Olsztyn 2008 - Portret

Olsztyn 2008

Copyright @ Tomasz Białkowski 

ISBN 978-83-60477-12-0 

Copyright @ by Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret”

cował człowiek, który prócz toczenia różnych 

Ojciec pracował w fabryce maszyn rolniczych. 

Trudno było ustalić, co on tam robił, nie miało 

to dla mnie zresztą większego znaczenia. 

Istotne było co innego. W fabryce ojca pra- 

Każdego popołudnia prosiłem ojca o taki 

nóż. Patrzyłem mu głęboko w oczy i żebrałem. 

wzięci, byłbym kolesiem z książek Fiedlera. 

Byłbym kimś. 

Generałowie, Ostatni Mohikanie Przemierzający 

Tętniący Step, Cichostopi Dakotowie. 

Byłbym z takim nożem jak Tecumseh, 

Winnetou i Napoleon Gór Skalistych razem 

wtedy jak ci wszyscy Tropiciele Śladów Łażący 

Po Górach Czarnych, Czerwonoskórzy 

słońcu stali, zakończony czubem. Nóż ten 

miał mieć drewnianą rękojeść, na której wycinać 

mógłbym żyletką zdobyte skalpy, łupy 

wojenne, czy co tam by mi wpadło. Byłbym 

Kiedy miałem sześć lat, zapragnąłem mieć 

nóż. Z szerokim ostrzem, z błyszczącej w 

Nóż 

5

6 

lu, była gimnastyka. Trzecią zaś muzyka, ale 

o tym później. Tu miłości ojca się gwałtownie 

kończyły. Wszystko pozostałe, włączając 

matkę, należy postawić na półkę z napisem 

i odważnych. Jak Winnetou. Drugą miłością 

ojca, może nawet większą niż zbieranie meta- 

z jego fabryki dającej wszystkim tyle szczęścia, 

byłem dumny z kraju ludzi pracowitych 

płynęła wilgoć. Naprawdę. Patrząc w migotliwy, 

czarno-biały płat, byłem dumny z ojca, 

nów bizon żrące złote łany, zadumane konwoje 

buraczanych przyczep, doznawałem dławiącego 

gardło uczucia wzruszenia. Po policzkach, 

jak po zagrzybionej ścianie klatki schodowej, 

oglądałem przemierzające horyzont traktory i 

ich rozrywające materię pługi, stada kombaj- 

wielkiej. Ozdobą kolekcji była maleńka armata, 

którą ojciec postawił na telewizor. Ilekroć 

czyniło nasze mikre mieszkanie miniaturowym 

muzeum przeszłości, dla równowagi 

bojowych. Jeszcze kilku innych przedmiotów, 

często niewiadomego zastosowania, co razem 

ne przedmioty. I tak, za drobną opłatą, byliśmy 

szczęśliwymi posiadaczami miniaturowej 

halabardy, miniaturowego hełmu rycerza 

średniowiecznego i równie mikrych toporów 

skomplikowanych części zębatych, ze swojej 

wyjącej maszyny wypuszczał różne estetycz-

To był mój moment, moja rola. Po wystającym 

udzie, jakimś cudownym półobrotem, 

- 

Piramida raz! 

tężały, na czoło wyłaziły żyły. Nagle, w chwili 

maksymalnej koncentracji, darł się: 

lewą nogę wystawiał do przodu, ramiona unosił 

ku górze. W napięciu czekał. Jego mięśnie 

Zawsze przed obiadem wyprowadzał nas za 

dom pod rozłożysty dąb. Stawał w rozkroku, 

nigdy nie odzyskał pełni sprawności. Piłki 

kopanej szczerze nienawidził. 

dramat. Ojciec źle wyskoczył do strzału w 

okienko i złamał paskudnie nadgarstek. Już 

Bo ojciec, jako wybitnie utalentowany gimnastyk, 

któregoś nudnego dnia dał się namówić 

na zajęcie pozycji bramkarza w meczu 

o nic. Z niewinnego „nic” zrobił się życiowy 

grać w tę piłkę. Gdybym mógł cofnąć czas! - 

powtarzał na okrągło. 

Cholera, diabeł mnie wtedy podkusił, żeby 

- 

Bogiem! 

zostałby championem, 

byłby kimś. Ojciec się mylił, jakby podarował 

mi ten pierdolony nóż, zostałby natychmiast 

ćwiczenia gimnastyczne. Twierdził, że gdyby 

nie wypadek z młodości, byłby mistrzem, 

„obowiązek”, tuż za miniaturową kuszą Wilhelma 

Tella. Tak więc ojciec upodobał sobie 

7

8 

Nóż ze świstem przeleciał przed nosami za- 

moje cudo. O kolana wycierałem mokre dłonie, 

kiedy mierzyłem do celu. Wreszcie rzuciłem. 

imitacji pomnika przyrody, stanę kilka kroków 

od naszego dębu i wypuszczę w jego kierunku 

pod drzewo. Cały dygotałem, nie mogłem 

się doczekać, kiedy, po odegraniu doskonałej 

marzenie się spełniło. Ojciec rozwinął lnianą 

szmatkę, na jego dłoniach ciążył nóż. Taki, jakiego 

pragnąłem, żadna zasrana miniaturka! 

Wyszliśmy za dom. Przez zaspy dotarliśmy 

naszym spektaklu. 

Któregoś lutowego, mroźnego dnia moje 

jak potęga nie do ruszenia. Matka, nie wiedzieć 

czemu, odmawiała stanowczo udziału w 

dłonie w węzęł. Myślałem wtedy, że jesteśmy 

wszyscy jak dąb obok, jak Bartek z Rogalina, 

Puszczałem jego głowę i wznosiłem się ku 

niebu. Na rozdygotanych nogach składałem 

Piramida dwa! 

- 

komendę: 

wydawał ojciec 

obsiadali jego uda, chwytali ojca za dłonie i 

jak szale wagi ciążyli ku trawie, czasem zaspom 

śnieżnym, kałużom, bo ojciec nie odpuszczał 

nigdy. Jak Old Shatterhand. A kiedy 

wzlatywałem na jego barki, kucałem na nich. 

Zaraz po tym moi dwaj bracia, niczym ptaki,

obiłem kominy, to po trzy paczki dziennie szło”. 

tysięcy niedopałków. Nawet Leonardo DiCaprio 

i jego filmowa partnerka zostali wykonani z kiepów. 

Autor, nie bez dumy, podkreśla, że wszystkie 

fajki wypalił osobiście. „Czasami było ciężko, jak 

do kin!? Bezrobotny z podolsztyńskiej wsi zbudował 

makietę Titanica. Obliczył, że zużył pięć 

że łącznie z dzisiejszymi ośmioma godzinami ludzie 

za oceanem kupili półtora miliarda biletów 

Obudź się, kochanieńki, już pora! Nowy dzień, 

nowe możliwości, nowe wyzwania! Czy wiesz, 

Ja Ciebie Zajebie. Jak porządna, na gwarancji, 

wiertarka Boscha: 

Siuksów... Jacy osadnicy? Facet wali jak niemiecka 

VIVA, jak Emsi Chujoza, jak Didżej 

Leżę na wąskim tapczanie zwinięty w embrion, 

a facet z radia wali jak osadnicy do 

Malarz Beckmann 

by wyrwać nóż, cofnąć się kilka kroków i ponowić 

rzut. A wtedy zamiast delikatnymi ruchami 

uwolnić go z drzewa, targnąłem nożem 

na bok i złamałem ostrze. Żenada. 

wistnych braci i na kilka centymetrów ugrzązł 

w miąższu. Szczęśliwy ruszyłem do drzewa, 

9

10 

Dla mnie, ale i też dla naszej reprezentacji 

narodowej. Jeśli można, to proszę bez kaucji 

że na dzień dzisiejszy przypadają moje trzydzieste 

urodziny. Proszę zatem o dobry dzień. 

z niej wyłażę, a wtedy chyba mnie widać. Pragnę 

też Panu Bogu nieśmiało przypomnieć, 

uwagi. Być może dzieje się tak dlatego, że 

mieszkam w piwnicy. Lecz przecież czasami 

Nim, chociaż On zupełnie nie zwraca na mnie 

o Myślę Boga. Pana pozdrowić pragnę a - J 

zadzwoń do nas, no, śmiało! Nie zapomniij o 

siódemce na starcie. Czy chciałbyś kogoś pozdrowić? 

obniżyło się jedenastokrotnie pogłowie owiec! No, 

nareszcie, podniosłeś się. Teraz weź słuchawkę i 

sześć milionów części Jumbo 747-400, połowa z 

tych części to nity! Zrób coś ze sobą, bądź produktywny, 

bądź kreatywny! Przez takich jak Ty, w 

naszym demokratycznym, prospołecznym kraju, 

dzisiejszy dzień. Wstawaj, przyjacielu, nie bądź 

leniem, kiedy Ty spałeś, pracowici ludzie policzyli 

Gogha? Cóż za imponująca suma, jaka by była, 

gdyby autor domalował brodę!? Kartka z kalendarza. 

Sto lat temu zmarł autor słów: „Kto rano 

wstaje temu Bozia daje”, niech to będzie motto na 

A co powiesz, kochanieńki, na siedemdziesiąt milionów 

dolców za „Autoportret bez zarostu” Van

yby. Zapewne słuchali hitu naszego superprzy- 

Nasi chłopcy są skoncentrowani na maksa, czas 

na przygotowania spędzili nad rzeką łapiąc 

A huzara ojciec w swych zbiorach nie miał! 

Kryptoreklama wdarła się nawet w takiej 

chwili – myślę, jeszcze żarliwiej szlifując kły. 

dupy zarozumiałym Szkopom! 

z tymi kutasami nigdy. Dzisiaj na dortmundzkiej 

ziemi, nasi huzarzy skopią w swych najkach 

Kochani, kochani! – drze się koleś. – I jeszcze 

raz powtarzam najważniejszą informację dzisiejszego 

dnia. Wieczorem Nasze Orły staną do 

boju z Niemcami! I co z tego, że nie wygraliśmy 

Wszyscy. Teraz podchodzę do zlewu. Woda 

jest zimna, aż do bólu zębów, trę szczękę raniąc 

dziąsła. Za mną drepce na swych krótkich 

nóżkach Marzenka. Gadzina kochana! 

wystrzelę w górę, jak kibice z siedzeń po golu 

strzelonym przez Naszych. A wtedy bójcie się! 

których kiedyś się wyrwę. Pytanie polega na 

tym, czy wryję się jeszcze głębiej w grunt, czy 

Słucham radia i krążę po piwnicy. Jeszcze 

zdążę wam opowiedzieć o moich lochach, z 

i bez zadatku. Dziękuję. A! I żeby łapy uschły 

temu, który wczoraj pociągnął mi komórkę! 

11

12 

ole, ole, odpierdol sieee! Musicie wiedzieć, że 

w tej opowieści będę używał słów powszechnie 

uważanych za nieprzyzwoite. Ma to swoje 

uzasadnienie psychologiczne, do którego 

Nie chce się odczepić. Ole, ole! Piłka w grze! 

Wiem, że wpadłem. Ty, Milowicz, posłuchaj: 

utkwił mi w pamięci. Tak się to określa. Coś 

utkwiło w pamięci i nie można tego z niej usunąć. 

To tak jak z jakąś melodią. Raz się usłyszy, 

a potem łazi za człowiekiem cały dzień. 

Nie, nie myślcie, że się znam na malarstwie. 

Ot, widziałem ten obraz w jakimś albumie i 

sterczące żebra, a w tle drabina do samego 

nieba. Po co właściwie taka wysoka drabina? 

krzyża”, myślę patrząc w odbicie. Męczennik 

na płótnie to dokładnie ty. Nieszczęśnik z owiniętą 

prześcieradłem miednicą. Ty masz slipy. 

No i nie masz włosów. Rozpostarte ramiona, 

pierdolca, wyłączam się. Wyglądasz człowieku 

jak Jezus z obrazu Beckmanna „Zdjęcie z 

damy sieee! 

Patrzę w lustro, na chwilę przestaję słuchać 

Ale jeśli Ekwador, to koleś przegiął. Ekwador 

nam dowalił w piątek dwa do nul. Ole, ole, nie 

Skąd on wziął te ole? Mundial zrobili Niemcy, 

my też ole nie bardzo. No chyba, że Ekwador. 

stojniaka Michała Milowicza! Ole, ole, piłka w 

grze, Polska, Polska wygra mecz! – drze się idol.

cie, a znam, to nacykają sobie zdjęć przy rogat- 

Taaa. Wiem ja coś o tych pieprzonych poetach-pedałach-dziennikarzach. 

Jak znam ży- 

Jak nie zostałem poetą 

cudownego objawienia w Gietrzwałdzie pielgrzymka 

złożona z olsztyńskich poetów i dziennikarzy. 

Idą, by pomodlić się za Naszych. 

Grunwaldu wypiekli dwa przypalone miecze. 

Właśnie w tej chwili wyruszyła do sanktuarium 

jednoczy się wokół naszych chłopców. Dwukrotnie 

wzrosła sprzedaż telewizorów, piekarze spod 

Ole, oleeee! W całym kraju trwają gorączkowe 

przygotowania do wieczornej batalii. Naród 

urodziny! 

namalował drabinę. Zdychał z głodu, a malował 

wyroby stolarskie. Chce mi spieprzyć 

mi zebrać myśli. Myślę o drabinie. O Maksie 

Beckmannie i jego drabinie do nieba. O głodnym 

zasrańcu, który, miast malować kwiatki i 

chodzić po Frankfurcie wesoło pogwizdując, 

szczęki, zaraz wszystko zetrę i będzie spokój. 

Na wieki wieków. Kiedy chodzę, łatwiej jest 

też dojdziemy. Ale wszystko w swoim czasie. 

Odchodzę od lustra, nie przestając trzeć 

13

14 

Teraz piękna, szeroka ulica nosi nazwę Alei 

Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wieczorami, 

dymem. Swoją ulicę też. Może gdyby wiedzieli, 

co palą, oszczędziliby chociaż kawałek? 

na cześć i chwałę dzielnych żołnierzy radzieckich, 

którzy profesjonalnie puścili miasto z 

ulicy, przez którą człapałem. Zaraz po wojnie 

tę ulicę nazwano Zwycięstwa. Uczyniono to 

niewiele się zmieniło. Zanim wam opowiem 

o tym, jak nie zostałem poetą, kilka słów o 

pieniędzy za zakup nowej pary, nie miałem 

pieniędzy żadnych. Do dzisiaj w tej kwestii 

główną aleją miasta, a z pięty w bucie zionął 

wstyd. Nie miałem innego obuwia, nie miałem 

mogą jedynie stanowić służby mundurowe, 

ale o tym nieco później. Tak więc szedłem 

mi zimowy trzewik. Stary był, to i pękł. Nie 

miałem zresztą o to do niego jakiejś szczególnej 

pretensji. Cóż, początek lata obliguje do 

noszenia lżejszego kalibru obuwia. Wyjątek 

łem zostać takim poetą. Zajęcie przyjemne, w 

pewnych kręgach, można powiedzieć, prestiżowe. 

Nie ma co. A było to tak. 

Pewnego czerwcowego popołudnia pękł 

będzie, że biedacy nogi poranili. Jak szli. Co 

wam będę ściemniał, ja też kiedyś zapragną- 

kach Olsztyna, wpakują w pekaes i wysiądą w 

świętym miejscu. Gnoje, cwaniacy. A potem

dostęp do szlifierki. Wyrok jest prawomocny. 

A przed wojną to była Kleebergerstrasse. 

młodym patriotom w wysokości pięciu tysięcy 

złotych dla każdego plus roczny, gratisowy 

ich do realiów gospodarki wolnorynkowej. 

Ponadto sąd czyni zadośćuczynienie sześciu 

Stawia się wniosek o przeredagowanie wypowiedzi 

Więźnia Magdeburga i dostosowanie 

iż „często bitwę wstrzymywano, by dać przejść 

kobietom i dzieciom”, operował czasem przeszłym. 

Gdyby rzeczony Marszałek uwzględnił 

pozostałe czasy, do tragedii by nie doszło. 

złamali jej nos. Winę za ten czyn ponosi Zwycięzca 

Wojny Roku Dwudziestego. Mówiąc, 

okolicach policyjnej hali sportowej świeżo 

ułożoną kostką brukową obrzucili wietnamską 

jadłodajnię, a na wysokości aresztu śledczego, 

wyrwali nastolatce aparat komórkowy i 

są przyzwyczajeni do otwartego wypowiadania 

swych uczuć”. Wyrazili i poszli dalej. W 

Zapewne wzięli sobie do serca słowa Męża 

Stanu, że „pochodzą z kraju, gdzie ludzie nie 

na Alei Marszałka i Wodza pokroiło nożykiem 

kurtkę licealisty wraz z owym w środku. 

na kolorowej trasie można spotkać spacerowiczów. 

Niedawno sześciu młodych piechurów 

kiedy ruch samochodowy się zmniejsza, a zachodzące 

słońce urokliwie łamie na dachach, 

15

16 

lecz przecież dopuszczalnego, marszu boso... 

Miejsce, gdzie się kierowałem, wymagało zachowania 

schludności i jeżeli już butów styczniowych, 

to przynajmniej całych. 

jak i temperatura, upoważniały do przewieszenia 

trepów przez ramię i awangardowego, 

głową. Cóż z tego, że dziurami wdzierało się 

świeże powietrze, cóż po tym, że pora roku, 

chwili trzasnął trzewik drugi. Ogarnęła mnie 

rozpacz, a Xawery pokiwał ze zrozumieniem 

ofierze mszy świętej, w chwili, gdy ksiądz w 

kościele Serca Jezusowego wygłaszał krzepiące 

słowo Pana, a skupiona dziatwa ciągnęła 

w cieniu obelisku papierochy, właśnie w tejże 

dziewcząt i chłopców, którzy opuszczali progi 

swych porządnych domów, by uczestniczyć w 

rozleciały się trzewiki. Tak więc, w chwili, 

kiedy mijałem miejsce niedzielnych spotkań 

Szubienice musiał bardzo, przy tym szybko, 

potrzebować pieniędzy. Być może jemu też 

talną rzeźbę dłuta Xawerego Dunikowskiego. 

Pomyślałem, że autor wielkiego Pomnika 

Wdzięczności na Placu Armii Czerwonej, 

znanego wśród młodzieży licealnej jako 

sprawił. Dochodziło południe, temperatura 

gwałtownie szła w górę. Minąłem monumen- 

Już, już, wracam do tego, jak nie zostałem 

poetą i szedłem do człowieka, który to

czości. Z pokorą chłopa, którego już poznaliście, 

podałem redaktorce maszynopis. Wiel- 

Najwyraźniej redaktorka dotrzegła od razu we 

mnie twórczy umysł. Kazała usiąść na mięciutkim 

fotelu, poprawiła loki i poczęstowała 

mineralną. Potem poprosiła o próbkę twór- 

Przyjęty zostałem uprzejmie, by nie powiedzieć 

serdecznie. Uścisnęliśmy sobie prawice. 

życiowej. O ładniutkiej asystentce nie wspomnę. 

strony, te włochate dywany utwierdziły mnie 

w przeświadczeniu o słuszności wyboru drogi 

chałupę i patrzy na wzbierające na horyzoncie 

chmurzyska. To sobie wyobraźcie. Z drugiej 

debiutant nie ma pokory, we mnie wtedy była 

pokora. Jak u chłopa, co rano wyszedł przed 

jeszcze całkiem do rzeczy. Jeszcze raz obleciałem 

wzrokiem dywan. Nie wiem, jak wyglądały 

ściany, zrozumcie mnie, nie miałem 

odwagi unieść głowy. I to wcale nieprawda, że 

stanąłem przed drzwiami do gabinetu redaktorki 

lokalnego pisma kulturalnego. Kobiety 

dra spodnie, czy sunę po miękkim dywanie 

dostatecznie płynnie, na tyle, by obserwująca 

mnie ładniutka poetka-asystentka nie zauważyła 

tych cholernych dziur!? Purpurowy 

Idąc przez elegancki hall, zastanawiałem 

się, czy dostatecznie nisko opuściłem na bio- 

17

18 

wtedy zrozumie, jak bardzo ją kocha. Zostawi 

chichoczących kolegów i wyjdą razem, objęci, 

go chce widzieć ona. No i widzi. Cierpliwie, w 

milczeniu czeka, aż chłopiec na nią spojrzy. A 

a vis ukochanego. Zbłąkany rycerz jest już trafiony. 

Nieprawda! Zmęczony, zamyślony, tak 

alkoholowy nie ma szans. Zatem, w trzynastej, 

pechowej zwrotce, z sercem bijącym siada vis 

zwrotki trud zostaje nagrodzony! Śledząc wybrańca 

odkrywa, że wieczory trawi on na dysputach 

z kolegami, usta wyśnione studząc piwem. 

Jej miłość może wszystko. Nawet nałóg 

dłużej biega, tym mocniej jest przeświadczona 

o trafności swego wyboru. Około dziesiątej 

niu. Jej bieg jest przetykany barwnymi wizjami 

tego, co będzie kiedy już go dopadnie, kiedy 

zajrzy mu w błękit oczu, z których uczucie 

wyjdzie całe. Dziewczyna w moim wierszu, im 

chłopak? Mijają się czasem w przejściu podziemnym, 

to wszystko. On nie wie o jej istnie- 

czyny zakochanej w nieznajomym młodzieńcu. 

Składała się z kilkunastu zwrotek, w trakcie 

których dziewczyna biega po deszczowym 

Olsztynie, próbując się dowiedzieć, kim jest 

wracał spokój. Ona zanurzyła się w lekturze. 

Była to rymowana historia pięknej dziew- 

kie wrażenie zrobił na mnie stół, pod który 

skwapliwie skryłem dziurawy bucior. Wolno

pod wrażeniem trafności uwag. 

coś o onomatopejach, aliteracji, odwoływała 

się do uniwersum. Po chwili znajdowałem się 

mówić. Początkowo wolno analizowała tekst, 

nawiązywała do tradycji literackiej, mówiła 

po połówce? Hmmm. Redaktorka wzięła butelkę 

mineralnej, wydudniła połowę i zaczęła 

ulgę, ciężko jest być samemu twórcą, co innego 

dwóch. O, to zupełnie inna sprawa. Odpowiedzialność 

za słowo rozkłada się na pół. Na 

połowę? Nieważne. A może jednak po pół, 

po mineralną. Przez chwilę patrzyła na ściany, 

być może żegnała się z nimi, bo oto zrozumiała, 

że człowiek siedzący naprzeciwko 

wkrótce zajmie jej miejce. A może poczuła 

noga kolegi jej wybrańca. 

Redaktorka skończyła czytanie, sięgnęła 

odprowadza go wzrokiem, który teraz kieruje 

pod stół, między uda, gdzie usadowiła się 

mu na więcej. Tylko jemu! I tak sobie siedzą w 

tym spisku, jego nogą złączeni, budują szczęście 

do chwili, kiedy On wstaje gwałtownie 

i zataczając się rusza do toalety. Dziewczyna 

nie spojrzy, tylko ta noga jego zakochana tak 

lezie... Głuptas, przecież kiedy wyjdą, pozwoli 

acz czule, po jej kostce, kolanie. Jak podąża! 

Tfu, jak pożąda! Jaki nieśmiały! Nawet na nią 

przejęci. Prawda, że pięknie? Chłopiec już to 

też zrozumiał, bo noga jego wędruje wolno, 

19

20 

na Alei Zwycięstwa. Oblała wodą z butelki 

pierś. Padła wymęczona w fotel, a ja zrozumiałem, 

że tych dywanów to ona mi nie odda. 

W życiu. 

perpektywy osoby trzeźwej - waliła redaktorka 

pisma literackiego jak Rosjanie z pepeszy 

O tym, że świat jest pijany, trzeba pisać z 

- 

życiową. 

prawdę jakąś zwykle sobie 

jego słowo uczeń wygląda z perspektywy osób 

trzecich bardzo estetycznie i krzepiąco. Młodzi 

ludzie powinni okazywać więcej pokory w 

relacjach ze starszymi ludźmi, noszącymi w 

nieprzystojne. No więc, redaktorka sadziła 

kurwami, a ja przytakiwałem ze zrozumieniem. 

Zawsze potakuję ze zrozumieniem. 

Uważam, że sytuacja nestor i łowiący każde 

wcześniej zaznaczyłem, to ja w tej opowieści 

będę używał słów powszechnie uznanych za 

Krzyczała tak z dobrych dziesięć minut. Nie 

będę przytaczał tego, co wrzeszczała. Jak już 

budy z tanim winem, w trakcie pisania trzeba 

myśleć, to jest, panie, bełkot! 

resztki platynowych loków - wtórność pod- 

targając się darła - - myślowy! 

Bałagan 

jętej tematyki! Rymy częstochowskie! Klęską 

naszej literatury jest pisanie z perspektywy

wyglądają na wietrze jak koniki polne, o klęczącym 

wikarym ukradkiem wiążącym sznu- 

nad ranem wódką, o ludziach spuszczających 

na sznurze trumnę, którzy w swych pelerynach 

korytarz nie zmieści. Wreszcie, zrezygnowany, 

kopnąłem drzwi i ruszyłem do windy. Zjechałem 

na parter i wszedłem do Androbanii. 

I gdy myślałem o grabarzach grzejących się 

sztywnych czterdzieści kilogramów dobra absolutnego, 

bo żadna trumna się w tak wąski 

zapomnę, że w dłoni ściskam torbę podróżną, 

że zaraz pojadę znieść po krętych schodach, 

a ja wtulę głowę w tego jej wytatuowanego 

gada, płaza, nieważne zresztą i przez chwilę 

łem ból w dłoni od walenia w pilśniową płytę. 

Uszy wypełniały mi słowa ojca: „Twoja babka, 

którą tak kochałeś, dzisiaj umarła”. I dalej 

tłukłem pięścią, wierząc, że się drzwi otworzą, 

na Żołnierskiej i nie czekając na windę pognałem 

pięć pięter pod drzwi jej pokoju. Czu- 

którą tak lubiłem głaskać. O tym, jak miesiąc 

wcześniej, rozpalony wbiegłem do akademika 

wolicie, Kaiserstrasse. Sunąc wolno w stronę 

Dworcowej, dawniej Kaliningradzka, a jeszcze 

dawniej to strach gadać, rozmyślałem o 

mojej Marzence. O jej jaszczurce na udzie, 

Pożegnaliśmy się jakoś w biegu, wyszedłem 

na Dąbrowszczaków, dawna Stalina lub, jak 

21

22 

I jeszcze coś wam powiem. Zawsze daję 

ludziom rzeczy, których zupełnie ode mnie 

głowę poezją. Mam to w najgłębszym zagłębiu. 

Marzenkę zresztą też. 

nie pozwolą, by tacy jak ja zajęli ich miejsce. 

Dlatego, moi mili, przestałem zawracać sobie 

o nią skamlała. Nic gorszego jej ofiarować nie 

mogłem. I napisałem o tym. Sami przyznajcie, 

czy to był głupi pomysł? Ale zawistni są 

wszędzie. Redaktorzy pism literackich nigdy 

niej żebraczkę biegającą za jednym z tych alkoholików, 

by obdarowała go swą miłością, by 

i ich reeboki są tylko narzędziem w udach jej 

fantazji? I stałem się spokojny. I uczyniłem z 

podziw. Bo jeśli wie! Jeśli to ona jest panią 

tego stołu. Jeśli te bezrozumne czerwone gęby 

słabo, przytrzymałem się framugi. Patrzyłem 

na tę scenę, a odraza ustępowała miejsca zazdrości, 

a zazdrość przechodziła w ciekawość. 

Czy ona wie? Nagle, z ciekawości zrodził się 

jego kolega pchał nogę między rozchylające 

się uda. Pod stołem leżał but. Zrobiło mi się 

ce, w tejże chwili dostrzegłem moją Marzenkę. 

Siedziała rozbawiona w kącie sali. Prowadziła 

swobodną rozmowę z chłopakiem obok, 

co chwila głośno się śmiejąc. W tym czasie 

rowadło, o dzieciach biegających wokół kikuta 

krzyża i odlewających z wosku zniczy rękawi-

dzielnych. Jak Winnetou? Ups! Kiedy sięgnąłem 

do kieszeni po pieniądze, uśmiechnięty 

świecie, którą znała redaktorka, a której ja nie 

posiadłem. Wierszy o ludziach pracowitych i 

kierunku kiosku. Zapragnąłem poezji wysokiej, 

poezji trzeźwej, abstynenckiej. Prawdy o 

tak, sam z siebie, często odpina i trzeba by 

zmienić bransoletę. Wysiadłem i ruszyłem w 

go chłopca, staruszkę walczącą z harmonią 

drzwi, za którymi skrył się zegarek. Niedźwiedzia 

z głupim uśmiechem, tłumaczącego 

ludziom, że ten zegarek rzeczywiście mu się 

niedźwiedź, rozgarniając na boki pasażerów. 

Zalanego krwią, uciekającego cygańskie- 

ciosy niedźwiedzia. Myślałem o klęsce mojej 

poezji patrząc, jak usatysfakcjonowany kierowca 

wreszcie zwalnia blokadę drzwi. Widziałem 

na schodach zegarek, którego szukał 

lusterku akt bandytyzmu i z godnym podziwu 

refleksem zatrzasnął drzwi przed uciekającym 

chłopakiem. Słyszałem płacz tulącego 

się do matki, przerażonego dziecka. Kolejne 

młodego Cygana tłuczonego przez pijanego 

niedźwiedzia. Kierowcę, który obserwował w 

nie oczekują. A żeby tak już całkiem temat 

poezji i mojego z nią krótkiego mezaliansu 

zakończyć, to po wyjściu z redakcji wsiadłem 

do miejskiego autobusu. Widziałem 

23

24 

też pięćdziesiąt złotych, zawrotną sumę, za 

którą nawaliłem się w pobliskim Andergrancie 

- dawniej schron atomowy. Jak bonie dydy, 

tak było! 

lecz wygląda jak gdyby czymś było. 

Słowo daję, tak mi powiedział. Pożyczył mi 

żesz pisać wiersze, w których jedno słowo wypływa 

z drugiego, co wprawdzie jest niczym, 

Jeżeli nie masz nic do powiedzenia, mo- 

- 

rzekł: i serdecznie mnie objął Goethe, gang 

nościami. A kiedy dotarłem do skrzyżowania 

Kołobrzeskiej z Dworcową vel Kaliningradzką, 

stało się coś, w co mi nie uwierzycie. Stała 

się jasność, a zza kiosku wyszedł Johann Wolf- 

łyby mnie, moje nowe obuwie, a także administrację 

akademika, której zalegałem z płat- 

swe odciski. Biłem czołem szczęśliwy, wszak 

zwolniony z wyrzutów sumienia, jakie gnębi- 

śledczego. Chwaliłem Pana, że uwolnił mnie 

od pieniędzy, jakie pewno byłbym dostał za 

ścian, ciągałem wiadra ciężkie gruzem, okazał 

się być dealerem narkotykowym i trafił do 

o mojej Marzence. Patrząc na dziurawe buty, 

czułem wstręt do swojego materializmu, potrzeby 

luksusu. Dziękowałem Bogu, że człowiek, 

któremu przez sześć dni darłem tynk ze 

sprzedawca zasunął mi przed nosem rolety. 

