Fachowy Dekarz & Cieśla 4-5/2012

Po co na dachu membrany 

i folie dachowe? ...42 

Nowe pomysły 

w oknach dachowych ...30 

Rynny tytan cynk ...36 

Bezpłatny dwumiesięcznik dla wykonawców dachów 

DEKARZ 

FACHOWY 

www.fachowydekarz.pl lipiec-październik 4-5/2012 

Cieśla 

fot. Icopal 

Dachowe pokrycia 

bitumiczne . . . 16

i wszystko jasne

z boku 

Bezpłatny dwumiesięcznik dla wykonawców dachów 

DEKARZ 

FACHOWY 

Wydawca 

Primoloko 

00-028 Warszawa 

ul. Bracka 25 lok. B 8, 

WWW.FACHOWYDEKARZ.PL 


Witam, 

Sezon w rozkwicie, pogoda sprzyja realizacji inwestycji, mam nadzieję że wszyscy 

mają ręce pełne roboty. Korzystając z okazji chciałem także przypomnieć, 

że zbliża się wielkimi krokami ważne branżowe wydarzenie – V Ogólnopolski 

Salon Dekarski, gdzie mam nadzieję się spotkamy. My zapraszamy oczywiście 

na stoisko „Dekarza i Cieśli” gdzie będzie chwila na dyskusję o zawartości 

merytorycznej tytułu i miejsce na pozostawienie Waszych propozycji tematów. 

Nowy numer Dekarza i Cieśli to spora dawka wiedzy i wiadomości z branży. 

Jestem przekonany, że i to wydanie przypadnie Wam do gustu. Jeśli nie możecie 

z jakiś względów spotkać się z nami w Łodzi już teraz gorąco zachęcam 

Was do przesyłania propozycji tematów, które chcielibyście byśmy poruszyli na 

łamach gazety. W miarę możliwości będziemy je spełniać. Miło mi będzie też 

poznać Wasze opinie i komentarze. Możecie je wysyłać na adres 

marcin.sikora@ardo.pl 

Dla niecierpliwych polecam prenumeratę – dostępną od zaraz po zarejestrowaniu 

się w naszej bazie na stronie www.fachowydekarz.pl 

Marcin Sikora 

Redaktor Naczelny 

Redakcja 

04-998 Warszawa, 

ul. Ogórkowa 44H/3, 

tel. +48 22 893 80 95 

Redaktor naczelny 

Marcin Sikora 

kom. 515 251 052 

marcin.sikora@targetpress.pl 

Współpraca 

Karol Krupa 

Damian Żabicki 

Dział Promocji i Reklamy 

04-998 Warszawa, 

ul. Ogórkowa 44H/3, 

tel. +48 22 893 80 95 

Reklama 

Marcin Sikora 

kom. 515 251 052 

marcin.sikora@targetpress.pl 

Prenumerata 

prenumerata@fachowydekarz.pl 

Projekt i dtp 

Bartosz Wojciechowski 

interlinia@interlinia.org 

ISSN 1898-1534 

Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych, zastrzega 

sobie prawo ich redagowania oraz skracania. Nie 

odpowiadamy za treść zamieszczonych reklam. 

Spis treści 


bitumiczne 

str. 16 

Nowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 

Z rynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 

Praca i pasja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

Dachowe pokrycia bitumiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

Certyfikacja łączników do drewnianych konstrukcji dachowych . . . . . . . . 22 

Harmonia dachu – rewolucyjna dachówka Amber 12V . . . . . . . . . . . . . . 26 

Zamontuj solary i czerp energię z natury! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 

Nowe pomysły w oknach dachowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

Solarny Gdańsk - szkolenia z systemu solarnego Braas . . . . . . . . . . . . . . 33 

Dużo wody, głębsza rynna Galeco STAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

Rynny tytan cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 

Po co na dachu membrany i folie dachowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

ABC leasingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

Wytyczne DAFA dla branży budowlanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

Po godzinach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 

4 Dekarz Cieśla

nowości 

Odzież robocza Bosch 

Wiosną 2012 roku Bosch wprowadził do sprzedaży profesjonalną 

odzież roboczą. Asortyment obejmuje kurtki, 

spodnie, koszulki, kamizelki, obuwie ochronne oraz 

nakolanniki. Wszystkie produkty wykonane są z wytrzymałych 

i innowacyjnych materiałów najwyższej jakości. 

Ten krok jest naturalnym rozszerzeniem systemowej 

oferty produktów skierowanych do profesjonalistów. 

Zgodnie ze strategią produktową odzież robocza Bosch 

gwarantuje najwyższą jakość w zakresie tkanin, wykonania 

i wzornictwa. 

Odzież robocza Bosch wykonana jest z wyjątkowo trwałych 

materiałów, np. odpornej na rozerwanie tkaniny 

CORDURA ® oraz odpornej na zużycie tkaniny KEVLAR ® 

marki DuPont. Wyróżniają ją solidne wykonanie (np. 

potrójne szwy) i praktyczne rozwiązania (kieszenie, 

elementy odblaskowe itd.). 

Więcej na www.bosch.pl 

Kominek wentylacyjny 

Firma Röben uzupełniła swój katalog o kominek wentylacyjny i teraz oferuje pełen 

zakres asortymentu do kompleksowego krycia dachu. Kominek jest dostępny we 

wszystkich kolorach i modelach pokryć marki Röben. Kominek wentylacyjny ma 150 

mm średnicy i może być wykorzystywany jako 

zakończenie instalacji wentylacyjnej m.in. łazienki, 

garażu i kuchni (np. podłączenia okapu). 

Właściwie dobrany, przyczynia się do uszczelnienia 

pokrycia w miejscu zakończenia kanałów 

wentylacyjnych. Kominek wentylacyjny nie nadaje 

się natomiast do odprowadzania spalin z kotła 

gazowego, olejowego ani innych urządzeń grzewczych. 

Nie należy go także mylić z kominkiem odpowietrzającym. 

Więcej na www.roben.pl 

Przenośne systemy magazynowania 

Ruchomy warsztat 3w1 Stanley został zaprojektowany tak, 

by użytkownik mógł maksymalnie wykorzystać jego pojemność 

oraz utrzymać w nim porządek. Na ruchomy warsztat 

składa się odłączany górny segment w postaci skrzyni z organizerami. 

Doskonale nadaje się jako schowek na młotki, 

szczypce, wkrętaki i inne mniejsze narzędzia. 

Kolejnym elementem ruchomego 

warsztatu Stanley’a jest duży 

dolny pojemnik na elektronarzędzia. 

Umożliwia on przechowywanie ciężkich 

urządzeń takich jak wiertarkowkrętarki, 

młotki udarowe, wyrzynarki 

czy szlifierki. Ponadto w skład warsztatu 

wchodzi bardzo przydatny zdejmowany 

środkowy organizer. Użytkownik 

może przechowywać w jego przegródkach 

małe części i akcesoria, takie jak 

nity, nakrętki, kołki rozporowe ale także 

wkrętaki, noże i miarki. 

Więcej na www.stanleyworks.pl 


nowości 

Przeszklone 

przekrycia 

dachowe 

Moda na maksymalnie doświetlone, przestronne 

wnętrza sprawia, że wielkowymiarowe świetliki 

znajdują coraz większe uznanie w architekturze. 

Systemy przeszklonych przekryć dachowych Schüco 

spełniają nawet najbardziej rygorystyczne wymagania 

techniczne, dlatego mogą być bezpiecznie 

stosowane na dachach o nachyleniu nawet do 2° 

przy zachowaniu szczelności, energooszczędności 

i ochrony akustycznej. 

Więcej na www.schueco.pl 

www.protool.pl 

Amber 12V 

Amber 12V, efekt pracy i owoc europejskich projektantów oraz wieloletnich doświadczeń 

fabryki w Przysusze, to udoskonalona wersja ceramicznej dachówki 

Sirius 13, która była prawdziwym hitem na polskim rynku. Nowy produkt został 

wzbogacony o wiele innowacyjnych rozwiązań. 

Dzięki całkowicie nowej konstrukcji, Amber 12V charakteryzuje duża swoboda 

przesuwu – aż do 30 mm. Dla dekarzy to duże ułatwienie podczas pracy, bo 

dzięki zmianom konstrukcyjnym łatwiej będą mogli dopasować rozstaw łat do 

długości krokwi. Kolejną zaletą jest możliwość zastosowania dachówki Amber 

12V na dachach o mniejszym pochyleniu. Najmniejsze zalecane pochylenie połaci 

dachowej wynosi już 16 stopni. 

Nowy produkt marki Braas oferowany jest w czterech kolorach: ceglanym, miedzianym, 

brązowym i antracytowym – z czego ostatnie dwa, ciemne kolory, są 

barwione w masie. Dzięki takiemu rozwiązaniu kolor dachówki w miejscu przecięcia 

(np. w koszach) jest zbliżony do koloru jej powierzchni. 

Więcej na www.braas.pl 

Dekarz 


7

z rynku 

RotoCampus 

Od kilku miesięcy na terenie zakładu produkcyjnego Roto Frank 

w Lubartowie trwają intensywne prace projektowe i terenowe. 

Ich celem jest utworzenie specjalnego miejsca, które spełniać 

będzie rolę RotoCampusu, czyli centrum szkoleniowego dla 

wszystkich profesjonalnych partnerów firmy zainteresowanych 

procesem produkcji i montażu okien dachowych Roto. 

RotoCampus powstaje na wzór tego, który istnieje już od kilku 

lat w Niemczech przy fabryce Roto w Bad Mergentheim. 

Powierzchnia tego miejsca pozwoli na zapraszanie wielu odwiedzających, 

prezentację produktów w pełnym stopniu oraz 

na praktyczną naukę ich prawidłowego montażu na kilku 

ogromnych połaciach dachowych, w niemal naturalnych warunkach 

pracy każdego dekarza. 

Dzięki takim szkoleniom, które organizowane będą według 

specjalnie przygotowanego harmonogramu poszerzane będzie 

grono profesjonalnych dekarzy, w których ręce powierzane są 

produkty Roto, by w ten sposób przynosić jeszcze więcej korzyści 

wszystkim końcowym użytkownikom okien dachowych 

oraz oferowanych do nich akcesoriów. 

Więcej na www.roto.pl 


z rynku 

Szósty rok DAFA na szóstkę! 

Szóste Walne Zgromadzenie Członków Stowarzyszenia DAFA odbyło się 

31 maja 2012 r. w Smardzewicach. W wydarzeniu wzięło udział blisko 100 gości 

– reprezentantów firm członkowskich. Spotkanie poświęcone było podsumowaniu 

minionego roku oraz wyborowi nowego Zarządu. 

Prezesem DAFA na kadencję w latach 

2012-2015 został Pan Witold Okoński. 

Do nowego Zarządu powołano Panów: 

Pawła Fiszera, Mariusza Pawlaka, Krzysztofa 

Pruszyńskiego oraz Adama Sulasza. 

Na Członków Komisji Rewizyjnej wybrano 

Panów: Macieja Borodzicza, Marka 

Lisiakiewicza oraz Andrzeja Wdowiaka. 

Składając sprawozdanie z działalności 

Stowarzyszenia, ustępująca Prezes – Joanna 

Burzyńska przedstawiła najważniejsze 

działania podejmowane w 2011 

roku. W pracach Zarządu tematy wiodące 

dotyczyły wypracowania procedury 

certyfikacji firm wykonawczych. Równie 

istotnym zagadnieniem była rozbudowa 

komórki rzeczoznawstwa wewnątrz 

organizacji. Aktywności merytoryczne 

członków DAFA skoncentrowane były 

na działaniach w sześciu grupach roboczych: 

DACH PŁASKI, LEKKA OBUDOWA, 

TECHNIKA MOCOWAŃ, BHP, PPOŻ. I PŁY- 

TY WARSTWOWE, których podsumowania 

Joanna Burzyńska 

podjęli się ich reprezentanci-koordynatorzy. 

Owocem pracy w grupach roboczych 

było wydanie w minionym roku 

aż pięciu publikacji technicznych, tym 

samym biblioteka techniczna DAFA liczy 

obecnie 14 pozycji, które cieszą się du- 

żym – i wciąż rosnącym – zainteresowaniem 

w branży. 

W trakcie spotkania przedstawiono 

najważniejsze działania promocyjnomarketingowe, 

jak organizacja konferencji 

naukowo technicznych podczas 

Goście spotkania DAFA 


z rynku 

Uczestnicy Walnego Zebrania 

dwóch ostatnich edycji targów BUDMA 

w Poznaniu. 

Potwierdzeniem rosnącej rangi DAFA jest 

szereg udzielonych patronatów medialnych 

i przyjętych zaproszeń do współpracy 

w różnego typu wydarzeniach 

branżowych, z których w minionym roku 

wymienić należy: Konferencję „Nowoczesne 

Hale” w Poznaniu, cykl Konferencji: 

„Akademia Dachu i Fasady” w Gdańsku, 

Białymstoku, Katowicach i Warszawie, 

Konferencję Europejskiego Projektu Badawczego 

EASIE w Krakowie, organizację 

Konferencji w ramach Salonu Dekarskiego 

w Łodzi czy wystąpienie na Konferencji 

„Zarządzanie bezpieczeństwem 

pracy-dobre praktyki” w Małogoszczy. 

W dowód uznania za całokształt działalności 

w roku 2011, Stowarzyszenie 

otrzymało prestiżowe wyróżnienie: Laury 

Buildera 2011. 

Ze szczególnym zainteresowaniem 

przyjęte zostały przez uczestników wystąpienia 

sponsorów, firmy: DWD Bautech, 

Marley, Tyron, Unilux System. Po 

zakończeniu obrad zaproszeni goście 

uczestniczyli w wieczorze integracyjnym 

stwarzającym możliwość bliższego, bezpośredniego 

poznania przedstawicieli - 

często konkurujących ze sobą na rynku 

firm, a wszystko utrzymane w klimacie 

Africa Night. 

Spotkanie było okazją do podziękowania 

wszystkim członkom DAFA za inicjatywę 

oraz zaangażowanie w aktywności na różnym 

polu, które składają się na siłę DAFA 

jako organizacji. 

Stowarzyszenie Wykonawców Dachów 

Płaskich i Fasad zamknęło kadencję Zarządu 

w poczuciu satysfakcji z dokonań 

i przekonaniu, że kolejny rok będzie równie 

efektywny, a wytyczone, ambitne cele 

zagwarantują dalszy rozwój i sukcesy. 

DAFA 

Od prawej: Joanna Burzyńska, Adam Sulasz, Anatol Panfiluk, Andrzej Wdowiak, Mirosław Wróblewski, Maciej Borodzicz, Witold Małek, Anna Drozda, Katarzyna Wiktorska. 



11

z rynku 

Kolejne 7,5 mln euro 

od Fundacji VELUX 

Fundacje VELUX aktywnie 

angażują się we wsparcie 

społeczne w tych krajach, 

w których firma prowadzi 

swoją działalność. W Polsce 

od 2003 r. na cele charytatywne i społeczne przekazały 

one łącznie ponad 34 mln zł. Wsparcie trafiło między innymi 

do Fundacji Barka z Poznania, Fundacji Dzieci Niczyje oraz 

SOS Wioski Dziecięce i wielu innych. 

„Z roku na rok wysokość grantów od fundacji VELUX dla polskich 

organizacji sukcesywnie rośnie. W 2011 r. został pobity 

kolejny rekord. Ich łączna wartość przekroczyła kwotę 8 mln 

zł” - wyjaśnia Lidia Mikołajczyk-Gmur, Dyrektor Generalna 

VELUX w Polsce. „Dla mnie jest to olbrzymi powód do dumy. 

