÀÌ gatim || (16.22)

yaÕ ÙÀstravidhimutsÐjya vartate kÀmakÀrataÕ |<br />

na sa siddhimavÀpnoti na sukhaÌ na parÀÌ gatim || (16.23)<br />

tasmÀcchÀstraÌ pramÀÍaÌ te kÀryÀkÀryavyavasthitau |<br />

jÜÀtvÀ ÙÀstravidhÀnoktaÌ karma kartumihÀrhasi || (16.24)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

daivÀsurasaÌpadvibhÀgayogo nÀma ØoÄaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

17<br />

atha saptadaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(ÙraddhÀtrayavibhÀgayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

ye ÙÀstravidhimutsÐjya yajante ÙraddhayÀnvitÀÕ |<br />

teØÀÌ niØÒhÀ tu kÀ kÐØÍa sattvamÀho rajastamaÕ || (17.01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

trividhÀ bhavati ÙraddhÀ dehinÀÌ sÀ svabhÀvajÀ |<br />

sÀttvikÈ rÀjasÈ caiva tÀmasÈ ceti tÀÌ ÙÐÍu || (17.02)<br />

sattvÀnurÓpÀ sarvasya ÙraddhÀ bhavati bhÀrata |<br />

ÙraddhÀmayo’yaÌ puruØo yo yacchraddhaÕ sa eva saÕ || (17.03)<br />

yajante sÀttvikÀ devÀnyakØarakØÀÌsi rÀjasÀÕ |<br />

pretÀnbhÓtagaÍÀÌÙcÀnye yajante tÀmasÀ janÀÕ || (17.04)<br />

aÙÀstravihitaÌ ghoraÌ tapyante ye tapo janÀÕ |<br />

dambhÀhaÌkÀrasaÌyuktÀÕ kÀmarÀgabalÀnvitÀÕ || (17.05)

karØayantaÕ ÙarÈrasthaÌ bhÓtagrÀmamacetasaÕ |<br />

mÀÌ caivÀntaÕÙarÈrasthaÌ tÀnviddhyÀsuraniÙcayÀn || (17.06)<br />

ÀhÀrastvapi sarvasya trividho bhavati priyaÕ |<br />

yajÜastapastathÀ dÀnaÌ teØÀÌ bhedamimaÌ ÙÐÍu || (17.07)<br />

ÀyuÕsattvabalÀrogyasukhaprÈtivivardhanÀÕ |<br />

rasyÀÕ snigdhÀÕ sthirÀ hÐdyÀ ÀhÀrÀÕ sÀttvikapriyÀÕ || (17.08)<br />

kaÒvamlalavaÍÀtyuØÍatÈkØÍarÓkØavidÀhinaÕ |<br />

ÀhÀrÀ rÀjasasyeØÒÀ duÕkhaÙokÀmayapradÀÕ || (17.09)<br />

yÀtayÀmaÌ gatarasaÌ pÓti paryuØitaÌ ca yat |<br />

ucchiØÒamapi cÀmedhyaÌ bhojanaÌ tÀmasapriyam || (17.10)<br />

aphalÀÚkØibhiryajÜo vidhidÐØÒo ya ijyate |<br />

yaØÒavyameveti manaÕ samÀdhÀya sa sÀttvikaÕ || (17.11)<br />

abhisaÌdhÀya tu phalaÌ dambhÀrthamapi caiva yat |<br />

ijyate bharataÙreØÒha taÌ yajÜaÌ viddhi rÀjasam || (17.12)<br />

vidhihÈnamasÐØÒÀnnaÌ mantrahÈnamadakØiÍam |<br />

ÙraddhÀvirahitaÌ yajÜaÌ tÀmasaÌ paricakØate || (17.13)