Myślałem o prawdziwej poezji, rwąc wiersz

dodatek ta inflacja... Leo był zrozpaczony, bo o 

ile karakan grać w piłkę może, to wyrywać laski 

się inflacją szalejącą w kraju. Również rodzina 

Leo takiej forsy nie była w stanie wysupłać. Na 

w kapeluszu. Niegodziwi Millionarios odmówili 

wyłożenia kasy na leczenie chłopaka. Zasłonili 

To ich niedobór zahamował prawidłowy rozwój 

Leo, który zatrzymał się na metrze czterdziestu 

chciał inaczej. Chytrzy Millionarios odkryli, że 

chłopcu brakuje w kościach pewnych hormonów. 

pazerne łapy po młodziutkiego Leo wyciągnęli 

Los Millionarios z River Plate. Leo był wniebowzięty, 

poranne wstawanie nie poszło w gwizdek. 

Tyle że, jak to czasem bywa, przewrotny los 

geniuszu niosła się z hukiem porównywalnym 

odgłosom bitwy o Falklandy. Bardzo szybko swe 

kolesi z Newell’s Old Boys, którym cynk o małym 

dał brat Lionela – Rodrigo. Fama o młodocianym 

lat cudowne dziecko futbolu zaczęło zdobywać 

bramki dla rzeczonego klubu, a nieco później dla 

kołdrę i ciągnął go na boisko niewielkiego klubu 

Grandoli w mieście Rosario. Już w wieku pięciu 

piłkarski. Jego ojciec, kochający acz surowy Jorge, 

każdego ranka zdzierał z zaspanego dzieciaka 

dwojgu imion Lionel Andres. Chłopiec, odkąd nauczył 

się chodzić, przejawiał nieprzeciętny talent 

Jedenastka. 

Dziewiętnaście lat temu urodziło się dziecko o 

25

26 

odpowiedział krótko acz stanowczo Leo. Moim 

marzeniem i celem jest gra dla reprezentacji Polski. 

Dla narodu, z którego wyszedł Ojciec Święty. 

oczywiście mowa, przyszli hiszpańscy działacze, 

by namówić go do gry w ich reprezentacji. Nie, 

pięćdziesiąt milionów eurosiów, ma fajną brykę 

i chałupę pod miastem. Sam Boski Diego Maradona 

namaścił go na swego następcę. 

Ostatnio do Lionela Leo Messiego, bo o nim 

i miał na te spotkania środki finansowe. Do tego 

sława, jaką gwarantują zachodnie media, pomogła 

pozbyć się kompleksu karzełka. Tak twierdzi 

przynajmniej Leo. Obecnie piłkarz jest wart sto 

Dobre, szwajcarskie środki szprycujące wyciągnęły 

go o trzydzieści centymetrów. Leo mógł teraz 

spokojnie spotykać się z pannami. A że, przy 

okazji, strzelił trzydzieści siedem brameczek, to 

do końca chyba jednak, bo Leo zastrzyki podawał 

sobie sam. Zdaje się, że chodziło o zaufanie. 

z dworca poszedł na swych krótkich nóżkach do 

prezesów FC Barcelona. To, co im pokazał, musiało 

zrobić na nich wrażenie, bo wyłożyli kasę 

na zastrzyki, pastylki i co tam było potrzeba. Nie 

z takim podłym wzrostem już nie bardzo. Miał 

już trzynaście lat, domyślał się, co w trawie piszczy. 

Zdesperowowany Leo spakował torby i opuścił 

Argentynę. Wylądował w Katalonii. Prosto

dziedzictwie symbolizmu bejgijskiego i oczywiście 

francuskiego, dążącego do usunięcia 

stę, przydałem fizyczności temu, co dzieje się 

w sferze duchowej. Poprzez swe proste działanie, 

osiągnąłem efekt maksymalnej ekspresywności. 

Nie mogę przy tym zapominać o 

jest deformacja. Tendencja intelektualna doprowadzi 

mnie do abstrakcji. Siadając na pa- 

czas z nią łaziłem, a teraz posadziłem na niej 

tyłek. Ciekawe, czy powstała plama jest natury 

ekspresjonistycznej? Można by ją przecież 

określić jako formę, której punktem wyjścia 

mojej mapie nazywa się on A8. Coś gniecie. 

Macam miejsce dłonią. Pasta do zębów. Cały 

czołgam. Ale to dopiero od jesieni, jest przecież 

czerwiec. Chociaż dopiero ósma, słońce 

pali planetę. Majty skwierczą za domem, 

w ogrodzie. Siadam na krześle w kącie. Na 

z bieliźnianego sznura. Sunę dalej. Między 

luźno zwisającą parującą odzieżą prawie się 

do ściany. Łazienkę mam w suszarni. Wanna, 

umywalka, sraczyk, kuchenka gazowa, lustereczko, 

pralka Frania. A wszysko to rzucone 

na siatkę kartograficzną mapy sztabowej 

A Maks Beckmann znowu wraca. Tak jak i 

jego stuszczeblowa drabina. Krążę. Od ściany 

Radosne Rytmy 

27

28 

piwnicy. Gdy wychodzę na świat, staję się innym 

człowiekiem. Gim – NA - styka, Metalo 

- PLA - styka i MU - zyka. Święta Trójca 

mojego ojczulka. 

Gim - NA - stykę, Metalo - PLA - stykę, 

kto teraz akcentuje? Ja robię to tylko rano, w 

piłka w grze. Polska, Polska wygra mecz! 

Zapytacie, dlaczego ja tego słucham? Przecież 

mogę wyłączyć, pokręcić gałą. No po co? 

A pamiętacie ulubione zajęcia mojego ojca? 

na, że przy okazji dzisiejszego meczu w Dortmundzie 

odbywa się sześćdziesiąta szósta rocznica 

pierwszego transportu Polaków do nazistowskiego 

obozu śmierci w Auschwitz. Ole, ole, 

pierdolca: 

Francuska Agencja Prasowa Aefpe przypomi- 

drabinę! Tyle, że to nie takie proste. Pozbyć 

się, jak ole, oleee! Posłuchajmy przez chwilę 

do przypadku. Pięść, lecz w nocniku. Dlatego 

żegnam pana, panie Beckmann, pana i pańską 

człowieka wzniesiona przeciw oszalałemu 

niebu, jak powiedział Yvan Goll. A nie powinno 

być goool?! Sztuka, moi mili, której 

nazwa brzmi gadulstwo. Dorobienie ideologii 

przedmiotu i skupieniu działań na tworzywie. 

Uczuciowa tendencja to z kolei wybuch tłumionych, 

gwałtownych pasji. Te wykrzywione 

grymasy na mojej dupie! Pięść bezsilnego

wsze wychodziło inaczej, nie tak jak miało. To 

zanymi po łokcie, słuchaliśmy kuchennych 

rozmów ojca i jego drużyny. Tematem dyskusji 

zwykle były pieniądze i ich podział. Niby 

wszystko było ustalone wcześniej, ale rano za- 

w jedną lepką bryłę. Wygrzebywaliśmy pazurami, 

co tam komu pasowało. Z łapami uma- 

błyskawicznie na zawartość torby napchanej 

słodkościami. Słowo „napchana” jest jak najbardziej 

na miejscu. Podczas zwykle niewygodnej 

podróży różne gatunki ciast zbijały się 

na stół cudownie pachnącą torbę. Całował nasze 

czoła, odpływał do kuchni. Rzucaliśmy się 

rozsiadali się w kuchni. Ojciec zaś wkraczał 

do pokoju, który dzieliłem z braćmi, i stawiał 

muzyczna Radosne Rytmy, wracała po całonocnym 

koncercie. Ściślej, po weselu. Muzycy 

ramiona, rozluźniali krawaty, wolno, ciężko 

wspinali się do naszego mieszkania. Grupa 

kolorowych cieczy i dziur wypalonych żarem 

papierosowym. Przewieszali je przez omdlałe 

martwych oczu wyłuskiwałem te najdroższe, 

należące do mojego ojca. Mężczyźni ściągali 

identyczne marynarki, które wprawny 

obserwator mógł rozróżnić po ilości plam z 

Każdego niedzielnego przedpołudnia pod 

naszą kamienicę wtaczała się trzeszcząca nyska, 

z której, z niemałymi problemami, wytaczali 

się umęczeni mężczyźni. Z kłębowiska 

29

30 

czasem do siebieeee. 

Na to Pan Władek schodził do srebrnej nyski 

i przynosił werbel, i pałeczki, zaczynał wystukiwać: 

Przez ulice szerokie jak rzeka, uśmiechamy się 

Znamy się tylko z widzenia, a jedno o drugim 

nic nie wieeee. 

Wtedy ojciec ściągał, wiszącą obok miniaturowej 

kolczugi, gitarę akustyczną i zaczynał: 

koniec trzaskała drzwiami, obrażona Bóg wie 

na co, i szła do matki. Naszej babki. 

w kółko matka. – co tydzień to samo! 

Żadnego zrozumienia dla wysiłków ojca. Na 

- 

Mam tego dosyć, rozumiesz! – powtarzała 

forsę, a my ciasto. Tylko ojciec był stratny 

przez te poranione palce. 

Ryczał ojciec w spódnicę żony. Słuchaliśmy 

z rozwalonymi gębami pełnymi kremu rozpaczliwej 

tyrady ojcowej, nie mogliśmy zrozumieć 

nadąsanej matki. Dostawała przecież 

me palce, całe w ranach! Jak ja was teraz będę 

utrzymywał?! 

Kochana moja, kochanieńka, popatrz na 

- 

jęczeć. 

zaczynał i kolana na nią przed 

Władziu dostał stówę za mało, to Rysio dwie 

za dużo. Trwały negocjacje, podlewane weselnym 

trunkiem. Kiedy już wreszcie wszystko 

było jasne, ojciec niósł matce pieniądze. Padał

czemu zwane przez brata Wehrmachtem, wykombinowały 

ten kawałek o tych, co o sobie 

I jeszcze coś wam powiem, to nie Czerwone 

Gitary, tylko Radosne Rytmy, nie wiedzieć 

o Sisters of Mercy. Dostawiłem ucho do ściany, 

oparłem nogi o klawisze i słuchałem Go. 

podłodze w pokoju pełnym muzyki, której 

nie mogłem usłyszeć. Wtedy za ścianą usłyszałem 

cichy dźwięk, słowa, całe zdania. U sąsiadki 

siedział Tomasz Beksiński, opowiadał 

gniazdka kabel radia, w połowie audycji muzycznej, 

i cisnął radio za okno. Siedziałem na 

matka nie słuchała. Kiedy długo nie wracała, 

wył do ściany. A któregoś niedzielnego wieczora 

wpadł do mojego pokoju, pełnego gitar, 

syntezatorów i wzmacniaczy. Wyrwał z 

Słuchaliśmy z umazanymi gębami, słuchali 

też sąsiedzi nasi, zadumani, w oknach. Tylko 

przez ulice szerokie jak rzeka, uśmiechamy się 

czasem do sieeeebie! 

Znamy się tylko z widzenia, a jedno o drugim 

nic nie wie, 

czyli gitary w ilości sztuk dwie, i niewielkie 

wzmacniacze. Chwilę mocowali się z kabelkami 

i na komendę wydaną przez ojca, chociaż 

umęczeni, wesoło zaczynali: 

Na to Pan Rysio i Pan Leszek również 

opuszczali nasze mieszkanie, i po chwili tasz- 

31

32 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

Najroztropniejszy! 

Przesławny! 

- 

prąd. 

u mnie na okrągło. Nawet jak wychodzę, tylko 

ściszam, żeby się gospodarz nie pieklił, że 

Rozumiecie teraz, a może i nie, dlaczego 

nie wyłączę tego cholernego radia, które gra 

Babcia Majowa 

później. 

Najczystszy! 

Najsprawiedliwszy! 

Głowo! 

Troskliwy! 

Żywicielu! 

Przeczysty! 

Oblubieńcze! 

Światło! 

ojca, pewno zapomnieli, że ich wyrodny syn 

od paru godzin jest trzydziestolatkiem! Ale to 

pokonana? Tak przy okazji domu rodzinnego, 

koniecznie muszę zadzwonić do matki i 

to może dlatego, że kompania ojca wyruszała 

w bój elegancka i pachnąca, a wracała zawsze 

nic nie wiedzą. I gdy ktoś wam wciska, że jest 

inaczej, to mu nie wierzcie. A ten Wehrmacht,

odziną na wesele gdzieś hen, w białostockie. 

Babcię Majową wyposażył w pełną lodówkę, 

do na wysokosiech. Babcię Majową poznałem 

kilka miesięcy temu. Gospodarz wyruszył z 

To Babcia Maja z pięterka, a raczej z parteru. 

Doszło do tego, że horyzont urósł dla mnie 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

Gładzący! 

Mężu! 

Orędowniku! 

Postrachu! 

Patronie! 

Pociecho! 

Nadziejo! 

Podporo! 

Rodzino! 

Opiekunie! 

Życie! 

Wzorze! 

Pracujący! 

Ozdobo! 

Miłośniku! 

Cierpliwości! 

Najwierniejszy! 

Zwierciadło! 

Najposłuszniejszy! 

Obrońco! 

Najmężniejszy! 

Stróżu! 

33

34 

Oto jest brama Pana 

Przez nią wejdą sprawiedliwi. 

grzecznie, poprosiłem. Było nie było, czułem 

się w obowiązku. – Słyszy mnie Babcia Majowa? 

Zajrzałem przez dziurkę na klucz, w środku 

ciemno, trudno poznać, czy faktycznie modli- 

Babcia Majowa otworzy – stanowczo, ale 

- 

łóżkiem. 

pod się ła 

Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości 

Wejdę przez nie i podziękuję Panu. 

chyba nasłuchiwała, znowu, z większą jakby 

werwą, rzuciła: 

spod łóżka. Zapukałem. Babcia Majowa zaryglowana 

w izbie na chwilę przerwała modły, 

Ale nie tylko to wiodło mnie na pięterko. 

Za ścianą Babcia Majowa odmawiała modlitwę 

wieczorną, świąteczny hymn dziękczynny. 

Głos miała wątły i płaski, jakby wydobywał się 

Trzeciego dnia postanowiłem odwiedzić 

babcię. W końcu szlachetność zobowiązuje. 

Pan zajrzy - usłyszałem. 

- 

opelka. 

odpalił i 

funkcjonalnego pampersika, pochował zapałki, 

rozejrzał po dorobku życia, przeżegnał się

sobie popsuje od tych ciemności. 

- 

ka? 

Ale ona jakby nie słyszała: 

- 

Dziękuję Tobie, żeś mnie wysłuchał 

I stałeś się moim Zbawcą. 

- 

Gdzie Babka wsadziła klucz? Słyszy Bab- 

nadejście odliczała modlitwami. Wróciłem do 

drzwi. 

siedziała głodna. Najwidoczniej o tym zapomniała 

i pomyślała, że rodzinka chce ją zamorzyć 

głodem, zabarykadowała się więc w 

izbie i czekała na koniec, którego niechybne 

wnętrzu, na boki, sterczały oblodzone druty. 

Babcia Majowa skitrała gdzieś żarcie, a teraz 

okazja była wyborna. Wszystko by poszło na 

Babcię Majową i na jej dziewięćdziesięcioletni 

apetyt. Mnie jednak do oszronionej lodóweczki 

kierował obowiązek. Szarpnąłem. We 

żeby wyciągnąć łapy po cudze, skorzystać z 

okazji! O, co to, to nie! Chociaż, faktycznie, 

Już miałem zstąpić do swej samotni, ale coś 

podkusiło mnie, by zajrzeć do lodówki. Nie, 

się od dziurki pod klamką. Gada, znaczy się 

żyje. 

Jak Babka Majowa chce – zły odkleiłem 

No, otworzy Babcia, tak nie można. Oczy 

35

36 

nie. Swe gówniane życie chciała zakończyć z 

podniesioną głową. W swych rachubach zapomniała 

o rodzaju oręża, jaki sobie wybra- 

Babcia Majowa postanowiła odejść ze świata 

śmiercią męczeńską, głodową. Tragicz- 

Wiedziała, że przenigdy go stamtąd nie wydobędzie. 

Wcześniej przekręciła zamek... Bo 

lata harówki, wyrzeczeń, niewdzięczności rodzinnej, 

lata ustępstw i poniżenia. Zrozpaczona, 

zatykając nos i płacząc, wyrwała klucz z 

zamka i cisnęła go w cuchnące ekskrementa. 

jej w twarz gorycz samotności, bezsilności. Z 

nocnika na chałupę rozlazły się te wszystkie 

biało jej to zainteresowanie. Ktoś ją dostrzegał, 

myślał o niej. A tu usrało się. Znudziło, opatrzyło. 

Nocnik pełen po brzegi. I kiedy rano 

uniosła szmatę, wraz ze smrodem buchnęła 

okrywającą nocnik. Od trzech dni nikt nie zaglądał 

do staruszki, zapomniano o niej. Schle- 

swe źródło wzięła w jej obrzydzeniu do świata, 

jakie poczuła tego ranka unosząc szmatę 

W swym umiłowaniu do scen dramatycznych 

pomyślałem, że tragedia Babci Majowej 

Stało się to przez Pana 

I cudem jest w naszych oczach. 

Kamień odrzucony przez budujących 

Stał się kamieniem węgielnym.

wali przez okno, bo okno rozwalone było na 

oścież, łuna księżyca głaskała mi twarz. Za to 

potem straciłem przytomność. 

Obudziłem się, z bólem skroni, bo wyrżnąłem 

w taboret. Staruszka zniknęła, może faktycznie 

święci ją wpuścili do siebie? Może po- 

za klamkę do nieba, z rozpędem runąłem na 

drzwi, wpadłem z nimi do pokoju. Od cięż- 

Czy to ty Święty Piotrze? 

- – usłyszałem, a 

głowie. w się mi zakręciło smrodu kiego 

Szarpnąłem jeszcze raz za klamkę. Cofnąłem 

się kilka kroków. A kiedy babka chwyciła 

trzymając się poręczy anielskiej, zbliżała się 

do Wrót Piotrowych... 

obłoków, po serpentynie błyszczącej, z głową 

zadartą, z uśmiechem ciepłym. Powolutku, 

z niczym nieporównywalnego. Widziała siebie 

kroczącą ufnie po stopniach z błękitnych 

słodkawo, błogo. Siedząc pod obrazem Trójcy 

Przenajświętszej doświadczała ekstazy, stanu 

to, co postanowiła, może być grzechem, ale 

opary wnet wyparły obawy. Było jej dobrze, 

niał coraz bardziej izbę. Lecz wizja smutnego 

zejścia i zarazem wejścia w grono istot czystych, 

zbawionych, dodawała jej sił, zatykała 

nozdrza. Przez chwilę tylko pomyślała, że 

ła na zadanie decydującego szarpnięcia. Póki 

co, ciągnęło ją na wymioty, bo smród wypeł- 

37

38 

minionych sześciu dni w cotygodniowym cyklu. 

Refleksją nad marnością rzeczy, nad roz- 

leży pamiętać, że wtorkowy wieczór, poprzedzający 

to wydarzenie, jest czasem oczyszczenia. 

Rozstania ze wszystkim, co zbędne. 

Krytycznym rozrachunkiem z dokonaniami 

wie suche, a powietrze już czyste. Jest przecież 

środa, czyli dzień wywozu nieczystości. Na- 

dzisiejszy wieczór. No, teraz mogę wyjść. 

Ranek jest wyjątkowo słoneczny, pranie pra- 

Lustereczko powiedz przecie, co ma Tadzio 

na grzbiecie? POLSKA. Polskaaa, biało-czerwoni, 

Polskaaa biało-czerwoni! Wczoraj kupiłem. 

Cztery dychy w Uranii. Specjalnie na 

dziewięć na cycu prawym, a orłem w koronie 

na cycu lewym. Jeszcze na chwilę do lustra. 

Wychodzę. Ale zaraz, zaraz. Chwilunia! 

Wracam do pokoju, ściągam kraciastą koszulę, 

by naciągnąć na grzbiet nowiusieńką, bialutką 

koszulkę z czerwoną jak spławik cyfrą 

nie będzie kawy do ryła. Trudno, zaspałem, do 

tyrki! 

A skoro się modli, to, moi kochani, jest równiutko 

dziewiąta. A skoro dziewiąta wybiła, 

normalnie zwiała. Jak zwykle zresztą. 

Teraz modli się do swojego patrona Karola. 

smród uszedł, zniknął. Może anioły zabrały 

nocnik razem z Babcią Majową? Ale Babka

aczył zauważyć, ja pracuję! Do wieczora albo 

nocy! Najlepiej czarnej. Adieu! Ale on stoi po- 

to wytłumaczyć w trzech słowach, musiałbym 

stanąć, wolno wyjaśnić. A jak pan, do cholery, 

Czy pan to rozumie? W przeciwieństwie do 

pana, ja pracuję. Wstaję rano, żrę paszę, a potem 

kiwam dziesięć godzin kurewsko ciężko. 

To dlaczego nie mam pieniędzy? Trudno mi 

okna. Paluchem wskazuję na wirtualny zegarek 

zdobiący nadgarstek. Jestem spóź-nio-ny! 

nam obu jest myśleć, że zapłacę. Dobiegam do 

furtki, udaję, że nie widzę jego nawoływań zza 

Jak mu nie zapłacę, to mnie wyrzuci. Ale jak 

mnie wyrzuci, to mu nie zapłacę. Wygodniej 

Zalegam z czynszem. Oddam. Jak Boga kocham! 

Kiedy? Taki stan określa się patowym. 

poraża swą celnością. Chętnie bym posłuchał 

jego innych przemyśleń nabytych drogą empiryczną, 

lecz ostatnimi czasy nasze stosunki 

uległy zaognieniu. Czuję deja vu z akademika. 

tem cały tydzień śmierdzi. 

Powiada gospodarz domu, a jego wypowiedź 

Śmieci trzeba wywalać z korytarza, bo po- 

- 

żył. sobie otworzyliśmy nie znowu 

oznacza całotygodniową walkę o zakup nowej. 

Jest też manifestem optymizmu, przecież 

padem. Rdzewieniem świata. Jest to też czas 

mobilizacji. Lądująca w koszu ostatnia żyletka 

39

40 

różnych porach dnia jak też i nocy. Ostatnio 

znaleźliśmy ją na Placu Jana Pawła, wcześniej 

Patrona Karola. Staruszka od jakiegoś czasu 

szuka swego zmarłego męża. Szuka go o 

mówić. Furtkę zamykamy na kłódkę z innego 

powodu. Jest nim mieszkająca na parterze 

– wysokosiech – dziewięćdziesięcioletnia, 

już poznana, nasza kochana Babcia Maja Od 

życzliwości, szlachetności, miłości bliźniego, 

tolerancji, braterstwa, solidarności. Jesteśmy 

z tego wszystkiego znani, a nasza równie 

znana skromność nie pozwala o tym głośno 

w naszych progach, wszak jako naród znani 

jesteśmy ze swej gościnności, otwartości, 

wizyty włamywaczy, czy ekspertów branży 

dywanniczej romskiej narodowości. Ci pierwsi 

znani są ze swego uporu, więc i tak wlezą. 

Cudzoziemców zaś chętnie przyjmiemy 

Bardzo ważną czynnością jest właściwe zamknięcie 

furtki. Nie idzie tu bynajmniej o 

może jeszcze kiedyś, na początku, jak się pan 

mnie nie czepiałeś. Jak pan człowiekiem byłeś. 

Jak ludzkim głosem mówiłeś, nie beczałeś. 

Beee panu! 

To prawda, że czasem ktoś do mnie zadzwoni, 

lecz ja przecież nigdy w życiu! Do nikogo. No, 

nury, prawie smutny, kreśli w powietrzu jakieś 

znaki. Coś jakby telefon? O nie, nie zapłacę!

miesiąc biorą kasę i wiozą ją do swojej biedy. 

Miło jest mieć świadomość, że są ludzie, któ- 

Piasków, zapierdalają od rana do nocy. Śpią, 

jedzą i piją tam, gdzie zapierdalają, a raz na 

ścianach i dachach Willi pojawili się fachowcy 

od liftingu. Ocieplają, dobudowują kondygnacje, 

prą do niebiesiech, zadaszają dachówkommm. 

Fachowcy przybyli z Kurpiowskich 

Wybudowano te cuda w latach siedemdziesiątych. 

No i piwnice. Piwnice są super. Latem 

w piwnicach jest chłodno, orzeźwiająco, 

a zimą jeszcze bardziej. Ostatnimi czasy na 

dwa pokoje na parterze plus kuchnia i sracz. 

Na piętrze trzy, bo bez kuchni, za to z wanną. 

się na przystanek. Po bokach mam kwadratowe, 

betonowe bloczki. Wille. Ten sam metraż, 

prawie nic nie widzę. Jakiś facet ze skodzianki 

zajechał mi drogę, grozi mi usunięciem kończyn 

chodnych. Wal się. Mijam spoconego 

chirurga amatora łukiem, po omacku, kieruję 

Ulica to asfalt czy inny dywan bitumiczny, 

chodnik ma. Zasuwam w tumanach kurzu, 

jeszcze raz zapięcie, idę Łabędzią, wcześniej 

Krowia Łąka, na przystanek. Jaką tam ulicą? 

Babcia wsłuchiwała się w bicie dzwonu, stała 

mokra od deszczu, w kapciach. Sprawdzam 

Wolność, wcześniej Adolfa Hitlera. Patrzyła 

na ratuszowy zegar, który wskazywał północ. 

41

42 

Albo zapisałby się, przy założeniu, że by umiał 

pisać, do Nowej Partii Patriotycznej i zasiadał 

rybakiem-analfabetą, łowiłby ryby w zbiorniku 

Wolta? Kto wie? Może okazałby się Michael 

łebskim facetem i w rodzinnej Akrze, stolicy 

kraju, dostałby robotę w montowni samochodów? 

przy odrobinie szczęścia, nie dopadły muchy tsetse? 

A może olałby wielkomiejskie życie i został 

nymi w porcie Sekondi-Takoradi nad Zatoką 

Gwinejską? A może poszedłby na całość, przepasał 

biodra płótnem, kupił pług i na północy kraju 

zajął się uprawą prosa i sorgo? Może by go, 

boksytów. A może robiłby co innego? Dźwigał 

worki z ziarnem kakaowym i orzeszkami ziem- 

cedi, jednostki monetarnej Ghany, zarabiałby 

miesięcznie Michael Essien harując w kopalni 

Siódemka. 

Kilkadziesiąt dolarów. Tyle w przeliczeniu z 

gadam? Czekam na szóstkę. 

Młodzież na dzielni mamy sprawną, rosną 

zastępy Dżordanów. Albo Komanczów. Co ja 

Langsee. Przechodzę przez szosę na Morąg, 

staję na częściowo zadaszonym przystanku. 

rzy bez naszego wsparcia zdechną. Z drugiej 

strony, grzeszę ciężko bijąc w klasę robotniczą, 

ostatnio jest nam po drodze. Kamiennej. 

Dochodzę do Bałtyckiej, dawniej Strasse am

wyjął oprawioną w cielęcą, ghanijską skórę, inkrustowaną 

ghanijskim złotem powieść Henryka 

Wiem, powiedział, że z grą w tym Zagłębiu to 

dałem ciała, wybaczcie, zapomnijcie. Tu Michael 

narodowej. Odszedł z niczym. Za to serdecznie 

Essien przyjął polskich działaczy piłkarskich. 

John Agyekum Kuffour przyjechał do Londynu, 

by osobiście prosić piłkarza o grę w reprezentacji 

rewsko bogaty. Kupił tę montownię w Akrze, w 

której miał przykręcać kołpaki. Ale czy jest szczęśliwy? 

Dwa miesiące temu opozycyjny prezydent kraju 

Roman Abramowicz. Michael już nie musi pasać 

krów, uciekać przed muchami tse-tse. Jest ku- 

pomocnik kosztuje dwadzieścia sześć milionów 

funtów, które na niego wywalił rosyjski krezus 

grać w lidze polskiej. Uparty młodzian udał się 

więc do Francji, gdzie znalazł robotę w SC Bastia, 

a potem w Olimpique Lion - mistrzu kraju. 

Ostatnio kupiła go londyńska Chelsea. Środkowy 

chociaż nie bez problemów. Zagłębie Lubin olało 

Ghanijczyka, stwierdziło, że jest zbyt słaby, by 

Michaelem się stało. Życie chłopaka potoczyło się 

zupełnie inaczej. Został zawodowym piłkarzem, 

w Zgromadzeniu Narodowym? A może miałby 

gadane, przemierzał wyżynę Kwahu z kijaszkiem, 

by wśród ludu Akan szerzyć islam? Któż to 

wie? Można przypuszczać tylko, co by z młodym 

43

44 

oczekiwań wobec życia. Nie odwrotnie. Prze- 

zużycie gardła. Nie myślę o żadnej ze znanych 

od wieków form zarobkowania. Mnie, przemili 

państwo, łazi po łbie myśl inna. Zawodowstwo 

rozumiane jako określenie waszych 

fajrant. Nie idzie tym bardziej o czas potrzebny 

nauczycielowi gimnazjalnemu na całkowite 

nie idzie mi o siłę i kąt naporu gumiaka na 

szpadel i wynikającą z tego tytułu dziurę na 

szanowni pasażerowie kwestią zawodowstwa? 

Czasu było dużo. Myśląc o profesjonalizmie, 

się pewną uwagą. Czy jeżdząc pięć dni wte i 

wewte, do roboty i z roboty, czy zajmowali się 

No, jest szóstka, wsiadam. Raptem kilku 

pasażerów. Chciałbym z państwem podzielić 

Autobus linii numer sześć 

Polski! 

Czy w tej sytuacji macie jeszcze jakieś wątpliwości? 

Oczywiście, że zagram na Mundialu dla 

szczerze. Nawet sprawiłem sobie, za kurewsko 

mocne funty, doga żelaznego, suka wabi się Saba. 

Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy”. Nigdy się 

z nią nie rozstaję, wyjąkał wzruszony. Losy Stasia 

i Nel, Kalego i Mei poruszają mą wyobraźnię. 

Osobiście utożsamiam się z Kalim, wyznał

to się biedne sprzątaczki narobią, a tapicery 

siedzeń nałatają! Patrząc na to z drugiej stro- 

grupy, która udała się do Filharmonii na Poranek 

Muzyczny. Bach, na siedzenia. Ho, ho, 

Milowicz, który trzaska niczym bat, ole, oleee! 