Niezmiernie cieszę się, że stoję na czele firmy, która, dzięki 

działalności fundacji, część swoich zysków przekazuje społecznościom, 

w których na co dzień funkcjonuje”. 

Więcej informacji o grantach fundacji VELUX oraz formularz 

aplikacyjny znajdują się na stronie: www.villumfoundation. 

dk/social_projects zakładka „Summer call 2012”. 

Budynek Szkoły Barki dla osób bezdomnych i długotrwale bezrobotnych 

dotacja z fudacji VELUX 2004 

Dekarz na 5 

Braas dla 

architektów 

Marka Braas przywiązuje ogromną wagę do profesjonalnego 

doradztwa technicznego. Dowodem na to jest wydanie 

drugiej już edycji podręcznika "Rozwiązania techniczne. 

Dachy spadziste - Braas", w którym można znaleźć cenne 

i praktyczne informacje na temat projektowania pokryć 

dachowych. 

Prawidłowe wykonanie dachu rozpoczyna się już na etapie 

projektu. Katalog Rozwiązania Techniczne Braas dedykowany 

jest dla projektantów i architektów, jako pomoc 

i wsparcie przy projektowaniu detali technicznych nowych 

budynków z dachami spadzistymi. Zawiera specyfikacje 

oraz rysunki techniczne, co ułatwia realizację. 

Druga już edycja katalogu została wzbogacona o nowe 

rozdziały, opisujące termoizolacje nakrokwiowe oraz wysokowydajne 

systemy 

solarne – rozwiązania, 

które 

w ostatnich czasach 

zyskują dużą popularność. 

Projektanci i architekci 

otrzymują 

również płytę z plikami 

CAD, zawierającą 

szczegółowe 

rysunki wszystkich 

produktów, które 

znajdują się w katalogu. 

Więcej na 

www.monier.pl 

Firma Galeco, producent systemów rynnowych, w 2011 roku zorganizowała konkurs 

„Dekarz na 5”. Popularność plebiscytu sprawiła, że z początkiem czerwca 

2012 roku wystartowała jego II edycja. Podobnie jak w zeszłym roku, celem 

konkursu jest prezentacja systemów orynnowania Galeco zamontowanych na budynkach. 

Jury wybierze najlepsze realizacje i uhonoruje zwycięzców upominkami. 

Nagrodą główną jest wizyta dwóch osób w Krakowie, połączona ze zwiedzaniem 

miasta, wizytą szkoleniową w siedzibie Galeco oraz uroczystą kolacją z udziałem 

Prezesa Zarządu, a także winda dekarska GEDA Lift Standard 12,5 m z platformą 

do transportu materiałów na dach. 

Więcej na www.galeco.pl/konkurs 


Konstrukcje dla profesjonalistów 

Od 1895 roku dostarczamy Klientom najwyższej jakości produkty i usługi. 

Oferujemy kompleksową obsługę etapu inwestycji poprzez: projektowanie, 

produkcję i montaż prefabrykowanych konstrukcji z drewna. Kreujemy 

rozwiązania dla budownictwa rodzinnego, dla obiektów przemysłowych i rolniczych. 

Aktywnie wpieramy wszystkich Klientów, biura architektoniczne, 

opiekujemy się firmami budowlanymi, developerami i cieślami. 

W każdym regionie kraju znajdą Państwo doradców techniczny 

i regionalnych kierowników sprzedaży, którzy chętnie 

podjadą na spotkanie, doradzą i przedstawią ofertę. 

burkietowicz.pl 

NOWOCZESNE KONSTRUKCJE DREWNIANE 

kompleksowe, bezpieczne, ekonomiczne rozwiązania 

Wiązary Burkietowicz Sp.j. ul. Kaliska 47, 63-430 Odolanów 

tel. 62 733 39 67, kom. 607 804 804, wiazary@burkietowicz.pl

Superdekarz 

Praca i pasja 

Rozmowa o zawodzie dekarza, polskich fachowcach oraz upodobaniach inwestorów 

ze zdobywcą drugiego miejsca w rywalizacji o tytuł SUPERDEKARZA roku – Cezarym 

Gozderą. 

Czy warto w Polsce zajmować się dekarstwem? 

To jest tak, jak ze wszystkimi zawodami, jak się to lubi, to warto. 

Ja się tym zajmuje od 7 lat – wcześniej byłem handlowcem w tej 

branży. Najpierw długo się przyglądałem, później sam spróbowałem 

i mnie wciągnęło. Wszystkiego sam się uczyłem. Ten zawód 

stał się moją pasją. Myślę, że właśnie o to chodzi, by lubić to, 

co się robi. 

Jakie są plusy i minusy tej pracy? 

Na pewno największym plusem jest satysfakcja klientów. A jeżeli 

chodzi o minusy to są dwa, po pierwsze - w zimie jest zimno, 

a po drugie - co jakiś czas jest problem z terminowymi płatnościami. 

Trzeba ciągle tego pilnować, bo wiadomo: ludziom trzeba 

zapłacić, kupić materiały. 

Czy mamy w Polsce fachowców? 

Z tym bywa różnie. Najwięcej błędów tkwi w szczegółach. Większość 

dekarzy nie potrafi porządnie obrobić komina czy okna, 

dochodzi nawet do tego, że potrafią zniszczyć kołnierz. Problem 

jest też z takimi miejscami jak komin czy kosz dachowy. Ale 

zdarza się nawet, że nie potrafią dobrze wymierzyć dachu, zrobić 

przesunięcia dachówki. To niestety dość powszechny problem. 

Jak jest z wiedzą teoretyczną, budowlaną? Znają dekarze 

normy budowlane, przepisy? Jest dekarzowi taka wiedza 

w ogóle potrzebna? 

Ja powiem szczerze: znam jednego człowieka, który zna dobrze 

teorię. Ale myślę, że ważniejsza jest praktyka – wiedza nie zawsze 

idzie w parze w dobrym wykonawstwem – nie zawsze to, 

co w książce jest na dachu. Trzeba praktyki, by wiedzieć, jak to 

wszystko tak naprawdę działa. Dlatego zamiast siedzieć w książkach, 

fachowcy powinni stale praktykować, szkolić się, sprawdzać. 

A jak wygląda Pana firma od kuchni? 

Mam dziesięciu stałych pracowników oraz od 5-6 ludzi dodatkowo 

w zależności od tego, ile akurat mam inwestycji i ilu ludzi 

potrzebuję do pracy. Mam blacharzy, cieśli, dekarzy. Uwa- 

Odbór dyplomu i statuetki Superdekarza 2011 z rąk prezesa firmy Monier Brass 


Superdekarz 

żam, że nie każdy musi umieć 

wszystko, dlatego staram się, 

aby każdy w mojej firmie miał 

swoją „działkę”. W Polsce 90% 

dekarzy nie potrafi zrobić obróbek 

blacharskich, a to jeden 

z najważniejszych elementów 

dachu – dlatego warto mieć 

w firmie blacharza, który będzie 

się tylko tym zajmował. 

Zresztą, jeden będzie wolał 

pracować z blachą, inny dokładnej 

i staranniej wyliczy 

i położy dachówkę, a jeszcze 

inny lepiej posprząta – bo to 

wbrew pozorom też trzeba 

umieć. Bardzo cenię wszelkie 

szkolenia. Uważam, że jak ktoś 

nie idzie na przód, to się cofa. 

A drugą sprawą jest dbanie 

o firmę i komfort pracy. W tej 

chwili chyba mam już wszystko, 

co jest potrzebne: własne 

rusztowanie, kosze do zrzucania 

gruzu, windę. 

Jakich inwestycji się Pan najchętniej 

podejmuje? 

Nie ma reguły, ale chyba jednak tych dużych 

– wtedy wszystkich ludzi mam na 

jednej budowie i wyraźniej widać efekty 

pracy. Właściwie to tylko unikam takich 

małych, prywatnych, chyba że ktoś znajomy 

mi rekomenduje swojego znajomego. 

Bo tu bywa najwięcej problemów 

- kiedy klientowi kończą się pieniądze, 

zaczyna wymyślać, szukać usterek, renegocjować 

cenę. 

Najciekawsza inwestycja? 

Sporo tego było, ale chyba jednak najbardziej 

jestem dumny z położenia 2.500 

tys. metrów dachu na ul. Witkiewicza 

w Szczecinie. 

Jakie pokrycie dachu jest w tej chwili najbardziej popularne? 

Co Pan najczęściej poleca ludziom? 

Zdecydowanie najpopularniejsze w tej chwili są dachówki, ale 

jeżeli chodzi o konkretny model, to tak naprawdę wszystko zależy 

od zasobności portfela. Oczywiście im wyższej jakości materiały 

tym lepiej, ale jeżeli mamy dobrego fachowca, to każdy materiał 

położy tak, by dobrze wyglądał. Jedynym materiałem, który 

odradzam jest blacha. Przez siedem lat mojej pracy położyłem 

Cezary Gozdera po pracy najchętniej spędza czas na motocyklu 

ulubione narzędzie: 

dobry młotek 

ulubiony model dachówki: 

dachówka cementowa, bo jest łatwa 

w układaniu 

najchętniej na dachu: 

lubię docinać i układać trudne miejsca 

w wolnej chwili: 

jazda na motocyklu po lesie, łowienie ryb 

na wakacje: 

las, ryby, motocykl 

plusy bycia dekarzem: 

bycie dekarzem jest miłe jak ktoś docenia, 

że wkładamy w tę pracę całe serce 

plusy bycia SUPERDEKARZEM: 

rywalizacja i mnóstwo wspaniałych nagród 

łącznie może ze trzy dachy blaszane. 

Ja sam na swoim domu 

miałem blachę, ale ją zdjąłem 

i położyłem dachówkę. Uważam, 

że przez takie pokrycie dom traci 

charakter i niestety w czasie 

deszczu hałas może być uciążliwy. 

Czy inwestorzy są skłonni inwestować 

w lepsze materiały 

- membrany, dachówki, czy 

chcą jak najtańsze i jak ich 

przekonać, że warto inwestować 

w jakość? 

Jeżeli mam kontakt osobisty 

to w 70% udaje się przekonać 

inwestorów do inwestowania 

w jakość. Aby ich do czegoś 

przekonać, najczęściej pokazuję 

materiały, by mogli ich dotknąć 

i zobaczyć, że jakość np. 

membrany jest widoczna gołym 

okiem. I tłumaczę, że na lepszych 

materiałach mogą tylko 

zaoszczędzić i na cieple i na lepszym zabezpieczeniu 

przed wilgocią – to w przyszłości 

procentuje, bo nie trzeba robić 

kosztownych remontów. Zawsze powtarzam, 

że tylko bogatego stać, aby robić 

dwa razy. 

Na co powinien zwrócić uwagę inwestor 

zatrudniając ekipę? 

Zaciągnąć opinii, zobaczyć wcześniejsze 

inwestycje i nie sugerować się ceną. 

W tym roku po raz kolejny otrzymał 

Pan statuetkę Superdekarza, co daje 

Panu udział w rywalizacji o ten tytuł? 

Plusem bycia Superdekarzem są zarówno 

nagrody, bo zawsze to jakaś dodatkowa 

korzyść, narzędzia do pracy czy gadżety. 

Ale dyplom i statuetka również są ważne 

– robią wrażenie na klientach, dzięki temu, mimo że nie jestem 

najtańszy, zleceń mi nie brakuje. 



15

pokrycia dachowe 


bitumiczne 

O dużym uznaniu bitumicznych pokryć dachowych zadecydowała przede wszystkim 

ich trwałość, niewielka masa, elastyczność oraz dobre właściwości izolacyjne. 

Zaletą jest również stosunkowo niska cena pokryć bitumicznych. Spektrum 

zastosowania dachowych pokryć bitumicznych jest bardzo obszerne. Obejmuje 

ono bowiem zarówno dachy płaskie jak i skośne. 

Papy bitumiczne 

Trwałość oferowanych na rynku pap termozgrzewalnych 

osiąga około 30 lat. 

Jako zalety pokryć tego typu wymienia 

się odporność na warunki atmosferyczne 

i nie uleganie pękaniu w niskich temperaturach. 

Uzyskana dzięki papie powłoka 

zachowuje odpowiednią twardość nawet 

przy działaniu wysokiej temperatury. 

Spektrum zastosowania papy jest szerokie. 

Bardzo często używa się jej jako 

podkładu pod pokrycia na dachach stromych. 

Pokrycie z papy może być również 

wykonane jednowarstwowo, gdzie powłoka 

jest układana na zagruntowanym 

podłożu. Papy mogą być pokryciem wielowarstwowym, 

gdzie pod papą wierzchniego 

krycia układa się papę podkładową. 

Jednak warto zwrócić uwagę, że jest 

to przestarzałe rozwiązanie. 

Papę najczęściej uwzględnia się na dachach 

płaskich, których nachylenie nie 

przekracza 5%. Pokrycie tego typu składa 

się z kilku warstw a każda z nich realizuje 

inną funkcję. Warstwa zbrojąca, 

nazywana także osnową lub rdzeniem, 

ma za zadanie tworzenie szkieletu papy. 

Nie mniej ważna jest warstwa izolacyjna, 

która powinna zapewnić papie wodoszczelność. 

Najczęściej bazuje ona 

na bitumie. Wykończeniowa warstwa 

wierzchnia jest z kolei wykonana z posypki 

mineralnej lub talku. Warto podkreślić, 

że posypka zapewnia również 

papie ochronę przed wiatrem, deszczem, 

a także wahaniami temperatury i rozmiękczaniem. 

Nie mniej ważne pozostają 

również walory posypki o charakterze 

estetycznym. W papach, które pełnią 

rolę podkładu najczęściej uwzględnia 

się posypkę drobnoziarnistą a w papach 

wierzchniowych gruboziarnistą. Posypki 

najczęściej bazują na piasku kwarcowym, 

barwionym lub naturalnym łupku 

lub ceramizowanym granulacie bazaltowym. 

Posypki najczęściej przybierają 

kolor szary, zielony, czerwony, brązowy 

i czarny. 

fot. TP.P.H.U mLuksus 



To właśnie dzięki niej zyskuje się zwiększoną 

odporność papy na promieniowanie 

UV i uszkodzenia mechaniczne. 

Powłoka wierzchnia, wykonana z folii 

polietylenowej, powinna z kolei chronić 

papę przed sklejaniem. Folia ta topiąc 

się zapewnia odpowiednie połączenie. 

Papy nowoczesne 

Nowoczesne papy znacznie różnią się od 

tych produktów, których używano kilkanaście 

lat temu. Stąd też warto zwrócić 

uwagę chociażby na papy, gdzie czas nagrzewania 

w temperaturze 900° skrócono 

ze 120 min. do 79 min. Właściwości 

w tym zakresie uzyskano dzięki zastosowaniu 

włóknin poliestrowych. Włóknina 

poliestrowa jest zbrojona siatką szklaną 

i nićmi poliestrowymi. Oprócz tego rozmieszczono 

główną, grubszą powłokę 

hydroizolacyjną zarówno nad jak i pod 

osnową. Należy podkreślić, że krótszy 

czas zgrzewania zapewnia ochronę przed 

przegrzaniem i przepaleniem struktury 

wewnętrznej bitumów i kauczuków SBS. 

Interesujące rozwiązanie stanowią papy 

zapewniające wentylację konstrukcji dachu. 