devadvijaguruprÀjÜapÓjanaÌ ÙaucamÀrjavam |<br />

brahmacaryamahiÌsÀ ca ÙÀrÈraÌ tapa ucyate || (17.14)<br />

anudvegakaraÌ vÀkyaÌ satyaÌ priyahitaÌ ca yat |<br />

svÀdhyÀyÀbhyasanaÌ caiva vÀÚmayaÌ tapa ucyate || (17.15)<br />

manaÕ prasÀdaÕ saumyatvaÌ maunamÀtmavinigrahaÕ |<br />

bhÀvasaÌÙuddhirityetattapo mÀnasamucyate || (17.16)<br />

ÙraddhayÀ parayÀ taptaÌ tapastattrividhaÌ naraiÕ |<br />

aphalÀkÀÚkØibhiryuktaiÕ sÀttvikaÌ paricakØate || (17.17)<br />

satkÀramÀnapÓjÀrthaÌ tapo dambhena caiva yat |<br />

kriyate tadiha proktaÌ rÀjasaÌ calamadhruvam || (17.18)<br />

mÓÄhagrÀheÍÀtmano yatpÈÄayÀ kriyate tapaÕ |<br />

parasyotsÀdanÀrthaÌ vÀ tattÀmasamudÀhÐtam || (17.19)<br />

dÀtavyamiti yaddÀnaÌ dÈyate’nupakÀriÍe |<br />

deÙe kÀle ca pÀtre ca taddÀnaÌ sÀttvikaÌ smÐtam || (17.20)<br />

yattu prattyupakÀrÀrthaÌ phalamuddiÙya vÀ punaÕ |<br />

dÈyate ca parikliØÒaÌ taddÀnaÌ rÀjasaÌ smÐtam || (17.21)

adeÙakÀle yaddÀnamapÀtrebhyaÙca dÈyate |<br />

asatkÐtamavajÜÀtaÌ tattÀmasamudÀhÐtam || (17.22)<br />

OMtatsaditi nirdeÙo brahmaÍastrividhaÕ smÐtaÕ |<br />

brÀhmaÍÀstena vedÀÙca yajÜÀÙca vihitÀÕ purÀ || (17.23)<br />

tasmÀdomityudÀhÐtya yajÜadÀnatapaÕkriyÀÕ |<br />

pravartante vidhÀnoktÀÕ satataÌ brahmavÀdinÀm || (17.24)<br />

tadityanabhisaÌdhÀya phalaÌ yajÜatapaÕkriyÀÕ |<br />

dÀnakriyÀÙca vividhÀÕ kriyante mokØakÀÚkØibhiÕ || (17.25)<br />

sadbhÀve sÀdhubhÀve ca sadityetatprayujyate |<br />

praÙaste karmaÍi tathÀ sacchabdaÕ pÀrtha yujyate || (17.26)<br />

yajÜe tapasi dÀne ca sthitiÕ saditi cocyate |<br />

karma caiva tadarthÈyaÌ sadityevÀbhidhÈyate || (17.27)<br />

aÙraddhayÀ hutaÌ dattaÌ tapastaptaÌ kÐtaÌ ca yat |<br />

asadityucyate pÀrtha na ca tatprepya no iha || (17.28)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

ÙraddhÀtrayavibhÀgayogo nÀma saptadaÙo’dhyÀyaÕ<br />

————————————————————————————————————————

18<br />

athÀØÒÀdaÙo’ dhyÀyaÕ<br />

(mokØasaÌnyÀsayogaÕ)<br />

arjuna uvÀca:<br />

saÌnyÀsasya mahÀbÀho tattvamicchÀmi veditum |<br />

tyÀgasya ca hÐØÈkeÙa pÐthakkeÙiniØÓdana || (18.01)<br />

ÙrÈbhagavÀnuvÀca:<br />

kÀmyÀnÀÌ karmaÍÀÌ nyÀsaÌ saÌnyÀsaÌ kavayo viduÕ |<br />

sarvakarmaphalatyÀgaÌ prÀhustyÀgaÌ vicakØaÍÀÕ || (18.02)<br />

tyÀjyaÌ doØavadityeke karma prÀhurmanÈØiÍaÕ |<br />

yajÜadÀnatapaÕkarma na tyÀjyamiti cÀpare || (18.03)<br />

niÙcayaÌ ÙÐÍu me tatra tyÀge bharatasattama |<br />

tyÀgo hi puruØavyÀghra trividhaÕ samprakÈrtitaÕ || (18.04)<br />

yajÜadÀnatapaÕkarma na tyÀjyaÌ kÀryameva tat |<br />

yajÜo dÀnaÌ tapaÙcaiva pÀvanÀni manÈØiÍÀm || (18.05)