I już jesteśmy przy Zespole Szkół. Wsiada 

jakieś sześćdziesiąt pacholąt plus panie 

Jadzia, Władzia, Ania i Hania. Opiekunki 

rozumiecie to? Bo ja nie. A teraz łazi za mną 

ta jego jebana drabina, jak artysta estradowy 

chwałę, gdyż wziął za nią pieniądze. Okazał 

się być zawodowcem. A czy wiecie, ile szmalu 

zgarnął malarz Beckmann za swą drabinę 

do nieba? Nie wziął nic! Ani jednej mareczki, 

jest wiarygodny”, wymyślił mężczyzna syty, 

dobrze odżywiony? Myśl owa przynosi mu 

jest także, że żaden z nas bez zażywania w odpowiednich 

proporcjach snu, mydła i widelca, 

długo dialogu ze światem nie pociągnie. 

Czy wiecie, że hasło „Tylko artysta głodny 

uczy, że świat doskonale obejdzie się bez naszej 

potrzeby ulepszania go. Udowodnionym 

pojawia się potrzeba prawdy, po której zwykle 

następuje śmierć przez zapomnienie. Historia 

cież myślenie oparte na pytaniu: „co ja mogę 

ofiarować światu?”, prędzej bądź później prowadzi 

do rozchwiania nerwowego, ciągot mesjanistycznych, 

a w przypadkach skrajnych 

45

46 

przepędzono, a dobrych? Dobrych przecież 

się nie przepędza. To takie proste. Grupa na- 

sach, zza węgła, w otwartym polu, w ciemnościach, 

skrycie i jawnie gnębili najeźdźców. Najeźdźców 

było dwóch, ale musicie wiedzieć, że 

najeźdźcy dzielą się na dobrych i złych. Złych 

organizację. Rolą tej organizacji była pomoc 

ludziom, którzy, narażając własne życie, w la- 

Dawno, dawno temu, tak dawno, że nie 

pamiętają tego wasi dziadkowie, kiedy przebrzmiały 

wybuchy najstraszliwszej z wojen, 

grupa szlachetnych i mądrych ludzi założyła 

Opowiem Wam bajkę o tym, że warto być 

dobrym, bo dobrzy zawsze mają lepiej. 

mówi, że ona jest w prawie do niemania. 

Moje Drogie Dzieci! 

Pełna kultura. No, co się głupio uśmiechacie? 

A teraz kanarki obsiadły panią starszą, która 

kanarrry to są najporządniejsze kanarrry, jakie 

są. Naprawdę. Powiedzą dzień dobry, dziękuję. 

do wora chrupki. A na następnym przystanku 

kanarrry. Tu muszę wam powiedzieć, że nasze 

potakuje skwapliwie, nic nie mówi, bo by się 

zadławił. Potem wstają i idą szyć, i zagarniać 

ny, bez tych Poranków z Muzyką już dawno by 

te całą fisharmonie zamkli. Tak uważa sprzątaczka 

Pani Zosia, a konserwator Władeczek 

wyciąga z niebieskiego fartucha bułę i żując ją,

Żeby lepiej widzieć przystanki. Wsiadłam 

- 

oczy? kie 

Babciu, babciu, dlaczego masz takie wiel- 

- 

bajki. do Bonus 

Dlatego, moje dzieci, warto być dobrym, bo 

dobrzy mają lepiej. 

tych mądrych ludzi, którzy potrafili odróżnić 

dobro od zła, wzrosła trzykrotnie! 

odchodzili do Herna. Ale nie wszyscy. Członków 

ZBOWiD-u śmierć się nie imała, omijała 

ich szerokim łukiem ze strzałami. Zdarzył 

się cud! Po czterdziestu latach istnienia, liczba 

dobrych najeźdźców. Zwano ich Akowcami. 

Lata mijały, drzewa w Sherwood schły, ludzie 

naszego Robina przyjść po pomoc. Grupa 

nie pomagała tym, którzy chcieli przepędzić 

bojownicy o wolność. Nie przymierzając, jak 

do lasu Sherwood. Ale nie każdy mógł do 

szeregach trzysta trzydzieści tysięcy nieszczęśników. 

Ze wszystkich stron kraju przybywali 

zgłaszali się po pomoc ludzie zagubieni, nieszczęśliwi 

i chorzy. Wkrótce skupiała w swych 

wczasy pod gruszą, renty i różnego rodzaju 

dodatki, które były ludziom potrzebne. Grupa 

czyniła mnóstwo dobra, dlatego wieść o 

niej rozeszła się lotem błyskawicy. Masowo 

kwity na węgiel, zniżki na komunikację miejską 

i krajową, sanatoria dla schorowanych, 

zwała się Związkiem Bojowników o Wygody 

i Dobrobyt. W skrócie ZBOWiD. Załatwiała 

47

48 

Wielkiego Mistrza Zakonu Najświętszej Marii 

Panny Który Dostał Wpierdol. Za cztery 

Grunwaldzkiej, dawna Mohrungenstrasse, 

jeszcze dawniej Ulricha Von Jungingena 

Ja oczywiście mam bilet. Bo kto ma bilet, ten 

jest dobry. Chociaż nie tak dobry jak bohaterowie 

ze ZBOWiD-u, ale i nie najgorszy. 

Szóstka toczy się dalej. Mijam rynek przy 

Koniec bonusa do bajki. 

miasto, tłuc się w przepoconych autobusach 

pół dnia? Czy na Redykajnach nie ma mar- 

Zaoszczędzę dwadzieścia groszy. 

- 

chwi? 

Babciu, babciu, ale po co jechać przez całe 

- 

kapusty. 

główkę i ziemniaków młodych kilo 

dzie Bema, przejdę wiadukt i już będę na rynku. 

Kupię pół kilo marchwi, trzy pomidorki, 

Od dźwigania toreb. Wysiądę przy Ron- 

- 

jęzor? 

Babciu, babciu, dlaczego masz taki długi 

- 

siedzenie. o walki od 

Od ściskania poręczy, od rozpychania się, 

- 

łapy? ne 

na pętli w Redykajnach. Przy pętli w Likusach 

dorwałam szóstkę. Teraz wypatruję przystan- 

Babciu, babciu, dlaczego masz takie moc- 

- 

jedynkę. na się przesiądę Szrajbera, na ku

i wychował nad Zatoką Neapolitańską, przez 

okno co rano oglądał Wezuwiusza. Ischia i Ca- 

- prezesa „Starej Damy”. Czy może przybyli z 

Neapolu członkowie Camorry? Fabio urodził się 

trójki dzieci Fabio Cannavaro widząc przy 

furtce do swego domu w Turynie czwórkę smutnych 

mężczyzn. Zrobił tak, gdyż nie wiedział, 

czy są to ludzie Giovanniego Cobolli Gigliego 

Piątka. 

Andrea! Martina! Christian! - krzyknął do 

- 

Dawaj, babo! 

zając, kolarz Suchoruczenko. I co? I nic. Jajojujejopakupjuju... 

Kurrrrwa! Cztery lata nauki w podstawówce, 

cztery w ogólniaku, studia, pochody, wilk i 

Ja joju pakupjuju. Ja wezmniuju joju. 

- 

raz. Jeszcze 

Da – mówię. 

- – Ja pakupjuju joju ja. 

chcę. że Pewnie, 

No, Pan, wodku chotiesz? 

- 

Wastoczna. 

Madonna, Wschodnia 

Wpierdol. Z kłębowiska postaci wyłuskuję 

Madonnę o wargach oblepionych okruchami 

bułki. Baba rwie ją dłońmi, które pcha to 

w usta, to do torby z ruską wódką, bo to jest 

lata przypada rocznica Wpierdol, zawiązano 

już komitet obchodów sześćsetnej rocznicy 

49

50 

li w drugiej lidze! Sławni, bogaci i podziwiani, 

teraz czuli się oszukani. Jak to Serie B? Początkowo 

Fabio bagatelizował sprawę. Nie wierzył 

w to, co wypisywał rzymski „Il Messagero”, nie 

Ani Juventus w swej stuletniej historii, ani Fabio 

w trzydziestotrzyletnim życiu nigdy nie gra- 

innych grubych ryb. „Gazetta dello Sport” pisała 

o relegowaniu klubu do niższej klasy rozgrywek. 

mówić o katastrofie. Jego Juve i jeszcze kilka innych 

klubów oskarżono o udział w aferze korupcyjnej. 

Namierzono dyrettore Luciano Moggiego, 

szefa administracyjnego Antonio Giraudo i kilka 

ja powiedziałem?! Do chałupy! - Bo i miał się 

piłkarz Juventusu czego obawiać. Sprawy klubu, 

a zatem i przyszłość doskonałego obrońcy nie 

przedstawiały się kolorowo. Można wręcz było 

wzdrygnął się na myśl o neapolitańskiej przeszłości. 

- Daniela! - wrzasnął na żonę. - Co 

do wielkomiejskiego Mediolanu. Stamtąd po 

dwóch sezonach trafił do Turynu. Cannavaro 

seo Archeologico Nazionale? Bycie żołnierzem 

mafii? Spakował torby i wyjechał do uniwersyteckiej 

Parmy. Pograł w tamtejszym AC kilka 

lat, zdobył nawet to i tamto, a potem ruszył 

dły. Może dlatego zaczął kopać piłkę? Jaką miał 

alternatywę? Oprowadzanie wycieczek po Mu- 

pri to nie były jakieś tam turystyczne atrakcje, a 

szara codzienność. Bardzo wcześnie mu zbrzy-

znali. – Boniek! - wrzasnął któryś w desperacji. 

Liczył, że Cannavaro pamięta występy genial- 

nie było, pomagali sobie w każdej najtrudniejszej 

nawet sytuacji. – No, jesteśmy - skinęli głowami, 

bo wydzieranie się nie miało sensu. Poza 

tym włoskiego języka, podobnie jak i innych, nie 

zbaranieli. Niby więzy krwi ich nie łączyły, ale 

jako federacja jakąś tam rodzinę stanowili. Było 

zapewnieniu jej godnej przyszłości – To wy nie 

jesteście z Rodziny? – zapytał. Polscy działacze 

– Szukamy obrońcy dla polskiej reprezentacji - 

wreszcie udało im się przekrzyczeć psy. Cannavaro 

jednak nic nie rozumiał. Myślał o rodzinie, 

która teraz obserwowała ich zza firanek. O 

Może nawet bardziej, bo na płocie wisiało stado 

wściekle ujadających owczarków niemieckich. 

szyli - pomyślał. - To musi być prawda – blady 

Fabio podszedł do furtki. - Czego panowie chcecie? 

- wydukał. - My? - zapytali polscy działacze 

piłkarscy. Byli równie przestraszeni jak i on. 

Tych samych Agnellich, którzy byli akcjonariuszami 

jego Juventusu! Sami siebie by nie stra- 

żarty. Fabio Cannavaro doskonale wiedział, że 

„La Stampa” jest własnością rodziny Agnellich. 

jednak wpadła mu w ręce przy śniadaniu „La 

Stampa”, przeraził się szczerze. To już nie były 

ufał wysokonakładowemu „Corriere della Sera”. 

Nawet „La Repubblica” mogła się mylić. Kiedy 

51

52 

Cannavaro będzie grał w Wiśle Kraków - klubie, 

z którego pochodzą nożownicy. Jeżeli Fabio 

Wtedy polscy działacze zebrali się w kółeczko i 

zaczęli naradę. A po chwili uradzili tak: Fabio 

dostać nożem w cokolwiek! Taki mam warunek, 

inaczej nie pójdę do was, tam! 

– U was, tam, we włoskich piłkarzy rzuca się nożami. 

Mówił mi i pokazywał głowę Dino Baggio. 

Sam widziałem, to nie mówcie, że tak nie 

jest. Ja nie chcę dostać w głowę nożem. Nie chcę 

tylko jeden warunek. – Jaki? - rzucili się na płot 

polscy działacze, tak że przestraszyli owczarki. 

może pokopać piłkę dla polskiej reprezentacji. Co 

mu tam szkodzi. – Dobra - zgadzam się. Mam 

zleci. Zimno bo zimno, ale wytrzyma. Zimno bo 

zimno, ale zawsze w pierwszej lidze. W zamian 

Przybywali przecież z kraju, o którym słyszał to 

i tamto. Gdyby tak zaczepił się w tamtejszej lidze 

na rok, przeczekał, aż Juve wróci do Serie A? 

Tak, to mogło być dobre posunięcie. Rok szybko 

pamiętamy, mieszkał w Neapolu. Coś mu jednak 

mówiło, że ci smutni ludzie mogą mu się przydać. 

jak przez mgłę, bo kiedy Boniek zaczynał grać 

w jego Juve, on miał dziewięć lat. Do tego, jak 

przy sztucznym oświetleniu. – Boniek? - powtórzył 

Fabio. – A, Zibi! - wreszcie skojarzył. Ale 

nego „Kwiatu Nocy”, jak nazywali Zbyszka kibice 

włoscy. A to dlatego, że najlepiej grało mu się

sięcy wolnych sarenek, a po rogach strzałki 

taką mapę jak obrus u mojej babki, który wisiał 

nad kuchnią z fajerkami. Trzynaście ty- 

jest odwrotnie. Herzlich Willkommen! Ruchacze. 

Welcome! Jebacy. Władze powinny zrobić 

młody jeleń gania. Gdzieś czytałem taki wiersz. 

Autor nie mógł być z Olsztyna. Tu, moi mili, 

zalecą tylko na małe dymanko. Sztab ludzi w 

ratuszu głowi się nad wypromowaniem miasta, 

nad zwabieniem jeleni z kasą, a tu trzynaście 

tysięcy sarenek. Ty jesteś jak łania, za którą 

więcej niż chłopców. Tak mówią poważne badania, 

niezależnych statystyków. Przyjeżdżajcie 

zatem do nas wszyscy samotni, nieszczęśliwi. 

Ci, którzy chcą stałego związku, i ci, co 

Katolickim. Musicie wiedzieć, że dziewczyny 

mamy urodziwe i jest ich trzynaście tysięcy 

moją koszulkę z orłem na piersi, to na siedzącą 

obok laseczkę. Dosiadła się jakoś przy Liceum 

Od dłuższego czasu obserwuje mnie postawny 

żołnierz. Patrzy na przemian, to na 

O Pani Marysi Co Dłubała W Nosie 

za, to przecież nożownicy w swojego nie będą 

celować. No i rzucać. 

będzie grał dla „Białej Gwiazdy”, to nie przeciwko 

niej. A jak nie przeciwko, no to za. A jak 

53

54 

sraczce powróciła do żywych. Odwodniona, 

blada i poniżona, po trzech dniach zrozumiała, 

że resztę życia, do którego stosunek tak 

obrazowo przedstawiła w toalecie kawalerki 

życiem, które prócz menopauzy i mojego talentu, 

nie podarowało jej nic nadto, postanowiła 

opuścić swą cielesność i połknęła roztrzęsioną 

garść tabletek. Po burzliwej, całonocnej 

lubi. 

Myślę o innym liceum. W innej części miasta, 

gdzie Pani Marysia Co Dłubała W Nosie, 

wybitny polonista i pedagog, rozczarowana 

i na pęciny koleżanki obok. Mój widok wywołuje 

na jego twarzy jakiś nieprzyjemny grymas. 

Co innego warmińska kózka. O, widać, 

że licealną młodzież katolicką Wojsko Polskie 

kółek w wózkach. Eldorado. Cud nad Łyną! 

A żołnierz ciągle się na mnie gapi. Na mnie 

strzały wskaźników. Hossa. Miód. Chrzciny 

co niedzielę. Markety nie nadążają smarować 

się buhaje opamiętały, zawróciły. A wszystko 

na grubym płótnie, obszyte szlaczkiem. I napis: 

Kto się parzy, temu się darzy. Wzrost gwarantowany, 

po każdym wektorze. Czerwone 

umieszczone przy każdej drodze wjazdowej 

do miasta. I na wyjazdowych też, żeby w porę 

doprowadzające między zielonymi wzgórkami 

i błękitnymi jeziorami. Powinno to być

oddzielającą kuchenkę od pokoju szybę nad 

ich głowami. Szkło było pęknięte. 

do drzwi. Otworzyła mu je bardzo szeroko. 

Już był przy nich, kiedy jego wzrok wbił się w 

Będzie se pani musiała okno umyć 

- – traf- 

folię. w zawinął kit robotę, czył 

nie zauważył. 

W poklejone paluchy złapał banknot, ruszył 

pan rozumie. Przygotowała umówione pięćdziesiąt 

złotych, czekała. Pan Roman zakoń- 

metrów kwadratowych plus aneks kuchenny. 

Do nosa przyłożyła chusteczkę, że niby katar, 

postanowiła po jego wyjściu wietrzyć całą noc, 

albo i dłużej, swoje własnościowe osiemnaście 

dowód, którym zamierzała terroryzować sąsiadów. 

Spocony Roman kończył robotę. Kitował. 

Szerokie, włochate ramiona Romana, 

zakrywały cieniem pokój. Brzydziła się nim, 

wybiły jej szybę piłką. Jak przystało na rasowego 

pedagoga, futbolówkę zachowała jako 

oknem. Stawała na palcach i wypatrywała zza 

cielska mężczyzny w oknie dzieciaków, które 

Było jak teraz. Świeciło słońce, ona z nienawiścią 

oglądała pusty, betonowy placyk pod 

na Nagórkach, będzie dosychała na parapecie 

klasy czwartej D. Patrząc w okno za Romanem, 

ojcem czwórki dzieci, na etacie szklarza 

w spółdzielni. 

55

- – pisnęła i 

- – zawstydzona zapiszczała - już jakiś 

- – powiedział Pan Roman. 

56 

podstawiła mu taboret. 

Pan Roman wgramolił się nań i począł, kawałek 

po kawałku, usuwać szkło. Wrzucał je 

do wiaderka, które trzymał w swych sześciu 

- 

Gdyby pan był tak łaskawy 

mnie! Skoro już tu jest, to niech zrobi porządek 

i z tą szybą. Pomyślała chytrze. Przynajmniej 

nie będzie przychodził drugi raz, a ja 

mam jedno wietrzenie mniej. 

mocno niepełny. Nie, nie, już chciała krzyknąć, 

ale coś ją powstrzymało. To była pazerność inteligenta 

z budżetówki. To było tysiąc trzysta 

brutto, które krzyczało, kobieto, oszczędzaj 

– uśmiechnął się szeroko. 

Nie musiał się uśmiechać. Uśmiech miał 

To ja pani te szybe mogie wyjeb... usunąć 

los. Co robić, pomyślała, a wtedy Pan Roman 

powiedział: 

wille, mają samochody. Co tam samochody, 

mężczyzn mają, facetów pięknych jak z obrazka, 

kochających czule i namiętnie. Czy ona 

tak nie może, w czym jest gorsza? Parszywy 

jak ona, cisnęła w szybę Grocholą, której bohaterkom, 

koniec końców, się udaje. Budują 

czas temu to się stało, przeciąg. 

Skłamała, bo to przecież nikt inny, bo i kto, 

Tak 

pęknięte O,

Romana pot i krew lały się ostro. Jak w dobrej, 

powojennej batalistyce kina polskiego. Nagle, 

nosek kropelka potu. Zawstydziła się, ale w 

tym czasie kropla już była przy łokciu. Z Pana 

i przerażeniem Panny Marysi. Teraz i ona poczuła, 

jak spod ramienia, nieśmiało wystawia 

roztrzęsione palce, dłonie. W powietrzu roznosił 

się mdły, słodki zapach, mieszał z potem 

przedramion, ramion. Gorąca, spieniona i gęsta 

jucha Pana Romana przechodziła na jej 

igielny, krwawy pancerz. Kawałek po kawałku, 

szklany ząb po szklanym zębie. Z palców, 

co, już nie potrafiła sprecyzować. Roztrzęsionymi 

dłońmi zdzierała z Pana Romana 

jak jeż, co się wpakował pod tira. No, może 

nie tira, ale na pewno pod malucha. Przerażona 

Panna Marysia rzuciła się na pomoc. O 

Boże, jeszcze mnie kto oskarży, pomyślała. O 

Roman. A że zleciał tak jakoś krzywo, to siedział 

teraz uzbrojony w szklane igły. Wyglądał 

łek, kiedy szczęka, jak wcześniej zwieracz, nie 

wytrzymała. Wiadro, jebut, pieprznęło o surowy, 

nielakierowany, bo i za co, parkiet. Szkło 

rozsypało się po podłodze, na którą spadł Pan 

ry błyskawicznie rozlazł się po kawalerce do 

wietrzenia. Został mu już tylko jeden kawa- 

zębach. Ramiona mu już zaczynały drżeć, pot 

płynął po plecach, z wysiłku puścił bąka, któ- 

57

58 

I jeszcze coś wam powiem, ale tak na ucho. 

Nie wszystkie kawałeczki szkła Panna Marysia 

zebrała na zmiotkę i poniosła do zsypu. 

Czasami, kiedy na dworze siąpi deszcz, jest 

udo kawałek szkła, zasnęła. Mieszkania zaś 

nie wietrzyła jeszcze dobry tydzień. 

Panna Marysia leżała zwinięta w embrion do 

wieczora. Scena po scenie odtwarzała każdą. 

Trzęsła się jak w gorączce. Nie mogła się 

uspokoić. Dopiero kiedy wpakowała sobie w 

darmozjady. Sprawdził jeszcze, czy nie zgubił 

pięćdziesiątki, chuchnął na nią, poszedł sobie. 

i placki ziemniaczane, bo to środa przecież. 

No, też żona Teresa i jego cztery pierdolone 

Obmył się delikatnie przy kuchennym zlewie. 

Pomyślał, że w domu czeka na niego kapuśniak 

warła do jego krocza. 

Potem podciągnął spodnie, zapiął pasek. 

Ssiej, kurwo, ssiej – mruczał, kiedy przy- 

- 

pokoju. do pociągnął kudły, za siebie, 

Roman odzyskał wreszcie zdolność racjonalnego 

widzenia spraw. Zdarł Pannę Marysię z 

owłosieniem. Chwyciła jego łapy, rozmazała 

na twarzy krew. Kompletnie otumaniony Pan 

Romana, zarzuciła mu dłonie na szyi, zębami 

wyszarpywała kawałeczki szkła wraz z gęstym 

oszołomiona Panna Marysia straciła świadomość, 

usiadła na udach rozkraczonego Pana

jak kolanko pod zlewem, lufę też tym smarem 

najlepsze to jest z najlepszego. Lepsze nawet 

od samego czołgu. Smarem się tank izoluje, 

najlepszy. A najlepsze w byciu w czołgu jest 

pokonywanie przeszkody wodnej. Mówię ci, 

tam marynarka! – darł się przez telefon. – Ja 

w czołgu byłem i wiem, że czołg dla ciebie 

– ojciec wyrwał matce słuchawkę. – Tank, tank 

to jest siła! Nie piechota i nie lotnictwo, żadna 

Do czołgistów! Koniecznie do czołgistów! 

- 

lutki! 

Gdzie ty, dziecko, do wojska?! Taki ma- 

- 

zresztą: 

matki mojej rozpaczy 

Tak więc, nie mogąc zrezygnować z siebie, 

Panna Marysia zrezygnowała ze mnie, ku 

Ballada dla żołnierza 

nie potrafi też z niego zrezygnować. A może 

Panna Marysia Co Dłubała W Nosie jest najzwyczajniejszą 

w świecie masochistką? 

Nie potrafi go nazwać ani zrozumieć. Trochę 

jej drobnomieszczańska główka się go boi, ale 

wycina nim na ciele niewielką dziarę. Wtedy 

ogarnia ją stan nieporównywalny z niczym. 

durno i chmurno, chce się wyć, wyciąga spod 

poduszki kawałek szkła w kształcie klina i 

59

60 

Nazwę tej miejscowości, ze względu na tajemnicę, 

niechaj na zawsze okryje welon milczenia. 

Zdradzę tylko, że campus nosił kryptonim 

„JW 1680”. Prawda, że brzmi intrygu- 

ufundowała mi stypendium w małym, urokliwym 

miasteczku w zachodniopomorskiem. 

W celu rozwijania zdolności zwrototwórczych 

Panna Marysia Co Dłubała W Nosie 

miętaj o smarze! Dużo smaru! Papierosów ci 

wyślę, bo w czołgu się przydadzą, a już szczególnie 

jak się silnik zatrze i staniecie na środku 

rzeki! 

po dnie lezie. Fakt, czasem nie przelezie, nie 

wylezie... Ale to dlatego, że smaru mało, pa- 

niesmaczny. No to, jak już wszystko wysmarowane 

to, sru! – tank w przeszkodę nurkuje, 

bo wiadomo – smar nie spożywczy, jak dajmy 

na to z tuszonki tyrolskiej, a techniczny, 

gazowa... Od tego smarowania czołgista też 

usmarowany, ale to już niekoniecznie dobrze, 

znaczy – potop. Z góry też się smaruje. I po 

bokach. Rozumiesz, jak okonia w maśle orzechowym. 

Tylko rury wydechowej się nie smaruje, 

bo wiadomo – spaliny, znaczy – komora 

też smarem się smaruje. Bo wiadomo – woda. 

Do środka, między załogę się naleje i dupa, 

i jeszcze onucami tę rurę. Na rurze w czasie 

wolnym wymyki możesz ćwiczyć. I od spodu

ale stawałem się jednostką wartościową. Lecz 

cudzysłów, wielokropek. Pauza. 

Nauka szła w najlepsze, wolno, bo wolno, 

przyznać, że również przecinek. Dwukropek, 

średnik, wykrzyknik, spójnik, łącznik, nawias, 

Chuj w języku frontowym, to tyle co kropka. 

Po namyśle, błyskawicznej retrospekcji, muszę 

Nie jest łatwo z mięczaka zrobić twardziela. 

A my, niestety, mięczakami byliśmy jak chuj. 

Zwykle był innego zdania, rzucał na cyce 

i kazał pompować. Ja go nawet rozumiałem. 

całodziennym trudem plecy, zostaw spocone 

prześcieradło?! 

przyjemniej byłoby powiedzieć: Mój młodszy 

służbą kolego, unieś łaskawie zmęczone 

- 

Panie starszy służbą kolego, a czy nie 

Ja, podrywając się z niewiarygodnie wygodnej 

pryczy, radośnie acz głupawo pytałem: 

Z wozu, kocie jebany! 

- 

zachęcał: 

przyjacielsko kolega-prymus 

żołnierską mową, doskonaliłem szarady słowne. 

I tak, kiedy o dwa semestry wyżej będący 

mną pochowali. W przerwach pomiędzy 

niezliczonymi przemarszami, apelami, służbami, 

ćwiczeniami ciała i ducha, zbiórkami i 

rozbiórkami, ubarwianymi piękną, kwiecistą 

jąco? Aż ciary przechodzą po grzbiecie. Ojciec 

był zawiedziony, bo czołgi gdzieś przede 

61

62 

O, Stalowy Rycerzu, zaczynam. Piewco 

bardziej na mnie niż na katolicką uczennicę 

w granatowej spódnicy. 

żołnierska, prosta piosenka. 

A żołnierz ciągle się na mnie gapi. Nawet 

piwa. On opowiadał o ludziach zza muru, a 

we mnie budziły się wspomnienia. Potem odprowadziłem 

go do pociągu, a naszemu przemarszowi 

przez uśpione miasto towarzyszyła 

dociekliwego neurologa. Rozpoznał mnie i 

serdecznie wyściskał, usiedliśmy przy kuflu 

mi wystarczającego talentu, ale też koniecznej 

pracowitości. Kiedyś nawet spotkałem tego 

biegłem nie oglądając się za siebie. Dzisiaj, 

po latach wiem, że prócz zdrowia, brakowało 

piersiowej, paragraf trzydzieści trzy, punkt jeden. 

Byłem zrozpaczony. Mury tej, ogrodzonej 

drutem kolczastym, państwowej uczelni, 

opuszczałem zalany łzami. By mniej cierpieć, 

chorobie Scheuermana, paragraf trzydzieści 

cztery, punkt jeden. I dobił deformacją klatki 

neurolog znalazł we mnie pozostałości po 

przebytej w tajemnicy przede mną samym 

krtani, paragraf dwadzieścia siedem, punkt 

jeden. Żeby tego było mało, jakiś dociekliwy 

źrenic, paragraf sześćdziesiąt cztery. Zaraz 

po tym ujawniło się przewlekłe zapalenie 

przewrotny los chciał inaczej. Po niedługim 

czasie odkryłem przed lustrem nierówność

Albo jak chwyta twe jaja w garść i je gnie- 

twój równie dowcipny starszy kolega, wali w 

nią z góry siedziskiem taboretu. Ogłuchłeś? 

Opowiedz o innych kryjówkach. Metelowej 

szafce, w którą chowasz, dla żartu, głowę, a 

Pałka, zapałka, dwa kije 

Kto się nie schowa, ten kryje. 

się przed bratem pod łóżko: 

niedziela wolną jest. Taki tam bezpieczny jesteś, 

ukryty. Jak w dzieciństwie, gdy chowałeś 

pamiętasz dwu klaśnięć, które śnią ci się pod 

pryczą? Wpełzasz pod nią każdej niedzieli, bo 

Zapomniałeś? A to takie zabawne. Robisz to 

każdego wieczora, a teraz nie pamiętasz? Nie 

Zobacz, ja klaszczę w dłonie dwa razy, a ty zakładasz 

nogę na nogę i podpierasz podbródek. 

Gruborury! Daję ci, spocznij! Czyżbyś już 

zapomniał, jak to się robi? Nie żartuj sobie. 

korytarzu pododdziałowym, a wygodne, odporne 

na działanie szpikulców wandali, estetyczne 

siedzenie, wykonane przez świetnie 

opłacanych pracowników volvo. Artylerzysto 

Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. 

Wybacz, że to nie drewniana ławka na 

Trudu Wojennego Honorem Rażący! Usiądź, 

złóż swe cielsko muskularne na siedzeniu 

63

64 

co się nosi, znasz zajebiste dowcipy, twoimi 

ulubionym aktorami wcale nie są wiochme- 

obok ciebie wygolonych baranów. Że jesteś 

inny, lepszy. Słuchasz Depeche Mode, wiesz, 

szybko, że to pomyłka, nieporozumienie, że 

nie masz nic wspólnego z setką biegnących 

którymi delikatnie pulsowała wrażliwość. 

Zapragnąłeś podbiec do nich. Wytłumaczyć 

szarpnąłeś nim w górę. Skórzany pasek wbił 

się w gardło. Wtedy zobaczyłeś te dziewczyny, 

kolorowe licealistki idące do szkoły. Czułeś 

ich zapach, słyszałeś szelest sukienek, pod 

Wypchany plecak wyrywał łopatki. Za duży 

hełm opadał co chwila na oczy. Kolejny raz 

z twarzy maskę, w którą narzygałeś, biegnąc 

piętnaście okrążeń wokół strzelnicy garnizonu. 

Tak tego dnia było gorąco, a wy biegliście 

uliczkami miasteczka. Buty darły o kocie łby. 

o tym tej, której nagie kolana palą twe źrenice. 

Niczym dym kwaśnych papierosów. Palisz 

je od niedawna, bo kto nie pali, ten pracuje. 