Również i w tym przypadku przewidziano 

o około 80% krótszy czas aktywacji 

termicznej. Produkty tego typu 

bazują na kauczukach SBS i syntetykach. 

Na rynku oferuje się papy z przygotowanym 

zakładem poprzecznym wolnym 

od posypki. Jako zalety wynikające ze 

stosowania takiego rozwiązania wymienia 

się zmniejszenie ilości przecieków, 

powtarzalną metodologię wykonywania 

zgrzewu poprzecznego oraz odporność 

uzyskanego pokrycia na ssanie i porywy 

Fot. Uniwersal 

wiatru. Podkreśla się przy tym wygodę 

pracy dekarza bowiem ilość wykonywanych 

czynności jest zmniejszona. 

Warto zwrócić uwagę na papy o podwyższonych 

parametrach w zakresie odporności 

ogniowej. Oprócz tego niejednokrotnie 

zastosowanie znajdują papy z 

wkładkami bazującymi na włóknach poliestrowych, 

które dodatkowo są wzmocnione 

siatkami szklanymi do mocowania 

mechanicznego. Produkty tego typu 

szczególnie sprawdzają się na dachach 

ulegających wpływom mechanicznym. 

Interesujące rozwiązanie stanowią pokrycia 

łączące w sobie funkcje hydroizolacji 

i termoizolacji. Budowa tych produktów 

bazuje na frezowanym rdzeniu 

styropianowym pokrytym papą. Od strony 

zewnętrznej płyty są zabezpieczone 

powłoką aluminiową. 

Nowoczesne pokrycia bitumiczne coraz 

częściej są stosowane na dachach skośnych. 

Dobry przykład w tym zakresie 

stanowi rolowana dachówka. Jest ona 

lekka i szczelna oraz zachowuje estetykę 

dachówki ceramicznej. W niektórych produktach 

tego typu przewidziano barwioną 

posypkę mineralną, która na zewnętrznej 

powierzchni materiału tworzy przestrzenny 

wzór oddający różne rodzaje dachówki 

i powoduje pełne, trójwymiarowe wrażenie 

przestrzenności pokrycia. 



17


Fot. KERABIT 

Gonty bitumiczne 

Oferowane na rynku gonty bitumiczne 

bazują na oksydowanym bitumie, który 

jest zbrojony welonem szklanym z barwioną 

posypką ceramiczną. W niektórych 

produktach uwzględniono warstwę 

samowulkanizującej folii. Tym sposobem 

zyskuje się szczelność w miejscach 

łączenia. Gonty są montowane na dachach 

o nachyleniu połaci wynoszącym 

15° - 75°. 

Ważne jest aby wszystkie prace montażowe 

były poprzedzone odpowiednim 

przygotowaniem podłoża i wykonaniem 

obróbek blacharskich. Gonty bitumiczne 

najczęściej układa się na płytach 

OSB i MFP. Warto podkreślić, że płyty 

MFP są zbudowane z cienkich, długich 

wiórów ułożonych w różnych kierunkach 

i klejonych żywicą z melaminą. 

Jako zalety tego produktu wymienia 

się przede wszystkim dobrą wytrzymałość 

na obciążenia w obu kierunkach, 

plastyczność i łatwą obróbkę. Na uwagę 

zasługuje również brak zjawiska rozwarstwiania 

i nie uleganie pęcznieniu pod 

wpływem wilgoci. 

Ważne jest aby podłoże umożliwiało 

wbijanie gwoździ. Zwraca się również 

uwagę na wentylowanie konstrukcji dachu. 

Istotną rolę zajmuje warstwa papy 

podkładowej, którą układa się równolegle 

do okapu. Krawędzie boczne dachu 

trzeba wzmocnić wklejanymi wzdłużnie 

pasami papy. Montaż zaczyna się od 

układania pasa okapowego. Pas startowy 

wkleja się do pasa nadrynnowego, 

Czym kierować się by trafnie wybrać gonty 

bitumiczne? 

Najważniejszym kryterium wyboru gontów bitumicznych do trwałego 

pokrycia dachu jest oznakowanie CE zgodne z normą PN-EN 544. Jest 

to bezdyskusyjne potwierdzenie konstrukcji i jakości produktu, która 

jest dostosowana do europejskich wymagań. Mała zawartość bitumu 

i szczątkowe pola klejące dyskwalifikują gonty do stosowania na domach 

mieszkalnych. To co sprawdza się na altanach ogrodowych lub 

stosowane jest w krajach Ameryki Północnej nie spełni oczekiwań 

stawianych dachom w Europie. Miejmy świadomość, że gonty zostały 

stworzone w regionie świata gdzie budowanie na pokolenia jest rzadkością! 

Natomiast europejscy producenci dostosowali swoje wyroby 

do lokalnych wymagań pogodowych i do zapewnienia wydłużonej 

żywotności. W tym gronie przodują fabryki skandynawskie, których 

produkty w naturalny sposób muszą dać odpór szczególnie srogiemu 

klimatowi. 

Istotnym kryterium jest pisemna gwarancja wydana przez producenta. 

Rzetelną gwarancję poznamy po tym, że odpowiedzialność fabryki 

nie maleje wraz z czasem i, że w przypadku uznanej reklamacji producent 

pokrywa koszty naprawy dachu a nie jedynie wydaje nowy 

towar. Poza tym gwarancja powinna być prosta w zrozumieniu i nie 

zawierać zapisów wzbudzających wątpliwości. Warto poświęcić chwilę 

na przeczytanie warunków by nie wpaść w pułapkę „dożywotniej 

gwarancji”, której wartość w praktyce jest niewielka. 

Rzecz jasna na koniec swój wybór warto skonsultować z dekarzem, 

który ma wieloletnią praktykę z tym rodzajem pokrycia. 

Michał Wilczek 

Area Sales Manager 

Isola 

po czym jest on przybijany gwoździami 

do połaci. Elementy te stanowią podkład 

w obrębie okapu. Kolejne pasy są 

przybijane z przesunięciem nad pasem 

startowym z uwzględnieniem dosuwania 

poszczególnych elementów na styk 

względem siebie. Obróbka kalenicy jest 

wykonywana z pojedynczych modułów 

gontów przez uformowania i podklejenie 

klejem trwale plastycznym. Oprócz 

tego elementy są przybijane. 

Pamiętać należy aby nie montować gontów 

o różnych datach produkcji na tej 

samej połaci dachu. Dla zminimalizowania 

różnic w odcieniach gonty należy 

pobierać na przemian z różnych paczek. 

Mogą bowiem wystąpić niewielkie różnice 

w odcieniach, które nie są wadą 

produkcyjną. Ważne jest aby podczas 

montażu używać pomostów i nie chodzić 

po powstałej powierzchni gontów. 

Jeżeli prace są prowadzone podczas 

niskich temperatur należy podgrzewać 

gonty opalarką lub palnikiem. 

Akcesoria do gontów 

Do pokryć w postaci gontów dachowych 

producenci oferują szereg akcesoriów. 

Stąd też z pewnością przyda się warstwa 

podkładowa przeznaczona do montażu 

na podłożu z desek, płyt OSB czy 

też sklejki wodoodpornej. Warstwa tego 



Mariusz Piszczek, 

doradca techniczny Pfleiderer 

typu zapewnia maksymalną hydroizolacyjność 

i wytrzymałość mechaniczną. 

Właściwości w tym zakresie uzyskano 

przy niewielkiej masie warstwy podkładowej. 

Niewielka grubość materiału zapobiega 

powstawaniu zgrubień. 

Warto również wspomnieć o specjalnych 

rolkach koszowych, dzięki którym 

zyskuje się możliwość izolowania elementów 

koszowych na dachu. Elementy 

tego typu są oferowane w wielu barwach, 

dzięki czemu zyskuje się zachowanie 

tego samego koloru dla całego 

pokrycia dachowego. Elementy kalenicowe 

i okapowe mogą być obrabiane 

za pomocą specjalnych pasów. Pas 

podklejony na całej powierzchni może 

być elementem nadokapowym lub wykończeniem 

kalenicy. 

Nie bez znaczenia pozostają również 

akcesoria wentylacyjne. Produkty tego 

typu są oferowane jako elementy wentylacji 

połaciowej, sanitarnej lub kalenicowej. 

Wentylacja połaciowa znajduje 

zastosowanie w przestrzeniach międzykrokwiowych. 

Ma ona za zadanie zapewnienie 

wentylacji przestrzeni pomiędzy 

izolacją termiczną a deskami lub płytą 

MFP jako podłoże pod gonty 

bitumiczne 

Powierzchnia poszycia dachowego z płyt 

MFP jest równa i gładka. Można zatem 

układać na niej pokrycia dachowe z materiałów 

wymagających idealnie przygotowanego 

podłoża by otrzymać dobry efekt 

użytkowy i wizualny – do takich materiałów 

można zaliczyć gonty bitumiczne. Gonty 

bitumiczne są materiałem stosunkowo 

elastycznym wymagają więc sztywnego 

podkładu – wytrzymała płyta MFP świetnie 

sprawdzi się w tej roli, ponadto zapewni 

stabilne podłoże dla pracujących na wysokości 

dekarzy i pozwoli zminimalizować 

ryzyko powstania uszkodzeń na pokrytych już gontem fragmentach 

dachu. 

Do zalet MFP w kontekście wyboru materiału na poszycie pod gonty 

bitumiczne należy także wysoka odporność na odkształcenia np. pod 

wpływem wilgoci i stabilność wymiarowa. Takie poszycie będzie znakomitą 

bazą dla gontów. 

Gonty bitumiczne często stosuje się na dachach o skomplikowanej 

geometrii – z lukarnami i zaokrągleniami. Poszycie na tego rodzaju 

dachach również łatwo wykonać z prostego w obróbce MFP – poszczególne 

elementy poszycia można zmierzyć i przyciąć na ziemi 

a następnie zamontować na dachu. 

Z uwagi na to, że płyta budowlana MFP jest płytą wielokierunkową, 

czyli zarówno wzdłuż osi poprzecznej, jak i podłużnej posiada te same 

wartości wytrzymałościowe na zginanie oraz ten sam moduł sprężystości 

przy zginaniu, co w znaczny sposób zmniejsza ilość powstających 

na budowie odpadów. 

OSB. Wentylację tego typu montuje się 

na połaci dachu w pobliżu elementów 

kalenicowych. Przydatne rozwiązanie 

stanowi również wentylacja sanitarna. 

To właśnie dzięki niej zyskuje się możliwość 

podłączenia systemu wentylacyjnego 

lub sanitarnego z wnętrza budynku. 

Ruchoma konstrukcja pozwala na 

dostosowanie położenia rury wentylacyjnej 

do kąta nachylenia dachu. Wentylacja 

kalenicowa powinna zapewnić 

z kolei przewietrzanie konstrukcji dachu. 

Najczęściej jest ona montowana na 

całej długości kalenicy dachów dwuspadowych. 

Ważne pozostaje aby w kalenicy 

pozostawić odpowiednią szczelinę 

dachową. Na uwagę zasługuje specjalna 

konstrukcja spodniej strony wentylacji 

kalenicowej, która zapobiega przedostawaniu 

się owadów i nawiewaniu 

śniegu. Poszczególne elementy wentylacji 

są łączone za pomocą zatrzasków. 

Płyty faliste 

Faliste płyty bitumiczne stanowią stosunkowo 

niedrogie pokrycie dachowe. 

Ich budowa bazuje na włókninie, która 

jest nasączona bitumem. Powierzchnię 

zewnętrzną można malować farbą. 

Faliste płyty bitumiczne kształtem nawiązują 

do płyt falistych wykonanych 

z blachy. Jednak w porównaniu z blachami 

płyty bitumiczne cechują lepsze 

parametry w zakresie izolacji akustycznej. 

Zaletą jest również sztywność oraz 

łatwa obróbka. Niewielka masa poszerza 

spektrum zastosowania falistych 



19


Przede wszystkim musimy uwzględnić, że laboratoria oraz centra badawczo-rozwojowe 

posiadają większość producentów obecnych na 

rynku. Te laboratoria starają się stworzyć produkty jakościowe lepsze 

od swoich poprzedników, choć i tak trzeba przyznać, że rynek rozwija 

się dość jednolicie, więc przewaga technologiczna może utracić swoją 

wartość jeszcze przed wprowadzeniem produktu na rynek. 

Ostatnio wytworzyła się moda na gonty modyfikowane syntetycznym 

kauczukiem SBS. Klienci nie wiedzą do końca czym jest tenże skrót 

(ok, czasami ktoś wytłumaczy, że to elastomer termoplastyczny styren-butadien-styren), 

oprócz tego, że dokładny skład modyfikatora stanowi 

tajemnicę producenta. Rzeczą dyskusyjną jest zasadność stosowania 

SBS akurat w gontach bitumicznych, stosowanych na dachach 

skośnych – dodanie modyfikatora powoduje większe uplastycznienie 

produktu, co może niekorzystnie wpłynąć na kształt gontu w czasie 

montażu przy wysokiej temperaturze oraz późniejszym długotrwałym 

napromienieniu. SBS jest także mniej odporny na działanie promieni 

UV, przez co gont staje się bardziej kruchy – ta cecha nie przyczynia 

się do trwałości produktu. 

W najbliższej przyszłości największym powodzeniem będą się cieszyć 

tzw. gonty laminowane – dwuwarstwowe gonty bitumiczne. Ich przewaga 

polega na tym, że gont jest sklejony z dwóch części, dlatego jest 

gruby, ciężki oraz jednolity - to połączenie sprawia, że niemożliwe staje 

się podwiewanie gontu przez wiatr. Oprócz tego producenci, mający 

w swojej ofercie takie gonty tworzą wymyślną kolorystykę, dzięki czemu 

klient może mieć naprawdę niepowtarzalny dach. W odróżnieniu 

od zwykłych gontów, laminowane mają średni współczynnik pokrycia 

dachu 2,5 – oznacza to tyle, że w każdym miejscu pokrytego takim gontem 

dachu mamy położone co najmniej dwie i pół warstwy. To wszystko 

pozwala sądzić, że zwykłe jednowarstwowe gonty będą cieszyć się coraz 

to mniejszym powodzeniem na rzecz gontów laminowanych. Zwykłe 

gonty natomiast zajmą miejsce produktu niszowego, przydatnego 

do stosowania na budynkach gospodarczych oraz obiektach małej architektury. 

Arseny Lyubimov 

Product Manager 

TechnoNICOL Polska Sp. z o.o. 

fot. Tegola Polonia 

płyt bitumicznych. Pokrycia tego typu 

uwzględnia się bowiem w konstrukcji 

dachów o nachyleniu przekraczającym 

11°. Bitumiczne płyty faliste są również 

montowane na łukach o promieniu 

wynoszącym 5 - 9 m. 

W przypadku starych obiektów budowlanych, 

ze względu na niewielką masę 

płyt bitumicznych, nie ma potrzeby 

usuwania starego materiału czy też 

konstrukcji nośnej dachu w postaci łat, 

kontrłat lub sztywnego poszycia. Nowe 

płyty są bowiem mocowane do rusztu 

drewnianego. Typowe płyty bitumiczne 

osiągają grubość wynoszącą około 

3 mm. Falisty kształt płyty zapewnia 

wentylację i zabezpiecza budynek przed 

skokami temperatury. Odpowiednio dobrane 

składniki płyt zapewniają niski 

wskaźnik przewodzenia ciepła przy zachowaniu 

dobrej izolacji przed hałasem 

powstałym podczas deszczu. 

