Pełny tekst (PDF) - Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie ...

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011
WPŁYW RÓŻNYCH SYSTEMÓW UPRAWY
NA WYSTĘPOWANIE DRAPIEŻNYCH CHRZĄSZCZY
Z RODZINY BIEDRONKOWATYCH (COCCINELLIDAE)
NA PLANTACJACH PSZENŻYTA OZIMEGO
AMELIA DĘBEK-JANKOWSKA, PAWEŁ TARASKA
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy
Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz
amelia@utp.edu.pl
I. WSTĘP
Pszenżyto ozime, dzięki wysokiemu poziomowi plonowania i dobrej wartości biologicznej
ziarna, znajduje zastosowanie jako źródło paszy zarówno w gospodarstwach
konwencjonalnych, jaki i ekologicznych. Znaczący wpływ na plonowanie pszenżyta ma
zasiedlanie plantacji przez szkodliwą entomofaunę, w tym mszyce zbożowe. Gospodarstwa
konwencjonalne dysponują szerokim asortymentem środków chemicznych pozwalających
na szybkie i skuteczne ograniczenie populacji agrogafagów. Natomiast założeniem
ekologicznego systemu gospodarowania jest ochrona bioróżnorodności, wykorzystanie
naturalnych metod w ochronie roślin uprawnych i stwarzanie korzystnych warunków
dla występowania organizmów pożytecznych, w tym chrząszczy z rodziny
biedronkowatych (Obrycki i wsp. 2009).
Celem pracy było zbadanie, czy system uprawy wpływa na skład jakościowy i ilościowy
drapieżnych Coccinellidae.
II. MATERIAŁ I METODY
Badania prowadzono w latach 2008–2009, na plantacjach pszenżyta ozimego, uprawianych
w dwóch systemach: ekologicznym i konwencjonalnym. Odłowy czerpakowe
prowadzono od I dekady maja do II dekady lipca. Z każdej powierzchni badawczej,
w odstępach czternastodniowych, pobierano po osiem prób (jako powtórzenia), cztery
na obrzeżach i cztery wewnątrz łanu (zbiór w kopertę). Jedno powtórzenie stanowiło
25 uderzeń czerpakiem.
Odłowione Coccinellidae przeanalizowano pod względem składu gatunkowego, liczebności
i struktury dominacji. Przyjęto następujące klasy dominacji: eudominanty
(ED >10% osobników zgrupowania), dominanty (D – 5,1. 10,0%), subdominanty (SD –
2,1. 5%), recedenty (R – 1,1. 2%), subrecedenty (SR

1258
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011
λ = Σp i
2
gdzie: p i – prawdopodobieństwo wylosowania osobnika należącego do i-tego gatunku.
Różnorodność zgrupowań, w poszczególnych dniach obserwacji, została oszacowana za
pomocą wskaźnika Shanonna-Wienera:
H' = –Σpi · ln pi
gdzie: pi jest prawdopodobieństwem wystąpienia określonego gatunku (rodzaju)
w próbie:
pi = n/N
gdzie: n – liczebność określonego gatunku, N – ogólna liczebność analizowanej grupy
taksonomicznej (Feldyn-Szewczyk 2008).
III. WYNIKI I DYSKUSJA
W czasie dwuletniego okresu badań odłowiono 235 chrząszczy z rodziny biedronkowatych,
należących do 9 gatunków. W pierwszym roku badań na plantacji pszenżyta,
w gospodarstwie ekologicznym, liczebność analizowanej grupy owadów była blisko
dwukrotnie wyższa aniżeli na plantacji prowadzonej metodą konwencjonalną. W drugim
roku, w gospodarstwie konwencjonalnym, odłowiono nieznacznie większą liczbę
biedronek (tab. 1).
Tabela 1. Liczebność (L) i wskaźnik dominacji (D) w zespołach chrząszczy z rodziny biedronkowatych
na plantacjach pszenżyta, w różnych systemach uprawy, w latach badań
Table 1. Abundance (L) and dominance index (D) in ladybird – beetle (populations) on triticale
plantations in different farming systems in the years of studies
Lata – Years
Gatunek
2008 2009
Species
D [%] L D [%] L
E K E K E K E K
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Biedronka czteroplamka
Exochomus quadripustulatus L.
2,3 SD – 2 – – – – –
Biedronka baldaszkówka
Adonia variegata Goeze
1,2 R – 1 – 2,4 SD – 1 –
Tytthaspis sedecimpunctata L. 5,8 D 5,4 D 5 3 2,4 SD 7,8 D 1 4
Biedronka dwukropka
Adalia bipunctata L.
Biedronka siedmiokropka
Coccinella septempunctata L.
Biedronka pięciokropkowa
C. quinquepunctata L.
18,6 ED – 16 – 11,9 ED 5,9 D 5 3
46,5 ED 33,9 ED 40 19 64,3 ED 74,5 ED 27 38
8,1 D 1,8 R 7 1 2,4 SD 7,8 D 1 4