Zdradź jej wszystkie tajemnice. Zerwij 

kręcą Tobie. Żeby Ci tylko w tych jajach całkiem 

gwintu nie zerwali, bo wtedy nie zostanie 

Ci już nic innego jak patrzenie na białe 

bluzeczki katolickich dziewcząt. Opowiedz 

cie. Skręt wora, tak tę przezabawną grę nazywacie. 

Kiedyś i Ty będziesz kręcił, póki co,

niosły się przez jezioro, łąki, las. Słyszałeś je 

i cały się trząsłeś. Pot zalewał oczy, a w mózg 

się na myśl o Twoim przepoconym ciele. A 

potem tarzały się z nimi po trawie. Ich jęki 

miejskim chłopakom, smarującym ich zgrabne 

łopatki olejkiem do opalania. Wzdrygały 

plażowe ręczniki. Ryczały ze śmiechu zakładając 

kostiumy kąpielowe. Opowiadały o tobie 

się, gdy bruk ustąpił miejsca polnej drodze, 

śmiały w chwili, kiedy z ustami pełnymi piachu 

padłeś na swoje stanowisko numer trzy. 

Krztusiły się śmiechem, dociskając do piersi 

One odwróciły głowy i zaczęły się śmiać. 

Śmiały się coraz głośniej, hałaśliwie. Śmiały 

Kalina, Malina, w lesie rozkwitała 

Niejedna dziewczyna żołnierza kochałaaaa! 

la. O czwartej. 

A wtedy biegnący w waszej czwórce chłopak 

zaczął śpiewać: 

umówimy się w niedzielę, bo niedziela wolną 

jest, na mieście. Jak chcecie, to weźmę zioma- 

widzicie, wiem od chuja, sorry, wiem sporo. O 

tym, co było i o tym, co będzie. A będzie tak, 

Gibson, facet odtwarza postać historycznego 

bojownika o niepodległość Szkocji. Jak więc 

ni z sagi o Kargulach i Pawlakach, ale koleś 

od Braveheart, no, jak mu tam? Gibson. Mel 

65

66 

przy dziesiątym narzygałeś w maskę. Kazali 

Ci zakładać opejeden, takie gumowe ubranko. 

do sraczki. Ty biegłeś piętnaście dwustumetrowych 

okrążeń. Wytrzymałeś dziewięć, bo 

różne rzeczy, jeżeli były nawet w jednej dziesiątej 

prawdziwe, to i tak stanowiły powód 

uniósł Ciebie na pół metra w powietrze. Miałeś 

szczęście, bo ktoś uznał, że to tylko nierozsądek 

młodego. Mogli Cię przecież wywieźć 

do karnej w Orzyszu. Słyszałeś o tym miejscu 

przynajmniej chciałeś, by się stało. Zatem zerwałeś 

się na kolana, już kierowałeś lufę karabinu 

w jego kierunku, lecz w tej chwili ktoś, 

kopniakiem, wybił Ci kałacha z rąk. Drugim 

walnęła w ramię, a złoty pocisk zapierdolił w 

serce stojącego za Tobą kaprala Namiela. Tak 

I nacisnąłeś spust. Nigdy wcześniej tego 

nie robiłeś. Nie dość mocno dociśnięta kolba, 

Żołnierza kochała, żołnierza lubiła 

Żołnierzowi swemu liściki kreśliłaaaa! 

nych punktów. Za każdy punkt mniej jedno 

kółko więcej! Zamknąłeś lewe oko. Muszka-szczerbinka. 

Szczerbinka-muszka. Tarcza 

pływała po horyzoncie. 

waliły serią słowa: Biegacie, łajzy, tyle okrążeń, 

ile zabraknie wam do trzydziestu wystrzelo-

Podnieśli Cię z kolan i zaciągnęli do karet- 

na koniec, pozwolił zdjąć maskę. Wyjął papierosy. 

A kiedy Cię poczęstował, zwymiotowałeś 

drugi raz. Tyle, że teraz wprost w jego 

twarz. 

twarzy czułeś półpłynne wymiociny, w ustach 

gówno. Wtedy Twój kapral, ruchem ręki, nakazał 

Ci podejść. Nieprzytomny ruszyłeś w 

jego kierunku. On coś mówił, uśmiechał się, 

o kurwach, co liścików do Ciebie kreślić nie 

będą. Kogo wtedy bardziej nienawidziłeś? Na 

Myślałeś na przemian, to o obserwującym Cię 

w cieniu drzew kapralu z rozpiętą koszulą, to 

Przed oczami wirowały iskry, a pierś rozrywał 

od wewnątrz brak tlenu. Hełm topił włosy. 

czasem, ale zapomniałeś o jakimś pasku przy 

bucie. Stałeś na baczność, w słońcu, zielony. 

innego zasraństwa w tych dziurawych, żabich 

prezerwatywach? Zdążyłeś oczywiście przed 

ponacinałeś żyletką wszystkie otwory na guziki 

i posmarowałeś kremem do rąk. Zrobiliście 

tak wszyscy. Zastanawiałeś się, ilu z was 

przetrzymałoby prawdziwy atak bakterii czy 

ry i pół! Trzy i pół! 

Ale Ty wiedziałeś, że zdążysz, bo wieczorem 

- 

Żołnierzu, zostało wam pięć minut! Czte- 

Skurwiel, którego chciałeś zabić, darł się, krążąc 

wokół Ciebie: 

67

68 

nie mogłeś znaleźć. Wstałeś, odnalazłeś kontakt, 

nacisnąłeś. Patrzyłeś na rozbudzonych 

czymś zająć wzrok. Cały czas przecież widziałeś 

oczy kumpla. Ale w ciemnościach nic 

zasnąć. Pomyślałeś o gazecie, książce, czymkolwiek, 

byle nie myśleć, byle wyjść z sali i 

które czytał Ci po kolacji. Jakoś odnalazłeś 

swą salę, położyłeś na pryczy, lecz nie mogłeś 

Szedłeś korytarzem, myśląc o tym klęczącym 

z fujarą w ustach. O listach do narzeczonej, 

Zapamiętałeś tylko jego oczy. Oczy pełne 

pożądania. Zamknąłeś drzwi zawstydzony. 

na której stoi Twoje łóżko. Otworzyłeś drzwi 

do siódemki i w świetle padającym z korytarza 

zobaczyłeś swojego kolesia, klęczącego 

przed kroczem chłopaka, którego nie znałeś. 

na wszelki wypadek wsadziłeś paluchy do ust. 

Pusty, ruszyłeś do sali. Tyle, że zapomniałeś, 

nie zapomniałeś. W nocy poczułeś kaca. Otumaniony 

poszurałeś w tych za dużych trampkach, 

napiłeś się wody z kranu, znów Cię zemdliło. 

Odczekałeś chwilę z głową w muszli, 

trampki, pasiastą pidżamę i białe łóżko na sali 

numer cztery. To było ważne, lecz ty zwyczaj- 

na wzmocnienie, garść kolorowych pastylek 

i kubek gorzkiej herbaty. Do tego granatowe 

ki. Tego już nie możesz pamiętać. Pamiętasz 

za to izbę chorych. Dostałeś jakiś zastrzyk

nas. Otwierają się drzwi, a on znika za nimi. 

bym obejrzał, ale wartę na garnizonie mi 

wjebali. Chuje – uśmiecha się smutno do 

Żołnierz poprawia mundur, przechyla się do 

mnie. Robi mi się gorąco. On dosuwa spoco- 

Fajna koszulka, pewnie na mecz, co? Też 

- 

ucha. mego do wprost twarz ną 

nie wiedząc dlaczego, Twa dłoń wędrowała w 

rozporek pidżamy wiązanej na sznurek. A teraz, 

Ty, Co Bronisz Granic, daj mi w mordę, 

bo nic innego zrobić nie możesz. 

w te długie godziny zdarzały Ci się chwile, 

kiedy myślałeś o tych dwu za ścianą. Wtedy, 

tej kurewsko długiej nocy na izbie chorych, 

którą przesiedziałeś na desce klozetu. I jak 

przygód, zabawnych jak cholera. Opowiedz o 

godności i honorze. Dokończ też opowieść o 

człowiekiem na świecie! Aresie Pochmurny! 

Opowiedz tej bladej pannicy o tysiącu innych 

czarne kołdry. Kołdry pełne karaluchów. I 

w jednej chwili poczułeś się najzdrowszym 

ludzi, mrużących oczy, ciskających w Ciebie 

wyzwiska. Po chwili patrzyłeś już tylko na 

69

70 

na bezrobocie z comiesięcznym zasiłkiem i 

składką emerytalną. Następnego dnia nieopłacalny 

interes stawał się znów opłacalnym, 

a cudotwórcą był Darek. Po upływie roku sy- 

forsę, gdyż, jak twierdził, zamknął nieopłacalny 

interes. Stary w majestacie prawa szedł 

należy mu się zasiłek. Po roku do zatrudniaka 

zgłaszał się ojciec, który wyciągał łapę po 

przepracował rok w kiosku, z którego zwolnił 

go pracodawca, czyli ojciec. No i w tej sytuacji 

właścicielem był Stary Prahacz, młody maszerował 

do zatrudniaka z glejtem, że właśnie 

źródło dochodu. Bo sklepik był przechodni. 

Przepisywali go sobie co jakiś czas. Kiedy 

domu bywał rzadko. Ojciec prowadził sklepik 

z drobnicą. Ten sklepik to było ich główne 

a do tego ostro się jąkał. 

Mieszkał sam. Matki nie znał, a ojciec w 

lat starszy, ale nigdy tego nie dawał nam odczuć. 

Kiedy padał deszcz albo aura płatała innego 

rodzaju trudności, albo nie było co robić, 

szło się do koleżki. Darek był rudy, piegowaty, 

na obie jej strony. W jednej z nich mieszkał 

Darek Prahacz. Fajny koleś. Był od nas kilka 

A po prawej, w górę, Stara Warszawska. 

Warszawska, to ciąg kamienic rozkraczonych 

Hitachi

przez drugiego: Pięćdziesiąt! Dwadzieścia 

dwa! Zero, zero! Stooooopppppp! – mówił 

daliśmy przed odtwarzaczem i pilotem, uruchamialiśmy 

funkcję „przewijaj”. W tym czasie 

obstawialiśmy. Małe cyferki zapieprzały 

w szalonym tempie, a my darliśmy się jeden 

tym nie przejmowali, japońskie pudełko wnet 

poszło w ruch. Na pomysł wpadł Gruby. Sia- 

może wielgachny rubin nie chciał współpracować? 

Kto to teraz pamięta? Ale myśmy się 

do tego wideo nie było telewizora. Jakoś tak 

wyszło. Czy kabla nie można było zdobyć, a 

wideo marki hitachi, Darek został najlepszym 

koleżką, jakiego można było mieć! Tyle że 

swojego. Gadało o tym i o tamtym, a kiedy 

stary Prahacz kupił rewelacyjny odwarzacz 

mu klucza do kłódki zawieszonej na drzwiach 

do budy. Tak więc, szło się do Darka jak do 

Bo Stary Prahacz chociaż bardzo kochał syna, 

to za groma mu nie ufał. Nigdy nie zostawiał 

rana do nocy siedział w kiosku. Czy to jako 

właściciel czy też bezrobotny nieszczęśnik. 

na prostą. I jakoś im szło. Jak już wam wspomniałem, 

ojciec w domu bywał rzadko. Od 

tuacja się odwracała. Interes przestawał się 

opłacać synowi, który maszerował ze złą nowiną 

na Piłsudskiego do zatrudniaka, a ojciec 

podejmował ryzyko wyprowadzenia interesu 

71

72 

wódę. Częstowali go wódą, po której na chwilę 

przestawał się jąkać. Wyrywali mu z dłoni 

posiadali – pieniądze. Przyłazili z tą wymiętą 

forsą, na telewizorze stawiali broksy albo 

Został ich ziomalem, swojakiem, Darasem. 

No i miały chuliganiaki coś, czego myśmy nie 

go między garażami, nie zmuszali do spełniania 

niewyszukanych usług seksualnych. 

okna, domagać się dostępu do gry. Jąkała Darek 

nagle stał się ich koleżką, już nie ganiali 

chlać przy stolikach cienkie „kętrzyńskie” z 

obowiązkowym miodem, zaczęli obijać nam 

japońskim kole fortuny rozniosła się aż pod 

drzwi Kasztelanki. Młode chuliganiaki miast 

nic, co dobre, nie trwa wiecznie. Prędzej czy 

później licznik się przekręci. Sława o naszym 

Czas płynął nam na niegroźnym hazardzie. 

My obstawialiśmy, krupier-Darek obsługiwał 

elektroniczne koło, a jego stary siedział w 

kiosku i robił na prąd do naszego kasyna. Ale 

w kłębach których siedzieliśmy nad naszą 

ruletką. Jakieś znaczki, plakietki. Duperele. 

grać na pieniądze. Na drobniaki. Kto nie miał 

forsy, dawał fanty. Fajki podkradane z domu, 

był najbliżej. Zabawa była przednia. Z czasem 

postanowiliśmy uatrakcyjnić grę. Zaczęliśmy 

Darek. Bo ideą gry było odgadnięcie liczb, na 

jakich zatrzyma się licznik. Wygrywał ten, kto

się do pojedynku. Łapy trzęsły mu się, chował 

je w kabury, szukał coltów. Nie pamiętał mnie. 

ryf – Will Kane grany przez Gary Coopera 

– kiwał się na boki w samo południe, nieprzytomnym 

wzrokiem wypatrywał Franka Millera 

czyli Johna Wayne’a, czyli mnie. Szykował 

wyglądał jak rewolwerowiec z wielgachnymi, 

gumowymi kaburami. Tak więc, rynkowy sze- 

przez szyję. Lniany sznur był za długi, przez 

to gumiaki majtały się przy genitaliach. Facet 

jąkałą. Próbował sprzedać mi parę gumiaków, 

które miał przewieszone na sznurku 

Darka spotkałem niedawno na rynku przy 

Grunwaldzkiej. Był łysiejącym, piegowatym 

Mrongowiusza, bo Kasztelankę im zamknęli. 

I to był koniec ruletki. 

wiedni telewizor, odbębnił swój rok w kiosku 

i wziął się za oglądanie amerykańskich kryminałów. 

Ale krążyła też wersja, że chuliganiaki 

któregoś dnia wynieśli ruletkę do speluny na 

sza ruletka nie przetrwała zbyt długo. Jedni 

mówili, że stary Prahacz wreszcie kupił odpo- 

się w coraz dalszy kąt. Z czasem przestaliśmy 

zaglądać na Starą Warszawską. Podobno na- 

picia i emocji Darek tłumaczył im zasady gry. 

Tłumaczył nie bez dumy. My odsuwaliśmy 

pilota. Gnietli go w swych oszczanych łapskach. 

Nie potrafili uruchomić. Czerwony od 

73

74 

strażak bez drabiny. Tylko, gdzie on tak lezie? 

Do niebiesiech? 

człowiekiem wrażliwym. A może dorabiam 

wrażliwość do pijaństwa? Bez niej jestem jak 

Na Udzie Tak Lubiłem Głaskać. Topiłem rozpacz 

w alkoholu. Wiecie już teraz, że jestem 

w męskiej swego czasu aż nazbyt często bywałem. 

To przez Marzenkę Której Jaszczurkę 

Tematem tabu może być żeńska toaleta w pubie 

Beczka, w której nie byłem nigdy, chociaż 

pociągnął ją strażakom. Ale nie! Drabina stoi, 

lekko przechylona na dziedziniec. A po stronie 

lewej... Co mnie obchodzi strona lewa? Są 

rzeczy i sprawy, o których nie warto wiedzieć. 

ojciec. Tato zbiera miniaturki. 

Po prawej stronie mam kompleks budynków 

straży pożarnej. Przez chwilę myślę o 

Maksie Beckmanie i jego drabinie. Być może 

okolicznościową tablicę dospawaną do Nepomucena. 

Od razu uprzedzam, to nie był mój 

miasta musieli ponownie pogrzebać w portfelach, 

bo jakiś kolekcjoner metalu zawinął 

pilnuje święty Jan Nepomucen. Zaraz po zainstalowaniu 

brązowego posągu, miłośnicy 

zataczając się, odpłynął między stragany. 

Dojeżdzamy do mostu na Łynie, którego 

ruletkę, skrył brodę w pozaciąganym golfie, 

owinął szyję niekompletnym uzbrojeniem i, 

Chyba w ogóle niewiele pamiętał. Kiedy zacząłem 

grzebać mu w pamięci, wspominać

ały budynek polskiej gazety i pobudowały w 

tym miejscu miejski kibel. Jak się okazuje, taki 

raz. Nazywano to miejsce swego czasu „Placem 

hańby”, a to dlatego, że Niemiaszki roze- 

światło znajdowaliśmy z chłopakami na Targu 

Rybnym, dawny Plac Karola Świerczewskiego 

Co Się Kulom Nie Kłaniał, wcześniej 

Fischmarkt, ale to logiczna nazwa. Chociaż 

Szedłem w stronę światła. Tak na wszelki 

wypadek już w innej placówce. Przeważnie 

swym szkiełkiem mą edukację gwałtownie, 

nie zerwała jej całkowicie. W labiryncie pokus 

odnalazłem jeden włos, włosek, którego 

się uczepiłem. Wolno nawijałem go na kciuk. 

egzaminie. Tak, tak, moi mili, Panna Marysia 

Co Dłubała W Nosie, chociaż przecięła 

się nie załapała. 

Myślę o swym pierwszym uczelnianym 

przymiotnik w stopniu wyższym, by nazwać 

nowy twór UWM-em. Drabina Beckmanna 

szej Szkoły Pedagogicznej, wcześniej siedziba 

cenzury. Jakiś czas temu mocarstwowe ambicje 

tutejszych władz sprawiły, że połączono w 

jeden organizm wszystko, co w nazwie miało 

Autobus ociera się o budynek Uniwersytetu 

Warmińsko-Mazurskiego, wcześniej Wyż- 

Stół czyli krzesło 

75

76 

i spokojnie. Chamy omijają jak, nie przymierzając, 

ludzie wykształceni TVP Kultura. 

to. Za błędy trzeba płacić albo i niekoniecznie. 

Złożyłem papiery na bibliotekoznawstwo. 

Pomyślałem, że to bardzo fajne zajęcie 

na przyszłość. W bibliotece jest cicho, ciepło 

że na naszym murku zajmowaliśmy się głównie 

futurologią, no i oczywiście, historią. Nic 

murku. Ja zaś z kretesem przepadłem na egzaminie 

do Akademii Sztuki. Pewnie dlatego, 

rolę. Przyszły wakacje i rozstaliśmy się. Oni 

postanowili zrealizować to, co postanowili na 

zdaliśmy elegancko. Myślę, że miejsce nauki 

odegrało w naszym przypadku niepośrednią 

w marcu puściły lody, słońce zaczęło mocniej 

grzać i złapaliśmy pierwszą opaleniznę. Chłopaki 

opowiadali o tym, co u nich, ja o tym, 

co u mnie. To się nazywa przyjaźń. Maturę 

którego cena była podejrzanie niska. Fajnie 

nam było na tym murku. Nauka nie nużyła. A 

kawałek dalej. Tak więc, dnie spędzaliśmy z 

kumplami w miejscu, można powiedzieć, historycznym. 

Siedzieliśmy sobie na murku i 

ustalaliśmy zawartość procentową alkoholu, 

stan rzeczy wszystkim odpowiadał. Niemcom, 

bo poniżyli, Polakom, bo źli Niemcy poniżyli. 

Tyle, że prawdy w tym na łyżeczkę moczu. 

Kibel, i owszem, pobudowano, ale spory

ze z kamizelką, pod szyją apaszka, nos okryty 

złotym drutem na łańcuszku. Pełna elegancja. 

jest profesor Łukaszek. Mężczyzna lat sześćdziesięciu 

kilku, szczupły, wysoki. W garnitu- 

nianym egzaminie. Przedmiotem próby będzie 

wiedza z zakresu historii mojego narodu. 

Czy czujecie mój spokój, czy pamiętacie 

murek? Luzik. Wchodzę. Egzaminującym 

Nawet tych z naszego murku. 

Tak więc, jestem na swym pierwszym uczel- 

No dobra, złożyłem papiery na to całe bibliotekoznawstwo, 

bo raz, że nie było żadnego 

egzaminu, jakaś tam rozmowa kwalifikacyjna, 

a dwa, przyjmowali wszystkich, jak leci. 

łąki z ocynkowanymi wiadrami w żylastych 

dłoniach. Matka przez większość filmu leży. 

i syn” reżysera Sokurowa, gdzie tytułowy syn 

przemierza, niespiesznym krokiem, zielone 

do „Kill Billa”. Jechali równo po kolesiu. Gdy 

obstawiałem, że na koniec pójdzie „Pulp Fiction”, 

zaprezentowano obraz rosyjskiej kinematografii 

pod sugestywnym tytułem „Matka 

Polsatu na debatę kulturalną. Pięciu mędrców 

przez godzinę, w czasie najlepszej oglądalności, 

wałkowało twórczość Quentina Tarantino. 

Od „Wściekłych psów” przez „Jackie Brown” 

Ostatnio sobie zapuściłem u koleżki. On 

wyszedł po fajki czy coś, a ja przerzuciłem z 

77

78 

Streszczenie. Dostrzega pan różnicę? Czy widzi 

pan różnicę między recenzją a streszczeniem? 

To jest dobre. Ba, to jest bardzo dobre... 

- 

oczu. i uszu nadstawiam Blady 

pan, czy nie? Bo ja myślę, że pan nie wie. To ja 

panu powiem, co to jest. 

wracając do pytania wyjściowego – Czy wie 

pan, co to jest? – nabiera rozpędu. – No wie 

Egzaminujący: Dobrze, dobrze – egzaminujący 

przerywa me wyjaśnienia, maniakalnie 

Egzaminowany: Recenzja książki Darii Nałęcz, 

która... 

Egzaminujący: Podziwiam pański zmysł obserwacji. 

Proszę mi jeszcze, w ramach przypomnienia, 

powiedzieć, jaki był temat pańskiej 

pracy? 

Egzaminowany: Na teczce znajduję swe nazwisko. 

Egzaminujący: Na czym opiera pan swoją 

pewność? 

Egzaminowany: Teraz to nawet jestem pewien. 

moja praca zaliczeniowa. 

Egzaminujący: Pan przypuszcza? 

Egzaminujący: Czy wie pan, co to jest? 

Egzaminowany: Przypuszczam, iż jest to 

Właśnie wyciąga ze sterty teczek najgrubszą, 

w której rozpoznaję swoją.

deksu. Resztę dnia spędzam we wspomnianej 

Beczce, w towarzystwie współczujących kole- 

śniadaniu poszedł do roboty. Wytaczam się z 

sali oszołomiony, nie zaglądając nawet do in- 

wolicie, krzesło, przelatuje nad moją głową i 

ląduje w koszu. Kolejne pytania egzaminującego, 

bo egzamin trwa dalej, odbijam w sposób 

mechaniczny. Myślę o Syzyfie, który po 

między stołem a krzesłem? 

W tejże chwili piękne streszczenie lub, jak 

że to jest krzesło. Bardzo dobre, ale mimo 

wszystko, krzesło! Czy pan widzi różnicę 

nawet dębowy, z toczonymi nogami, lakierowany. 

Tyle tylko, panie szanowny stolarzu, 

mebel, przy którym usiądziemy do wspólnej 

kolacji. No i pan mi przynosi mebel. Piękny, 

min odbioru. Mijają dwa tygodnie. Zjawiam 

się z pieniędzmi, w domu rodzina czeka na 

- 

Niedobrze, pamiętacie, jak ojca kumpel wytoczył 

mi nóż i jak to się skończyło? 

stolarza. Pan jest stolarzem, ja pańskim klientem. 

Zamawiam u pana stół. Porządny, dębowy 

stół, z okrągłym lakierowanym blatem, 

toczonymi nogami. 

- 

Dogadujemy się co do ceny, ustalamy ter- 

To, co się teraz wydarzyło, jest sytuacją u 

Gdzie niby miałem ją dostrzec, na murku? 

Ale egzaminujący już pędzi. 

79

80 

rzyszek, które niespodziewany sukces opijały 

z zaangażowaniem nie ustępującym dotychczasowemu 

dramatowi. Prawdopodobnie w 

ogólnym zamieszaniu gwałtowny zwrot mej 

w jednej chwili, młodzieńcem z przyszłością. 

Jeszcze mniej ważną jest reakcja mych towa- 

powróciły do mnie siły witalne. Nie jest też 

ważne, że z człowieka przegranego stałem się, 

To, co potem nastąpiło, nie ma żadnego znaczenia. 

Nie jest ważne, że w sposób cudowny 

kartę z pierwszym, a przecież kończącym karierę 

naukową wpisem... Bardzo dobry! 

Normalnie, będzie jak w ruskiej bajce. Jeszcze 

tylko ostatni rzut opadających źrenic na 

- 

- 

Tak, to ja, mateczko, wróciłem! 

synku? ty, To 

ogorzały od słońca, szeroki w barach. Przypadnę 

do jej kolan, a ona powie: 

lata i wrócę do domu rodzinnego. Siwiutka 

matula nie pozna mnie, gdy stanę w drzwiach 

wyciągam z kieszeni indeks. Postanawiam go 

zniszczyć i rannym pociągiem uciec w Bieszczady, 

by nacinać moim złamanym nożem 

korę drzew, a potem powalać je siekierą. Miną 

Profesora Od Stołu, która spożywa wieczerzę 

wigilijną wprost z podłogi. Około północy 

żanek. Nieliczne przerwy między wznoszonymi 

pucharami wypełniają mi wizje Rodziny

wszystko elegancko objechało miasto i wylądowało 

u jakiegoś uczciwego człowieka, któ- 

w nocnej setce mą torbę podróżną i teraz już 

na pewno nie musiałem uciekać w Bieszczady. 

No bo z czym? Cały majątek, czyli druga 

para majtek, dowód osobisty, rzeczony indeks, 

Zakochałem się natychmiast. Raz, że przywlekła 

mnie do akademika, dwa, że zostawiła 

Ale póki co, obudziłem się u Marzenki. Bo 

jak fart to fart. Tu piąteczka, tam dupeczka. 

Marzenka i jaszczurka, którą lubiłem 

głaskać 

Kalectwo na notę bardzo dobrą! 

Piłem, a za drzwiami plułem. Stary profesor 

jako pierwszy zdefiniował moje kalectwo. 

nany, że naciągnąłem go na gładkie zwroty, 

oszukałem sam siebie. Wcisnąłem mu zwietrzałą 

kawę, na którą potem zostałem zaproszony. 

I piłem tę lurę, piłem szczerząc zęby. 

dziane przez tego mądrego człowieka. Słowa, 

których sensu wtedy nie pojąłem. Przeko- 

łem śniadanie następnego ranka. 

Jedyne, co ma znaczenie, to słowa wypowie- 

życiowej akcji uszedł ich uwadze. Tak przynajmniej 

zaklinała się ta, u której spożywa- 

81

82 

przystanku nie spała, za zimno wtedy było, co 

najwyżej drzemała”. Faktycznie, sprawdziłem 

nie zdążyła na nocny, spała na przystanku. Po 

tym, co spotkało mą torbę, nie miałem powodu, 

by jej nie wierzyć. Ale coś, jakiś zły duch, 

podszeptywał: „Nie wierz jej, na pewno na tym 

koc, na nasz wąski tapczan, wcale. Tłumaczyła 

to nierzetelnym rozkładem jazdy, biedna 

Marzenka wracała nieregularnie, często późną 

nocą. Którejś z nich nie wsunęła się pod 

dwóch miesiącach lizania, na naszym związku 

pojawiła się rysa, a na moim jęzorze bąbel. 

w lizaniu, piłem kompot ze śliwek i wracałem 

do kontroli technicznej. Kiedy teraz próbuję 

sobie przypomnieć, cóż jeszcze wtedy 

robiłem, to wyjdzie, że niewiele ponad to. Po 

przezorny zawsze ubezpieczony. Lizałem bez 

opamiętania, aż do bólu jęzora. W przerwach 

godzinami śledziłem jaszczurkę na jej udzie. 

Głaskałem ją i lizałem, tak na wszelki wypadek, 

żeby sprawdzić, czy dobrze wydziargana. 

Niby wszystko było zrobione jak należy, ale 

chwilowym bezpaństwowcem i zamieszkałem 

u ukochanej. To były cudowne chwile. Całymi 

na egzaminy poprawkowe. Porządny gość. O 

torbie chyba zapomniał. Tak więc zostałem 

ry podrzucił indeks na portiernię. Ale dopiero 

gdzieś w okolicach września, żebym miał

Ale ona nie chciała tłumaczyć. Obróciła się 

j a jaszczurka, jakim prawem, dlaczego? Wytłumacz! 

A co tu moda ma do rzeczy? To była m o - 

- 

esemesa. 

gdzieś wypuściła i trajkotała 

- 

- 

- 

Łuskonośne gady już są niemodne - wy- 

Ona wystukiwała coś na klawiaturze telefonu. 

Dlaczegoś to zrobiła? 

- 

kolana. na nią przed padłem Rycząc, 

Nie ma, usunęłam. 

- 

akademik. 

Jak to, nie ma?! - wydarłem się na cały 

- 

cho. 

Jaszczurki już nie ma - powiedziała su- 

oglądać przez te majtki? Jak lizać? 

Krzyknąłem zrozpaczony, chociaż od jakiegoś 

czasu już nie lizałem. Rozumiecie - bąbel. 

Co będzie z jaszczurką? Jak ją mam teraz 

urósł, kiedy zaczęła sypiać w bieliźnie, a mi 

podsunęła pod nos materac do dmuchania. 

cinku. Prawie mróz, jak nic, nie spała. Tylko 

dlaczego nie chciała mi się przyznać, że krążyła 

całą noc wte i wewte? Trudno jest budować 

związek bez zaufania. Bąbel nieufności 

w pobliskim laboratorium meteorologicznym, 

tamtej nocy było osiem kresek i coś po prze- 

83

84 

w jej siostrzanym objęciu, kiedy wróciłem ze 

spaceru z Marzenką numer dwa. Mam, wark- 

uradowany. Nie dalej jak trzy dni wcześniej 

poznałem jej pierwszego brata, odpoczywał 

przyjeżdza do niej brat i zostanie jeszcze jakiś 

czas. To masz drugiego brata? – zapytałem 

mnie była, a czasami nawet dwie. Któregoś 

dnia Marzenka numer jeden oznajmiła mi, że 

jaszczurkę jabłkami. Nadałem jej imię, a jakże, 

Marzenka. Odtąd zawsze Marzenka przy 

moru jest różne, ale to jeszcze nie powód, 

żeby się zaraz rozchodzić. Jaszczurkę wsadziłem 

do słoika po korniszonach, a zły nastrój 

ukochanej postanowiłem przeczekać karmiąc 

kołdrą. 

Trudno, pomyślałem, nasze poczucie hu- 

mi za slipki coś śliskiego i ruchliwego. – Masz 

swoją jaszczurkę, poliż sobie – i nakryła głowę 

- 

Wiedziałem! Zerwałem się z podłogi, bo 

materac już jakiś czas temu przetarłem jęzo- 

Pokaż, pokaż ją, moja kochana! 