Prace montażowe rozpoczyna się od 

okapu. Płyty należy układać w kierunku 

przeciwnym do najczęściej występującego 

kierunku wiatru. Na zakładach płyt 

gwoździe są przybijane w każdej górnej 

fali. Ważne jest aby na łatach pośrednich 

uwzględnić z kolei gwoździe na co 

drugiej fali. Należy zwrócić szczególną 

uwagę na prawidłowe usztywnienie 

pokrycia poprzez właściwy rozstaw łat 

oraz odpowiednie rozmieszczenie gwoździ. 

Gwoździe i gwoździarki 

Gwoździe przeznaczone do montażu 

papy cechują się przede wszystkim dużą 

średnicą główki. Główka ma średnicę, 

która jest co najmniej trzykrotnością 

średnicy trzpienia. Główka o takich rozmiarach 

jest niezbędna do przytrzymania 

papy na dachu. 

Do poprawy komfortu i wydajności montażu 

pokryć dachowych z pewnością 

przyczynią się gwoździarki. Nowoczesne 

urządzenia tego typu to gwoździarki 

gazowe. Na uwagę zasługuje duży magazynek 

oraz łatwe i szybkie ładowanie 

nowego zwoju. Warto podkreślić zalety 

związane z bezpieczeństwem, które 

uzyskano dzięki pracy bezprzewodowej. 

Nowoczesne urządzenia są lekkie, dobrze 

wyważone i nie występuje w nich 

odrzut podczas strzału. Kluczową rolę 



odgrywa łatwa regulacja dopasowania 

magazynka do długości gwoździ z możliwością 

precyzyjnego ustawiania mocy 

osadzania z uwzględnieniem temperatury 

otoczenia i zastosowanych materiałów. 

Typowe urządzenie pozwala na 

osadzanie gwoździ galwanizowanych 

fot.B-PRO 

i cynkowanych o długości mieszczącej 

się pomiędzy 22 a 45 mm przy główce 

o średnicy do 10 mm. 

Tradycyjne gwoździarki to urządzenia 

pneumatyczne. Istotną rolę w ich konstrukcji 

odgrywa wbudowany filtr powietrza, 

który uniemożliwia przedostawanie 

się kurzu i innych zanieczyszczeń 

do wnętrza urządzenia. Łatwe ładowanie 

uzyskano dzięki jednoczęściowej 

pokrywie do napełniania magazynka. 

Oczywiście przewidziano możliwość 

regulowania głębokości wstrzeliwania 

gwoździ. Dzięki gumowanemu, antypoślizgowemu 

zderzakowi zyskuje się 

ochronę obudowy narzędzia. Oferowane 

na rynku gwoździarki pneumatyczne 

cechuje dobry stosunek mocy do masy. 

W niektórych modelach przewidziano 

magazynek na 325 gwoździ. Specjalne 

okienko pozwala na sprawdzenie dostępnej 

ilości gwoździ. 

O trwałości dachowego pokrycia bitumicznego 

decyduje przynajmniej kilka 

czynników. Przede wszystkim istotny 

jest wybór pokrycia o dobrej jakości. 

Stąd też należy zwrócić uwagę na odpowiednie 

parametry materiału. Ważne 

jest aby elementy bitumiczne były 

właściwie przechowywane. Nie bez 

znaczenia pozostaje również podłoże, 

które musi być czyste, suche i równe. 

Konieczne jest usunięcie wszelkich nierówności 

w postaci wgłębień, zgrubień 

czy też ostrych elementów. Kluczową 

rolę odgrywa układanie elementów w 

temperaturze zalecanej przez producenta. 

Dekarz powinien uwzględnić odpowiednie 

warstwy izolacyjne a wszystkie 

roboty murarskie, tynkarskie i blacharskie 

powinny być wykonane przed montażem 

pokrycia bitumicznego. 




21

technika 

Certyfikacja łączników 

do drewnianych konstrukcji 

dachowych 

Elementy metalowe, odpowiedzialne za łączenie drewnianych konstrukcji 

dachowych, są istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania obiektu 

budowlanego. Spektrum zastosowania metalowych elementów łączących jest 

bardzo obszerne. Obejmuje ono bowiem wieszaki belek, kątowniki montażowe, 

kątowniki z przetłoczeniem, a także elementy płaskie, takie jak płytki perforowane, 

taśmy montażowe czy też płytki kolczaste. 


technika 

Przy połączeniach w konstrukcjach dachu 

są również używane trzpieniowe 

elementy łączące, czyli gwoździe i wkręty 

w praktyce nazywane łącznikami do 

drewna czy też złączami konstrukcyjnymi. 

To co łączy te wyroby to obowiązek 

odpowiedniej certyfikacji, która pozwala 

na wprowadzenie produktu do sprzedaży. 

Konieczność przeprowadzenia 

certyfikacji wynika z przepisów ustawy 

o obrocie materiami budowlanymi. 

O pozytywnym przejściu przez element 

odpowiednich badań świadczy znak CE 

lub B umieszczony na produkcie. 

Zgodnie z artykułem 10 ust. 2 prawa 

budowlanego materiały budowlane dopuszczone 

do obrotu i powszechnego 

stosowania powinny być właściwie 

oznaczone. O obowiązku znakowania 

Z powodu barier technicznych, 

jakie powstawały w wyniku 

narodowego zróżnicowania 

prawa technicznego, w krajach 

UE w 1985 r. zostały sformułowane 

i ogłoszone tzw. zasady 

„nowego podejścia”, które 

w 1989 r. zostało uzupełnione 

tzw. „globalnym podejściem”. 

Zasady nowego podejścia zawierają 

wiążące dla krajów 

członkowskich wymagania 

techniczne, które w zharmonizowanych 

przepisach prawnych 

zostały ograniczone do 

wymagań zasadniczych (dyrektyw). 

Dyrektywy określają wyłącznie 

ogólne wymagania dotyczące 

bezpieczeństwa, zdrowia 

i ochrony środowiska. Wyrób, 

który spełnia wymagania dyrektyw 

może być wprowadzony na 

rynek dowolnego państwa Unii 

Europejskiej. Dla danego wyrobu 

potwierdzeniem zgodności 

z zasadniczymi dyrektywami, 

jest oznakowanie CE, które jest 

obowiązkiem ustawowym. Forma 

graficzna tego oznakowania 

jest ściśle określona. 

Ważną konsekwencją przyjęcia 

europejskiego systemu 

nowego podejścia jest całkowita 

rezygnacja państwa z ingerencji 

w etap projektowania, 

produkcji wyrobów i przeprowadzania 

kontroli ich przed 

umieszczeniem na rynku zarówno 

krajowym jak i unijnym. 

Całkowitą odpowiedzialność 

przejmuje producent wyrobu, 

który przed wprowadzeniem 

wyrobu na rynek musi stwierdzić 

czy wyrób spełnia wymagania 

odpowiednich dyrektyw, 

czyli musi przeprowadzić ocenę 

zgodności aby następnie umieścić 

oznakowanie CE na wyrobie. 

Jeżeli jednak w procedurze 

oceny zgodności uczestniczyła 

jednostka notyfikowana, to na 

wyrobie obok oznakowanie CE 

musi znaleźć się jej numer identyfikacyjny, 

który wraz z innymi 

danymi jest publikowany w 

oficjalnym dzienniku Wspólnot 

Europejskich. 

Po wstąpieniu Polski do UE 

wyroby przemysłowe mogą 

podlegać swobodnemu przepływowi 

na wspólnym rynku 

europejskim, jeżeli będą miały 

unijny znak CE. Bez oznakowania 

CE wyroby polskich 

producentów nie będą mogły 

być sprzedawane na unijnych 

rynkach, ale również na rynku 

krajowym. 

Jarek Furczyk, 

ITW Paslode Sales 

Manager Poland 

materiałów budowlanych mówi również 

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych 

i Administracji z 31 lipca 

1998 r. Tym sposobem każdy wyrób budowlany, 

znajdujący się na rynku, musi 

mieć certyfikat zgodności z Polską Normą 

lub Aprobatą Techniczną, deklarację 

zgodności producenta z Polską Normą 

(lub Aprobatą Techniczną) lub certyfikat 

na znak bezpieczeństwa (jeśli wyrób 

znajduje się na liście wyrobów, które 

podlegają obowiązkowi takiej certyfikacji). 

Jak zatem przebiega proces certyfikacji 

w przypadku łączników drewnianych 

konstrukcji dachowych? Jeżeli produkt 

przejdzie badania w zakresie certyfika- 



23

technika 

cji europejskiej producent otrzyma znak 

Europejską Aprobatę Techniczną. Wtedy 

wyrób może być oznaczony znakiem CE. 

W przypadku wyrobów sprzedawanych 

na rynku krajowym producent otrzymuje 

Aprobatę Techniczną AT, a co za 

tym idzie, prawo znakowania wyrobów 

znakiem B. Badania w tym zakresie są 

przeprowadzane przez akredytowane instytuty 

badawcze. W Polsce podmiotem 

takim jest Instytut Techniki Budowlanej 

w Warszawie. Należy podkreślić, że certyfikat 

zarówno europejski jak i krajowy 

wydaje się po pozytywnym przejściu badań, 

które są opisane ETAG 15 (Wytyczne 

do Europejskich Aprobat Technicznych, 

European Technical Approval Guidelines) 

dla łączników przestrzennych 

i w normie PN-EN 14545 dla łączników 

płaskich. To właśnie w tym dokumencie 

przedstawiono metody badań oraz 

metody obliczenia wartości, charakterystyczne 

dla konkretnych typów złącz. 

Zamieszczone wartości są niezbędne dla 

obliczenia konstrukcji, a także wielkości 

i typów zastosowanych łączników 

oraz ilości gwoździ i sposobu ich rozmieszczenia. 

W przypadku wielkogabarytowych 

obiektów budowlanych jest 

konieczne obliczenie całości konstrukcji 

celem zapewnienia odpowiedniej nośności 

i bezpieczeństwa użytkowników. 

W procesie wystawienia certyfikatu 

CE lub znaku B kluczową rolę odgrywa 

Andrzej Brysacz, 

Technical Consultant, 

SIMPSON STRONG- 

TIE Sp. z o.o. 

Najważniejszą cechą 

łączników do konstrukcji 

drewnianych jest ich 

bezpośredni wpływ na 

spełnienie podstawowych 

wymagań przez 

realizowany obiekt 

budowlany, tj. między 

innymi: 

- bezpieczeństwo konstrukcji, 

- bezpieczeństwo pożarowe, 

- bezpieczeństwo użytkowania. 

A zatem łączniki przede wszystkim muszą gwarantować 

odpowiednią jakość, zarówno w budownictwie 

jednorodzinnym jak i przy realizacji 

wielkopowierzchniowych obiektów użyteczności 

publicznej, jak: hale sportowe, pływalnie, kościoły, 

ujeżdżalnie koni, centra handlowe. 

Oznaczenie CE jest potwierdzeniem, że łączniki 

nadają się do stosowania przy wykonywaniu 

robót budowlanych i że dokonano oceny 

ich zgodności z normą europejską, europejską 

aprobatą techniczną bądź krajową specyfikacją 

techniczną danego państwa Unii Europejskiej 

uznaną przez Komisję Europejską za zgodne 

z wymaganiami podstawowymi. 

Precyzyjne uregulowanie dotyczące oznakowania 

znakiem CE zawiera rozporządzenie Ministra 

Infrastruktury z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie 

systemów oceny zgodności, wymagań, jakie 

powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące 

w ocenie zgodności oraz sposobu oznaczania 

wyrobów budowlanych oznakowaniem 

CE (Dz.U.z 2004 r., Nr 195, poz. 2001). 

Dlatego też tylko łączniki do konstrukcji drewnianych 

oznakowane oznaczeniem CE lub krajowym 

znakiem „B” uznawane są za produkty 

wprowadzone do obrotu zgodnie z przepisami 

i mogą być zastosowane przy realizacji obiektów 

budowlanych. Możliwość stosowania oznaczenia 

CE dla producentów posiadających europejskie 

aprobaty techniczne jest zatem przepustką do 

wszystkich rynków Unii Europejskiej. 

A jakie konsekwencje wynikają ze stosowania 

złącz do konstrukcji drewnianych niecertyfikowanych? 

Jest tego cała litania. Oto mała próbka: 

- wstrzymanie wprowadzenia produktów do obrotu, 

- wycofanie wyrobu z rynku, 

- wpisanie produktu do Krajowego Wykazu 

Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych 

(GINB), 

- grzywna w wysokości adekwatnej do przewinienia 

producenta wyrobu budowlanego, 

- i to, co może być najgorsze - katastrofa budowlana, 

z czym często wiąże się utrata zdrowia 

lub ludzkiego życia, … prokurator, …. sąd 

i … . 


technika 

również Zakładowa Kontrola Produkcji 

(ZKP). Jest to stała, wewnętrzna kontrola 

produkcji, prowadzona przez producenta, 

której wszystkie elementy, wymagania 

i postanowienia, przyjęte przez 

Nabywając wyroby oznaczone 

znakiem CE nabywca zyskuje 

przede wszystkim informację, 

że wyrób jest legalny 

i wprowadzony do obrotu zgodnie 

z obowiązującym prawem 

w Polsce i Unii Europejskiej. 

Inwestor może otrzymać dla takiego 

wyrobu kopię deklaracji 

zgodności jako pisemnej deklaracji 

producenta o zgodności 

tego wyrobu z obowiązującymi 

przepisami. Dla nabywcy jest 

również ważna wiarygodna informacja, 

która dotyczy nośności 

charakterystycznej dla tego 

wyrobu. Wartość ta jest niezbędna 

do obliczeń konstrukcyjnych. 

Nie mniej istotne pozostają 

informacje dotyczące 

rodzaju i wytrzymałości materiału, 

z którego wyrób został 

wykonany. Informacje w tym 

zakresie są zawarte zazwyczaj 

w informatorach technicznych 

producenta. Na samym wyrobie 

i jego opakowaniu jest zazwyczaj 

za mało miejsca aby 

umieścić wszystkie wymagane 

dane. Nie mniej ważna dla inwestora 

pozostaje pewność co 

do powtarzalności wyrobów 

i ciągłym utrzymaniu wartości, 

które zostały wyznaczone z badań. 

To zadanie spełnia i nadzoruje 

Zakładowa Kontrola 

Produkcji. 

Niejednokrotnie zdarza się, 

że wyroby odpowiednio oznaczone 

są trochę droższe niż ich 

niecertyfikowane kopie. Tylko 

czy budując dom lub dach nie 

warto zapłacić kilka groszy 

więcej na sztuce? A w zamian 

„kupić sobie spokój”. Wartość 

łączników na typowy dach to 

kwota rzędu 1- 2 tysięcy złotych. 

Przy takiej wartości różnica 

kilkudziesięciu złotych nie 

jest zauważalna. 

Marek Dobrowolski, 

Domax Sp. z o.o 

wytwórcę, powinny być dokumentowane 

w sposób systematyczny, poprzez zapisywanie 

zasad i procedur postępowania. 

Istotne jest przy tym aby system 

dokumentowania kontroli gwarantował 

jednolitą interpretację zapewnienia 

jakości. Zakładowa Kontrola Produkcji 

obejmuje przede wszystkim wymagania 

odnośnie dokumentacji i zapisów, personelu, 

zakupów i przygotowania produkcji 

oraz maszyn i urządzeń produkcyjnych. 