Występowanie drapieżnych Coccinellidae na pszenżycie 1259
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Biedronka czternastokropka
Coccinula guatuordecimpustulata L.
7,0 D 12,5 ED 6 7 – – – –
Biedronka wrzeciążka
Propylea quatuordecimpunctata L.
10,5 ED 44,6 ED 9 25 14,3 ED 2,0 R 6 1
Biedronka czternastokropkowa
Calvia quatuordecimguttata L.
– 1,8 R – 1 2,4 SD 2,0 R 1 1
Chrząszcze – łącznie
Beetles – total
100 100 86 56 100 100 42 51
E – gospodarstwo ekologiczne – organic farm, K – gospodarstwo konwencjonalne – conventional farm
0,7
1
Wskaźnik Simpsona
(Simpson index)
0,6
0,5
0,4
0,3
Wskaźnik Simpsona
(Simpson index)
0,8
0,6
0,4
0,2
0,2
0
3.05.08
17.05.08
31.05.08
14.06.08
28.06.08
12.07.08
8.05.09
Wskaźnik Shanonna-Wienera
– (Shanonn Shanonn-Wiener – Index index)
22.05.09
5.06.09
12.06.09
26.06.09
3.07.09
17.07.09
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
3.05.08
17.05.08
31.05.08
14.06.08
28.06.08
12.07.08
8.05.09
22.05.09
5.06.09
12.06.09
26.06.09
3.07.09
17.07.09
Wskaźnik Shanonna-Wienera
– Wienera
Shanonn-Wiener (Shanonn – Wiener Index index)
Gospodarstwo ekologiczne
Organic farm
Gospodarstwo konwencjonalne
Conventional farm
Rys. 1. Wskaźniki bioróżnorodności zgrupowań Coccinellidae, w poszczególnych terminach,
w latach badań, na plantacjach pszenżyta uprawianych w dwóch systemach: ekologicznym
i konwencjonalnym
Fig. 1. Values of the biodiversity of Coccinellidae communities, at respective dates of observations,
over the research years, on the plantations of triticale grown in two farming systems:
organic and traditional
Średnia wartość wskaźnika dominacji Simpsona w roku 2008 była niższa w gospodarstwie
ekologicznym (0,27), niż w konwencjonalnym (0,33). W 2009 roku wartość
współczynnika Simpsona kształtowała się na zbliżonym poziomie na obu plantacjach
(0,46 w gospodarstwie ekologicznym i 0,48 w konwencjonalnym). Zarówno w pierwszym,
jak i drugim roku badań w zależności od fazy rozwojowej zbóż, wartości wskaźnika dominacji
podlegały podobnym wahaniom na obu powierzchniach badawczych (rys. 1).

1260
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (3) 2011
Średnie wartości wskaźnika Shanonna-Wienera w 2008 roku wskazują na większą
różnorodność gatunkową w obrębie rodziny biedronkowatych w gospodarstwie ekologicznym
(1,6) niż w konwencjonalnym (1,3). W roku 2009 średnie wartości tego parametru
przyjmowały zbliżone wartości na obu analizowanych powierzchniach (1,12).
Wraz ze wzrostem zasiedlenia roślin pszenżyta przez mszyce zbożowe, wartości
wskaźnika Shanonna-Wienera wzrastały, przy jednoczesnym spadku wartości wskaźnika
Simpsona, zarówno w gospodarstwie ekologicznym, jak i konwencjonalnym.
Podobne wyniki uzyskała Dębek-Jankowska i wsp. (2010).
IV. WNIOSKI
1. Wraz ze wzrostem zasiedlenia roślin pszenżyta przez mszyce, następował wzrost liczebności
chrząszczy z rodziny biedronkowatych.
2. Niższe średnie wartości wskaźnika Simpsona i wyższe wskaźnika Shanonna-
Wienera, wskazują na większe zróżnicowanie gatunkowe w obrębie Coccinellidae
w gospodarstwie ekologicznym.
V. LITERATURA
Dębek-Jankowska A., Wawrzyniak M., Taraska P. 2010. Ocena stopnia spasożytowania mszyc
w różnych systemach uprawy pszenżyta ozimego. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin
50 (1): 341–344.
Feldyn-Szewczyk B. 2008. Zmiany bioróżnorodności flory segetalnej w systemie ekologicznym
w latach 1996–2007. J. Res. Appl. Agric. Enrineer. 53 (3): 63–68.
Górny M., Grüm L. 1981. Metody Stosowane w Zoologii Gleby. PWN, Warszawa, 483 ss.
Obrycki J., Harwood J., Kring T., O’Neil R. 2009. Aphidophagy by Coccinellidae: Application of
biological control in agroecosystems. Biol. Control 51 (2): 244–254.
AMELIA DĘBEK-JANKOWSKA, PAWEŁ TARASKA
THE INFLUENCE OF DIFFERENT CULTIVATION SYSTEMS
ON THE OCCURRENCE OF PREDATORY BEETLES (COCCINELLIDAE)
ON WINTER TRITICALE PLANTATIONS
SUMMARY
The aim of the present research carried out in the vicinity of Bydgoszcz city (Kujawsko-
Pomorskie) was to investigate whether the farming system affects the qualitative and quantitative
composition of Coccinellidae predators. The catches made with sweep nets were performed starting
from the first decade of May to the second decade of July, in 2008–2009, on winter triticale
plantations in two farming systems: organic and traditional. Throughout the two-year research
period 235 predator ladybird beetles were caught, representing 9 species. The calculated lower
mean values of Simpson index and higher values of the Shannon-Wiener index, indicated
a greater species variation within Coccinellidae on the organic farm comparing to the traditional
farm.
Key words: Coccinellidae predators, organic and traditional farms, triticale, biodiversity