- 

dziura. się zrobiła i rem 

- 

Nie tylko pokażę, ale i dam – i wsadziła 

Wiesz, z jaszczurką to skłamałam. 

Mnie przypadł koc. I kiedy już zasypiałem, 

trąciła mnie łokciem. 

na pięcie i wyszła. Wróciła w nocy, bez słowa 

przebrała się w pidżamę i wsunęła pod kołdrę.

mieszkanie z widokiem na Starówkę. Kiedy 

norę przy Grunwaldzkiej. Matce powiedziałem 

przez telefon, że jest to śliczne, słoneczne 

Tak więc, po historii z nogą między udami, 

musiałem się z Marzenką rozstać. Wynająłem 

Winnetou i reszta 

opowieści już znacie. I jeszcze moja dobra 

rada, nie zadawajcie się z dziewczynami, które 

samotnie spędzają noc na przystanku. One 

są niemądre! 

pakować, żeby wrócić do mieszkania razem, 

kiedy umarła moja babka. Ale ten fragment 

małomówny brat wyjechał. Nawet nie było 

okazji zamienić kilku słów. I już mieliśmy się 

bo Marzenka chciała mu pokazać jak najwięcej 

uroków miasta. Po dwóch tygodniach jej 

Moja ukochana z bratem zaczepiali się czasem 

o nas butami, kiedy wracali nad ranem, 

a jak mówi przysłowie: Gość w dom, Bóg w 

dom. Trudno, żeby człowiek spał na korytarzu. 

z Marzenką Łuskonośną w kącie, pod oknem. 

Ja to rozumiałem, pokój faktycznie był ciasny, 

sobie to stresem związanym z sesją egzaminacyjną. 

Na czas wizyty brata zamieszkaliśmy 

nęła i wyniosła moje rzeczy na korytarz. Od 

jakiegoś czasu ciągle warczała, tłumaczyłem 

85

86 

fantazyjnych, butów. Chcąc przebić się do 

Moją samotnię od wspomnianych pomieszczeń 

oddzielała sterta różnobarwnych, często 

sapiąc ciągnęła je na nasze trzecie piętro. Ja 

zajmowałem niewielki pokoik po prawej. 

worki z używanymi ciuchami. Widziałem je 

przez dziurkę na klucz, który handlara nosiła 

na pomarszczonej szyi. W każdy wtorek 

targała wory na pobliski rynek, a o zmroku 

po lewej od wejścia, zamykanym na niewielką 

kłódkę, przez szparę w drzwiach dostrzegłem 

sterty dywanów i kolorowej pościeli. W 

drugim, zdawało mi się, że większym, były 

znała język polski. Kobieta podzieliła magazyn 

funkcjonalnie, na pięć części. W pokoju, 

mieszkalną, której zostałem panem i władcą. 

Czynsz ustaliliśmy na migi, bo Mazurka słabo 

na Smętka służył jej głównie za czterdziestometrowy 

magazyn z wydzieloną częścią 

właścicielką była kobieta o imieniu Truda. Na 

stałe mieszkała na wsi, w Spręcowie. Lokal 

kamienicznicy dbają o lokatorów. 

Mieszkanie znajdowało się na Smętka. Jego 

- zapy- 

Żeby było jeszcze ładniejsze, mamo. Teraz 

- 

tała. 

To po co malują, jak takie ładne? – 

chciała mnie odwiedzić, wykręciłem się malowaniem.

miski, którą stawiałem na imitację kominka z 

dwoma rozgrzanymi do czerwoności prętami 

toalety, chociaż trafniej byłoby powiedzieć – 

studni. Albo wodopoju. Tak więc, po zdobyciu 

wody, taszczyłem ją z powrotem do siebie. 

Z wiadra przelewałem do ocynkowanej 

wiedźm nie było, przebijałem się przez barykadę 

z sandałów, kozaków i trzewików do 

minął bezpowrotnie. Ponure cienie kobiet ślizgały 

się za tysiącem nakrętek na słoiki i takimiż 

ilościami błyskającego refleksami szkła o 

kształtach finezyjnych i praktycznych. Kiedy 

kimi jak na przykład plastikowe foremki do 

ciast, hektary pazłotka, pożółkła prasa, foliowe 

worki, kilogramy kakao, czekolady, chałwy, 

których termin przydatności do czegokolwiek 

pogańskich praktyk skryte między różnymi 

przydatnymi przedmiotami i materiami, ta- 

pokonywały przestrzeń oddzielającą wejście 

od kuchni. Tam dokonywały tajemniczych i 

wykrzykiwałem błagania o pomoc. One nie 

miały takich problemów, kilkoma skokami 

sprawności fizycznej i tężyzny. Szczególnie 

kiedy zaklinowany w trzewikach i gumiakach 

kuchni, trzeba było pokonać górę buciorów, 

która zwiększała się w każdy piątek za sprawą 

córki Trudy-Hildy. Kobiety równie silnej i 

stanowczej. Zazdrościłem im niewiarygodnej 

87

88 

kapusty kiszonej. Bez żalu zrezygnowałem z 

wizyt w tamtym sektorze, tym bardziej, że na 

ła mu cała ściana. Potrzeby fizjologiczne załatwiałem 

wyprowadzając Marzenkę Łuskonośną 

na spacer przy ogródkach działkowych. W 

kuchni obrotne kobiety urządziły przetwórnię 

nieuchwytny, chociaż sąsiad spod ósemki coś 

podejrzewał, szczególnie zimą, kiedy zamarz- 

bów i goleniu, uważnie obserwowałem teren 

pod blokiem. Niby piłem kawę, niby dłubałem 

w nochu, a w odpowiednim czasie wylewałem 

mydliny na chodnik. Zwykle byłem 

niechcący, ale za to na zawsze. Tak więc, po 

prysznicu z trzech słoików wody, umyciu zę- 

Butów. O kąpieli w wannie Trudy i Hildy nie 

mogło być mowy! Raz, że zajmowała ją imponująca 

plantacja chryzantemy. Dwa, któraś 

z wiedźm uszkodziła piecyk gazowy. Podobno 

łem kąpieli. Wcześniej odlewałem słoik wody 

na poranną kawę. Gdy zapomniałem – rezygnowałem 

z małej czarnej, bo zbyt wiele wysiłku 

i ryzyka kosztowała wyprawa przez Górę 

i stawiałem na podłogę. Nagusieńki właziłem 

do takiego przenośnego brodzika – zażywa- 

tysięcy spinaczy bieliźnianych. Kiedy woda 

była już letnia, zdejmowałem misę z grzałki 

napędzanymi energią elektryczną. Kominek 

wykopałem w kuchni, był ukryty pod hałdą

odwiedziłem Króla Nafty, nie zapomniałem o 

Synu Łowcy Niedźwiedzi, przez dzikie Gran 

się przydał. Potem pojechałem na Czarnym 

Mustangu do Winnetou, wszystkie trzy tomy, 

Pewnie jako mieszkaniec krainy tysiąca jezior, 

kierowałem się znajomą tematyką, a i skarb by 

Karol May. Niemiec. Zacząłem od „Skarbu w 

Srebrnym Jeziorze”. Dlaczego od tej pozycji? 

umieć oddzielić ziarno od plew, Indian od 

Indii. Doskonałe książki o Indianach pisał 

dzielnych ludzi Dzikiego Zachodu napisano. 

Setki, a może i tysiące. Trzeba oczywiście 

Shatterhand. Samotny, biały mężczyzna, ze 

złamanym nożem w kieszeni. Jak się domyślacie, 

wróciłem do lektury książek z młodości. 

Nie macie pojęcia, ile książek sławiących 

z żadną złą kobietą się nie zwiążę. Będę żył 

sam, będę żeglarzem i okrętem, będę jak Old 

Do Marzenki straciłem serce, które teraz 

krwawiło. Obiecałem sobie, że już nigdy 

świeciło słońce, wystawiałem produkty na 

parapet, preferowałem alternatywne i ekologiczne 

źródła energii. Przy okazji sam łapałem 

opaleniznę. 

konserwami, zupkami błyskawicznymi zanurzanymi 

w stygnącej wodzie z kąpieli. Gdy 

drodze pojawiały się ciągle nowe fasony obuwia, 

tworząc urwiska i zapadliny. Żywiłem się 

89

90 

kratami odkryła, że dziadek zdradza ją z sąsiadką. 

No i sprawa najważniejsza, moja babka, 

podobnie jak i niemiecki pisarz, Amerykę 

zobaczyła dopiero pod koniec życia. May do 

On kilkakrotnie siedział za drobne kradzieże, 

babkę państwo robotników i chłopów okradło 

z warsztatu i posadziło na kilka miesięcy. 

On w więzieniu odkrył talent pisarski, ona za 

ubogiego tkacza. Moja babka, dla równowagi, 

posiadała własny warsztat tkacki. On próbował 

swych sił jako nauczyciel, babka sprzedawała 

swe dywany gronu pedagogicznemu. 

życia był niewidomy. Moja babka straciła 

wzrok wychodząc za dziadka. Gdzie ja miałam 

oczy?!, często powtarzała. Podobieństwa 

szły znacznie dalej. Karol pochodził z rodziny 

urodziła się moja babka. Babce na chrzcie 

nadano imię Karolina! Pisarz do piątego roku 

wiele wspólnego. Karol May zmarł w roku 

dziewięćset dwunastym. Tego samego roku 

okazywałem samemu autorowi. Stawał mi się 

coraz bliższy. Okazało się, że mamy ze sobą 

W międzyczasie natknąłem się na Upiora z 

Llano Estacado. Skończyłem podróż w objęciach 

Old Shatterhanda. W miarę zagłębiania 

się w lekturę, coraz większe zainteresowanie 

Chaco dotarłem do Spadkobierców Winnetou, 

których, przyznam szczerze, nie znałem.

wóz Chodaków, przeskoczyli Przełęcz Klumpów 

i stanęli u mych drzwi. Tu połączyli się 

upodobali sobie moje nogi i kark, które kąsali 

i, Bóg jeden wie, co jeszcze wyczyniali. Szczególnie 

nad ranem. Wszystko mnie swędziało. 

Dzicy przybyli z Góry Butów, pokonali Wą- 

W którymś momencie, trudno jednoznacznie 

powiedzieć kiedy w mieszkaniu na Smętka 

pojawili się dzicy lokatorzy. Wszędzie 

ich było pełno. Skakali, pełzali, szczególnie 

Skipetarów. Zostały mi jeszcze do przebadania 

utwory z Ameryki Południowej, ale zdążyłem 

tylko pobieżnie przelecieć Testament 

Inków. 

arabskich. Przez pustynię, przez dziki Kurdystan, 

od Bagdadu do Stambułu, przez krainę 

Zemsty. Ale to już były opowieści, które May 

umieścił na Bliskim Wschodzie. Kolejny semestr 

upłynął mi na wyprawach Kary ben 

Nemziego i jego służącego Halefa po krajach 

wziął się do zdzierania azbestu. Po zdradzie 

dziadka, w babce obudził się Lew Krwawej 

jej pocztą syn, a mój stryj Maniek. Była to panorama 

Chicago zarejestrowana z dachu wieżowca. 

Stryj Maniek, nagrał, co tam było do 

zarejestrowania, a potem podwinął rękawy i 

Ameryki pojechał, a do babki Ameryka przyjechała 

w postaci kasety wideo, którą przesłał 

91

92 

Obroniłem się na naciąganą tróję. Bo niby, 

Tak upłynęły mi studia bibliotekoznawcze. 

Mnie i Marzence w słoiku po korniszonach. 

gruszki w postaci korkotrampków. Pora było 

wiać. Na dodatek Truda doskonałą polszczyzną 

zażądała podwyżki, a do drzwi dobijali się 

sąsiedzi i panie z sanepidu. 

dno wanny, wlazły do przedpokoju w postaci 

wierzby energetycznej, na której zawisły 

cownicy nie szanowali niczego, podgryzali 

ogon śpiącej Marzence! Na koniec chryzantemy, 

wprawdzie dorodne, ale bez przesady, 

okazały się nie być chryzantemami. Przebiły 

byli ostrzy i bezwzględni, bielutkimi siekaczami 

podziurawili mi odzież i lektury. Har- 

zmysły. Teraz z nor w workach na biustonosze 

wystawiły szare futra myszy. Najeźdźcy 

pokoje. Gaz wżerał się w nozdrza, kaleczył 

płuca, oślepiał, paraliżował ruchy, odbierał 

zaatakować bezbronnego miasta, do którego 

dostępu broniły dubeltowe okna, ruszyła na 

im smród z balii kiszonki w kuchni. Substancja 

osiągnęła poziom krytyczny i nie mogąc 

przeczołgując się pod drzwiami. Nieduzi i 

zwinni, rzucili się na me ciało, a towarzyszył 

tej zgrai barbarzyńcy z Pryzmy Zapleśniałych 

Ręczników. Wszyscy oni zaatakowali mnie 

z mieszkańcami Zrolowanych Dywanów i 

Pierzastych Poduszek. Wkrótce dołączyli do

- 

Spadajcie, chłopaki, z nimi nie gram! – wska- 

dukali nieśmiało, ale zgodnie z prawdą, działacze 

znad Wisły. 

Cannavaro, Essiena i małego Messiego – wy- 

- 

zespołu? do macie jeszcze 

verpool. Rozumiem, że nasłał was Jurek Dudek, 

co? Wcale mnie to nie dziwi, to do niego podobne. 

Dowcipniś – Cisse uśmiechnął się szeroko, ale 

zaraz zacisnął usta. Był przecież lordem. – Kogo 

Jak pewnie wiecie, robię teraz dla FC Li- 

- 

oczy. na widzieli nie lorda prawdziwego 

nione twarze w kołnierze szarych prochowców. 

Raz, że nie wiedzieli o zakupionej przez piłkarza 

posiadłości we Frodsham, co upoważniało go 

do noszenia lordowskiego tytułu, a dwa, nigdy 

Rozmawiacie, kmioty, z lordem! 

Biedni polscy działacze pochowali zaczerwie- 

wał włosy tego ranka po raz trzeci. Na pytanie o 

grę w koszulce z białym orłem na piersi wyraź- 

Przede wszystkim, nie tym tonem, proszę! 

- 

zdenerwował. 

się nie 

dli w jednym z luksusowych salonów fryzjerskich 

Londynu. Ekscentryczny piłkarz i modniś farbo- 

Dziewiątka. 

Djibrila Cisse polscy działacze piłkarscy dopa- 

kiedy ja miałem zajmować się tą całą informacją 

naukową? 

93

94 

Dame. Jak on gra! Jak on, kurwa, dobrze gra!”, 

krzyczał angielski spiker. Polscy działacze schowali 

ukradkiem pomięte chusteczki do kieszeni, 

gdyż nie chcieli zostawiać po sobie wiochy, a i 

pomocnika Olimpique Marseille, o którym nigdy 

nie słyszeli. „Przy piłce Dzwonnik z Notre 

Oglądali towarzyski mecz Francji z Chinami. 

Wtedy to zobaczyli Franka Ribery, kapitalnego 

na pewno nie na alkohol. Działacze patrzyli 

na ekran telewizora zawieszonego pod sufitem. 

Piłki Nożnej nie jest zbyt bogaty i każdą złotówkę 

ogląda trzy razy zanim ją wyda. A już 

pubie i całe popołudnie bawili się serwetkami. 

Nie stać ich było na guinnesa, bo Polski Związek 

sklepowych, wielkomiejski ruch ich przerażał, a i 

nogi zaczęły boleć. Wreszcie usiedli w maleńkim 

to jest ten Dzwonnik z Notre Dame. Chodzili 

długo po Londynie, przeglądali się w wystawach 

może zgodzi. 

Ale biedni polscy działacze nie wiedzieli, kto 

Idźcie do Dzwonnika z Notre Dame, on się 

- 

akcentem: 

lordowskim nabytym 

zagrałby z kimś równie, co on, znanym. Kiedy 

już byli w drzwiach, krzyknął do nich ze świeżo 

Głupi polscy działacze nie wiedzieli, że Djibril 

jest kurewsko zazdrosny o sławę i nigdy nie 

zał im palcem, na którym siedział dwudziestokaratowy 

złoty pierścień, drzwi na ulicę.

ardzo cenimy i szanujemy ludzi, którzy nie boją 

po świecie. Cieszę się, że chciało Wam się dymać 

taki kawał, żeby mnie odwiedzić! My, Francuzi, 

Cieszę się, że znów należycie do Wolnych Narodów 

Europy! Możecie swobodnie podróżować 

z dzieciństwa. – Witam Was, jako przedstawicieli 

kraju uwolnionego z jarzma komunizmu! 

A, Pologne! – usmiechnął się swymi krzywymi 

ustami, które miał od wypadku samochodowego 

- 

napis na butelce ich ulubionego trunku oznacza 

kraj nad Wisłą. 

się gęsto działacze słowiańscy. Tak po prawdzie, 

to nic im się nie pomyliło. Byli przekonani, że 

Nam chodziło o to, że my jesteśmy z POLOGNE, 

a nie że z POLONAISE! Nasz błąd – tłumaczyli 

Ale, nie, panie Ribery! Myśmy się pomylili. 

- 

mi. Przykro instrumencie. żadnym na grać 

dla was zagrać poloneza? Przykro mi. Raz, że 

nie znam, a nawet jak bym znał, to nie umiem 

- 

Pologne? – zastanawiał się dalej Ribery. – 

Polonaise?- zastanawiał się Frank.- Mam 

nów fatalną francuszczyzną. – Panie Ribery! – 

poprawił się zaraz równie nędzną angielszczyzną, 

której z kolei nie rozumiał Frank. – Zagraj 

dla nas, dla polonaise! 

chusteczki przy żebraniu o usługi piłkarza ze 

szramą na policzku mogły im się przydać. Bar- 

Dzwonniku - zaczął któryś z polskich krety- 

- 

Francji. do polecieli samolotem tanim dzo 

95

96 

– Słowackim, ale to już niekonsekwencja, albo 

na Szymanowskiego, Bach został Chopinem, 

Mozart – Moniuszką, a jego przyjaciel Haydn 

Władza ludowa ceniła artystów. Beethovena 

przemianowała na Paderewskiego, Brahmsa 

ludziach mówi. Po lewej, w dole za zakrętem 

ulica Nowowiejskiego – kompozytora. 

sraczyk. Samego Seweryna faszyści zatłukli 

w obozie. Postać tragiczna. Tak się o takich 

Wolno wciągamy się po ulicy Pieniężnego, 

dawna Wilhelmstrasse. Seweryna syna Seweryna 

już poznaliście. To ten facet, któremu 

rozebrali budynek gazety i postawili miejski 

Stypendyści 

koniowi się w zęby nie zagląda. Tym bardziej w 

zęby krzywe. Ruszyli dalej. 

zgodził. Przecież się do nich uśmiechał. Krzywo, 

bo krzywo, ale uśmiechał. Z resztą, darowanemu 

Zapisali jego nazwisko w Bardzo Tajnym Kajecie. 

Z tego co mówił zrozumieli, że chyba się 

piłkarza, o którym nigdy nie słyszeli, otarli chusteczkami 

spocone łapki i czoła. Uff! Odetchnęli. 

się cieszę, że moja sława dotarła i do Was! 

Polscy działacze też się ucieszyli. Uścisnęli dłoń 

się walczyć o swe prawa. Wolność. Równość. Braterstwo! 

– krzyknął Frank Ribery. – Tak bardzo

że już wtedy zalegałem z płatnościami. Może 

Co miałem robić? Przysługa za przysługę. 

Ja jemu dzisiaj, a on mi jutro. Tym bardziej, 

rańca, wcisnął papier i kasę, zniknął na wysokosiech. 

gmaszyska, stanie w kolejce do okienka, gdzie 

pani Jola i jej migotliwy płat komputera. Pe- 

Masz pan po drodze 

- – powiedział mi z 

cham. nasz tent 

czasu, a może normalnie lał na takie atrakcje 

jak latanie z wywalonym jęzorem po piętrach 

tamci nic, jedna bomba wyrwała dziurę w 

dachu wieży. A byłoby co jarać, oj było! Ratusz 

wysoki, okazały. Byłem w nim kiedyś. 

Posłał mnie gospodarz domu. Sam nie miał 

Nawet pora roku (styczeń) upoważniała ich 

do rozpalenia w środku budynku ogniska. A 

radośni wyzwoliciele go nie spalili. Trudno 

to w jakiś racjonalny sposób wytłumaczyć. 

im wyszło. 

Jesteśmy przy ratuszu. Nie wiedzieć czemu 

mieli pojęcie o romantyzmie i świadomie zastąpili 

Schillera – Mickiewiczem, a to akurat 

Kossak, który pogonił Wagnera, coś skomponował. 

Nie jestem też pewien, czy komuniści 

wywalaniu Schuberta i zastąpieniu go Reymontem. 

Chociaż nie słyszałem również, aby 

zwyczajne niedoinformowanie, bo Juliusz 

słuch miał kiepski. Błąd nastąpił także przy 

97

98 

Toż widzę, że nowy. Bo bym znała prze- 

- 

związku. 

bez jest odpowiedź moja że 

Nowy – rzuciłem sapiąc, chociaż czułem, 

- 

piętra. 

ka poprawiająca szmatę stanowiącą granicę 

oddzielającą schody umazane białą mazią od 

- 

Nowy? – zapytała mnie leciwa sprzątacz- 

Wbiegłem na drugie piętro. Połowę korytarza 

wypełniali ludzie. 

No, może i chciał, ale nie wziął. Może i by 

wziął, ale się krępował. Latałem zatem dalej. 

dobra materialne, ale moich, a właściwie gospodarzowych, 

pięciu blaszek nikt nie chciał. 

posiadało pomieszczenia do zbierania działek 

za grunt. Być może zbierano tam kasę za inne 

nika. Odbiłem się od niego jak oparzony. Ta 

moja niechęć do służb mundurowych! Pognałem 

na piętro, te co prawda było nienaruszone 

przez żywioł malarsko-szpachlarski, ale nie 

wały grube, umazane farbą płachty folii. Biegałem 

zatem po omacku. Wpadłem na straż- 

dek w mieście musiał wybulić dla urzędasów. 

Hall był akurat w remoncie, wszystko zakry- 

formularzy urzędowych. Dość powiedzieć, że 

była to jakaś coroczna działka, którą każdy lu- 

doceni, pomyślałem i pojechałem do ratusza. 

Biegałem po korytarzach, w garści ściskając 

pięć dych, które miałem zapłacić za jakiś 

grunt czy coś. Nigdy nie miałem pamięci do

pieśni patriotycznych. 

ścianą, ktoś płakał, inny się śmiał. Grupa ludzi 

otoczyła faceta, który śpiewał jakąś wiązankę 

jakieś skomplikowane figury akrobatyczne. Tu 

pomyślałem o mym ojcu. Ktoś klęczał przed 

czarnymi teczkami. Ludzi skrobiących coś 

maczkiem na dłoniach. Ludzi wykonujacych 

tacy, którzy ściskali się za ręce, poklepywali 

serdecznie. Dostrzegłem ludzi z wielkimi 

w milczeniu, nad czymś głęboko rozmyślali. 

Inni krążyli mrucząc coś pod nosem. Byli i 

Byli to ludzie w różnym wieku, młodzi i starzy, 

płci obojga. Jedni siedzieli na krzesłach 

jak dzieciak w piaskownicy. 

Teraz i ja uważniej obejrzałem zebranych. 

robi w piasku, ale on to sobie piasek zniósł we 

workach, a teraz się turlał będzie. Koncepcyjnie 

– skierowała wzrok na tłum pod drzwiami. 

Na faceta siedzącego po kolana w piachu 

Jak to za grunt? Owszem, malarz Laszczyk 

- 

mnie. 

daje niż bierze, pomyślałem. Ona odłożyła 

szmatę, teraz z uwagą wpatrywała się we 

- 

Za grunt – wyznałem szczerze. Bardziej 

co bierze? – rzuciła bez większego zainteresowania. 

sprawdzając podeszwy. Jak wiesz. Przezornie 

jednak zachowałem tę uwagę dla siebie. – Na 

cież – kategorycznym ruchem nakazała mi 

wytrzeć obuwie. To po co pytasz, pomyślałem 

99

100 

roku bierą, a taki Laszczyk to i dłużej nawet. 

W zeszłym roku śniegu naznosił, kulek nalepił 

i w rurki, takie jak w lotto mają, wkładał. 

Mieszał ze sadzą i wypuszczał z drugiej 

biorą. Tancerze. Nazłaziło się dziadostwa za 

osiemset dwadzieścia cztery brutto. Na pół 

telu, rok w rok przyłazi i rok w rok dostaje. 

Artysta. Puszkę butaprenu kupi, połowę wywącha 

a na drugą kwiaty z trawnika przyklei. 

Dzieło sztuki. Tfu! Cyganiaki znowóż na buty 

ją. Dwa, trzy etaty każden bierze, w telewizji 

mordy pokazują. Ten siwy z brodą, ten na fo- 

wzrokiem tłum. – Wszystkim wam bym dała, 

nieroby jebane! Po państwowe łapy wyciąga- 

dzieci na żebry posyłają. Stypendysty pieprzone! 

Już ja bym wam dała stypendia! – omiotła 

szmatą za biegnącym. – Cyganiaki cholerne! 

Do roboty by matka z ojcem poszły, a nie 

- 

ogólnie. Teraz obok mnie przebiegło smagłe 

dziecko w jednym bucie. 

- 

Gdzie mi tu! – sprzątaczka machnęła 

No, jak tak mówię ogólnie – odparłem 

się wrywał, to niby gdzie? Że niby tu? W betonową 

posadzkę? A niby jak? Niby czym? 

Będzie się wrywał? – w jej oczach dostrzegłem 

autentyczną ciekawość. – A jak będzie 

Sprzątaczka przepytywała mnie dalej: – A 

on mówi, że będzie robił w gruncie. Czyli jak?

piłkarz zaczynał pod okiem geniusza trenerskiego 

i świetnej liryki. To był żart. Andrij, czasami 

nazywany Szewa, to niewątpliwie chluba i cudowne 

dziecko Ukrainy. Napastnik kompletny, 

wirtuoz piłki kopanej. Znany ze swej skromności 

z Tarasem, tragicznym autorem wielkiej liczby 

poematów, powieści, dramatów, pamiętników 

Dziesiątka. 

Któż nie zna Andrija Szewczenko? Nie mylić 

to gospodarz musiał uiścić sam. 

wystawiła pazury tuż przed mym nosem. Bardzo 

szybko zbiegłem po schodach. A opłatę 

ma delikatne. Jeszcze se pokaleczy, odcisków 

narobi. A takie ręce do sztuki to widział? – I 

mnie – Ho, ho, cwaniak musi być niezły! To 

czym będzie gryzł ten grunt, łapami? Łapki 

dwadzieścia cztery żaden urzędnik nie da. A 

on mówi, że na grunt? – znów spojrzała na 

las. Las, las, las. Chuj po pas! Takie wiersze 

to i ja mogę pisać. Tyle, że mnie osiemset 

brudasy pomyły. Albo ta sucha przy poręczy. 

Wiersze pisze. Łąka, las, jezioro. Jezioro, łąka, 

dwa miesiące, dlatego w jednym bucie każden 

gania. Za miesiąc przyniosą drugi. Nogi by 

strony dzieło sztuki. Ile ja się potem musiałam 

korytarz naczyścić! Cyganiaki to tylko na 

101

102 

Ta tania popularność nie przesłoniła mu jednak 

sprawy najważniejszej - rodziny. Na prośbę innego 

członka rodziny o umożliwienie nauki języka 

angielskiego, przenieśli się do Londynu. A 

piłek. Wygrał z zespołem też Ligę Mistrzów. 

Rozdawał autografy i dawał się fotografować. 

to inna sprawa. Wszystko szło dobrze, Szewa 

dwa razy został królem strzelców Serie A, dostał 

Złotą Piłkę od France Football. Co by to nie 

znaczyło, wszak stać go było na zakup stu złotych 

Mediolanu. A że przy okazji chłopiec podpisał 

kontrakt na dwadzieścia sześć milionów dołków, 

Szewa nie mógł mu odmówić. Co by to nie znaczyło. 

Rodzina spakowała rzeczy i wyjechała do 

w Kijowie. Kiedy jednak jeden z członków rodziny 

zapragnął nauczyć się języka włoskiego, 

dla bliskich. Za skromną willę, mercedesa klasy 

E i symboliczne sto tysięcy dołków rocznie został 

Europy wyciągały łapy po piłkarza Dynamo. Ale 

on stanowczo mówił „nie”. Brało się to z umiłowania 

przez szesnastolatka, tak ostatnio skopanych, 

wartości rodzinnych. Przyjaźni, szacunku 

sha. Nie, żeby Szewa nie miał w czym chodzić, 

on dostał te buciory, gdyż wpadł w oko tamtemu. 

Co by to nie znaczyło. Andrij błyskawicznie 

rozwijał swój talent, wszystkie największe kluby 

Walerija Łobanowskiego. Kiedy miał czternaście 

lat, dostał buty od słynnego Walijczyka Iana Ru-

która wyszła za człowieka o nazwisku Białkowski, 

zamieszkali w Olsztynie. Nie byłem do koń- 

powtórzył Szewa, już teraz bardziej w związku. 

Ten Derewońko, kontynuował, miał córkę, 

Pawłowskim Sadzie koło Moskwy. Jak zapewne 

wiecie, Walery Fiodorowicz był wielkim kosmonautą 

i na statkach Wostok 5, Sojuz 22 i Sojuz 

31, zdobywał kosmos. Interesuję się kosmosem, 

którego brata córka wyszła za człowieka o nazwisku 

Bykowski. Ten Bykowski urodził się w 

się Lewczuk. Mieli dwie córki. Jedna z dziewcząt 

wyszła za syna brata mojego dziadka. Druga 

z dziewczyn związała się z człowiekiem o 

nazwisku Derewońko. Ten obywatel miał ojca, 

zaczął jakby bez związku. Wycofał się i zaczął 

od nowa. Jak wiecie, bardzo cenię wartości rodzinne. 

Pochodzę z Dwirkiwszczyny. Obok moich 

dziadków mieszkali ludzie, którzy nazywali 

tości rodzinne uchroniły go przed złem. 

Kiedy przybyli do niego smutni działacze polskiego 

piłkarstwa, przyjął ich prawie rodzinnie. 

Co by to nie znaczyło. Interesuję się kosmosem, 

na ulicy mówi się, że ktoś na pewno pójdzie siedzieć. 