Zakładowa Kontrola Produkcji 

uwzględnia również nadzór nad produkcją, 

identyfikację i identyfikowalność 

wyrobu, nadzór nad wyposażeniem do 

kontroli i badań, znakowanie wyrobu 

oraz pakowanie i reklamacje. 

Oszczędzanie na materiałach budowlanych, 

w tym elementach łączenia drewnianych 

konstrukcji dachowych, nie jest 

opłacalne. Stąd też odpowiednie wymagania 

powinny być sprecyzowane już 

w projekcie obiektu budowlanego. Już 

na tym etapie jest istotne zaproponowanie 

odpowiednich materiałów. Ważna 

jest przy tym rola inspektora nadzoru, 

który powinien dopilnować zastosowania 

odpowiednich materiałów a w razie 

potrzeby wymagać przedstawienia odpowiedniej 

dokumentacji. 

Klienci przy wyborze nie zawsze kierują 

się odpowiednio udokumentowaną 

jakością produktu. Niejednokrotnie 

decydującym kryterium jest cena, pomimo 

i tak zdecydowanej zmiany nastawienia 

kupujących. Należy pamiętać 

o możliwości zażądania przez nadzór 

budowlany deklaracji zgodności wyrobu. 

W przypadku braku takich dokumentów, 

gromadzonych przez kierownika budowy, 

może być konieczne wymontowanie 

elementów i zastąpienia ich modelami 

spełniającymi odpowiednie wymagania. 

Warto również wspomnieć o odpowiedzialności 

za użycie niecertyfikowanych 

łączników. Otóż, jeżeli w konstrukcji dachu 

przewidziano łączniki certyfikowane 

i doszło do katastrofy budowlanej odpowiedzialność 

w takim przypadku ponosi 

producent elementów łączących lub 

projektant. Jednak jeśli zastosowano 

łączniki niecertyfikowane odpowiedzialność 

spoczywa na wykonawcy więźby 

dachowej. 


Literatura: 

Materiały informacyjne firmy 

Domax Sp. z o.o. 



25

technika 

Harmonia dachu 

– rewolucyjna dachówka Amber 12V 

Jednym z przyjemniejszych momentów w historii 

każdej firmy jest chwila, w której bardzo dobry 

produkt ewoluuje i staje się jeszcze lepszy. Dla 

marki Braas moment ten właśnie nadszedł: od 

lipca dostępna jest w sprzedaży nowa dachówka 

ceramiczna Amber 12V. 

Amber 12V, efekt pracy i owoc europejskich 

projektantów oraz wieloletnich 

doświadczeń fabryki w Przysusze, 

to udoskonalona wersja ceramicznej 

dachówki Sirius 13, która była prawdziwym 

hitem na polskim rynku. Nowy 

produkt został wzbogacony o wiele innowacyjnych 

rozwiązań. 

Dzięki całkowicie nowej konstrukcji, 

Amber 12V charakteryzuje duża swoboda 

przesuwu – aż do 30 mm. 

Dla dekarzy to duże ułatwienie podczas 

pracy, bo dzięki zmianom konstrukcyjnym 

łatwiej będą mogli dopasować 

rozstaw łat do długości krokwi. Kolejną 

zaletą jest możliwość zastosowania da- 

chówki Amber 12V na dachach o mniejszym 

pochyleniu. Najmniejsze zalecane 

pochylenie połaci dachowej wynosi już 

16 stopni. 

Dzięki zoptymalizowanemu profilowi, 

układając Amber 12V na połaci, osiągamy 

wyjątkowo estetyczne połączenie 

górnej i dolnej dachówki. Amber 12V 

Harmonijne pokrycie dachowe efektem innowacji 

Lata doświadczeń są bazą powstania dachówki Amber 12V. Zaokrąglone kształty, łagodne 

krawędzie i gładka powierzchnia pozwalają stworzyć na dachu efekt pięknej fali. Najlepszy wybór 

dla wymagających klientów na nowe i remontowane obiekty. 

SIRIUS 13 

AMBER 12V 

DANE TECHNICZNE 

Długość krycia 

(łatowanie) 

Średnia szerokość 

krycia 

Zapotrzebowanie 

na 1 m 2 

Waga 1 sztuki 

ok. 330-360 mm 

ok. 225 mm 

ok. 12,4-13,5 szt. 

ok. 3,6 kg 

Najmniejsze zalecane 

pochylenie połaci 

dachowej 

16° 

nie ma żebra wzdłuż bocznego zamka, 

co zredukowało również szczeliny między 

dachówkami ułożonymi w jednym 

rzędzie. Łagodna fala nowej dachówki 

tworzy efekt szczególnie jednolitego 

i harmonijnego pokrycia dachu. 

Nowy produkt marki Braas oferowany 

jest w czterech kolorach: ceglanym, 

miedzianym, brązowym i antracytowym 

– z czego ostatnie dwa, ciemne kolory, 

są barwione w masie. Dzięki takiemu 

rozwiązaniu kolor dachówki w miejscu 

przecięcia (np. w koszach) jest zbliżony 

do koloru jej powierzchni. 

Trwałość Amber 12V potwierdza dwudziestoletnia 

gwarancja oraz dodatkowa 

pięcioletnia gwarancja na mrozoodporność. 

tekst promocyjny 

www.braas.pl 

Infolinia: 801 900 555 


technika 

Zamontuj solary 

i czerp energię z natury! 

Solary pozwalają uniezależnić się od zewnętrznych 

dostawców standardowych źródeł energii, a co za 

tym idzie zminimalizować koszty ogrzewania całego 

domu w dłuższej perspektywie. Dzięki niemu można 

„wytworzyć” własne, domowe ciepło, a wszystko 

w bardzo ekologiczny sposób, w harmonii z naturą. 

Fot. Klöber 

tekst promocyjny 

Po pierwsze oszczędność 

Rachunki za ogrzewanie domów są coraz 

wyższe, dlatego jeśli poważnie myślimy 

o oszczędnościach na tym polu, warto 

zastanowić się nad alternatywnym źródłem 

energii. 

Montaż kolektorów słonecznych najbardziej 

opłacają się w gospodarstwach, 

gdzie zużywa się dużo ciepłej wody. – 

System solarny pozwala obniżyć koszty 

podgrzania wody nawet o 60%. Natomiast 

koszty ogrzewania o około 40% w przypadku 

budynku jednorodzinnego – mówi 

Przemysław Skibiński. Warto zainstalować 

kolektory słoneczne również wtedy, 

kiedy mamy basen. Co ważne, możemy 

także starać się o dofinansowanie takiego 

rodzaju ogrzewania. Jest ekologiczne, 

więc i chętnie dotowane. 

Prawidłowy montaż to 

podstawa 

Zwykle kolektory są instalowane na 

skośnych połaciach, krytych dachówką. 

Ich zaletą jest to, że są bezobsługowe 

i działają samodzielnie, jednak pod warunkiem, 

że zostaną poprawnie zamontowane. 

Pamiętajmy, że cały system to 

kompatybilny układ rozmaitych elementów. 

Aby dobrze ze sobą współdziałały 

muszą posiadać odpowiednio wysoką jakość 

i być profesjonalnie zainstalowane. 

Niestety wielu inwestorów wciąż narzeka, 

że instalacje solarne są nieprawidłowo 

montowane na ich dachach. Specjaliści 

przestrzegają, że brak systemowych 

rozwiązań oraz profesjonalnego montażu 

może doprowadzić do późniejszych strat 

finansowych. 

Fot. Klöber Fot. Klöber 

- Początkowa oszczędność jest jedynie pozorna, 

ponieważ ponowny montaż oraz naprawa 

zniszczonej połaci dachowej generują 

dużo większe koszty niż zamontowanie 

systemu solarnego za pomocą profesjonalnych 

elementów np. przejść solarnych 

(w ofercie Klöber Venduct® przejścia dla 

przewodów do solarów) dla wszystkich rodzajów 

pokryć dachowych. Tylko profesjonalny 

montaż uchroni nas przed przykrymi 

niespodziankami w postaci pękniętych 

dachówek, zalanego poddasza, zawilgoconej 

termoizolacji, która w konsekwencji 

traci właściwości izolacyjne, a zaczyna być 

termoprzewodnikiem. Jeżeli nie użyjemy 

specjalnych, szczelnych przejść przez dach, 

mogą pojawić się przetarcia przewodów 

montowanych w dachówkach wentylacyjnych 

– przestrzega Przemysław Skibiński. 

Elementy systemu solarnego 

muszą być dobrej jakości 

Wybierając poszczególne elementy systemu 

solarnego należy zwrócić uwagę 

na ich wytrzymałość, choćby względem 

sił wywoływanych np. przez wiatr lub 

opady, przy jednoczesnym nieobciążaniu 

dachówki. 

- Mam tu na myśli np. uchwyt do zestawów 

solarnych. Powinien być bez wątpienia wykonany 

z wysokiej jakości materiału, co 

zapewni zamocowanie instalacji solarnej 

zgodnie z obowiązującymi normami, rozkładając 

równomiernie na krokwie ekstremalne 

siły (takie jak śnieg, deszcz czy 

silny wiatr) działające na zestaw solarny. 

Natomiast zastosowanie kołnierza uszczelniającego 

zapewnia przeprowadzenie 

uchwytu przez pokrycie dachowe, eliminując 

wszelkie nieszczelności. W systemie ze 

specjalnym wspornikiem z litego drewna 

z szyną wzmacniającą uchwyt uzyskuje doskonałe 

parametry w zakresie przyjęcia obciążenia 

– dodaje Przemysław Skibiński. 

Planując rodzaj instalacji grzewczej domu, 

należy patrzeć przyszłościowo. Dom budujemy 

na lata, warto więc na początku 

zainwestować w jakość, wiedząc, że na 

przestrzeni kilku lat, inwestycja zwróci 

się i to z nawiązką. Szukając oszczędności, 

nie szukajmy ich więc w elementach, 

które mają służyć długo i być wytrzymałe. 

Klöber 



27




29

okna dachowe 

Nowe pomysły 

w oknach dachowych 

Produkcja okien połaciowych to stale rozwijająca się gałąź. Co roku producenci oferują 

jakieś nowe rozwiązania techniczne, które mają spełnić coraz wyższe wymagania 

inwestorów. Ich oczekiwania dotyczą nie tylko walorów estetycznych okien, ale 

przede wszystkim bezpieczeństwa, energooszczędności i wygody ich użytkowania. 

Badania oczekiwań inwestorów skłaniają 

producentów do stałego udoskonalania 

produktów, co pozwala na lepsze 

ich dopasowanie do potrzeb przyszłych 

użytkowników. 

Fot. Velux 

Więcej słońca! 

Jedną z zalet okien dachowych jest to, 

że za ich pośrednictwem na poddasze 

użytkowe trafia więcej światła niż przez 

tradycyjne okna. Jeszcze więcej dziennego 

światła dotrze gdy okna są duże 

– to jest zresztą jednym z oczekiwań 

użytkowników. Podążając za nim producenci 

oferują okna o dużych formatach 

– znajdziemy je w ofertach wszystkich 

trzech wiodących producentów. Jednak 

powiększanie rozmiarów okien oznacza 

podwyższenie innych wymagań im stawianych. 

Dotyczą one bezpieczeństwa, 

a także energooszczędności okna. 

Okna bezpieczne… 

W nowych wielkoformatowych oknach 

dachowych producenci instalują już 

standardowo energooszczędne szyby 

klejone, które gwarantują 100% bezpieczeństwa, 

w przypadku stłuczenia. 

Dzięki zastosowanej folii szkło nie wypadnie 

z ościeżnicy, ani nie rozbije się 

na drobne kawałki, nawet jeśli przypadkowo 

lub celowo zostanie stłuczone. 

Dzięki wzmocnieniu pakietów szybowych 

oknu dachowemu nie są straszne 

naprężenia związane nawet z gwałtownymi 

zmianami temperatury, przypadkowe 

stąpnięcia na okno (które mogą 

się zdarzyć podczas prac prowadzonych 

na dachu), czy zakusy włamywaczy. 

Okna dachowe przeznaczone do pomieszczeń o podwyższonej wilgotności 

mają drewniane ramy pokryte odpornym na wpływ wilgoci tworzywem, co 

chroni je przed uszkodzeniami eksploatacyjnymi 


okna dachowe 

Bezpieczeństwa okien strzegą także 

systemy okuć gwarantujące otwieranie 

tylko w jeden, wybrany sposób oraz pełną 

stabilność skrzydła, zarówno funkcji 

uchylnej, jak i obrotowej. Okna dachowe 

mają także wzmocnienia konstrukcji 

- przez co mają podwyższoną odporność 

na włamanie. 

Fot. Fakro 

…oraz oszczędne 

Ponieważ najwięcej ciepła ucieka 

w oknie przez jego szyby, producenci 

okien połaciowych zmuszeni byli do 

pogodzenia w swoich produktach dwóch 

sprzecznych wymagań. Zwiększenie formatów 

okien w dzisiejszych czasach nie 

może oznaczać większych strat energii 

cieplnej. Wprost przeciwnie, inwestorzy 

oczekują, że okna będą coraz bardziej 

energooszczędne, co pozwoli na 

zminimalizowanie kosztów ogrzewania. 

Dlatego pakiety szybowe, w które wyposażane 

są okna dachowe, są także 

oszczędne. Okna osiągają już współczynniki 

lambda takie same jak tradycyjne 

okna, co jeszcze niedawno leżało 

w strefie marzeń. A to dlatego, że mogą 

mieć np. trzykomorowy, pasywny pakiet 

szybowy o współczynniku przenikania 

ciepła Ug=0,3 W/m 2 K oraz poczwórny 

system uszczelnienia. Taka konstrukcja 

minimalizuje zjawisko powstawania 

mostków cieplnych oraz zapewnia lepszą 

izolacyjność okna. 

Na przykład produkowane przez Fakro 

Fot. Fakro 

Okna połaciowe mają już wspólczynniki przenikania ciepła podobne jak 

okna tradycyjne - a wszystko to w trosce o obniżenie kosztów ogrzewania 

okno FTT U8 Thermo ma współczynnik 

Uw= 0,58 W/m 2 K co sprawia, że jest to 

okno dachowe najbardziej energooszczędne 

wśród dostępnych na rynku. 

Ciepło także dookoła okna 

Zachowanie ciepła w domu to priorytet 

inwestorów. Okno samo chroni przed 

tym, ale tylko wtedy, gdy zostanie prawidło 

zamontowane w połaci dachu. 

Dlatego producenci oferują akcesoria 

montażowe pomocne podczas instalowania 

okna w dachu i zapewniające 

właściwe uszczelnienie dookoła ramy 

okna i na dachu. Kołnierze uszczelniające 

z wełny, zewnętrzne kołnierze 

Szczelne okna i drzwi to z jednej strony ochrona domu przed 

ucieczką ciepła, z drugiej - możliwe kłopoty z wentylacją. By 

ich uniknąć producenci instalują w oknach dachowych nawiewniki, 

gwarantujące dopływ świeżego powietrza do wnętrz 

gwarantujące szczelność i właściwe odprowadzenie 

wody deszczowej to teraz 

standard. Wszystkie te akcesoria służą 

także do szybkiego wykonania izolacji 

termicznej, paroszczelnej i paroprzepuszczalnej 

wokół okna. 

Dopasowane do funkcji 

Okna dachowe, które mogą być instalowane 

w pomieszczeniach o podwyższonej 

wilgotności, czyli w kuchniach 

i łazienkach, muszą być odporne na 

wpływ zmian temperatury oraz wilgotności. 