etÀnyapi tu karmÀÍi saÚgaÌ tyaktvÀ phalÀni ca |<br />

kartavyÀnÈti me pÀrtha niÙcitaÌ matamuttamam || (18.06)<br />

niyatasya tu saÌnyÀsaÕ karmaÍo nopapadyate |<br />

mohÀttasya parityÀgastÀmasaÕ parikÈrtitaÕ || (18.07)<br />

duÕkhamityeva yatkarma kÀyakleÙabhayÀttyajet |<br />

sa kÐtvÀ rÀjasaÌ tyÀgaÌ naiva tyÀgaphalaÌ labhet || (18.08)<br />

kÀryamityeva yatkarma niyataÌ kriyate’rjuna |<br />

saÚgaÌ tyaktvÀ phalaÌ caiva sa tyÀgaÕ sÀttviko mataÕ || (18.09)<br />

na dveØÒyakuÙalaÌ karma kuÙale nÀnuØajjate |<br />

tyÀgÈ sattvasamÀviØÒo medhÀvÈ chinnasaÌÙayaÕ || (18.10)<br />

na hi dehabhÐtÀ ÙakyaÌ tyaktuÌ karmÀÍyaÙeØataÕ |<br />

yastu karmaphalatyÀgÈ sa tyÀgÈtyabhidhÈyate || (18.11)<br />

aniØÒamiØÒaÌ miÙraÌ ca trividhaÌ karmaÍaÕ phalam |<br />

bhavatyatyÀginÀÌ pretya na tu saÌnyÀsinÀÌ kvacit || (18.12)<br />

paÌcaitÀni mahÀbÀho kÀraÍÀni nibodha me |<br />

sÀÚkhye kÐtÀnte proktÀni siddhaye sarvakarmaÍÀm || (18.13)

adhiØÒhÀnaÌ tathÀ kartÀ karaÍaÌ ca pÐthagvidham |<br />

vividhÀÙca pÐthakceØÒÀ daivaÌ caivÀtra paÌcamam || (18.14)<br />

ÙarÈravÀÚmanobhiryatkarma prÀrabhate naraÕ |<br />

nyÀyyaÌ vÀ viparÈtaÌ vÀ paÌcaite tasya hetavaÕ || (18.15)<br />

tatraivaÌ sati kartÀramÀtmÀnaÌ kevalaÌ tu yaÕ |<br />

paÙyatyakÐtabuddhitvÀnna sa paÙyati durmatiÕ || (18.16)<br />

yasya nÀhaÌkÐto bhÀvo buddhiryasya na lipyate |<br />

hatvÀ’pi sa imÀÌl lokÀn na hanti na nibadhyate || (18.17)<br />

jÜÀnaÌ jÜeyaÌ parijÜÀtÀ trividhÀ karmacodanÀ |<br />

karaÍaÌ karma karteti trividhaÕ karmasaÌgrahaÕ || (18.18)<br />

jÜÀnaÌ karma ca kartÀca tridhaiva guÍabhedataÕ |<br />

procyate guÍasaÚkhyÀne yathÀvacchÐÍu tÀnyapi || (18.19)<br />

sarvabhÓteØu yenaikaÌ bhÀvamavyayamÈkØate |<br />

avibhaktaÌ vibhakteØu tajjÜÀnaÌ viddhi sÀttvikam || (18.20)<br />

pÐthaktvena tu yajjÜÀnaÌ nÀnÀbhÀvÀnpÐthagvidhÀn |<br />

vetti sarveØu bhÓteØu tajjÜÀnaÌ viddhi rÀjasam || (18.21)