Szewa jednak ma się znakomicie. To war- 

były klub z Milanu za machloje przy kasie być 

może poleci na ryj do niższej grupy rozgrywek, 

że przy okazji dostał trzydzieści milionów funciaków 

od Chelsea, to inna sprawa. Obecnie jego 

103

104 

ciekawostkę mogę wam powiedzieć, że na 

wynoszą, a zostawiają krocie. Europa chociaż 

wokół szopa. Drewno mocno nadgniłe. Po lewej 

sąd, areszt śledczy, hala Gwardii, własność 

policji. Wszystko w takiejż kolejności. Jako 

Dukat. Miejsce niedawnych pielgrzymek 

ludności tubylczej, która od roku ciągnie romans 

z nowiuśką Alfą. Zdrajcy hordami nacierają 

na warmiński sezam, z którego gówno 

Mijamy ratusz. Po prawej cudo epoki Gierka, 

funkcjonalny, estetyczny dom handlowy 

Plac Solidarności 

reprezentacji, zakończył patrząc w gwiady. 

Bykowskim rodzina! A ja tak lubię kosmos! 

Oczywiście, panowie, że zagram dla polskiej 

pytam, po co, jak nie u tych Białkowskich! A jak 

u nich, to przecież my przez Dwirkiwszczynę z 

Kosmosu w Berlinie. Otóż, Bykowski twierdzi, 

że dnia dwudziestego czwartego października 

sześćdziesiątego trzeciego roku wraz z żoną 

Walentyną przebywał w Olsztynie. No to ja się 

ca pewien, czy ci Białkowscy to linia z tych Derewońko. 

Ale moje wątpliwości rozwiała ostatnio 

napisana autobiografia Bykowskiego, który, 

kiedy przestał latać, został dyrektorem Muzeum

czasu pojawiają się energiczne rządania zburzenia 

marmurowych Szubieniczek. Są pety- 

zbudowano rozbierając Mauzoleum Hindenburga 

w nieodległym Olsztynku. Od jakiegoś 

Dalej – Szubienice Xawerego, które już poznaliście. 

Pomnik wyzwolicieli miasta i okolic 

ojców, braci i kochanków. Chowają je szybko 

do torebek i znikają w cieniu Alfy. 

drut. Potem nagle, niczym samobójcy, kobiety 

wbiegają między gwałtownie hamujące samochody. 

Bo tam, jak świąteczne confetti, spadają, 

zwinięte w cienkie rurki, grepsy od mężów, 

A wieczorami, po drugiej stronie ulicy, 

spacerują kobiety. Nerwowo szarpią ustniki 

papierosów, obserwują pruski budynek za 

murem. Ich oczy wczepiają się w kolczasty 

pokusić się o tezę, że komunistów cechowało 

specyficzne poczucie estetyki. 

pokrytym kolorowymi reklamami. Z drugiej 

strony, trzeba oddać władzy ludowej, że wieszając 

obywateli za murem oszczędziła ludności 

drastycznych widoków. Można nawet 

pamiętają ich ludzie jeszcze jakiś czas po wojnie 

wieszani i zakopywani za murem, teraz 

miejscu aresztu stała kiedyś kaplica świętego 

Nepomuka, patrona ludzi niewinnie oskarżonych 

i uwięzionych. To było dawno temu i kto 

by tam pamiętał takie duperele. Na pewno nie 

105

106 

Tu wyjaśnienie. Nie chodzi o pozytywistę 

Skręcamy w prawo, w Kościuszki. Nieco 

dalej, po lewej, zostaje ulica Głowackiego. 

kościele Serca Jezusowego wierni przestaną 

zbierać się na msze święte. 

papierochy bez względu na ustrój społecznopolityczny. 

Chyba, że w niedzielne poranki w 

niedzielne poranki, skryta za błyszczącą ścianą 

pomnika takiego bądź innego będzie ciągnęła 

metalowymi szarfami. One są nagie! Jedyne, 

co jest pewne, to to, że młodzież licealna w 

się w sposób naturalny materiału – te ciągłe 

zmiany! – należy ruszyć z młotami udarowymi 

w okolice hali Urania, gdzie prężą się dwie 

kilkumetrowe enerdowskie gimnastyczki z 

bo ruch być musi. Ilość wariantów nieograniczona. 

Tu uwaga, w przypadku wyczerpania 

i ustawią coś nowego, innego. Marmurowe 

lego można przestawiać w nieskończoność, 

tego, co po tamtym będzie. Nowe pokolenia 

patriotów – estetów rozpierdolą to, co będzie 

tamto, przerzuci kilka ton, odkuje sierp zlepiony 

z młotem. Trudno powiedzieć, co będzie. 

Ważne, że nie będzie, tego, co jest. A tego 

co będzie, potem też nie będzie. I nie będzie 

cje, opinie i głosy w sprawie. Wypowiadają się 

obywatele wprost z ulicy, swoje zdanie wygłaszają 

oficjele. W przeklętym miejscu stanąć 

miałby nowy obelisk. Poprzestawia się to i

z piętnastozłotowym, comiesięcznym lenungiem 

i zapłacił za gorzałę. Złośliwi, nie bez 

z Rzędowic, a Głowackim – chorążym Grenadierów 

Krakowskich, sięgnął do sakiewki 

Zakrzowa koło Skalbmierza, że od jakiegoś 

czasu jest już nie zakompleksionym Bartosem 

nianym. Robił tak od niepamiętnych czasów, 

zwykle numer przechodził. Kiedy poproszono 

go o uiszczenie opłaty, stanowczo odmówił. 

Dopiero po uwadze kuma Ambrożego z 

zapisywać na rachunek Antoniego kniazia 

Szujskiego, którego był chłopem pańszczyź- 

w Małogoszczy. Postawił kolejkę przyjaciołom, 

potem drugą i trzecią. Wszystko kazał 

zumień i zabawnych sytuacji. Tym bardziej, że 

miał już Bartos przecież imię Wojciech. Kiedyś, 

przykładowo, pojawił się z grupą zaprzyjaźnionych 

chłopów dymnych w karczmie 

na Głowacki. A ze starego nazwiska zrobiono 

imię, co doprowadzało do częstych nieporo- 

zwał się Bartos, a imię jego było Wojciech. 

Dopiero kiedy pod Racławicami nakrył czapką 

lont wrażej armaty, jego życie nabrało rozpędu. 

No i zamieniono Bartosowi nazwisko 

Aleksandra Głowackiego, który kazał do siebie 

mówić Bolesław Prus, ale o Głowackiego 

Bartosza, który wcale się tak nie nazywał, 

bo przez większość swego chłopskiego życia 

107

108 

planowali złe czyny. A młodzież, jeżeli się tam 

Syn: Czy mogę wsadzić palec w wosk? 

Ojciec: W tym ponurym klocu źli ludzie 

świat. Kiedyś, jeszcze kilkanaście lat temu, w 

tym gmaszysku znajdowała się siedziba Komitetu 

Wojewódzkiego Partii Komunistycznej. 

w tych murach młodzi ludzie zdobywali cenną 

wiedzę, którą po kilku latach będą nieśli w 

Syn: Tato, a muszę? 

Ojciec: Ale nie zawsze tak było. Nie zawsze 

lej, w głębi, ten okazały budynek to siedziba 

wydziału pedagogicznego naszego Uniwersytetu. 

Ty też kiedyś będziesz jednym z takich 

studentów! 

pełen kolorowych aut i pięknych, młodych, 

uśmiechniętych ludzi! To studenci. Tam, da- 

Posłuchajmy: 

Ojciec: Spójrz, synu, na ten plac! Dzisiaj 

zadumie trwają całe rodziny. Oto młody ojciec 

i wczepiony w jego prawe ramię chłopiec. 

Ku Czci. Przed obeliskiem zatrzymują się ludzie, 

palą znicze ustawione w znak krzyża. W 

Obok ulicy Głowackiego znajduje się Plac 

Solidarności, na którym postawiono pomnik 

go do machania przed nosem szynkarza kosą 

postawioną na sztorc. 

podstaw, twierdzą, że to nie zamroczenie alkoholowe, 

a chłopskie wyrachowanie skłoniło

Ojciec: Postanowiliśmy, że przyjdziemy tu 

Syn: Można by brać ze środka, a resztę porozsuwać. 

Śladu nie będzie. 

jak te wypłowiałe szmaty, popychani i szarpani 

z każdej strony. 

zawieszone sztandary były metaforą naszej 

przyszłości: cienkie kariery, a na szczycie my 

Nasze życie było szare i smutne. A przecież 

powinno być inaczej. Byliśmy młodzi, piękni 

osiemnastoletni. W maju mieliśmy zdawać 

maturę. Ale co po niej? Co dalej? Te wysoko 

nas bezsilność, przygnębienie. Czuliśmy się 

przytłoczeni tymi czerwonymi płachtami. 

się czerwone, wściekłe flagi. Ilekroć, idąc do 

liceum, przechodziliśmy pod nimi, dopadała 

Ojciec: Tu, na tym placu, stały maszty. Kilkunastometrowe 

szpice, na których majtały 

Syn: Weźmy chociaż ze sto. I tak nikt się nie 

doliczy! 

styczniowa noc roku osiemdziesiątego ósmego. 

Sobota to była. Ostatnia sobota miesiąca. 

ósmy, luty. Nie, to był styczeń. Straszna zima, 

nie to, co teraz. Tak, synu, to była mroźna, 

dziadka, starczyłoby na rok! 

Ojciec: Pamiętam, to był rok osiemdziesiąty 

gościł na ich twarzach. 

Syn: Gdyby przenieść te znicze na grób 

pojawiała, to tylko po to, by uczyć się nienawiści, 

szerzyć kłamstwo i zło. Uśmiech nie 

109

110 

Gibas to dwa, a Adaś to trzy. 

Syn: To ten Adaś się nie nazywał? 

Syn: To dalej czterech. 

Ojciec: Synu, ja – twój ojciec to raz, Mietek 

Syn: To było was czterech. 

Ojciec: No trzech! Ja, Gibas Mietek i Adaś. 

dobra, było nas trzech. Ja, Mietek Gibas i 

Adaś. 

Syn: Tato, mów dalej! 

Ojciec: (zacierając zmarznięte dłonie) No 

Ojciec: No dobra, chcieliśmy wrócić na plac 

rano i zobaczyć miny komunistycznych aparatczyków. 

Jak się gapią na łyse kikuty. Nad 

sztandarami żeśmy się nie zastanawiali. 

zeżreć! 

Syn: (milczy) 

Syn: Taaa, w styczniu zakopać w ziemi... 

Ojciec: Porwać na strzępy, spalić w piecu, 

Syn: Tak wysoko włazić, żeby zniszczyć? 

Ojciec: Zakopać w ziemi. 

Syn: Chcieliście je sprzedać? 

Ojciec: A skąd! Chcieliśmy je zniszczyć! 

ukraść? Ty, tato, chciałeś rąbnąć flagę? 

Ojciec: Nie mówi się rąbnąć. Rąbie się drzewo. 

Nie, zaraz, drewno się rąbie. Tak, synu, 

postanowiliśmy zdjąć te haniebne sztandary. 

nocą i ściągniemy te czerwone szmaty. 

Syn: Co tato mówił? Czy wy chcieliście je

ierał. 

Syn: I Mietek z Gibasem. 

te szmaty! I co, głupio ci teraz przed tatusiem, 

he?! Ja, ja sam wciągnąłem się na maszt, zdarłem 

flagę, wsadziłem w zęby i zjechałem na 

dół! I tak trzy po kolei. Adaś ode mnie od- 

skończyło. Ja już wiem. 

Ojciec: No co wiesz, no co?! Ściągnęliśmy 

było między nami szefa. I co ty na to?! 

Syn: To już niech tato nie mówi, jak to się 

Ojciec: To wyobraź sobie, synu, że my byliśmy 

solidarni. Inaczej mówiąc, równi. Nie 

Syn: Zawsze jest szef. W szkole, w pracy, na 

boisku. Zawsze ktoś kogoś wybiera. 

Ojciec: Jak to, szefem? Nie było szefa. Każdy 

z nas był szefem. Co za głupie pytanie! 

Syn: Adaś. Już tata to mówił. Kto z was był 

szefem? Ty tato? 

Syn: To było was trzech... 

Ojciec: Tak. Ja, Mietek Gibas i... 

Ojciec: Synu, nie wyrażaj się w takim miejscu! 

Syn: Tato, nie ma mrozu. Sam tato mówił, 

że zima do dupy. 

Ojciec: No oczywiście, że się nazywał! Adaś 

się nazywał... Nazywał się... Popatrz, zapomniałem! 

A to przecież jakby wczoraj. Zima, 

mróz, ciemności. 

111

112 

W osiemdziesiątym drugim mnie bili. Po 

brzuchu tłukli. 

pana, to chyba ci sami bili. Ale mnie bili na 

Warszawskiej, dawna Hohensteinerstrasse. 

wszystkich tu zebranych. 

Kobieta w czapie z lisa: A mnie, proszę 

Syn: Tato! 

Ojciec: Przepraszam cię, synu. Przepraszam 

Syn: To musiało cię, tato, boleć. 

Ojciec: Jak sam skurwysyn! 

Syn: Dlaczego po stopach? 

Ojciec: Żeby nie było śladów bicia. 

dawniej Kaiserstrasse. Kazali ściągnąć buty i 

tłukli pałami po stopach. 

Syn: I co? I co było dalej? 

Ojciec: Zawieźli nas na Dąbrowszczaków, 

milicja. A konkretnie – Zomowcy, zwani Bijącym 

Sercem Partii. 

Syn: A kto was złapał? Policja? 

Ojciec: Wtedy nie było policji. Nas złapała 

Ojciec: A jak mam mówić, jak ta łajza nie 

zauważyła patrolu. 

Syn: Tato, nie mów brzydkich wyrazów w 

takim miejscu. 

Syn: I co? I co? 

Ojciec: I gówniano patrzył, bo nas złapali... 

Ojciec: Mietek Gibas też. Ale on filował, to 

znaczy patrzył, czy kto nie idzie.

Na Żeromskiego nie bili. A wie pan dlaczego? 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Panie! 

Chwilunia! Zimmerstrasse to Żeromskiego. 

bili na Dąbrowszczaków. Dawna Zimmerstrasse. 

Syn: Dawna Hohensteinerstrasse! 

Ojciec: Ja nie wiem, gdzie panią bili, mnie 

Kobieta w czapie z lisa: A gdzie tam, to pan 

mówił. I mnie bili na Warszawskiej! 

bili! Zomowcy, po brzuchu! 

Ojciec: Toż mówiła pani, że Romowcy! 

Syn: A po brzuchu? 

Kobieta w czapie z lisa: Po brzuchu to mnie 

Syn: Też bili po piętach? 

Ojciec: Też. 

Ojciec: Ormowcy, synu, to też milicja, ale 

ochotnicza. 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Taaa, i po 

tym, i po tym. Mnie osobiście to bili Ormowcy. 

Po plecach. 

Syn: Tato, a ci to kto? 

Ojciec: Po brzuchu. 

Syn: A po piętach to ci Zomowcy, tak? 

Syn: Tato, a kto to ci Romowcy? 

Ojciec: To też milicja, ale rezerwowe oddziały. 

W stanie wojennym bili. 

Syn: Po brzuchu? 

Ojciec: To może panią Romowcy bili? Oni 

wtedy po brzuchu tłukli. 

113

114 

Adam... Co za szczęście! 

bili razem ze mną? 

Ojciec: Synu! To jest mój przyjaciel! To jest 

was czterech! 

Kobieta w czapie z lisa: To tamtego pana nie 

Syn: To pan z tatą, Mietkiem i Gibasem 

ukradł flagę?! A nie mówiłem, tato, że było 

twój tata. 

Ojciec: Naprawdę, to ty, Adamie? 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Bo ja jestem 

Adam, którego nazwiska nie pamięta 

Ojciec: Jak to? 

Syn: Jak? 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Bo nas obu 

wtedy bili. 

Kobieta w czapie z lisa: No właśnie, skąd? 

Syn: Właśnie? 

Ojciec: A skąd pan może wiedzieć, gdzie i w 

co mnie bili? He? 

Wojska Polskiego. Dawna Königstrasse. Po 

nerach bili. 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Twojego 

tatę nie bili na Dąbrowszczaków. Jego bili na 

jak po piętach, to na Dąbrowszczaków. Dawna 

Kaiserstrasse. 

bili, że nie pamiętam! 

Syn: Ale ja pamiętam. Tatę bili po piętach, a 

Bo na Żeromskiego nie było komisariatu! 

Ojciec: Być może, nie pamiętam. Tak mnie

iegł pierwszy. Ja mu się nie dziwiłem. Zakład 

jest zakład. Przy słupach ściągnęliśmy mary- 

Mietek. Gibas dogonił nas przy Rondzie 

Bema, dawniej Kopernikus Platz. Twój ojciec 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Wyszliśmy 

z sali gimnastycznej we trzech. Ja, twój ojciec i 

bieg historii. Za rok był Okrągły Stół. Mazowiecki 

został premierem. Solidarność zwyciężyła! 

Nigdy nie zapomnę tamtej soboty. Ciarki 

chodzą po plecach. 

Takich jak my było więcej. Nawet takie, zdawałoby 

się, nieistotne, zdarzenia wpłynęły na 

Zima, noc, strach i szaleńcza odwaga. My i 

oni. Oni już wiedzieli, że system musi runąć. 

Kobieta w czapie z lisa: Bój się pan Boga! 

Ojciec: Widzisz, synu. To był ciężki czas. 

Ojciec: Kolega Adam już mówił. Po wszystkim. 

Gdzie popadło. 

Kobieta w czapie z lisa: A milicja po czym 

biła? 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: No nie. To 

była zwykła milicja. 

Syn: Ani Ormowcy? 

Kobieta w czapie z lisa: Nie Romowcy? 

Syn: Gliniarze? To wtedy byli gliniarze? 

Ojciec: To nie byli Zomowcy? 

Mężczyzna w pikowanej kurtce: Boże, jak 

oni nas wtedy zlali, ci gliniarze! 

115

116 

rosła w siłę. Białą siłę. Chłopacy-wszechpolacy 

zebrali się w kółeczko. Oglądają krzyżyk koleżanki 

katolickiej. Ten krzyżyk Cię, dziecko, 

uratuje. To Twoja polisa ubezpieczeniowa, to 

ludową: Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli 

dostatnio. Proponuję mały retusz: Aby Polska 

jacy tacy, chłopacy-wszechpolacy. Pamiętam z 

dzieciństwa hasło ufundowane przez władzę 

Otwierają się drzwi i wsiadają chłopaki. 

Chłopaki-wszechpolaki. Aboś my to jacy tacy, 

Polska, biało-czerwoni 

Panie, daj pan już pokój! 

- 

cześć... 

Na tym samym placu, kilkadziesiąt kroków 

dalej stoi inny pomnik. Obelisk ustawiono na 

do rana, gdyby nas nie złapali... Chłopcze, czy 

twoja mama jest może ruda? 

słupie! Zawiesił je na czubie i zjechał na dół. 

I byłby wygrał zakład, że dotrwają te majtki 

mała ruda z czwartej be oddała mu majtki. 

Jak on z tymi koronkami w zębach śmigał po 

w żyłach szybciej buzuje krew. Twój ojciec był 

sprawny jak małpa. Pewnie za tę gibkość ta 

narki. Nikomu nie było zimno. Raz, że emocje. 

A dwa, na każdej studniówce po północy

murzynka bambo, trzeci rok weterynarii. 

rozgrywek. Już wiem, że przeżyję. Chłopaki- 

-wszechpolaki ze swoim kółeczkiem opuszczają 

nasz krzyżyk. Przesuwają się nieco dalej, 

będą grać w kółko i półksiężyc na koszulce 

Miksuję na poczekaniu z lokalnym czwartoligowcem, 

zajmującym niższe stany skali 

Biało-niebieskie to barwy królewskie! Białoniebieskie 

okaes! 

czerwoni! – drę się z głębi trzewi, znacząco 

wskazując na orła zalegającego mą pierś. – 

- 

Polska, biało-czerwoni! Polska, biało- 

odlot, rewelacja! 

Chłopaki-wszechpolaki oglądają też mnie. 

proszek bonux, max, super, ekstra, hiper, zajebioza, 

power, lux, mega, ja cież nie pierdolę!, 

cięstwo pod Grunwaldem, kreska u barmana, 

kablówka na lewo, promocja w centrum handlowym, 

neostrada tp, nowe odcinki przygód 

Hansa Klossa, stoperan, ibuprom, panadol, 

Tomasza Lisa, czapka niewidka, stomatolog 

w rodzinie, refundacja leków, coroczne zwy- 

przez naszych parlamentarzystów, to sąsiad 

dyskretnie pilnujący mieszkania pod nieobecność 

domowników, cudownie darowane świadectwo 

maturalne, to oglądalność w programie 

szczęśliwy numerek, sześć cyfr w lotto, słonik 

fortuny, to życiodajny deszcz wymodlony 

117

118 

trzy kroki! 

bebechach, bo ci się kichy na chodnik wywalą 

i zapierdalaj prosto do Wojewódzkiego, masz 

znajomków z Blood & Honour. Robisz wypad 

na Żołnierskiej. Nie dygaj, zostaw kosę w 

ich hitu Czarnych powiesimy Światowida postawimy, 

wystukiwał rytm piosenek Twierdzy 

albo nosił barwy chłopaków z Miedzi 

Legnica, Lechii Gdańsk i podziwiał naszych 

linii numer sześć. Choćbyś nawet w swych 

słuchaweczkach łapał słowa Konkwisty 88 i 

porę odkryta tęsknota za dobrem i etyką nie 

przewiduje dla ciebie miejsca w autobusie 

jednego z obecnych wicepremierów Najjaśniejszej. 

Przykro nam, murzynku. Nasza w 

da naszym najgłębszym pragnieniom: tęsknocie 

do dobra i do czynnego urzeczywistnienia nakazów 

etyki. Tak przynajmniej uważał Witold 

Chwalewik – kolega ideologiczny dziadka 

droższe. Jest nam ona droga przez to, przez co 

życie w ogóle jest drogie. Nacjonalizm odpowia- 

te same, co łączniki z życiem: stanowi je to, co 

znamy jako najlepsze, co pamiętamy jako naj- 

musimy go tylko spostrzec i uświadomić sobie. 

Nasze duchowe łączniki z ojczyzną są właściwie 

Spadkobiercy idei narodowej Romka Dmowskiego 

mu nie popuszczą. Cóż, przedstawicielu 

Trzeciego Świata, masz pecha. My, Polacy, 

nacjonalizm nosimy gotowy we własnej duszy,

Źle się stało, synu, że złamałeś nóż. Ten 

- 

słów: jego słuchałem zaciekawieniem szym 

Szeptał jakieś zaklęcia, głaskał po głowie. 

Przecierałem zaspane ślepia, z coraz więk- 

Żołnierskiej. 

Rano, przy łóżku, zawisł nade mną ojciec. 

jego dwa ciemne bryle wyglądały lepiej. Lecz 

nim świat ujrzał moje nowe wcielenie, nastąpił 

cały cykl zdarzeń, które, nalane na siebie, 

zaprowadziły mnie do gipsowni szpitala na 

ko wyglądało ciekawiej, estetyczniej ode mnie. 

Nawet przyciemniane okulary generała Jaruzelskiego, 

który trzy miesiące wcześniej ogłosił 

na terenie całego kraju stan wojny, nawet te 

Dunikowskiego skierowane na się, pudełko 

po zapałkach, sześcian Erno Rubika, wszyst- 

jednej strony, poszczerbiony z drugiej. Ten, 

kto powiedział, że symetria jest estetyką głupców, 

nie miał racji. Wszystko, włączając w to 

wzorzec metra z Sevres, Szubienice Xawerego 

z boku wcale nie wyglądała malowniczo. Sześcioletni 

karzeł nienaturalnie przerośnięty z 

ściskałem nadłamany kawałek stali, prawą 

oblepiono mi gipsem. Moja asymetryczność 

Dzień po tym, jak złamałem ostrze mojego 

największego skarbu, złamałem rękę. W lewej 

O konsekwencjach złamanego noża 

119

120 

- 

- 

Tato – wrzasnąłem – jak to możliwe?! 

na licencji czechosłowackiej. – oczy mu błyszczały. 

– Zresztą, już za późno... 

się do mojego skupionego ucha i wyszeptał – 

Zaczynamy robić przenośne wyrzutnie bron 

dostaniesz, bo naszą fabrykę zmilitaryzowali, 

od jutra jesteśmy strefą zamkniętą. Na bramie 

postawili strażnika z wilczurem. Zmienili 

nam też linię produkcyjną – ojciec przechylił 

Trudno, złamałeś to złamałeś. Nowego nie 

Ale ojciec nie mógł znać moich myśli, ciągnął 

dalej: 

śmiercionośny szpikulec. I to w jakże podstępny 

sposób! Rękami najdroższego człowieka! 

mnie! Zabrał niedzielne kreskówki a wcisnął 

bagnet. Wyposażył sześcioletnie dziecię w 

trzynastego grudnia osiemdziesiątego pierwszego 

system podjął decyzję o dozbrojeniu 

dostał? To nie ojciec a czarnooki generał z refleksami 

podarował mi majcher? Normalnie, 

nie odwrotnie? Czy gdybym nie żebrał miesiącami 

o ten kawałek żelastwa i tak bym go 

bardziej aniołem kilerem! To ja jestem tylko 

dodatkiem do noża, to nóż wybrał mnie? A 

go dostałeś... 

Zerwałem się z posłania. Jak to? Chyba 

nóż miał ciebie chronić w czasach mroku i zarazy. 

Miał być twoim aniołem stróżem... Po to

pociągnąłem je pod gmach podstawówki. 

Tego dnia kierownictwo szkoły wraz z 

walczyć o odzyskanie konopnego sznurka dla 

chłopów, a ja wyciągnąłem z piwnicy sanki i 

ślina znowu oblepi mi włosy. 

Ojciec pognał gdzieś, hen, między lasy i pola 

za którymi zniknął rodzic, wcześniej śliniąc 

mi czoło. A ja poczułem, że nieprędko jego 

Złamany! – jęknąłem w kierunku drzwi, 

- 

nóż... 

przecież Masz braćmi. i 

- 

- 

- ój ojciec, 

na jakiś czas, wyjedzie. Nie pytaj, gdzie, 

bo i tak nie powiem. 

ukrywa. 

Zrobiło mi się smutno, poczułem wstyd. 

jego ojca wyniesienie z fabryki tego noża... 

Człowiek, który go wykonał, od tygodnia się 

- 

- 

wróciliśmy do robienia cepów z wkładką ołowianą? 

liwe. Czy wiesz, że od kilku miesięcy, w tajemnicy, 

produkujemy ze sznurka do snopowiązałek 

drut kolczasty? Z worków jutowych 

spadochrony, a od Porozumień Sierpniowych 

- 

Tak, to tajemnica, synu. Opiekuj się mamą 

tato. 

tajemnica, To 

Posłuchaj uważnie, synu. Teraz tw 

Tak, tak... Wiele trudu kosztowało twoto? 

Jak 

Tak, chłopcze. Wszystko teraz jest moż- 

121

dzieci gotowy do wzięcia udziału w akcji o 

122 

- 

Obywatelu pułkowniku! Melduję oddział 

nauczycielem Dzierżykiem. Wuefista ukłonił 

się sztywno i zameldował: 

zza zakrętu wyskoczył zgniły uaz, z którego 

energicznie wyleciał barczysty i sumiasty pułkownik 

od WRON-y. Przeszedł wzdłuż naszego 

szeregu salutując, zatrzymał się przed 

nam ustawić się w szeregu, jak na przeglądzie 

wojsk. Staliśmy tak jedno dziecko obok drugiego, 

słońce ślicznie świeciło, był lekki mróz, 

pogoda idealna do manewrów. Po kwadransie 

próbowano przemycić rodzeństwo. Te jednak 

szybko przepędził magister Dzierżyk, wuefista, 

lokalny amant, metr sześdziesiąt w czapce 

uszatce, ze śmiesznym wąsikiem. Kazał 

szkołą zbiorczą, gminną. Każde z nas przyciągnęło 

sanki, a niektórzy nawet dwie pary, bo 

ale także dzieci z klas wyższych, częściowo 

były to wiejskie wyrostki, bo nasza szkoła była 

nasza wieś spokojna. 

Pod szkołą zebrała się cała moja „zerówka”, 

Ludowe ma się całkiem dobrze. Że następuje 

powrót do normalności. Że chociaż wojna, to 

dzieciom kulig. Miał być to sygnał dla wichrzycieli 

i wrogów demokracji, że Państwo 

członkami zaprzyjaźnionej Wojskowej Rady 

Ocalenia Narodowego postanowiło urządzić

- 

ny? 

miał przewieszoną przez ramię. 

ale może dlatego, że pułkownik roztaczał wokół 

siebie aurę karności i wyjątkowości, chorążego 

nie było widać? Chorąży zanotował i 

schował kapownik w skórzanej torbie, którą 

Teraz pułkownik zwrócił się do szczupłego 

chorążego, który cały czas był w jego pobliżu, 

- 

- 

A to trzecie? 

- 

pułkowniku. 

obywatelu Grypa, Chore. 

Dwoje dzieci sekretarza gminy Ignaczaka. 

- 

wrzasnął: 

i założył hełm z dwoma gwiazdkami, faktycznie 

wyglądał jak porucznik. Teraz znowu 

kordupel oficerem? No nie! Ale kiedy magister 

obciągnął poły ciut za dużego munduru 

Zatkało mnie. Poruczniku? Dzierżyk był 

porucznikiem?! Nie mogłem uwierzyć. Ten 

- 

- 

Zanotujcie, adiutancie 

element wrogi ustrojowo, nie pozwolił dziecku 

uczestniczyć. 

Wilczek Adam, syn Edwarda. Ojciec to 

Dziękuję wam, poruczniku. Kto nieobec- 

Całość, spocznij! – wrzasnął nauczyciel. 

pułkownik. 

powiedział – spocznij! Dajcie, 

kryptonimie „kulig”. Stan oddziału trzydziestu, 

nieobecnych trzy, wszyscy usprawiedliwieni! 

Pułkownik zasalutował. 

123

124 

A za wami, o tam, w tle! 

I wszyscy, łącznie z pułkownikiem Krukiem 

- 

- 

- 

Porucznik-magister podbiegł blady do dowódcy-pułkownika. 

zaraz przerwał. – Dzierżyk! Do mnie, biegiem! 

- 

pięliśmy wątłe piersi i lekko skierowaliśmy 

głowy w prawo. To dziwne, nigdy tego wcześniej 

nie robiliśmy, a wypadło nadzwyczaj 

udanie. 

rucznik Dzierżyk. – Na prawo patrz! 

Puściliśmy, jak jeden, sznurki do sanek, wy- 

- 

niedługo będzie kąsał... Ale to później. Zaczynajmy, 

Dzierżyk, szkoda czasu! 

- 

Obywatelu dowódco! Pułkowniku Kruk! 

dzież”? 

Teraz Dzierżyk chyba coś sobie przypomniał, 

bo uśmiechnął się szeroko i zapiszczał: 

toć tutej! – porucznik Dzierżyk był bardzo 

zdenerwowany, a jak się denerwował, to za- 

Durnia ze mnie robicie?! Gdzie „mło- 

- 

o! stojo, Tutej – inaczej. jakoś mówić czynał 

No jak, gdzie? Obywatelu pułkowniku, 

„młodzież”? 