Producenci rozwiązują ten problem 

w taki sposób, że oferują okna, 

których drewniana konstrukcja pokryta 

jest wodoodporną powłoką. Takie są na 

przykład okna Velux o unowocześnionej 

konstrukcji. Mają rdzeń drewniany z pozbawionego 

sęków drewna sosnowego 

modyfikowanego termicznie pokrywany 

ciśnieniowo grubą warstwą poliuretanu, 

w kolorze białym. Ta technologia, 

w przeciwieństwie do produkcji okien 

z profili PCW, polega na fabrycznym 

formowaniu okna w jednym kawałku. 

Takie okna nie mają widocznych spoin 

narożnych, które zbierają brud i kurz. 

Skrzydło i ościeżnica mają zaokrąglone 

narożniki, co sprzyja odpływowi skraplającej 

się pary wodnej poza obrys 

okna i dodatkowo ułatwia czyszczenie. 

Z kolei Roto oferuje do pomieszczeń 

o podwyższonej wilgotności okna dachowe 

z PCW. Do tej pory dostępne były 

one w kolorze białym, co nie zawsze 



31

okna dachowe 

pozwalało na idealne dopasowanie okna 

do charakteru poddasza. Innowacją jest 

to, że nowe okna Roto Designo z PCW 

oferowane są teraz w okleinach dekoracyjnych 

w kilku kolorach naturalnego 

drewna. 

Firma Fakro przywiązuje dużą wagę do 

prawidłowej wentylacji, z którą różnie 

bywa z pomieszczeniach na poddaszu. 

Aby okna mimo swojej szczelności 

i energooszczędności nie stanowiły 

przeszkody dla prawidłowej cyrkulacji 

powietrza w pomieszczeniach, firma 

wyposaża je w różnego rodzaju nawiewniki, 

dostosowane do wielkości okna. 

Fot. Roto 

Inwestorzy, którzy chcą mieć okna dachowe z PCW, mają możliwość 

wyboru ram w okleinie imitującej drewno - po to, by okna pasowały 

do wystroju wnętrz 

Więcej światła – ale pod 

kontrolą! 

Duże okna dachowe, często montowane 

w modnych zespoleniach to dużo światła, 

słońca. Zimą bardzo się to przydaje 

– dopływ naturalnego światła poprawia 

nastrój, a słońce dogrzewa dom. Jednak 

latem te zalety stają się wadami. 

Dlatego w ofercie producentów okien 

dachowych znajdują się liczne akcesoria 

pozwalające na kontrolowanie 

dopływu światła i… ciepła. Są to np. 

oferowane przez Velux rolety podwójnie 

plisowane - o konstrukcji plastra miodu 

z przestrzeniami powietrznymi oraz aluminiową 

wewnętrzną powłoką mającą 

wyjątkowe właściwości izolujące. Roleta 

taka, opuszczona podczas chłodnej 

zimowej nocy może zmniejszyć straty 

ciepła przez okno nawet o 34%, a latem 

będzie stanowić ochronę przed upalnym 

słońcem. Rolety pozwalają obniżyć rachunki 

za ogrzewanie oraz, bez względu 

na porę roku, utrzymać stałą temperaturę 

we wnętrzu, poprawiając komfort 

użytkowania poddasza. 

Dzięki roletom można też całkowicie 

zaciemnić wnętrze – co jest szczególnie 

przydatne w oknach połaciowych 

o wystawie wschodniej albo w miejskich 

poddaszach. Takie rolety mogą być nie 

tylko funkcjonalne, ale być wzorniczym 

hitem. Dla Veluxa zaprojektował je np. 

znany designer Karim Rashid. 

red. 

Fot. Velux 

Akcesoria przeciwsłoneczne w oknach dachowych służą nie tylko celom 

praktycznym. Mogą stanowić bardzo ciekawy akcent dekoracyjny, 

bo za ich projektowanie odpowiedzialni bywają designerzy światowej 

klasy - jak choćby Karim Rashid 


szkolenia 

Solarny Gdańsk 

szkolenia z systemu solarnego Braas 

Marka Braas zainaugurowała cykl bezpłatnych szkoleń z systemów solarnych. 

Zajęcia prowadzone są w znanym już dekarzom ośrodku szkoleniowym w Gdańsku. 

Szkolenie, które składało się zarówno 

z części teoretycznej jak i praktycznej, 

było prowadzone przez doradcę technicznego 

marki Braas, Marka Podeszwę. To 

pod jego okiem krok po kroku, dekarze 

z całej Polski szlifowali swoje umiejętności 

w zakresie montażu instalacji 

solarnej. Po niezbędnym wprowadzeniu 

teoretycznym, mogli oni sprawdzić swoje 

umiejętności na realnych wymiarów dachu 

szkoleniowym. Dekarze ćwiczyli montaż 

kolektorów zarówno bezpośrednio 

w połaci dachu jak i wykorzystując unikalne 

rozwiązanie Braas – nad połacią, z 

wykorzystaniem specjalnych wsporników 

montażowych. 

Już 1,5 m 2 powierzchni kolektorów słonecznych 

Braas dla 1 osoby pozwala zredukować 

koszty podgrzewania ciepłej wody 

w skali roku o ponad 60%. W miesiącach 

letnich system wysokowydajnych solarów 

może podgrzać nawet 100% ciepłej wody 

zużywanej w gospodarstwie domowym. 

Szkolenie dla dekarzy, organizowane przez 

markę Braas, jest odpowiedzią na rosnące 

zainteresowanie systemami solarnymi, 

spowodowane m.in. coraz wyższymi kosztami 

energii oraz dużą popularnością dopłat 

do montażu solarów* – mówi Łukasz 

Grzywacz, Product Manager systemów solarnych 

w firmie Monier Braas. 

Dyplomowane umiejętności 

Solarne szkolenia Braas są w tej chwili 

bezpłatne. Po każdym z nich dekarze 

uzyskują dyplom potwierdzający zdobytą 

wiedzę, która z pewnością znajdzie uznanie 

wśród obecnych i przyszłych klientów. 

Szczegółowe informacje o terminach 

i miejscach szkoleń są dostępne u koordynatorów 

techniczno – handlowych i na 

stronie www.braas-solar.pl. 

* Wnioski o dopłaty do systemów solarnych 

można składać do końca 2013 roku. 

Szczegóły dostępne są na stronie: 

http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/doplaty-do-kredytow/doplaty-do-kredytow-na-kolektory-sloneczne/informacje-o-programie/ 



33

ynny 

Dużo wody, głębsza rynna 

Galeco STAL 

Dom jest symbolem bezpieczeństwa, ostoją rodziny i gwarantem spokoju. Dlatego 

podczas zakupu materiałów przeznaczonych do jego budowy nie pozwalamy sobie 

na kompromisy i korzystamy tylko ze sprawdzonych rozwiązań budowlanych. 

centów. Większość z nich ma tzw. profil 

skandynawski o głębokości rynny ok. 

60 mm z przodu i 68 mm z tyłu rynny. 

Charakterystycznym produktem na rynku 

jest rynna Galeco STAL, posiadająca 

tzw. profil kontynentalny. Jej głębokość 

wynosi 78 mm z przodu i 85 mm z tyłu 

rynny, dzięki czemu jej wydajność w odprowadzaniu 

deszczówki jest wyższa od 

konkurencyjnych systemów. 

Innej rynny będziemy potrzebować dla 

większych budynków mieszkalnych, czy 

małych budynków przemysłowych. Ponieważ 

w tym wypadku powierzchnia 

dachu jest większa najlepszym wyborem 

będą produkty o wielkości 130-135 mm. 

W tym wypadku również mamy możliwość 

zwiększenia ilości odbieranej 

wody, wybierając rynnę o profilu kontynentalnym 

np. Galeco STAL 135, która 

przyjmuje tyle wody, ile stalowa rynna 

150 mm innych producentów. 

Największym budynkom przemysłowym 

dedykowane są rynny 150 mm. Systemy 

Jedną z najważniejszych decyzji, warunkującą 

stabilność i trwałość domu 

jest wybór rynny. Odbiera ona wodę 

podczas opadów, chroniąc elewację 

przed zmoknięciem, a tym samym przed 

odpadaniem tynków i innymi uszkodzeniami 

mechanicznymi, prowadzącymi do 

zawilgocenia mieszkania. Aby system 

spełniał swoją rolę, należy odpowiednio 

obliczyć powierzchnię z jakiej rynna 

ma odprowadzić wodę. Wynik obliczeń 

należy porównać z poszczególnymi 

wydajnościami systemów rynnowych, 

a następnie wybrać odpowiedni rozmiar 

orynnowania. Inny będzie rozmiar dedykowany 

dachom domów jednorodzinnych, 

inny garażom, a jeszcze odmienny 

obiektom przemysłowym. 

Jeśli szukamy orynnowania dla małego 

domu, garażu, czy wiaty optymalnym 

wyborem będzie rynna 120, którą możemy 

odnaleźć w ofertach wielu produprzeznaczone 

są do odbierania wody 

z dużych, jednolitych płaszczyzn dachowych. 

Biorąc pod uwagę wielkość 

powierzchni, z której zbierana będzie 

woda, szczególnie wartym przemyślenia 

jest system o profilu kontynentalnym, 

który z pewnością wyłapie większą ilość 

deszczówki. Ponadto system Galeco 

STAL, charakteryzuje się wywinięciem 

do wewnątrz, co stanowi dodatkowe zabezpieczenie, 

eliminujące ryzyko przelania 

się wody przez rynnę. 

Reasumując, kształt rynny oraz jej głębokość, 

ma kluczowe znaczenie w skuteczności 

systemu rynnowego. Oczywistym 

wydaje się być fakt, że im głębsza 

rynna tym więcej wody wyłapuje, minimalizując 

tym samym ryzyko przemoknięcia 

elewacji. Rynek oferuje klientom 

wiele systemów, dlatego przed zakupem 

warto się im dokładnie przyjrzeć, poznać 

zalety i wady i wybrać produkt najbardziej 

dopasowany do naszych potrzeb. 

Galeco 


ynny 

Rynny tytan cynk 

Od systemu rynnowego oczekuje się przede wszystkim 

odpowiedniej wydajności w zakresie odprowadzania wody 

z dachu. Jeżeli inwestorowi zależy na trwałości rynien to 

warto jego uwagę zwrócić na systemy rynnowe wykonane 

z tytan cynku. 


ynny 

Tytan cynk jest stopem cynku z dodatkiem 

tytanu, miedzi i aluminium. Jako 

zalety systemów rynnowych wykonanych 

z tego materiału wymienia się 

przede wszystkim trwałość, która w zależności 

od środowiska wynosi 80-120 

lat. Nie bez znaczenia pozostaje wytrzymałość 

mechaniczna, dzięki czemu 

poszczególne elementy systemu rynnowego 

są odporne na działanie masy zalegającego 

śniegu i wody zgromadzonej 

podczas gwałtownych opadów deszczu. 

Kluczową rolę odgrywa odporność na 

zarysowania i zadrapania powierzchni. 

Tytan cynk nie ulega działaniu kwaśnego 

deszczu. Nie wymaga przy tym 

malowania i pokrywania substancjami 

konserwującymi. Wystarczy jedynie 

okresowe umycie wodą celem usunięcia 

kurzu. Tytan cynk nadaje się do powtórnego 

przerobu. 

Kształty i elementy 

Systemy rynien tytan cynk najczęściej 

są oferowane w wymiarach 125/90 

i 150/100. Wybrać można pomiędzy naturalną 

zewnętrzną powierzchnią, która 

pod wpływem działania czynników 

atmosferycznych nabiera jasnoszarej 

matowej patyny lub patynowaną o matowo 

szarej barwie uzyskaną podczas 

produkcji. 

Rynny tytan cynk to przede wszystkim 

modele półokrągłe i prostokątne. 

Wersje prostokątne są mocowane za 

pomocą specjalnych uchwytów rynnowych. 

Rury spustowe montuje się z kolei 

przy użyciu obejm. Na rynku można 

nabyć rynny tytan cynk przeznaczone 

do odprowadzania wody z balkonów, 

daszków nad wejściem czy też altan 

ogrodowych. W produktach tego typu 

dla uproszczenia montażu przewidziano 

system zatrzaskiwania rynny w specjalnej 

szynie rynnowej. Istotną rolę odgrywa 

prefabrykowany zaczep zawinięcia 

rynny. W wersji tytanowo-cynkowej 

nabyć można także rynny wewnętrzne. 

Na kompleksowy system odprowadzania 

wody z dachu, który jest wykonany 

z tytan cynku, oprócz rynien, składają 

się rury spustowe, łączone najczęściej 

metodą wsuwania. Za pomocą narożników 

rynny mogą być łączone pod 

kątem 90°. Sztucery mają z kolei za 

zadanie łączenie rynny i rury spustowej. 

Kształt sztucera powinien zapewnić 

odpowiednie parametry hydrauliczne 

zapewniające prawidłowy przepływ 

wody zgromadzonej podczas opadów 

deszczu. Kolanka pozwalają na zmianę 

kierunku rur spustowych. Rynny do deski 

czołowej są montowane za pomocą 

rynhaków. 

Interesujące rozwiązanie stanowią rewizje, 

dzięki którym zyskuje się możliwość czyszczenia 

rury. Denka pozwalają z kolei na zamykanie 

wolnych końców rynien a obejmy 

pozwalają na montaż rur spustowych. 



37

ynny 

Lutowanie miękkie 

Rynny tytan cynk łączy się poprzez lutowanie 

miękkie lub używając technologii 

klejenia. Podczas lutowania ważne 

jest aby w pierwszej kolejności oczyścić 

zabrudzone powierzchnie w sposób chemiczny 

lub mechaniczny. Topnik powinien 

być naniesiony obficie, najlepiej 

za pomocą pędzelka, na całą lutowaną 

powierzchnię. Podczas lutowania należy 

zastosować grot młotkowy o masie przekraczającej 

350 g. Szerokość zakładu 

lutowanych blach powinna mieścić się 

pomiędzy 10 a 15 mm. Ważne jest aby 

temperatura lutowania wynosiła około 

250°C a wielkość szczeliny lutowniczej 

nie przekraczała 0,5 mm. Im węższa 

szczelina tym mocniejsze połączenie. 

Wstępnie ocynkowany grot należy przytknąć 

powierzchnią roboczą do zakładu 

na tak długo aż łączone elementy osiągną 

temperaturę topnienia lutu. Odpowiednią 

ilość lutu należy rozpuścić na 

grocie. Istotne jest przelutowanie całego 

zakładu. Czynność końcową stanowi 

wyczyszczenie pozostałości topnika. 

Klejenie 

Producenci systemów odwodnienia wykonanych 

z tytan cynku dachów oferują 

również kleje, przeznaczone do łączenia 

poszczególnych elementów rynien. 

Używając substancji tego typu należy 

pamiętać aby klejone miejsce było czyste, 

a co najważniejsze, wolne od smarów 

i kurzu. Istotne jest aby szczelina 

klejowa nie przekraczała 2 mm. Warto 

podkreślić, że połączenie uzyskuje natychmiastową 

szczelność od momentu 

jego wykonania. Jednak ostateczny czas 

wiązania kleju zależy od temperatury 

i wilgotności powietrza. Przy uwzględnieniu 

tych warunków może on wynosić 

od 1 do 5 dni. Wykonując połączenie 

rynny należy przewidzieć zakład o szerokości 

około 50 mm. Wałeczek kleju, 

nanoszony na wewnętrzną stronę rynny, 

nie powinien być krótszy niż 8 mm. Wykonując 

dylatację należy wulstę dylatacyjną 

odpowiednio połączyć z rynną. 