yattu kÐtsnavadekasminkÀrye saktamahaitukam |<br />

atattvÀrthavadalpaÌ ca tattÀmasamudÀhÐtam || (18.22)<br />

niyataÌ saÚgarahitamarÀgadveØataÕ kÐtam |<br />

aphalaprepsunÀ karma yattatsÀttvikamucyate || (18.23)<br />

yattu kÀmepsunÀ karma sÀhaÌkÀreÍa vÀ punaÕ |<br />

kriyate bahulÀyÀsaÌ tadrÀjasamudÀhÐtam || (18.24)<br />

anubandhaÌ kØayaÌ hiÌsÀmanapekØya ca pauruØam |<br />

mohÀdÀrabhyate karma yattattÀmasamucyate || (18.25)<br />

muktasaÚgo’nahaÌvÀdÈ dhÐtyutsÀhasamanvitaÕ |<br />

siddhyasiddhyornirvikÀraÕ kartÀ sÀttvika ucyate || (18.26)<br />

rÀgÈ karmaphalaprepsurlubdho hiÌsÀtmako’ÙuciÕ |<br />

harØaÙokÀnvitaÕ kartÀ rÀjasaÕ parikÈrtitaÕ || (18.27)<br />

ayuktaÕ prÀkÐtaÕ stabdhaÕ ÙaÒho naiØkÐtiko’lasaÕ |<br />

viØÀdÈ dÈrghasÓtrÈ ca kartÀ tÀmasa ucyate || (18.28)<br />

buddherbhedaÌ dhÐteÙcaiva guÍatastrividhaÌ ÙÐÍu |<br />

procyamÀnamaÙeØeÍa pÐthaktvena dhanaÌjaya || (18.29)

pravÐttiÌ ca nivÐttiÌ ca kÀryÀkÀrye bhayÀbhaye |<br />

bandhaÌ mokØaÌ ca yÀ vetti buddhiÕ sÀ pÀrtha sÀttvikÈ || (18.30)<br />

yayÀ dharmamadharmaÌ ca kÀryaÌ cÀkÀryameva ca |<br />

ayathÀvatprajÀnÀti buddhiÕ sÀ pÀrtha rÀjasÈ || (18.31)<br />

adharmaÌ dharmamiti yÀ manyate tamasÀvÐtÀ |<br />

sarvÀrthÀnviparÈtÀÌÙca buddhiÕ sÀ pÀrtha tÀmasÈ || (18.32)<br />

dhÐtyÀ yayÀ dhÀrayate manaÕprÀÍendriyakriyÀÕ |<br />

yogenÀvyabhicÀriÍyÀ dhÐtiÕ sÀ pÀrtha sÀttvikÈ || (18.33)<br />

yayÀ tu dharmakÀmÀrthÀndhÐtyÀ dhÀrayate’rjuna |<br />

prasaÚgena phalÀkÀÚkØÈ dhÐtiÕ sÀ pÀrtha rÀjasÈ || (18.34)<br />

yayÀ svapnaÌ bhayaÌ ÙokaÌ viØÀdaÌ madameva ca |<br />

na vimuÌcati durmedhÀ dhÐtiÕ sÀ pÀrtha tÀmasÈ || (18.35)<br />

sukhaÌ tvidÀnÈÌ trividhaÌ ÙÐÍu me bharatarØabha |<br />

abhyÀsÀdramate yatra duÕkhÀntaÌ ca nigacchati || (18.36)<br />

yattadagre viØamiva pariÍÀme’mÐtopamam |<br />

tatsukhaÌ sÀttvikaÌ proktamÀtmabuddhiprasÀdajam || (18.37)

viØayendriyasaÌyogÀdyattadagre’mÐtopamam |<br />

pariÍÀme viØamiva tatsukhaÌ rÀjasaÌ smÐtam || (18.38)<br />

yadagre cÀnubandhe ca sukhaÌ mohanamÀtmanaÕ |<br />

nidrÀlasyapramÀdotthaÌ tattÀmasamudÀhÐtam || (18.39)<br />

na tadasti pÐthivyÀÌ vÀ divi deveØu vÀ punaÕ |<br />

sattvaÌ prakÐtijairmuktaÌ yadebhiÕ syÀttribhirguÍaiÕ || (18.40)<br />

brÀhmaÍakØatriyaviÙÀÌ ÙÓdrÀÍÀÌ ca paraÌtapa |<br />

karmÀÍi pravibhaktÀni svabhÀvaprabhavairguÍaiÕ || (18.41)<br />

Ùamo damastapaÕ ÙaucaÌ kØÀntirÀrjavameva ca |<br />

jÜÀnaÌ vijÜÀnamÀstikyaÌ brahmakarma svabhÀvajam || (18.42)<br />

ÙauryaÌ tejo dhÐtirdÀkØyaÌ yuddhe cÀpyapalÀyanam |<br />

dÀnamÈÙvarabhÀvaÙca kØÀtraÌ karma svabhÀvajam || (18.43)<br />

kÐØigaurakØyavÀÍijyaÌ vaiÙyakarma svabhÀvajam |<br />

paricaryÀtmakaÌ karma ÙÓdrasyÀpi svabhÀvajam || (18.44)<br />

sve sve karmaÍyabhirataÕ saÌsiddhiÌ labhate naraÕ |<br />

svakarmanirataÕ siddhiÌ yathÀ vindati tacchÐÍu || (18.45)