Gdzie 

Obywatele dzieci! – zaczął pułkownik, ale 

Całość, baczność! – wrzasnął na nas po- 

Zajmiemy się tym całym Wilczkiem. Już

Kruk. – Łączyć sanki sznurkiem! Raz, dwa. 

Raz, dwa! Biegiem! – krążył między nami, a w 

- 

W prawo zwrot! – wydarł się pułkownik 

Z LUDOWYM WOJSKIEM POLSKIM 

CHUJE NARODU. 

nogi przerażonego Dzierżyka. Teraz patrzyliśmy 

na dach i na zdobiące go hasło: 

kiedy z dachu pofrunęła kartka z „młodzieżą”, 

a zaraz po niej inny kawałek, który spadł pod 

I chciał pułkownik Kruk mówić dalej, ale 

nie mógł, bo wszyscyśmy ryknęli śmiechem, 

nawet bardzo dobrze. Dzieci jeżdzą na sankach, 

dzieci się bawią, a dorośli, zamiast skakać 

sobie do oczu, zaprzęgają koniki do sań i 

patataj! Patataj, w pola, w las! 

nasz dzisiejszy kulig! To manifestacja powrotu 

do normalności, stabilizacji. My tym kuligiem 

pokazujemy wrogom naszego Ludowego 

Państwa: patrzcie, u nas jest dobrze, może 

RODU. 

Pułkownik uśmiechnął się delikatnie i za- 

Obywatele dzieci! To wielka rzecz ten 

- 

nowa: od czął 

MŁODZIEŻ Z LUDOWYM WOJ- 

SKIEM POLSKIM WYSŁUCHUJE NA- 

składające się z kilku połączonych ze sobą kawałków 

białego prześcieradła: 

i jego adiutantem z kapownikiem, zadarliśmy 

łby na dach szkoły, gdzie wisiało wielkie hasło 

125

126 

gu? 

A gdzie, Dzierżyk, macie konia do kuli- 

- 

porucznika: 

zapytał 

em i zabezpieczał nim tyły. Dzieci dalej płakały. 

Ale pułkownik Kruk oddał ostrzegawczy 

strzał w niebo i zaległa cisza. Siedzieliśmy 

w niej dobry kwadrans, po czym pułkownik 

szynach. Całość zamykał kapral – kierowca 

pułkownika, który z uaza przytaszczył ceka- 

przypadły sanki trzecie od końca. Za mną siedział 

Gruby. Cóż, karakany zawsze mają gorzej. 

Niektóre dzieci płakały, bo taki podział 

powodował, że musiały siedzieć na cudzych 

nas parami, wedle klucza pułkownika, który 

rozmieścił dzieci od najwyższych do najniższych. 

Regulaminowo. Na pierwszych sankach 

usiadł adiutant z kapownikiem. Mnie 

Kwadrans po tym powiązano nasze sanki 

drutem kolczastym z fabryki ojca. Posadzono 

łek! Ten afgański, na eksport! – pułkownik 

przeładował pistolet. – Tempo, tempo! 

To dajcie nasz sznur, ten od snopowiąza- 

- 

Dzierżyk. 

Kruk! Nie wszystkie sanki mają odpowiednio 

długi i mocny sznurek! – piszczał porucznik 

- 

Towarzyszu pułkowniku! Towarzyszu 

dłoni zaciskał zgrabny pistolet p-63, którym 

wymachiwał we wszystkie strony.

kuligu organizowanego przez samorząd naszej 

szkoły i WRONę, którą dowodził Kruk. 

I magister Dzierżyk popędził przez mostek, 

za zamarzniętą rzekę Symsarnę po traktor do 

ków jest. Konia nie ma, ale ciągnik jest. Koniokrady 

nie ukradły. Koń im wystarczył. Ur- 

Dawać! Migiem! 

- 

go? Dawać trzydzieści. trzysta sus 

- 

Ale rano już nie było. 

Pułkownik chwilę milczał, po czym powie- 

A traktor jaki macie? 

- 

dział: 

Jeszcze wczoraj był, u Ulaniuków, w stajni. 

- 

uchem?! 

- 

ma, bo go koniokrady ukradły. U nas dużo koniokradów. 

Więcej niż koni. 

Towarzyszu pułkowniku Kruk! Konia nie 

- 

słucham. 

problem da się rozwiązać. Tylko trzeba dialogu. 

Mówcie zatem, Dzierżyk, mówcie. Ja was 

- 

chciałem już wcześniej zameldować, ale jakoś 

tak sposobności nie było... 

- 

Jest, towarzyszu pułkowniku. U Ulaniu- 

Dzierżyk! Co wy mi tu pierdolicie za 

Mówcie, towarzyszu, jak widzicie, każdy 

Towarzyszu pułkowniku! Melduję, że ja 

Dzierżyk znowu pobladł, jak wtedy, gdy 

pułkownik zapytał go o hasło. 

127

128 

piłki lekarskie, skakanki i materace. 

Pięć minut później ziemia zadrżała, runęła 

ściana magazynku przy sali gimnastycznej 

i z ruin wyłonił się potwór. W naszą stronę 

szkoły. Przez oszklone ściany widzieliśmy jak 

przebiega jej długość, wpada do kantorka na 

i rzucać w siebie gałkami. Na koniec zasalutował 

i pognał w kierunku sali gimnastycznej 

dużym łukiem omijał błyszczący w słońcu 

śliczny cekaem. Nam nakazał się uśmiechać 

wydobył aparat zorka i począł trzaskać całej 

naszej grupie zdjęcia. Nie wiedzieć czemu 

Chorąży Sroka zerwał się z sanek na równe 

nogi, z torby, w której trzymał kapownik, 

nych. Nawet kosztem obronności – i wrzasnął 

na adiutanta na sankach: – Sroka! Wprowadzić 

trzeci stopień gotowości! Wcześniej zrobić 

dokumentację! 

rzają. Wszystkiemu winna słaba aprowizacja. 

Trudno, sytuacja wymaga rozwiązań specjal- 

paliwo? 

Pułkownik krążył po placu bardzo zaduma- 

No tak, na linii frontu takie rzeczy się zda- 

- 

powiedział: 

i stanął wreszcie ny, 

mają. Traktor dadzą, bo to nasi ludzie są, ale 

paliwo... Paliwo reglamentowane. Skąd wziąć 

- 

Ursus jest, ale paliwa niet! Ulaniuki nie 

Ale kiedy wrócił, jego mina nie wróżyła niczego 

dobrego:

dem milimetra. Te siedemdziesiąt dwa obsłu- 

maszynowy kaliber siedem sześćdziesiąt dwa 

milimetra. Na wyposażeniu również przeciwlotniczy 

karabin maszynowy, w skrócie 

pe-ka-em, tu uwaga, kaliber dwanaście i sie- 

podkalibrowe i kumulacyjne... – pułkownik 

wydobył z kieszeni długopis-wskaźnik i krążąc 

dookoła monstrum objaśniał nam jego 

budowę. – Z armatą jest sprzężony karabin 

armata gładkolufowa sto dwadzieścia pięć 

milimetrów na pociski odłamkowo-burzące, 

Te - siedemdziesiąt dwa to radziecka kon- 

Kruk: nam 

strukcja produkowana w fabryce wagonów 

w Niżnym Tagilu. Pancerz wielowarstwowy, 

kaprala Jaskółki i rozpoczęcie kuligu podziwialiśmy 

czołg, którego parametry przybliżał 

punkt zborny. Kapral zasalutował i pognał 

wykonać rozkaz. W oczekiwaniu na powrót 

i ruszyć z nim za rzekę, celem przelania go 

do traktora i doprowadzenia rzeczonego na 

polecił kapralowi Jaskółce, bo tak się kierowca 

pułkownika nazywał, odlać w baniak paliwa 

czołg z chorążym Sroką za sterami na nasz 

placyk. Kiedy kolos się zatrzymał, pułkownik 

czasie pułkownik, widząc nasze gęby, wyraźnie 

podniecony, osobiście już nakierowywał 

z chrzęstem ruszyło potężne cielsko czołgu 

z długaśną lufą. Zaniemówiliśmy. Ale w tym 

129

130 

psa i Gustlika, wyglądaliby jak czterej pancerni. 

Właściwie, to czołg pułkownika miał wie- 

Kapral zasalutował i zajął miejsce za cekaemem, 

na końcu łańcucha z sanek. A pułkownik 

z porucznikiem Dzierżykiem i adiutantem 

Sroką zniknęli pod pancerzem. Gdyby mieli 

poprawił kaburę przy pasie. – I nikt wam tych 

koni nie ukradnie! 

wszystko można. Nie było konia? Nie było. 

No to teraz macie koni aż nadto – pułkownik 

lufę. 

W międzyczasie traktorem przyjechał ka- 

Widzicie, Dzierżyk, jak się chce, to 

- 

Ulaniuk. 

chłop mu towarzyszył Jaskółka, pral 

tyle dzisiaj kilometrów nie przebędziemy... 

Kocham ten czołg! – wyjawił, czule głaszcząc 

sko osiemdziesięciu kilometrów na godzinę, 

można nim przejechać bez tankowania dodatkowego 

czterysta pięćdziesiąt kilometrów 

– tu pułkownik uśmiechnął się szeroko. – Ale 

nabojów. Ale, tu uwaga, można zwiększyć do 

czterdziestu pięciu! Czołg rozpędza się do bli- 

czterdzieści sześć, wysokość – dwa trzydzieści 

siedem. Jednostka ognia, trzydzieści dziewięć 

guje trzech ludzi, waży czterdzieści pięć ton, 

z armatą ma długość prawie dziesięciu metrów. 

Bez armaty – sześć sześćdziesiąt siedem, 

oczywiście z błotnikami, szerokość – trzy

metrowe wyrwy w drewnianych płotach, rozbił 

pasiekę Dziadka Oddaj Pas, porywał pta- 

widoczność. Nasz pokojowy kulig łamał niewielkie 

brzózki, ciął zagajniki, robił cztero- 

śmierdzących spalin z rury wydechowej Ulaniukowego 

ursusa całkowicie przesłaniało 

Czołg pruł przez pola, a my za nim napędzani 

frontowym paliwem, które w postaci 

Konsekwencji złamanego noża część 

dalsza 

szył kopcąc straszliwie, za nim wolno jechaliśmy 

my kierowani przez Ulaniuka, 

któremu ciągle odbijało się koniną. 

ny, plunął w dłonie i uruchomił zapłon. 

Czołg z fabryki wagonów zza Uralu ru- 

jacielu... 

Ulaniuk podpiął ursusa do czoła kolum- 

okrągło. Szło to tak: 

Idąc cmentarną aleją, szukam ciebie, mój przy- 

„Pięćdziesiąt jeden”, to był wielki hit zespołu 

TSA, którego od kilku miesięcy słuchałem na 

była równiótko połowa sto dwa! Tyle tylko, 

że moje skojarzenia szły w innym kierunku. 

le wspólnego z dzielnym sto dwa Janka Kosa. 

Jego numer boczny wynosił 051, a to przecież 

131

132 

na mnie i stalową podeszwą wyrysowały na 

plecach dwie pręgi. Instynktownie rzuciłem 

Tyle, że chiński smok symbolizuje szczęście... 

Wpadłem pod własne sanki, które natarły 

w górę, jak autentyczny chiński smok-Luhng, 

ze szponami rozcapierzonymi na maksa. 

próżno próbowałem trzymać się sanek, zostawiłem 

je za sobą i pofrunąłem już nie na bok, a 

I stało się toc co było nieuchronne. Na którymś 

z łuków rzuciło mną do przodu. Na 

Obejmowaliśmy pędzące drewniane żebra, 

tuliliśmy się do płóz. 

drzewa, od chałupy do stodoły. Przywarliśmy 

do szczebli sanek jak niemowlęta do piersi. 

Jak chiński smok z kolorowym pióropuszem! 

Tyle tylko, że ci, którzy stanowili ogon bestii, 

wili się na boki znacznie bardziej niż głowa 

czyli traktor. Rzucało nas od drzewa do 

sobą niczym wąż wiły się między drzewami. 

Z lotu ptaka musieliśmy wyglądać pięknie! 

nie zgubić czołgu pułkownika Kruka i jego 

dzielnej załogi. Nasze sanki zdrutowane ze 

Ulaniuk dzielnie uwijał się między drzewami. 

Kręcił kierownicą z pasją. Starał się 

serca bezpańskich psów. Wypędzał ludność 

gminną przed chałupy. 

sie gniazda. Huk wielopaliwowego silnika o 

mocy ośmiuset koni mechanicznych, mroził

kolczasty drut między sankami. 

pułkownik jest wrażliwy na płacz i krzyk, w 

ciszy wiały w las. Zostali tylko ci, którzy posikali 

się w nogawki i na wietrze przymarzli do 

żelaznych płóz. Albo tacy, co zaplątali się w 

cenny niczym przyjaźń między narodami! 

Dzieciaki korzystały z okazji. Wiedząc, że 

Ty wiesz, ile uruchomienie? A przecież każdy 

czołg jest na wagę złota! Gówno tam złota, on 

mogę bez sądu, tu, zaraz, natychmiast, kula w 

łeb! Ty wiesz, ile kosztuje zatrzymanie czołgu? 

że to jest sabotaż?! Czy ty wiesz, że to jest kulig?! 

Że ja ciebie mogę pod sąd?! Że ja ciebie 

- 

Chłopcze, co ty wyprawiasz? Czy wiesz, 

dowództwo. Po chwili nasze tornado ucichło, 

zwolniło, wreszcie stanęło pod lasem. Wściekły 

pułkownik Kruk podbiegł do mnie, za 

ucho postawił na nogi. 

Kapral Jaskółka zachował zimną krew, wyjął 

zza pazuchy krótkofalówkę i powiadomił 

tyłów. Wszyscy oni elegancko przejechali mi 

po nadgarstku, mieląc go na mąkę. 

nie ważył tyle, co ptaszek. A już do lekkich na 

pewno nie należał cekaem do zabezpieczania 

gdyby za mną nie siedział Gruby i jego kilogramy, 

a za nim kapral Jaskółka, który wcale 

się w bok. I byłbym przetrwał nienaruszony, z 

kożuszkiem awangardowo naciętym wzdłuż, 

133

134 

ognisko. Chorąży oblał niewielki młodnik 

bezcennym paliwem, cisnął zapałkę i w niebo 

poszedł snop ognia i iskier. Dzieciaki za- 

Zatrzymaliśmy się na jakiejś polanie. Jak 

na każdym porządnym kuligu musiało być 

siebie. Smok wił się, drgał, skakał. Bił ogonem 

w psie budy. Od czasu do czasu kapral Jaskółka 

puścił z cekaemu serię w niebo. Ot, jak to 

na kuligu. 

zbudowanego przez pokojowo usposobionych 

robotników z Niżnego Tagilu. Spojrzałem za 

kominów chałup sączył się dym i mieszał z 

kłębami czarnych spalin pokojowego czołgu 

z pogruchotaną ręką. Zaraz po tym ruszyliśmy. 

Za szybą, po bokach, pędziły drzewa. Z 

stwem w oczach. Trochę byłem zawiedziony, 

bo liczyłem, że trafię pod pancerz. Ale przepisy 

to przepisy, czołg nie przewidywał miejsca 

dla czwartego pancerniaka. Tym bardziej 

uznał, że bardziej od lekarza potrzebne jest mi 

towarzystwo przerażonego chłopa z szaleń- 

całkiem ciepło i przyjemnie, chociaż śmierdziało 

koniną. Widocznie pułkownik Kruk 

ośmiusetkonne serce i skrył się w wieży. 

Ja trafiłem do kabiny Ulaniuka, gdzie było 

i pognał do stygnącego czołgu. Obmacał czule 

jego bok, potarł policzkiem pancerz, ucałował 

- 

Do kabiny go! – warknął pułkownik Kruk

nie pułkownik – Pięć lat za nóż. Za pistolet 

A żeby pani wiedziała! – ryknął ponow- 

- 

przestępstwo? 

to Czy prezent. 

- 

- 

- 

Tak, to jego nóż. Dostał go od ojca. To 

i wyciągnął z kieszeni mój złamany nóż. – I co 

pani na to? Hee? 

Nie tylko rękę ma złamaną – ryknął Kruk 

- 

domu. z rano wychodził kiedy całą, 

snęła mój zdrowy, lewy nadgarstek. – Wiem 

tylko tyle, że chłopak ma złamaną rękę. Miał 

Nie wiem – powiedziała moja matka i ści- 

kapał mi na twarz. – A wie pani, co ja przy 

nim znalazłem? 

wie, że za to jest kryminał? – nade mną stał 

pułkownik Kruk, z jego wąsów topniał lód i 

Czy pani wie, ile kosztuje czołg? Czy pani 

ustępował, chociaż nadgarstek puchł coraz 

bardziej. Zasnąłem, a może straciłem przytomność? 

Obudziłem się w domu. 

Ogarniała mnie senność. Odgłosy zza kabiny 

stawały się coraz cichsze, łagodniejsze... Ból 

Docisnąłem mój szczerbaty nóż do piersi. Za 

nic w świecie wam go nie dam – pomyślałem! 

górę konserw z tuszonką. Tyle tylko, że nikt 

nie miał otwieracza do tych grubych puszek. 

czynały topnieć, nabierały kolorków. Kapral 

Jaskółka przytargał worek, z którego wysypał 

135

136 

tem padła na podłogę i zaczęła histerycznie 

płakać. Kiedy skończyła, otarła łzy i powiedziała: 

– Mój Boże, przecież ty nawet buta 

sam nie zawiążesz! 

Idziemy do ośrodka zdrowia – stanęła na 

środku pokoju, rozglądała się za czymś. A po- 

stół położył mój nóż i rezygnując ze zwyczajowego 

salutowania wybiegł z naszego miesz- 

A ty – zwróciła się do mnie – ubieraj się. 

- 

kania. 

tylko tak ostrzegam. Tak na przyszłość – pułkownik 

Kruk wyswobodził się z rąk matki, na 

- 

kobiecie? No, rozbieraj się, do wyra! Już, maszeruj 

pan! 

roku, aż mi chłopa nie wypuścicie z kryminału. 

Rozumiesz? Będziesz mi dzieciaka wychowywał. 

Możesz mu nawet przylać. I mną 

się też masz zająć. Umiesz dogodzić młodej 

ciła pułkownika Kruka za poły kurtki – No 

to będziesz teraz siedział ze mną te dwa i pół 

Tak, dwa i pół? Tyle wychodzi? – I chwy- 

- 

Hmmm... 

Połowę... 

- 

matka. – A za życie złamane, to ile? Co? No 

powiedz pan, ile? Połowę?! 

- 

No co wy, obywatelko? No co też wy... Ja 

No, za złamany... To by trzeba sprawdzić... 

A za złamany to ile, co? – teraz wrzasnęła 

nawet czapa! On jest terrorysta! Wróg naszej 

Ludowej Ojczyzny!

dokumentów. Zważywszy, że do przejechania 

było dwadzieścia pięć kilometrów, część pasa- 

rozpalonej ręki to było dobre, ale dla reszty 

ciała już niekoniecznie. Cały autobus strzelał 

zębami niczym kapral Jaskółka z cekaemu 

na kuligu. Po drodze mieliśmy dwie kontrole 

rowanie do rejonu. 

No i wypisał. Autobus miał godzinkę opóźnienia, 

wreszcie zatoczył koło na placyku. 

Wewnątrz panował dotkliwy chłód. Może dla 

Ciekawie połamana. Jak bym miał rentgena, 

to z ciekawości bym obejrzał! Wypiszę skie- 

wódki. Tak przynajmniej myślał, kryjąc gębę 

za szarym rękawem fartucha. – O, jak pulsuje! 

powiedział nasz miasteczkowy doktor Zymzel 

i zakrył dłonią usta, by nie czuć od niego było 

- 

Taaa, jak nic złamana. Gula jak cholera! – 

esu w Jezioranach i czekałem na autobus do 

Biskupca, gdzie znajdował się szpital rejonowy. 

W naszym ośrodku zdrowia wsadzono mi 

rękę w drewnianą szynę, owinięto bandażem. 

na obszarze całej Polski. 

Póki co znalazłem się na przystanku peka- 

ludowa ogłosiła amnestię dla więźniów politycznych. 

Tego dnia zniesiono stan wojenny 

roku, a miesiąc krócej, bo dwudziestego drugiego 

lipca osiemdziesiątego trzeciego władza 

Tak więc, odzyskałem nóż, lecz straciłem 

ojca. Jak się później okazało, nie na dwa i pół 

137

138 

tego dnia zemdlałem. 

oplułem. Wreszcie ktoś wprawnym chwytem 

ścisnął mi poguchotany nadgarstek i drugi raz 

dwu pielęgniarzy, aby mnie z niej wydobyć. 

Gryzłem, drapałem zdrową ręką, czasem 

drewniakach, które uśmiechały się do mnie 

i głaskały po głowie. A najbardziej podobała 

mi się winda. Podobnie jak i szpital, windę 

odwiedziłem po raz pierwszy. Potrzeba było 

Wszystko mi się w szpitalu podobało. 

Szerokie korytarze, trupi zapach, siostry w 

za szorowanie desek? Ale na refleksję było już 

za późno. Ja już lazłem na świat! 

wiedziała, jak się to robi, a trzy, przeraziła się 

własnej głupoty. Kto w takim stanie bierze się 

za rodzenie. Była bardzo zdenerwowana, bo 

raz, że rodziła w samotności, dwa, nie bardzo 

Pierwszy raz w życiu byłem w szpitalu. 

Moje narodziny odbyły się w domu, na świeżo 

umytej podłodze. Matka przetarła mokrą 

szmatą ostatni zakamarek, a potem wzięła się 

kieszeni błyskał stalą nóż. Z pomocą przyszła 

mi matka, wcisnęła nóż pod bandaż. Minęliśmy 

posterunki, nikt nie zginął, dotarliśmy do 

szpitala. 

patrol obietnicy rozstrzelania nas wszystkich 

na miejscu. Denerwowałem się bardzo, bo z 

żerów była mocno podenerwowana. Pyskówki 

kończyły się dopiero z chwilą złożenia przez

Olsztyn. Podróż byłaby spokojna, mijaliśmy 

punkty kontrolne nie zatrzymywani, żołnie- 

Ruszyliśmy zatem na dworzec, a stamtąd, po 

dwóch godzinach, do wojewódzkiego miasta 

łapę połamaną jak nic. Trzydzieści lat w tym 

robię. Wiem, jak łapa połamana wygląda. 

autobus do Olsztyna złapiecie. Tam prosto do 

Wojewódzkiego, oni powinni mieć sprawnego 

rentgena. Bo jak oni nie mają, to ja już sam 

nie wiem. Może w Gdańsku? Ale chłopak ma 

- 

Dokręcił go do ręki bandażem od Zymzela i 

powiedział: 

na kluczyk wydobył patyczek podobny, tyle 

tylko, że plastikowy, koloru kości słoniowej. 

mam połamaną. Zdjął bandaż Zymzela i jego 

leszczynowy patyczek. Z szafki zamykanej 

działem. A to za sprawą Radosnych Rytmów 

ojca zwanych, jak wiecie, Wehrmachtem, odwiedzających 

nasz dom każdej niedzieli. Tak 

więc, czerwony po uszy medyk uznał, że łapę 

tamtym czasie wiedzy na temat alkoholu nie 

posiadałem żadnej. No, może i coś tam wie- 

bił od naszego jeziorańskiego Zymzela. 

Tak mnie się przynajmniej zdawało, bo w 

rudy lekarz, od którego zalatywało alkoholem, 

ale jakby lepszym gatunkowo niż ten, który 

- 

Chociaż robi się ciemno, to jeszcze jakiś 

Połamana, jak nic, połamana! – powiedział 

139

140 

doczepię koniec bandaża do jednej z tysięcy 

i oczywiście Minotaur, do którego niechybnie 

maszerowaliśmy na pożarcie. Pomyślałem, że 

jedno z setek okien, doczepił skrzydła i dał 

dyla w mroźną noc. Zostaliśmy ja, matka, no 

zbudowanego przez samego Dedala dla króla 

Minosa. Dedal skończył robotę, otworzył 

Zdawało mi się, że trafiliśmy do jakiegoś labiryntu 

zalanego zgniłą farbą olejną, być może 

Szpital, do którego dotarliśmy, przebijając 

się przez miejskie ciemności i góry śniegowej 

brei zalegające chodniki, poraził moją 

ośmioletnią wyobraźnię swoim ogromem. 

kominy delikatnie oświetlonej fabryki Stomilu. 

Byliśmy na miejscu. 

zebranym decyzję o samobójstwie. Kiedy po 

chwili przerwy na przeżucie buły z serem dobrała 

się do ojca i jego gównianej konspiracji 

zakończonej kratami, przed nami wyłoniły się 

katastrofy, jaką niechybnie zafundowały domowi 

maluchy. W swych kasandrycznych wizjach 

uwzględniła pożar, powódź, morderstwo 

w kilkunastu wariantach. Na koniec, ogłosiła 

bie bowiem, że w domu zostali zupełnie sami 

moi dwaj młodsi bracia. W zamieszaniu około-kuligowym 

całkiem zapomniała o brzdącach. 

Całą drogę głośno rozważała rozmiary 

rze skupili się na autach osobowych, gdyby nie 

matka. Wpadła w histerię. Przypomniała so-

przeciwieństwie do poprzedników, nie wycią- 

mnie ze skały, czyli okna. Ale stary Minotaur 

miał inne plany. Uśmiechnął się chytrze. W 

oczy sąsiadów popiołem. Zrozumiałem, że z 

Tezeusza wezmę jedynie zakończenie – strącą 

czątkowym stadium gangreny, zrobiła się dla 

równowagi bielutka. Pewno, na chwilę, przestała 

myśleć o moich braciach siedzących na 

zgliszczach spalonej kamienicy, sypiących w 

a ja stałem w pieczarze z fioletowo-czarno 

napuchniętą banią. Matka, widzą łapę w po- 

Okazało się bowiem, że bandaż Ariadny 

już dawno został za którymś z zakrętów, 

- 

O cież chuj! 

reszta się zgadzała. Sięgałem po nóż, by go 

zabić, kiedy Minotaur powiedział: 

a szczerbaty scyzoryk. Sześć, a nie szesnaście 

lat. Nie sandały, a pikowane relaksy. Ale cała 

tego warmińskiego Knossos. Miałem przecież, 

jak Tezeusz, miecz. No, może nie miecz 

cylindryczne. Naturalnym było, że ja-Tezeusz 

załatwię go raz-dwa i damy nogę z matką z 

pokoików. Roztaczał wielobarwny bukiet spirytualiów. 

Miał gęstą brodę i grube okulary 

potwora. 

Minotaura zastaliśmy w jednym z tysięcy 

klamek, że to będzie moja nić Ariadny. Czułem 

się jak Tezeusz posłany jako haracz dla 

141

142 

mu zdjęcie. 

Ta historia mogłaby nie mieć końca. Opowiadałaby 

o zepsutym aparacie rentgenow- 

się myjąc ręce mordercy. – Niech go pani 

przywiezie za miesiąc, może wtedy zrobimy 

- 

Szkoda, że rentgen nie działa – martwił 

ocucił zemdloną matkę, podał jej w menzurce 

kranówki. 

bandaż, nawijał, gładził. Skończył, kiedy ręka 

ważyła ze sto kilo. Pogłaskał mnie po głowie, 

bandaża, moczył go w wodzie z gipsem i nawijał 

na rękę. Potem ją gładził, znowu moczył 

do siebie, zostawił moją rękę w spokoju. Ale 

nie na długo. Z szafki wyciągnął kilometr 

szpitalny labirynt bez pomocy nitek. Kiedy 

Minotaur uznał, że wszystkie ścianki pasują 

mój leciał przez korytarze, przerażał słuchaczy, 

którzy w jednej chwili zdrowieli i opuszczali 

natchniony pianista. Ale to nie fortepian wydawał 

dzwięki tylko ja darłem mordę, a krzyk 

często przeciwnych kierunkach. Przy tym, 

cały czas miał zamknięte oczy i wyglądał jak 

moje przedramię i dłoń, a potem kręcił nimi, 

niczym mistrzowie kostki rubika w różnych, 

gnął z metalowej szafeczki patyczków, które 

logicznie rzecz biorąc, po drewnianych i plastikowych, 

powinny być co najmniej metalowe. 

On chwycił niczym w żelazną klamrę

Rzucić wszystko w cholerę. Było to o tyle ła- 

Kiedyś postanowiłem wyjechać. Zostawić 

na zawsze kraj mleka i miodu, co nie dla mnie. 

Ucieczka 

wtedy myślałem. 

pisać listy za kraty lewą ręką i nijak mi nie wychodziło. 

Wtedy szedłem do matki i dyktowałem 

jej słowa miłości, które sześcioletniemu 

mężczyźnie nie przystoiły. Tak przynajmniej 

glinianą piąchą rówieśników. Byłaby też opowieścią 

o moim ojcu, do którego próbowałem 

nerwic. O obrazach malowanych przeze mnie 

na gipsowej materii. O tym, że na każdej nowej 

skorupie wyglądały lepiej. O szacunku i 

respekcie, jaki wzbudzałem w szkole, tłukąc 

Minotaura. O tym, jak matka po kilku miesiącach 

dobrowolnie zgłosiła się do poradni 

ucieczce siwiejących pacjentów labiryntu przy 

Żołnierskiej. O kolejnych zdjęciach, o imadle 

dziwić nie mogło. Opowiadałaby o Minotaurze, 

który łamał ją i ustawiał na nowo. O nieludzkich 

krzykach rozrywających przestrzeń 

i serca. Byłyby w niej rozdziały o panicznej 

skim, o tym, jak wreszcie udało się zrobić 

zdjęcie i okazało się, że ręka się źle zrosła, co 

143

144 

grzechów musieli dopuścić się nasi dziadowie, 

ich dziadowie, dziadowie tych dziadów, że teraz 

wy musicie dziadować za granicą! 

- 

Biedni, młodzi ludzie – zaczął – cóż za 

tu nie wrócisz”. To było to, czego szukaliśmy. 

Właściciel firmy, szczupły elegant, błyskawicznie 

znalazł w nas doskonały materiał na 

tułaczy. 

Wreszcie zaciągnąłem go do biura podróży o 

malowniczej i sugestywnej nazwie „Już nigdy 

metonimia. Gruby zażądał, abym go nie obrażał, 

bo inaczej nigdzie ze mną nie pojedzie. 

Pół dnia musiałem mu tłumaczyć, że to taka 

przenośnia, czyli metafora. Znana też jako 

Gruby nie bardzo załapał z tymi dziećmi. 

Zaklinał się, że żadnych dzieci to on nie ma. 