Przy połączeniu nanosi się 2 wałeczki 

kleju w odległości około 25 mm od obu 

krawędzi elementy dylatacyjnego. 

Należy podkreślić, że przewiduje się 

drugi sposób montażu dylatacji w miejscu 

odpływu rynny. Stąd też w tym celu 

wycina się pierwszą połowę odpływu 

rynny wg specjalnego szablonu, pozostawiając 

wywinięcie na brzegu wynoszące 

około 8 mm. Drugą połowę rynny 

wycina się z przesunięciem 50 mm od 

krawędzi rynny, pozostawiając 2 wystające 

odcinki o wymiarach około 50 x 20 

mm. Rynny montuje się uwzględniając 

zakład a pozostawione odcinki są zawijane. 

W następnej kolejności nakleja się 

2 paski dwustronnej taśmy klejącej na 

zewnętrzne rogi elementu dylatacyjnego. 

Element dylatacyjny należy ciasno 

wkleić. Klej jest nanoszony na wulstę 

tylnej rynny. Wsuniętą wulstę dylatacji 

trzeba obrócić i docisnąć. 

Montując system odprowadzania wody 

z dachu wykonany z tytan cynku należy 

pamiętać aby poszczególne jego fragmenty 

nie znajdowały się poniżej elementów 

bazujących na miedzi. Z kolei 

korozja niezabezpieczonych elementów 


ynny 

stali 

może 

być przyczyną 

powstania zacieków 

z rdzy. Z kolei woda spływająca 

z pokryć bitumicznych 

powoduje na tytan cynku korozję bitumiczną. 

Grubość rynny 

Warto podkreślić, że wymagania względem 

grubości systemów odprowadzania wody 

z dachu, wykonanych z tytan cynku wynikają 

z norm technicznych. Stąd też 

obowiązującą normą w tym zakresie jest 

PN-EN 612. Rynny dachowe z arkuszy 

metalowych z okrągłym usztywnionym 

obrzeżem przedniej strony i rury spustowe 

łączone na zakład. W dokumencie 

tym jednoznacznie określono wymagania 

w zakresie wymiarów i grubości 

blach. Przy najmniejszej średnicy rynny 

grubość powinna wynosić 0,65 mm. Przy 

najczęściej stosowanych wymiarach rynny 

ta grubość musi mieć 0,7 lub 0,8 mm. 

Norma PN-EN 612 jest ściśle powiązana 

z normą PN-EN 988. Specyfikacja techniczna 

płaskich wyrobów walcowanych 

dla budownictwa. W normie tej z kolei 

dokładnie opisano skład blachy cynkowej 

jako „cynk-miedź-tytan“, potocznie 

zwany tytan cynkiem. 

Istotne pozostaje aby wszystkie elementy 

systemu rynnowego z tytan cynku 

były wykonane przez jednego producenta. 

Tym sposobem zyska się trwałość 

i estetykę instalacji. Należy zwrócić 

uwagę inwestora na fakt, że wraz z działaniem 

czynników atmosferycznych na 

powierzchni rynny wytwarza się cienka, 

matowa warstwa tlenu, którą nazywa się 

patyną. Nadaje ona elementowi z tytan 

cynku zielony odcień. Zjawisko to jest 

naturalne, a co najważniejsze, zapewnia 

ono dodatkową warstwę ochronną. 




39




41

folie 

Po co na dachu membrany 

i folie dachowe? 

Projektując dach budynku gdzie będzie poddasze użytkowe, należy pamiętać, 

że kluczową rolę odgrywa to, co znajduje się pod warstwą pokrycia dachowego. 

Liczy się nie tylko odpowiednia termoizolacja, ale też wentylacja i prawidłowe 

zabezpieczenie za pomocą membran i folii dachowych. 

Dach postrzegamy jako całość, choć 

w gruncie rzeczy jest to skomplikowana 

konstrukcja na którą składa się kilka 

warstw, tworzących spójny system chroniący 

poddasze nie tylko przed opadami, 

ale również przed utratą ciepła zimą, 

nadmiernym nagrzaniem latem oraz dbający 

o prawidłową wentylację pomieszczenia. 

Warstwowa struktura 

Zasadniczo rzecz ujmując, przegroda dachowa 

składa się z sześciu warstw: pokrycia 

dachowego, kanału wentylacyjnego, 

membrany wysokoparoprzepuszczalnej, 

warstwy ocieplenia, folii dachowej oraz 

najczęściej płyty gipsowo-kartonowej od 

wewnątrz. Każdy z tych elementów odpowiada 

za sprawne funkcjonowanie dachu. 

Szczególnie istotny jest dobór wysokiej 

jakości folii paroizolacyjnych i membran 

dachowych. Te pierwsze chronią materiał 

izolacyjny (najczęściej wełnę mineralną 

lub szklaną) przed zawilgoceniem od wewnątrz, 

które może drastycznie obniżyć 

termikę przegrody izolacyjnej. Natomiast 

membrany montuje się od zewnętrznej 

strony ocieplenia. Tworzą one nie tylko 

skuteczną ochronę przeciwwilgociową 

ale również zapewniają wyprowadzanie 

pary wodnej powstającej wewnątrz pomieszczeń 

na zewnątrz. Membrany wysoko 

paroprzepuszczalne nie tworzą oporu 

dla pary wodnej, dlatego nie wymagają 

tworzenia szczeliny wentylacyjnej – 

mówi Przemysław Skibiński, Key Account 

Manager/Technical Manager Klöber-HPi. 

Jedynie zastosowanie membrany niskoparoprzepuszczalnej 

wymaga 2-centymetrowej 

szczeliny (między wełną a membraną). 

Kolejną ważną warstwą jest 

szczelina wentylacyjna, czyli przestrzeń 

między membraną a dachówką. Wpływa 

ona znacząco na żywotność kontrłat, łat 

oraz membrany dachowej, oraz zmniejsza 

prawdopodobieństwo porostu dachówek 

przez mech. 


folie 

Wysokiej jakości membrana dachowa 

daje gwarancję zabezpieczenia dachu, 

poddasza i pozostałych pomieszczeń 

w domu na długie lata. Na rynku dostępna 

jest szeroka gama tych produktów, 

są one zróżnicowane pod rozmaitymi 

względami, np. jeśli chodzi o technologię 

produkcji, dodatki uszlachetniające 

(np. stabilizacja na UV), wodoszczelność 

- hyrofobizacja powłok - impregnacja, 

wytrzymałość mechaniczna - odporność 

na rozerwania. Wszystkie te parametry 

mają wpływ zarówno na cenę, jak i na 

funkcjonalność oraz trwałość produktu. 

Wraz z rozwojem technologii na rynku 

Metrówka ADGA 2,0m 

przeguby wykonane ze stali hartowanej 

posiada dodatkowo K¥TOMIERZ DEKARSKI 

wykonana z wysokiej jakosci drewna bukowego 

wyprodukowane w DE 

80° 

cena ju¿ od: 

6,50z³ 

szt netto 

Projekt i wydruk próbny GRATIS 



43

folie 

pojawiają się coraz to nowe możliwości. 

Ciekawą propozycją są membrany 

odbijające ciepło np. Permo® solar SK 

firmy Klöber lub Divoroll CLIMA+ S firmy 

BRAAS, które dzięki specjalnej powłoce 

odbija promieniowanie cieplne, co latem 

znacznie obniża temperaturę na poddaszu, 

a zimą zatrzymuje ją wewnątrz pomieszczenia. 

Czym się kierować 

podczas wyboru membrany? 

Wybierając rodzaj membrany, musimy 

wziąć pod uwagę przede wszystkim jej 

parametry. I tutaj na pierwszy plan wysuwa 

się wodoszczelność. Aby dach spełniał 

swoje funkcje przez długie lata, a poddasze 

było komfortowe dla mieszkańców, 

konieczne jest zapewnienie skutecznej 

hydroizolacji. Wodoszczelność membrany 

to inaczej jej wytrzymałość na działanie 

słupa wody, która warunkowana jest specjalną 

powłoką zabezpieczającą – radzi 

Marek Podeszwa. Membrana dachowa jak 

każdy inny materiał ulega starzeniu, a tym 

samym maleją także jej parametry wytrzymałościowe. 

Z tego względu tak istotne 

jest, by fabryczne właściwości materiału 

były na tyle wysokie i w ten sposób minimalizowały 

negatywny wpływ czasu. 

Dlatego im wyższa wodoszczelność membrany, 

przekraczająca kilka metrów słupa 

wody, tym większa pewność, że przez długie 

lata zachowa ona swoje właściwości. 

Jeśli membrana nie jest odporna na działanie 

wody, wówczas może dojść do procesu 

niszczenia dachu. A konsekwencją jest 


folie 

Dlaczego należy stosować 

folie paroizolacyjne? 

Paroizolacje w technologii budowy dachu mają 

na celu ochronę termoizolacji przed wilgocią, występującą 

w postaci pary wodnej, stale napływającej 

z wnętrza domu, z wszystkich pomieszczeń 

użytkowych. W nowych domach może ona pochodzić 

również ze świeżych murów, tynków, a nawet 

posadzek. Powietrze wchłania określoną ilość wilgoci, 

przy czym wraz z obniżeniem temperatury, 

zmniejsza się także jego chłonność. Gdy nadmiar 

wilgoci nie zostanie usunięty, może dojeść do tzw. 

kondensacji, czyli skraplania się wody z powietrza 

na powierzchni przegrody od strony cieplejszej. 

Zjawisko to najczęściej zauważalne jest na 

powierzchni szyb okiennych, których temperatura 

jest niższa od panującej w domu. Przyjmuje 

się, iż przy wilgotności względnej na poziomie 

40-50% i temperaturze powietrza 21°C panującej 

w domu nie powinna nastąpić kondensacja. Musimy 

mieć świadomość, że do okresowych wzrostów 

wilgotności dochodzi w każdym budynku, 

nawet ze sprawnie działającą wentylacją. Dlatego 

każdy dach z poddaszem użytkowym powinien 

być zabezpieczony warstwą paroizolacji oraz 

membraną wstępnego krycia. Takie rozwiązanie 

zapewnia podwójną korzyść. Po pierwsze ogranicza 

dopływ pary wodnej do termoizolacji budynku 

(paroiozlacja), zapobiegając jej zawilgoceniu 

i utracie własności termicznych, a po drugie sprawia, 

że może się ona wydostać na zewnątrz (paro 

przepuszczalna membrana). 

„Zespół Corotop” 

zwykle kosztowny remont. Dlatego lepiej 

dobrać produkt o optymalnych właściwościach 

i zapewnić fachowy montaż. 

Równie ważnym czynnikiem jest wspomniana 

już paroprzepuszczalność. Rozróżniamy 

dwa typy membran: wysokoi 

nisko paroprzepuszczalne. Ich niski opór 

dyfuzyjny przeciwdziała gromadzeniu się 

zbyt dużych ilości wilgoci w warstwie 

ocieplenia. Przed zakupem, koniecznie 

też sprawdźmy, czy membrana dachowa 

odporna jest na działanie promieni UV. 

Montaż membrany 

Jeśli chcemy, by montaż membrany przebiegał 

bezproblemowo, musimy zaopatrzyć 

ekipę dekarską w materiał wytrzymały 

na uszkodzenia mechaniczne. Jest to 

ważne chociażby ze względu na specyfikę 

pracy podczas budowy dachu, gdzie często 

dochodzi do różnego typu zniszczeń na 

materiale, przez ostre krawędzie dachówek, 

gwoździe, młotki lub inne narzędzia 

– mówi SUPERDEKARZ Grzegorz Średniawa 

z Charzewic. - Jednak im mocniejsza 

i bardziej wytrzymała membrana dachowa, 

tym mniejsze ryzyko jej rozerwania. 

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek 

uszkodzeń, konieczna jest natychmiastowa 

reperacja. Do tego celu najlepiej użyć 

specjalistycznych taśm naprawczych do 

klejenia folii, które zapewniają trwałe połączenia. 

Jeśli pozostawimy folię wstępnego 

krycia w stanie uszkodzonym, może 

to w znacznym stopniu obniżyć poziom 

bezpieczeństwa dachu i poddasza, a co za 

tym idzie, powodować jego zawilgocenie 

– dodaje SUPERDEKARZ. Bardzo ważne 

jest przestrzeganie przy montażu zaleceń 

producentów dotyczących robienia 

odpowiednio dużych zakładów podczas 

przyklejania folii, warto wybierać folie 

i membrany posiadające zaznaczoną bezpieczną 

wielkość zakładki, dzięki czemu 

montaż będzie łatwiejszy i szybszy, a my 

będziemy mieć pewność, że dach jest odpowiednio 

zabezpieczony. 

red. 



45

prawo 

ABC leasingu 

Wiele firm potrzebuje nowych inwestycji, żeby nabrać wiatru w żagle. Samochód, 

winda, dźwig – takich rzeczy najczęściej nie można kupić za gotówkę, a biorąc 

pod uwagę zaostrzone polityki kredytowe, również uzyskanie kredytu bankowego 

nie należy do najłatwiejszych zadań. Z pomocą przychodzi leasing. Minimum 

formalności potrzebnych do podpisania umowy oraz korzyści podatkowe to tylko 

niektóre z zalet tej formy finansowania. 

Leasing w teorii to… 

Uniwersalna forma finansowania inwestycji, 

polegająca na uzyskaniu potrzebnego 

środka trwałego bez konieczności 

jego zakupu na własność. Czynsze leasingowe, 

które leasingobiorca płaci 

firmie leasingowej, mogą pochodzić 

w takim przypadku z przychodów, które 

korzystający uzyskuje dzięki wykorzystaniu 

danego środka trwałego. Sprzęt 

zarabia więc sam na siebie. W praktyce 

oznacza to, że na podstawie umowy 

leasingowej klient dysponuje powierzonym 

mu przedmiotem, nie jest natomiast 

jego właścicielem – wyjaśnia 

Daniel Mrozek, odpowiedzialny w Spółkach 

Leasingowych BZ WBK za rozwój 

oferty produktowej. Warto wiedzieć, że 

przedsiębiorcy mogą wyleasingować nie 

tylko samochody osobowe czy ciężarowe, 

ale właściwie cały sprzęt i aparaturę 

potrzebną do prowadzenia swojego 

biznesu, w tym maszyny i urządzenia, 

komputery, a nawet nieruchomości. 

Dylemat: operacyjny czy 

finansowy? 

Przedsiębiorca zainteresowany leasingiem 

ma do wyboru jego dwa podstawowe 

rodzaje. Każdy z nich ma inne zalety 

w zależności od specyfiki prowadzonej 

działalności i przedmiotu, który chcemy 

sfinansować. Warto zatem wiedzieć, który 

będzie najbardziej odpowiedni. 

• Pierwszy to leasing finansowy, 

w przypadku którego korzystający 

uwzględnia leasingowany przedmiot 

w swoich aktywach i dokonuje odpisów 

amortyzacyjnych. Kosztem uzyskania 

przychodu, który zmniejszy 

podstawę opodatkowania będą poza 

odpisami amortyzacyjnymi, także 

części odsetkowe rat leasingowych 

oraz codzienne koszty użytkowania. 

Zaletą tego rodzaju finansowania jest 

brak ograniczeń dotyczących minimalnej 

wartości końcowej oraz minimalnego 

okresu trwania umowy. 