yataÕ pravÐttirbhÓtÀnÀÌ yena sarvamidaÌ tatam |<br />

svakarmaÍÀ tamabhyarcya siddhiÌ vindati mÀnavaÕ || (18.46)<br />

ÙreyÀnsvadharmo viguÍaÕ paradharmÀtsvanuØÒhitÀt |<br />

svabhÀvaniyataÌ karma kurvannÀpnoti kilbiØam || (18.47)<br />

sahajaÌ karma kaunteya sadoØamapi na tyajet |<br />

sarvÀrambhÀ hi doØeÍa dhÓmenÀgnirivÀvÐtÀÕ || (18.48)<br />

asaktabuddhiÕ sarvatra jitÀtmÀ vigataspÐhaÕ |<br />

naiØkarmyasiddhiÌ paramÀÌ saÌnyÀsenÀdhigacchati || (18.49)<br />

siddhiÌ prÀpto yathÀ brahma tathÀpnoti nibodha me |<br />

samÀsenaiva kaunteya niØÒhÀ jÜÀnasya yÀ parÀ || (18.50)<br />

buddhyÀ viÙuddhayÀ yukto dhÐtyÀtmÀnaÌ niyamya ca |<br />

ÙabdÀdÈnviØayÀÌstyaktvÀ rÀgadveØau vyudasya ca || (18.51)<br />

viviktasevÈ laghvÀÙÈ yatavÀkkÀyamÀnasaÕ |<br />

dhyÀnayogaparo nityaÌ vairÀgyaÌ samupÀÙritaÕ || (18.52)<br />

ahaÌkÀraÌ balaÌ darpaÌ kÀmaÌ krodhaÌ parigraham |<br />

vimucya nirmamaÕ ÙÀnto brahmabhÓyÀya kalpate || (18.53)

ahmabhÓtaÕ prasannÀtmÀ na Ùocati na kÀÚkØati |<br />

samaÕ sarveØu bhÓteØu madbhaktiÌ labhate parÀm || (18.54)<br />

bhaktyÀ mÀmabhijÀnÀti yÀvÀnyaÙcÀsmi tattvataÕ |<br />

tato mÀÌ tattvato jÜÀtvÀ viÙate tadanaÌtaram || (18.55)<br />

sarvakarmÀÍyapi sadÀ kurvÀÍo madvyapÀÙrayaÕ |<br />

matprasÀdÀdavÀpnoti ÙÀÙvataÌ padamavyayam || (18.56)<br />

cetasÀ sarvakarmÀÍi mayi saÌnyasya matparaÕ |<br />

buddhiyogamupÀÙritya maccittaÕ satataÌ bhava || (18.57)<br />

maccittaÕ sarvadurgÀÍi matprasÀdÀttariØyasi |<br />

atha cettvamahaÌkÀrÀnna ÙroØyasi vinaÚkØyasi || (18.58)<br />

yadahaÌkÀramÀÙritya na yotsya iti manyase |<br />

mithyaiØa vyavasÀyaste prakÐtistvÀÌ niyokØyati || (18.59)<br />

svabhÀvajena kaunteya nibaddhaÕ svena karmaÍÀ |<br />

kartuÌ necchasi yanmohÀtkariØyasyavaÙopi tat || (18.60)<br />

ÈÙvaraÕ sarvabhÓtÀnÀÌ hÐddeÙe’rjuna tiØÒhati |<br />

bhrÀmayansarvabhÓtÀni yantrÀrÓÄhÀni mÀyayÀ || (18.61)