• Dla większości firm, pod względem 

podatkowym, korzystniejszy od leasingu 

finansowego jest leasing 

operacyjny. W jego przypadku odpisów 

amortyzacyjnych dokonuje firma 

leasingowa, a opłata wstępna, raty 

leasingowe (część kapitałowa i odsetkowa), 

a także opłaty związane 


prawo 

Zalety leasingu 

Leasing to: 

• Minimum formalności 

• Korzyści podatkowe 

• Indywidualne warunki 

finansowania 

• Dostępność dla firm 

z krótką (nawet kilkumiesięczną) 

historią 

• Atrakcyjne usługi dodatkowe 

(np. ubezpieczenia) 

z eksploatacją stanowią koszt uzyskania 

przychodu leasingobiorcy i tym 

samym zmniejszają kwotę opodatkowania. 

Ponadto, w przypadku leasingu 

operacyjnego, podatek VAT jest 

naliczany do każdej raty leasingowej, 

co powoduje że zapłata VAT-u jest 

także rozłożona w czasie. 

Leasing atrakcyjny, bo… 

• Jest łatwiejszy do uzyskania 

W związku z tym, że środek trwały 

przez cały czas trwania umowy 

pozostaje własnością firmy leasingowej, 

nie ma konieczności stosowania 

klauzul przewłaszczenia bądź 

wprowadzania zastawu. To sprawia, 

że zwykle łatwiej jest uzyskać leasing 

niż inne instrumenty finansowania: 

leasingodawcy mają wobec 

klientów mniej wymogów jeśli chodzi 

o ilość i szczegółowość potrzebnych 

dokumentów oraz szybsze 

procedury uzyskania finansowania, 

wynikające także z bezpośredniej 

współpracy z dostawcami środków 

trwałych – podkreśla Daniel Mrozek. 

• Obniża kwotę podatku do zapłacenia 

Leasing jest korzystny ze względów 

podatkowych. W przypadku leasingu 

finansowego kosztem uzyskania 

przychodu jest amortyzacja oraz 

część odsetkowa raty. Jeśli zdecydujemy 

się na leasing operacyjny to 

kwotę podatku obniża całość płaconej 

raty oraz cała opłata wstępna. 

• Uzyskujemy indywidualne warunki 

umowy 

Każdorazowo, niezależnie czy leasingobiorcą 

jest jednostka publiczna 

czy przedsiębiorstwo prywatne, 

oferta leasingu jest konstruowana 

indywidualnie, zarówno jeśli chodzi 

o długość czasu, na jaki zostaje 

podpisana, rodzaj leasingu, jak 

i wysokość rat leasingowych. 

• Uzyskujemy atrakcyjne usługi 

dodatkowe 

Leasingodawcy współpracując z dostawcami 

sprzętu mogą wynegocjować 

u nich atrakcyjne, często 

indywidualnie niedostępne rabaty. 

Oferują także całą gamę usług dodatkowych 

takich jak ubezpieczenia 

OC i AC, Assistance, polisy majątkowe 

czy karty paliwowe. 

Decydując się na finansowanie inwestycji 

przy pomocy leasingu powinniśmy 

kierować się zasadą „cena to nie wszystko”, 

dużo ważniejsza jest relacja cena/ 

zakres oferty. Aby ostateczna decyzja 

okazała się słuszna, wybór powinien zostać 

poprzedzony analizą ofert przynajmniej 

dwóch-trzech firm finansujących 

oraz zwróceniem uwagi na opłaty dodatkowe, 

wynikające z wydarzeń, które 

mogą wystąpić w trakcie trwania umowy 

leasingu – podkreśla Daniel Mrozek. 

red. 



47

dachy płaskie 

Wytyczne DAFA dla branży budowlanej 

• Wskazują poprawne rozwiązania, m.in. 

w zastosowaniu materiałów, 

• Ujednolicają parametry i standardy 

wskazywane przez różne firmy, 

• Stanowią pomoc i punktem odniesienia 

dla wszystkich uczestników procesu realizacyjnego, 

• Są argumentem w wymianie poglądów 

na temat właściwego wyboru produktu 

oraz jego zastosowania (np. w sporze 

pomiędzy generalnym wykonawcą i firmą 

wykonawczą). 

Wytyczne dostępne są do bezpłatnego 

pobrania na portalu Stowarzyszenia: 

www.dafa.com.pl w zakładce publikacje. 

Stowarzyszenie Wykonawców 

Dachów Płaskich 

i Fasad DAFA jest organizacją 

skupiającą wszystkie 

wiodące na polskim 

rynku budowlanym firmy 

wykonawcze oraz produkcyjno-dostawcze, 

działające 

w obszarze dachów 

płaskich jak i fasad. 

DAFA tworzy kulturę projektowo wykonawczą, 

określa standard jakości, oferuje 

fachowe doradztwo rzeczoznawców DAFA, 

prowadzi działalność szkoleniową, wskazuje 

poprawne rozwiązania, ujednolica 

parametry i standardy, przyczynia się do 

wzrostu jasności i czytelności reguł związanych 

z procesem ofertowania, realizacji, 

odbioru, serwisowania itd. 

W przedsięwzięciach DAFA dużą aktywnością 

odznacza się działalność edytorska. 

DAFA współpracuje z najbardziej prestiżowymi 

organizacjami branżowymi w Europie 

- od grudnia 2008 r. jest partnerem międzynarodowego 

Stowarzyszenia IFD (Międzynarodowa 

Federacja Dekarzy), światowej 

organizacji reprezentującej interesy branży 

dachowej, należy również do niemieckiego 

stowarzyszenia IFBS (Związek Przemysłowy 

Lekkiego Budownictwa Stalowego). Organizacje 

te należą do najbardziej opiniotwórczych 

grup branżowych w Europie. 

DAFA przekłada standardy sformalizowane 

normami na rynek polski i uzupełnia w ten 

sposób obszary nieuregulowane w Polsce. 

Co ważne - w odróżnieniu od zaleceń producentów, 

opisujących wybrane, poszczególne 

obszary, wytyczne i standardy DAFA 

opisują kompleksowo cały proces realizacji 

(normy i standardy + praktyka wykonania). 

Efektem pracy 6 grup roboczych: DACH 

PŁASKI, LEKKA OBUDOWA, TECHNIKA MO- 

COWAŃ, BHP, PPOŻ i PŁYTY WARSTWOWE 

są między innymi opublikowane dokumentacje 

(wytyczne) dotyczące ujednolicenia 

standardów technicznych (wytycznych 

do projektowania, wykonania, montażu 

i eksploatacji) dla różnych ustrojów budowlanych 

dachów płaskich i fasad. Zadaniem 

publikacji technicznych, opracowywanych 

w ramach zespołów eksperckich, 

jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych 

i poziomu jakości świadczonych usług 

oraz dbałość o zachowanie standardów 

technicznych. Wydawnictwa takie służą 

pomocą wszystkim, którzy uczestniczą w 

procesach planowania, przygotowywania i 

realizacji inwestycji budowlanych. 

Publikacje adresowane są, jako istotny punkt 

odniesienia i pomoc dla projektantów, architektów, 

firm o profilu produkcyjnym, wykonawczym, 

osób uczestniczących w procesie 

planowania, przygotowywania i realizacji 

inwestycji budowlanych, studentów itd. 

Wytyczne DAFA: 

• Określają standard jakości, 

• Tworzą kulturę projektowo-wykonawczą, 

• Zwiększają poziom bezpieczeństwa 

funkcjonowania firm, wpływając m.in. 

na poprawność realizacyjną firm wykonawczych, 

Biblioteka Stowarzyszenia obejmuje 14 publikacji technicznych: 

Stowarzyszenie DAFA 

DACH PŁASKI 

1. 

DAFA DP 2.01. Wytyczne do projektowania i wykonywania dachów z izolacją 

wodochronną – wytyczne dachów płaskich – wydanie II. 

2. 

DAFA DP 1.01. Wytyczne do projektowania i wykonania dachów z izolacją 

przeciwwodną – wytyczne dachów płaskich. 

LEKKA OBUDOWA 

DAFA ID 1.01. Stalowe blachy trapezowe jako konstrukcja nośna dachów 

3. 

płaskich. 

DAFA ID 1.02. Wytyczne z zakresu planowania i wykonania 

4. 

jednopowłokowych, nieocieplanych dachów w ze stalowych blach fałdowych. 

DAFA ID 1.05. Podręcznik oceny jakości wykonania lekkich metalowych 

5. 

obudów. 

DAFA ID 1.06. Wzorcowe materiały przetargowe dotyczące wykazów 

6. usług związanych z wykonaniem dwupowłokowego dachu metalowego 

niewentylowanego. 

DAFA ID 1.11. Wzorcowe materiały przetargowe dotyczące wykazów usług 

7. 

związanych z wykonaniem-ściany ze stalowych blach kasetowych. 

DAFA ID 4.01. Jednopowłokowy dach wykonany ze stalowych blach fałdowych 

8. z wierzchnią izolacją cieplną i uszczelnieniem – kiedy potrzebna jest bariera 

pary wodnej? 

9. DAFA ID 4.02. Szczelność połączeń w lekkiej obudowie konstrukcji stalowych. 

DAFA ID 4.02. Suplement do: Szczelność połączeń w lekkiej obudowie 

10. 

konstrukcji stalowych. 

DAFA ID 5.04. Otwory w dachach wykonanych ze stalowych profili 

11. 

trapezowych. 

TECHNIKA MOCOWAŃ 

12. 

DAFA M 1.01. Wytyczne doboru łączników do montażu stalowych blach 

profilowych dachów i ścian. 

13. DAFA M 2.01. Wytyczne doboru łączników do montażu na dachach płaskich 

14. DAFA M 3.01 Wytyczne doboru łączników do montażu płyt warstwowych. 


BIBLIOTEKA TEChNICZNA 

dacH pŁaSKi 

1. DAFA DP 2.01. Wytyczne do projektowania 

i wykonywania dachów z izolacją 

wodochronną – wytyczne dachów 

płaskich – wydanie II. 

2. DAFA DP 1.01. Wytyczne do projektowania 

i wykonania dachów z izolacją 

przeciwwodną – wytyczne dachów 

płaskich. 

DAchy i FAsady 

– wyższy standard budownictwa 

StowarzySzenie dafa 

ul. Cygana 4 

45-131 Opole 

tel. +48 77 44 28 600 

tel. kom. +48 600 48 28 85 

e-mail: biuro@dafa.com.pl 

PUBLIKACJE DOSTĘPNE 

BEZPŁATNIE NA: 

www.dafa.com.pl 

leKKa oBUdowa 

3. DAFA ID 1.01. Stalowe blachy trapezowe 

jako konstrukcja nośna dachów 

płaskich. 

4. DAFA ID 1.02. Wytyczne z zakresu 

planowania i wykonania jednopowłokowych, 

nieocieplanych dachów ze 

stalowych blach fałdowych. 

5. DAFA ID 1.05. Podręcznik oceny jakości 

wykonania lekkich metalowych 

obudów. 

6. DAFA ID 1.06. Wzorcowe materiały 

przetargowe dotyczące wykazów 

usług związanych z wykonaniem 

dwupowłokowego dachu metalowego 

niewentylowanego. 

7. DAFA ID 1.11. Wzorcowe materiały 

przetargowe dotyczące wykazów 

usług związanych z wykonaniem 

ściany ze stalowych blach kasetowych. 

8. DAFA ID 4.01. Jednopowłokowy dach 

wykonany ze stalowych blach fałdowych 

z wierzchnią izolacją cieplną 

i uszczelnieniem. 

9. DAFA ID 4.02. Szczelność połączeń 

w lekkiej obudowie konstrukcji stalowych. 

10. DAFA ID 4.02. Suplement do: Szczelność 

połączeń w lekkiej obudowie 

konstrukcji stalowych. 

11. DAFA ID 5.04. Otwory w dachach 

wykonanych ze stalowych profili trapezowych. 

tecHniKa mocowaŃ 

12. DAFA M 1.01. Wytyczne doboru łączników 

do montażu stalowych blach 

profilowych dachów i ścian. 

13. DAFA M 2.01. Wytyczne doboru łączników 

do montażu na dachach płaskich. 

14. DAFA M 3.01 Wytyczne doboru łączników 

do montażu płyt warstwowych.

po godzinach 

 

Dwóch facetów wpada na siebie w centrum handlowym: 

- Och, przepraszam pana! 

- Nie, nie, to ja przepraszam. Zagapiłem się, bo wie 

pan, szukam tu mojej żony. 

- Ach tak? Ja też szukam swojej żony. A jak pańska 

żona wygląda? 

- Wysoka, włosy płomienny kasztan, ścięte na okrągło 

z końcówkami podwiniętymi do twarzy. Doskonałe 

nogi, jędrne pośladki, duży biust. Była 

w spódniczce mini i bluzeczce z pięknym dekoltem. 

A pańska? 

- Nieważne! Szukajmy pańskiej! 

 

 

 

 

List z wakacji: 

Jest pięknie. Świetnie wypoczywam. Bądźcie spokojni 

i nie martwcie się o mnie. 

P.S. Co to jest epidemia? 

 

Żona wraca do domu nad ranem. Mąż otwiera jej 

drzwi: 

- Gdzie byłaś? Miałaś wrócić od koleżanki o 21 

a jest 2 w nocy? 

- Parkowałam... 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na ryby przyjeżdża facet. Wysiada ze złotej limuzyny, 

jest cały obwieszony kosztownymi łańcuchami. Po długim 

siedzeniu przy wędce złowił złotą rybkę, ogląda 

ją z pogardą i już ma wyrzucić, kiedy rybka nagle się 

odzywa: 

- Poczekaj, a trzy życzenia? 

- Eech, no dobra, byle szybko - co chcesz? 

 

A jednak było trochę inaczej: mecz otwarcia, mecz 

o honor, mecz o wszystko. 

 

 

 

 

 

 

 

Jest postęp: to pierwsze mistrzostwa kiedy nasi 

piłkarze nie muszą wracać do domu po zakończeniu 

rozgrywek. 

 

- Po czym poznać wiek ryby? 

- Po... oczach. Im dalej od ogona, tym starsza! 

 

Żona latarnika woła do męża: 

- Kochanie! Wygraliśmy w konkursie! 

- Cudownie! Ale co?! 

- Dwutygodniowe wczasy nad morzem! 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Słońce, piasek, woda... zatrudnię do pracy przy 

betoniarce. 

 

 

Jeden robotnik rozdeptał ślimaczka. Kolega go pyta: 

- Ty, dlaczego rozdeptałeś tego biednego ślimaczka? 

- Nie wytrzymałem, cały dzień za mną łaził. 

 

Na budowie: Przychodzi facet i się pyta: 

- Ilu was tu pracuje? 

- Z majstrem, czy bez? 

- Z majstrem. 

- 26. 

- A bez? 

- Bez majstra, to tu nikt nie pracuje. 

 

 

 

Co porabiasz zawodowo? 

- Jestem architektem krajobrazu. 

- O, a na czym to polega? 

- Pracuję na buldożerze. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rozmawia dwóch górali: 

- Baco, a jak ja bym się przespał z waszą żoną, to jak 

by my wtedy byli? Kumy? Szwagry? 

- Wtedy to by my byli kwita. 


System kominków wentylacyjnych do dachów skośnych 

wentylowanych krytych blachodachówką, dachówką betonową 

i ceramiczną. Szeroka gama kolorystyczna wg kolorystyki RAL.

Fachowy Dekarz & Cieśla 4-5/2012

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?