tameva ÙaraÍaÌ gaccha sarvabhÀvena bhÀrata |<br />

tatprasÀdÀtparÀÌ ÙÀntiÌ sthÀnaÌ prÀpsyasi ÙÀÙvatam || (18.62)<br />

iti te jÜÀnamÀkhyÀtaÌ guhyÀdguhyataraÌ mayÀ |<br />

vimÐÙyaitadaÙeØeÍa yathecchasi tathÀ kuru || (18.63)<br />

sarvaguhyatamaÌ bhÓyaÕ ÙÐÍu me paramaÌ vacaÕ |<br />

iØÒo’si me dÐÄhamiti tato vakØyÀmi te hitam || (18.64)<br />

manmanÀ bhava madbhakto madyÀjÈ mÀÌ namaskuru |<br />

mÀmevaiØyasi satyaÌ te pratijÀne priyo’si me || (18.65)<br />

sarvadharmÀnparityajya mÀmekaÌ ÙaraÍaÌ vraja |<br />

ahaÌ tvÀÌ sarvapÀpebhyo mokØyayiØyÀmi mÀ ÙucaÕ || (18.66)<br />

idaÌ te nÀtapaskÀya nÀbhaktÀya kadÀcana |<br />

na cÀÙuÙrÓØave vÀcyaÌ na ca mÀÌ yo’bhyasÓyati || (18.67)<br />

ya idaÌ paramaÌ guhyaÌ madbhakteØvabhidhÀsyati |<br />

bhaktiÌ mayi parÀÌ kÐtvÀ mÀmevaiØyatyasaÌÙayaÕ || (18.68)<br />

na ca tasmÀnmanuØyeØu kaÙcinme priyakÐttamaÕ |<br />

bhavitÀ na ca me tasmÀdanyaÕ priyataro bhuvi || (18.69)

adhyeØyate ca ya imaÌ dharmyaÌ saÌvÀdamÀvayoÕ |<br />

jÜÀnayajÜena tenÀhamiØÒaÕ syÀmiti me matiÕ || (18.70)<br />

ÙraddhÀvÀn anasÓyaÙ ca ÙÐÍuyÀd api yo naraÕ |<br />

so’pi muktaÕ ÙubhÀn lokÀn prÀpnuyÀt puÍya-karmaÍÀm || (18.71)<br />

kaccid etac chrutaÌ pÀrtha tvay’aik’ÀgreÍa cetasÀ |<br />

kaccid ajÜÀna-saÌmohaÕ pranaØÒas te dhanaÌjaya || (18.72)<br />

arjuna uvÀca:<br />

naØÒo mohaÕ smÐtir labdhÀ tvat-prasÀdÀn mayÀ’cyuta |<br />

sthito’smi gata-saÌdehaÕ kariØye vacanaÌ tava || (18.73)<br />

saÜjaya uvÀca:<br />

ity ahaÌ vÀsudevasya pÀrthasya ca mahÀtmanaÕ |<br />

saÌvÀdam imam aÙrauØam adbhutaÌ roma-harØaÍam || (18.74)<br />

vyÀsa-prasÀdÀc chrutavÀn etad guhyam ahaÌ param |<br />

yogaÌ yogeÙvarÀt kÐØÍÀt sÀkØÀt kathayataÕ svayam || (18.75)<br />

rÀjan saÌsmÐtya-saÌsmÐtya saÌvÀdam imam adbhutam |<br />

keÙav’ÀrjunayoÕ puÍyaÌ hÐØyÀmi ca muhur-muhuÕ || (18.76)

tac ca saÌsmÐtya-saÌsmÐtya rÓpamatyadbhutaÌ hareÕ |<br />

vismayo me mahÀnrÀjanhÐØyÀmi ca punaÕ punaÕ || (18.77)<br />

yatra yogeÙvaraÕ kÐØÍo yatra pÀrtho dhanurdharaÕ |<br />

tatra ÙrÈrvijayo bhÓtirdhruvÀ nÈtirmatirmama || (18.78)<br />

OM tatsaditi ÙrÈmad bhagavadgÈtÀsÓpaniØatsu<br />

brahmavidyÀyÀÌ yogaÙÀstre ÙrÈkÐØÍÀrjunasaÌvÀde<br />

mokØasaÌnyÀsayogo nÀma aØÒÀdaÙo’dhyÀyaÕ

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!