Gruby, poświęcimy. Dla naszych dzieci. Dla 

przyszłych pokoleń! 

wiązek. Pamiętasz, Wielka Emigracja, tysiące 

co zostały na Zachodzie po wojnie, w stanie 

wojennym? No to teraz pora na nas. To 

będzie nasz wkład w dziejową kolej. My się, 

nie dojdziemy. Zresztą, Polak ma w genach 

tułaczkę. To niejako nasz patriotyczny obo- 

Gruby, to kraj nie dla nas. Do niczego tu 

- 

sadła. kilo parę zrzucić mógł 

twe, bo, jak wiecie, nie miałem co rzucać. W 

podobnej sytuacji był Gruby. On co najwyżej

nej strony waszej wyprawy. Jeżeli będziecie 

mało jeść i dużo pracować, jest szansa, że po 

też podatki, ale wyobraźcie sobie, że moja firma 

umożliwia wam obejście tej nieprzyjem- 

musicie wiedzieć, że w takim kraju płaci się 

odsetki. Od tego długu, pamiętacie. Płaci się 

ten, pamiętacie. Początkowy, za nocleg. A ponieważ 

wyjeżdzacie do kraju cywilizowanego, 

uzna za stosowne. Ja od tego zabiorę jakieś 

piętnaście, dwadzieścia procent plus dług, no 

prawdopodobnie nie znacie języka, wasz pracodawca 

potrąci sobie z dniówki kwotę, jaką 

pracujecie je u bauera z podberlińskiej wioski. 

Będziecie spać w stodole, na klepisku, za które 

zresztą będziecie płacić. Posiłki na miejscu. 

Co do ceny, to dogadacie się z rolnikiem. A że 

nie znaczy, że ten wasz dług, czyli owe dwie 

setki wam się umorzą. Nie ma tak lekko. Od- 

takich pieniędzy nie macie, noclegu nie będzie. 

Macie jednak szczęście, przecież jest lato. Co 

w lepsze życie. - Tu macie adres kontaktowy 

w Berlinie – zapachniało konspirą. – Przejmie 

was tam mój człowiek. Zapłacicie mu po 

dwieście marek za mieszkanie. A że pewnie 

W oku stanęła mu błyszcząca łza. Zdjął ją 

zaraz wprawnym ruchem lewego kciuka, poprawił 

krawat i wygrzebał z szuflady solidnego 

biurka dokumenty uprawniające do ucieczki 

145

146 

na dworzec. Mieliśmy jechać pociągiem do 

Gdyni, tam czekała nas przesiadka na autokar 

turystycznej zdarł z nas wszystko, co było do 

zdarcia, życzył szczęścia, błysnął złotym zegarkiem 

i subtelnie wyrzucił za drzwi. Przez 

telefon pożegnałem się z rodziną. Ruszyliśmy 

niż wcale. Zawsze można dorobić do tego 

ideologię. Wielka Przygoda, Wielka Emigracja, 

Wielkanoc w stodole. Cóż, jakie czasy, 

tacy emigranci. Tak więc, przedstawiciel firmy 

Chyba bardziej od świniopasa do ujarzmiacza 

byków, pomyślałem. Ale nic to, lepiej tak 

mie, od pucybuta do milionera! – darł się roztrzęsiony. 

Ja cież nie pierdolę! Normalnie jak w fil- 

- 

Gruby. 

innego Co 

lat! 

Zamknąłem oczy i zachciało mi się płakać. 

Nie mówię, że będzie lekko, co to to nie! Widzicie, 

że jestem szczery i uczciwy. Nie obiecuję 

złotych gór. Ale zamknijcie oczy i wyobraźcie 

sobie siebie za pięć, no, góra dziesięć 

i wyrzeczeń opuścicie chlew i zaprzyjaźnione 

bydlątka, zamieszkacie w przybudówce stajni. 

pracowitości i wyobraźni wkrótce zamienicie 

na żelazną pryczę. Po roku ciężkiej harówki 

kilku miesiącach spania na klepisku stać was 

będzie na snopek siana, który przy odrobinie

okna, gnieść kciukiem klamkę. Po chwili zrezygnowany 

opadłem na poplamiony fotel. Na 

śmierdziało wszędzie. 

Z wściekłością począłem szarpać zatrzask 

się do kasacji. Co prawda mogliśmy z Grubym 

zmienić przedział, ale nic by to nie dało, 

uryną i lepkim potem. Nie tylko zresztą tutaj, 

cały pociąg relacji Olsztyn-Gdynia nadawał 

ją za siebie, a kiedy to uczynił, usiadł ponownie. 

W przedziale panował upał, cuchnęło 

na metalowym haczyku, marynarka jednak, 

pomimo licznych prób, zsuwała się w szparę 

między ścianą a wytartym siedziskiem. 

Wreszcie Jasnowłosyy dał za wygraną, cisnął 

obmacał ją, by po chwili wydobyć kraciastą 

chustkę, którą wytarł purpurowy kark i takąż 

twarz. Zatrzepotał powiekami, wygładził 

dłonią fakturę materiału, wstał, by ją powiesić 

Jasnowłosy sięgnął do kieszeni wygniecionej, 

lnianej marynarki trzymanej na ramieniu, 

Ucieczka – początek 

i podróż w towarzystwie grupy rodaków do 

stolicy kraju za Odrą. W przedziale siedziałem 

ja, Gruby, wiejska baba z tuzinem toreb i 

Jasnowłosy z czkawką. 

147

148 

na zawsze? Mnie zachciało się płakać. 

różańcowej. Pociąg wolno skakał po torach, 

opuszczaliśmy kraj rodzinny. Kto wie, może 

I nie czekając na odpowiedź odwróciła głowę 

na korytarz, zanurzyła się w modlitwie 

A co pan żeś taki rozseksowany?! 

- 

wyrzuciła: 

odrazą, 

czkawką rozpiął przy szyi guzik białej koszuli, 

drugi, złapał haust powietrza, ona, z wyraźną 

paczkami, torbami i kartonami, którymi wypełniła 

wnętrze. A kiedy spocony blondynek z 

Zwyciężczyni rozwaliła się na siedzeniu przy 

drzwiach, wcześniej spychając nas pod okno 

błagalnie. 

Widząc jej zaciśnięte uporem i zawziętością 

usta, dał za wygraną. A może poszedł 

szukać pomocy u doświadczonego kolegi? 

Ale... pani musi... taki przepis... 

- – jęknął 

wychowała? 

matka Tak uczyły? szkole w 

nie pokażę! I co mi, dzieciaku, zrobisz? Wyrzucisz 

starą kobietę na tory, tak? Tego cię tam 

- 

Patrzcie, jaki ciekawski! Ulgie mam, ale 

przysiędze. Chłopka jeszcze przed Ostródą 

zdążyła zrobić awanturę młodemu konduktorowi, 

który chciał w swej gorliwości wydobyć 

od niej dokument uprawniający do zniżki. 

dodatek korytarz oblegał oddział skacowanych 

szeregowców, wracających z urlopu po

panów, oblazły purpurowe, spasione chmurzyska. 

W beczkach miast kapusty znaleziono 

rozłożył się na kolacji przy kawie wiedeńskiej. 

Oczy miał zaklejone plastrem. Niebo, proszę 

dziennik, tyle że z pierwszej strony wyłaził, 

znany, bogaty i podziwiany, który właśnie 

której przepracowałem ostatnie dziesięć lat, 

widząc mą papierową twarz, złożył brukowy 

powietrze. Tusz rozlał się po płachcie recept. 

Jedynie ochroniarz w recepcji instytucji, w 

wieźli, wzniósł wzrok na Ściennego Chrystusa, 

teraz we dwóch patrzyli ponuro z rozłożonymi 

rękoma. Odpoczynek, odpoczynek, w razie 

czego stanąć szeroko w rozkroku, łapać głęboko 

by jeszcze tym razem wypłynąć małżowiną 

uszną. Dyżurny lekarz, do którego mnie za- 

w żyłach opuściła zwyczajowe korytarze, rozgrzana, 

zawędrowała do mózgu, rozlała się, 

Czy ty wszystko musisz zepsuć? – usłyszałem 

stając w progu sypialni. Zaraz po tym krew 

Moja żona, matka parki naszych dzieci, rozłożyła 

drżące, suche uda przed moim szefem. 

Złożyło się tak, że się wszystko rozłożyło. 

- 

mówić: 

zaczął Grubego, 

Jasnowłosy pokręcił głową z politowaniem. 

Dłuższą chwilę milczał, jakby nad czymś głęboko 

rozmyślał, jakby dojrzewała w nim jakaś 

decyzja, a potem patrząc raz na mnie, raz na 

149

150 

umieszczono tabliczkę: tu wolno palić. Wywalali 

przed siebie kłęby dymu. Z megafonu kobiecy 

głos wytrajkotał informację o ekspresie z 

tacy, którzy zatrzymali się przy naszym ostatnim 

wagonie, okrążyli śmietnik, obok którego 

zapytać? 

Pociąg stanął przy peronie w Iławie. Zanosiło 

się na dłuższy postój, bo podróżni opuścili 

wagony, spacerowali pod dachem. Byli i 

cam na wieś. Do domu. Czy pan pamięta swój 

dom z dzieciństwa? Jeśli oczywiście wolno mi 

- 

Ja, proszę pana, wracam do korzeni, wra- 

– Ja postanowiłem uciec – oczy miał szalone. 

Szturchnął mnie kolanem. 

panów, postanowiłem odpocząć, postanowiłem 

wyjechać – zakrył dłońmi usta i wysyczał. 

się rozkładamy – i już plując mi w małżowinę, 

zdradził swą tajemnicę. - Dlatego ja, proszę 

Zachodzie płoną nowiutkie auta, rankami z 

Południa nadlatują zasmarkane stada ptactwa, 

a Wschód stanowczo nie chce naszych 

świń!? Mówi się, że nadchodzi katastrofa, że 

jakoś wyszło, powtarzała do policyjnej kamery. 

Na kciuk nawijała zgrzebną halkę – rozpalony 

mówca zawisł na chwilę nad nami, by 

szepnąć: – Czy panowie wiedzą, że nocami na 

rozłożone ciała piątki dzieci. Ich mama siedziała 

boso na wersalce, tak jakoś wyszło, tak

cał do świata, przed którym ja wiałem. 

A może, cwaniak, udawał? Ja nie miałem tak 

dobrze, słuchałem dalej pierdolca, który wra- 

tak. To by trzeba było jej zapytać... 

Gruby zasnął, ślina ciekła mu po brodzie. 

cześć. Tyle, że trzeba było go oddać ludziom, 

bo sierść Izabeli przeszkadza, alergię ma, znaczy 

kicha... Iza – żona doktorat pisze, już trzy 

lata pisze. O wpływie wody na wodę czy jakoś 

dyt wziąłem. Teraz to już wiadomo, domu nie 

będzie – oczy zaszły mu wilgocią. - Za granicą 

byliśmy, żadne tam cuda! A nasz kot zwał 

się Topór, jak wioska z której pochodzę, na 

je, żeby nikogo nie pobudzić, grzeczna taka. 

Dziecko kochane. Budować się mieliśmy, kre- 

wa, wieczorami rzadko w domu bywa... Czasem 

rano myszka dopiero się za próg wślizgu- 

sną, szczególnie Alan, Aluś znaczy, maturę w 

zeszłym roku zrobił. Andżelika świata cieka- 

chwycił mnie za ramię. – Ja robotę miałem 

dobrą, przyzwoicie płacili. Dzieci ślicznie ro- 

gryzł, mlaskał, zsiadłym popijał, paluszki lizał, 

cmokał? Beknął po tym zdrowo? – Facet 

- 

A chleb ze smalcem, taki wiejski, pan 

wstrzymali dym w płucach, by teraz w zdwojonej 

objętości zakryć nim przestrzeń. 

Rzeszowa, który będzie... Huk pędzących kół 

zagłuszył dalsze słowa. Ludzie przez chwilę 

151

152 

zakurzone kolana. 

przejściu i zaczęła recytować. 

Kiedy skończyła, podniosła się, otrzepała 

chowi świętemu, patronowi ojczyzny naszej, 

hołd złożył, południowe podziękowanie. Niechaj 

się wstawi za nami u Pana Najwyższego! 

Kyrie eleison! – padła na kolana w ciasnym 

a taki głupi! Żonaty i dzieciaty! – widocznie 

miała podzielną uwagę. - Byś pan Wojcie- 

Teraz baba przestała odmawiać różaniec. Z 

obrzydzeniem popatrzyła na tamtego, pokrę- 

Wstyd - – Rzuciła krótko. - Stary chłop, 

politowaniem. 

z głową ciła 

sobotniej zabawie uwalić nieprzytomnie, noc 

odespać, wódkę i papierosy wypocić, ach! 

podglądać, samemu pierwsze cycki pomacać, 

trząść się jak w gorączce, lgnąć do miodu. Po 

tego drzewa w cembrowinę, w chłód ponury 

pokrzykiwałem, kamyki ciskałem, złe zaczepiałem. 

A hu, hu, do stodoły dolecieć, w sianie 

szybko skryć się, nie oddychać! Żniwiarzy 

Stara taka. Gniazdo boćka od szczytu. Stodoła 

wielka jak i podwórze całe. Pośrodku studnia, 

na dziesięć albo i jeszcze więcej metrów 

wygryziona, lipą wiekową okryta. A hu, hu, z 

swoją nostalgiczną opowieść - z podmurówką 

kamienną, ze sto lat albo i więcej sobie liczy. 

- 

A stodoła drewniana – Jasnowłosy ciągnął

- - bardziej zawyła niźli 

sko, wzruszenie za grdykę chwyta, łzy z oczu 

chwilach zerknąłem w otwór drzwi. W jego 

prześwicie stało ostre słońce. Facet z naprze- 

Wychodzi się na błonia. Rozgląda ciekaw- 

- 

dalej: mówił bo uspokoił, chyba się też ciwka 

jak ludzi cywilizowanych, był tu Waldek? 

Po wielu, zdawało mi się, że bardzo wielu, 

- 

bryły dworca, który teraz nagle wydał mi się 

wyjątkowo interesujący. 

snęła się w siedzenia. Folklorysta zakrył oczy 

chustką, baba nawijała na kciuk w przyśpieszonym 

tempie paciorki różańca, a ja skupiłem 

się na szczegółach architektonicznych 

pytała – Waldka..? No? 

A wtedy nasza trójka, bo Gruby kimał, wci- 

twarz zajrzała do przedziału, przeleciała po 

nas wąskimi źrenicami: 

drżała od dudnienia wielu pędzących, ciężkich 

par butów. Wychudzona, zakrwawiona 

korytarzu ci, których dopiero wcielono. 

Teraz ktoś rozpaczliwie krzyczał, podłoga 

Jeszcze dzień wyjdę stąd, rzucę bagnet, rzucę 

broń, przeskoczę każdy muuuur! – darli się na 

rzała z wyrzutem. 

Dewotka i dziwak, a ja między nimi. 

- 

No co, głuche są? Pytam się kulturalnie, 

Waldka tu nie ma 

Dlaczego się ze mną nie modliły?! – spoj- 

153

154 

krzyki”. 

- – wydarła się baba. Tego się nie spodziewałem. 

– Ja wam zaraz dam mandat! Ja 

wam dam dopłatę! – przyjęła taktykę „na 

dalej hen, w las na horyzoncie dalekim. Sarenka 

ruda między drzewami śmignie. Pięknie! 

Co? 

wykorzysta i będzie chciała go wziąć na litość. 

Nieraz byłem świadkiem takich scen. 

zapyta: dopłata czy mandat? Nawet na nią nie 

spojrzy, to byłby błąd, baba to błyskawicznie 

To pewne. Młodego spławiła, stary lis się nie 

da. Już wyciągnął stosowny bloczek. Teraz ją 

tylko znany rytm. Cisza. Byłem ciekaw, co 

chłopka zrobi, bo uprawnień do zniżki nie ma. 

Młody konduktor jakby odważniejszy, wziął 

się pod boki, zaczął tupać nogą jakiś sobie 

Czapkę wcisnął pod ramię. Za starym, w 

niewielkiej odległości, stał adept profesji kolejarskiej, 

ten sam, którego przegoniła baba. 

Nas o bilet nie pytali, już pokazywaliśmy. 

- - zażądał 

stary konduktor w białej koszuli, pod 

czarnym krawatem. 

Pokaże pani uprawnienie do zniżki! 

wypełnia. Ptaków różniastych latanie śledzi, 

ich nurki od słońca w trawę na łąkę tatową, 

wyłażą. Niebo nad głową czyste, niebieskie, 

nie to, co w mieście. Płuca nim łapczywie się

- – 

- 

- 

korytarzu biegały hordy pijanych wojaków, a 

szczochami jak ciągnęło tak ciągnęło. 

cje sprawuje! 

Tamci pobledli. Faktycznie, prócz czapki, 

którą zaraz wcisnął na głowę starszy, nic 

więcej w pociągu poprawić się nie dało. Po 

wy mi tu kratami grozicie! Dziady! Czapkę se 

pan nałóż, taki urzędnik, a bez nakrycia funk- 

brud, smród, mordercy po przedziałach latają, 

krew na ścianach, strach jechać, dzieci brać, a 

- 

Nie, dziękuję – odpowiedziałem szybko. 

trząsnął bilonem – Idę kupić coś zimnego, jeżeli 

pan sobie życzy, to... 

Zawsze mówią, że nie mają wydać – po- 

Baba za pudłami pociągała z puszki cocacolę. 

Dziwak wsadził dłoń do kieszeni, wydobył 

garść monet, przebrał w nich, zacisnął w 

pięści. 

Niech pani przygotuje tą zniżkę... – zniknął 

w korytarzu, a za nim młody. 

poprosił grzecznie konduktor i, jakby się tłumacząc, 

wydukał: - Czystość to nie my, to odpowiednie 

służby... A żołnierze... cóż, faktycznie... 

mogliby spokojniej, ciszej... My, już... 

Grzeczniej proszę, proszę grzeczniej. 

Porządek wpierw zróbcie w tym kurniku, 

Nie dawałem jej większych szans, ale, jak się 

zaraz okazało, nie doceniłem jej. 

155

156 

myślą, jaka mnie ogarnęła, była wściekłość na 

obsługę pociągu, która potraktowała nas jak 

gwizdek ciągły. Przeleciało mi przez głowę, 

że nigdy chyba nie opuścimy Iławy. Drugą 

się po całym przedziale. Stanęliśmy, ale tej sytuacji 

towarzyszył gwizdek zwielokrotniony, 

kilka metrów i szarpnęło ponownie, ale dużo 

mocniej. Tak mocno, że pudła starej rozsypały 

zwyczajnie, dość, że ruszył. Rozległ się gwizdek, 

a potem szarpnęło. Przemieściliśmy się 

Zaraz po tym, jak to się stało, pociąg ruszył. 

Ot, tak zwyczajnie. Może bardziej nagle niż 

lera wie, ile tu jeszcze będziemy stać – człowiek 

z naprzeciwka wstał i wyszedł. 

Jak pan uważa, ja chętnie przyniosę, cho- 

- 

coca-colę. 

nie a mleko, bardziej 

wolał umrzeć z pragnienia. Na koniec, pomyślałem, 

że opuszczaniu Ojczyzny, tak obrazowo 

przedstawionej przed chwilą, musi towarzyszyć 

głębsza refleksja. I jeśli już coś pić to 

Za nic w świecie nie chciałem korzystać z 

toalety w wagonie! Na myśl o tym, że miałbym 

tam wejść, dotykać zlewu, klamek, stać 

w kałuży uryny, dostawałem mdłości. Już bym 

Raz, że nie chciałem mieć nic wspólnego z 

tym facetem, a jego gest musiałbym odwzajemnić 

konwersacją, dwa, to ważniejsze, miałem 

od jakiegoś czasu problem z pęcherzem.

jest na końcu... 

- 

Tak będzie bliżej i szybciej. Nasz wagon 

do kiosku na peronie można dojść skrótem. 

Jak chytrze dostrzegł: 

żenie geograficzne... Jeszcze później, chyba 

wtedy, gdy ludzie wylegli przed pociąg, zainteresowałem 

się nieobecnością współpasażera. 

Przypomniałem sobie też jego uwagę, że 

komunikacyjny jednakże pozostał ten sam i 

raczej nie miało to się zmienić. Cóż, poło- 

wie na dłuższą chwilę, by odczepić lokomotywę 

i umieścić ją z drugiego końca. Teraz takiej 

potrzeby nie było, pociąg był elektryczny, 

można nim było kierować z obu stron. Układ 

nosem, bo przypomniałem sobie, że, parę lat 

wstecz, jadąc tą trasą zatrzymaliśmy się w Iła- 

stał się wagonem pierwszym? Jeszcze później, 

ale to znacznie później, uśmiechnąłem się pod 

ruszył w przeciwnym kierunku niż dotychczasowy? 

Dlaczego nasz ostatni wagon nagle 

ciąg stojący od blisko godziny, musi być mocno 

roztargniony, musi też być kretynem. Nieco 

później przyszła mi do głowy inna myśl. 

Otóż, zastanawiałem się, dlaczego pociąg 

mogli wyhamować zdecydowanie delikatniej. 

Inna sprawa, że ktoś, kto się spóźnia na po- 

kartofle na chłopskim wozie. Jeżeli już zdecydowali 

się zabrać spóźnionego pasażera, to 

157

158 

drzwi, nogami ciągnąc po peronie. Kiedy nad- 

rzetelną informację. 

Szczęśliwy filmowiec w ostatniej chwili dopadł 

drzwi uciekającego mu pośpiesznego do 

Torunia. Przez jakiś czas wisiał na poręczy 

- 

Ujebało mu też łapy! – przepraszał za nie- 

odciętych rąk, bo jak wkrótce wyjaśnił ten od 

Waldka: 

uniósł ją ponad tłum i żarłocznie kręcił, być 

może zarejestrował scenę wrzucania do wora 

Na sąsiedni tor wjechał pociąg, ludzie zbili się 

w oknach, w ruch poszły telefony komórkowe, 

aparatami cyfrowymi trzaskano zdjęcia. 

Jakiś szczęściarz wyleciał ze zgrabną kamerą, 

służby, ze swego stanowiska niewiele mogłem 

dostrzec, okno pozostawało niewzruszone. 

czerep! Się golenią zaczepił o tor i mu koło 

ujebało! Fantę niósł... – uśmiechnął się i pobiegł 

dalej z niusem. 

W ciągu kolejnych minut przybywały nowe 

nich trzeci – firmy pogrzebowej Market. W 

tak zwanym międzyczasie w drzwiach prze- 

Łeb mu ujebało! Normalnie ujebało mu 

- 

Waldka. od gość się pojawił działu 

obserwowałem kondukt złożony z polonezów 

policyjnego i pogotowia, z czasem dołączył do 

Mnie przyszła inna myśl. O ostatnich, którzy 

będą pierwszymi. Przez szczelne okno

do Sopotu, żołnierze z korytarza poprawiali 

ją w niski zagajnik, zatrzasnęła okno. Minęliśmy 

Malbork, Tczew, Gdańsk. Wjeżdzaliśmy 

Wisły. Potem rześki wiatr uleciał za okno, bo 

baba dopiła resztki płynu z puszki i cisnąwszy 

szarpnięciem rozerwała je na pół, poczułem 

zapach ciepłej ziemi i wieczornej rosy, chłód 

błękitem, dachy chałup błyskały czerwienią. 

A kiedy baba podeszła do okna i wprawnym 

przez Prabuty. Znowu wróciły lasy, ziemia 

wznosiła się i opadała, zieleń mieszała się z 

połączono z drewnianymi oborami, całe wsie. 

Większe i mniejsze osady, przetoczyliśmy się 

drogą, wylaną między liściastymi drzewami. 

Mijaliśmy zbudowane z cegły chałupy, które 

jaliśmy zielone łąki, złote pola, ciemne tafle 

jezior i stawów. Czasem znikaliśmy w tunelu 

stromych, lesistych skarp, wyłanialiśmy 

się niespodziewanie, by ścigać się z asfaltową 

Spodziewałem się po niej znacznie więcej. 

Po południu ruszyliśmy. W milczeniu mi- 

- 

Ale upał! – zaskrzeczała. 

przedziału wróciła baba. W milczeniu przeliczyła 

tobołki. Jeszcze raz. 

ludzkim wysiłkiem podciągnął biodra w górę, 

zawiedziony tłum natychmiast stracił zainteresowanie 

potencjalnym bohaterem. Ludzie 

przychodzili, odchodzili. Po jakimś czasie do 

159

160 

jeszcze, że „złożyło się tak, że się wszystko 

rozłożyło”. 

świecie, który się rozłożył. Ale tamtego dnia, 

kiedy opuszczałem wagon, nie wiedziałem 

myślałem, że to, co spotkało Jasnowłosego, to 

wcale nie był wypadek. Że to bezsilność poprowadziła 

go na tory. Że jedyne słowa, które 

nie były kłamstwem w jego ustach, to te o 

Znacznie później, kiedy już byłem w innym 

miejscu, a właściwie z niego uciekałem, po- 

peron. Gruby roztarł zaspane oczy i sapiąc 

poczłapał za mną. 

ciekaw, kim był pocięty na plastry nieszczęśnik. 

Obróciłem się na pięcie i wyszedłem na 

kawałek portfela, zapewne w którejś z przegródek 

siedział dowód osobisty. Nie byłem 

wciśniętą w szparę przy oknie marynarkę Jasnowłosego. 

Z wewnętrznej kieszeni wystawał 

runęła na peron, rozpychając na boki ludzi, 

zniknęła w czerni tunelu. Teraz dostrzegłem 

a zapewne wcześniej opracowany, ekwilibrystyczny 

patent owinęła się pakami, bez słowa 

patrole żandarmerii. W drzwiach, na chwilę, 

pojawił się młody konduktor, ogarnął wnętrze, 

poszedł dalej. Zupełnie zapomniał o babinej 

dopłacie. Ona w jakiś sobie tylko znany, 

mundury, błyskawicznie trzeźwieli, w Gdyni 

znikali w dziurze siatki płotu, ścigani przez

azzi. Właściwie, to gdzie oni się podziali? Jak 

nie potrzeba, to wylezą chociażby z szafki na 

Pomyślał, że padli ofiarą napadu albo, co gorsza, 

porwania. Na pewno agresorami nie byli papa- 

strachu wypluł trzymaną w ustach gumę do żucia. 

– Uciekajcie! – rozkazał żonie i dzieciom. 

jedną z bramek. - Was ist das? – zapytał przerażony, 

widząc biegnącego nań mężczyznę. Ze 

stadion. 

Polscy działacze piłkarscy dopadli Michaela za 

szkolnych przyjaciół. Nie zapomniał o nauczycielce 

niemieckiego i algebry. Wzruszył się recytując 

wierszyk z mozołem przygotowywany na 

akademię ku czci Karola Marksa. Ruszyli na 

Minęli gimnazjum sportowe, Michael usiadł na 

chwilę w swej ławce. Bez zająknienia wymienił 

Chemnitzer FC, by pokazać chłopcom miejsce, z 

którego wyruszył na podbój futbolowego świata. 

przygodę z piłką. Ten kapitalny piłkarz, piekielnie 

utalentowany pomocnik, gracz Kaiserslautern, 

Leverkusen, Bayernu, a od jakiegoś czasu 

Chelsea, kierował się na stadion miejscowego 

ze swoją ukochaną Simoną i trójką ich dzieci 

Luisem, Emilio i Jordim. Pokazywał im miasto, 

w którym spędził dzieciństwo. To właśnie 

tam jako ośmiolatek zaczynał swą fantasyczną 

Ósemka. 

Michael Ballack spacerował ulicami Chemnitz 

161

162 

harcerzami ze Zgorzelca. Michael rozejrzał się 

wokoło. Wszystko dziadzieje. Tylko forsa, forsa 

Po południu wybierali się do Gorlitz, nad Nysę. 

Tam się urodził. Jako pionier korespondował z 

jak kwit na węgiel, pomyślał. Pamiętał takie 

kwity z dzieciństwa. Co za dzień! Od rana spacerowali 

po jego ulubionym Karl Marks Stadt, 

które jakiś kretyn przemianował na Chemnitz. 

niemieckim sportowcem, a tu coś nowego. Jeszcze 

więcej? Wziął do ręki szary papier. Normalnie 

łacz zza Odry. 

Jaka znowu umowa? Michael nic, ale to zupełnie 

nic, nie rozumiał. Dopiero co podpisał umowę, 

dzięki której został najlepiej zarabiającym 

- ny dzia- 

Vertrag! Vertrag! – darł się rozpalo 

Żeby nie kombinować, tylko wiać. Może uwierzą? 

pomyślą? Że się wystrachałem? No nic, powiem, 

że tak mnie uczyli na kursie dla sławnych ludzi. 

Dam autograf i niech spada. Głupio tylko wyszło 

z Simoną i dziećmi. Co oni sobie o mnie teraz 

mu się do ucha spocony działacz. Dosunął mu do 

twarzy pomięty, przepocony kawał pogryzmolonej 

kartki. Wyszczerzył zęby. 

Kolejny nawiedzony fan. Co robić, taka praca. 

Das ist umowa. Das ist Vertrag! – wydarł 

- 

nim? z będzie co Ale 

buty! Co robić?! Dzieci i żona wybiegły z krzykiem 

na ulicę. Tam byli bezpieczni. Odetchnął.

okazało współwłaściciel firmy Pan Bimbała. 

Człowiek dowcipny i wygadany. Już na samym 

innymi bajerami firmy „Już nigdy tu nie wrócisz”, 

stał stary mercedes – bus z logo rzeczonej 

firmy na obdrapanych drzwiach. Obok 

auta czekał na nas kierowca i jak się później 

Przed dworcem, miast umówionego autokaru 

z tv sat, prysznicem, lodówką i wieloma 

Ucieczka – etap drugi 

Po powrocie zamierzali ją wystawić na internetowej 

licytacji. Liczyli na spore zyski. 

mieli umowę. Dwa, w kieszeni jednego z nich 

siedziała guma do żucia wypluta przez gwiazdę. 

szofer Schumacher! Misza zazgrzytał zębami. 

A polscy działacze odeszli szczęśliwi. Raz, że 

przypomniał sobie, że wcale nie jest najlepiej 

opłacanym sportowcem Niemiec. Ten pazerny 

jak kiedyś. I podpisał Michael Ballack kwit na 

grę w polskiej reprezentacji. Ale kiedy to robił, 

Ech, życie, jakie ty głupie! Dawaj pan ten karteluszek! 

Podpiszę, a co mi tam! Zagram za friko, 

i forsa. Funty, euro, dolary. Kto dzisiaj pamięta 

markę? Grało się za parę pfenigów. I było dobrze. 

Ideowo. A teraz co? Sto trzydzieści tysięcy 

funtów tygodniowo! Co z tym robić? Przejeść? 

163

164 

na paliwo nie chciał. Być może uznał, że to, 

co wyrwał od nas, w zupełności mu wystarczy. 

domyślacie, Waldka we własnej osobie. Nie 

wiedzieć czemu, od nich Pan Bimbała forsy 

wkrótce rozszyfrowałem, o zgrozo!, jako gościa 

z pociągu, który szukał Waldka, i jak się 

bawienia. Jak się okazało, Pan Bimbała, przed 

dowcipami, opowiadał każdemu z wsiadających 

smutną historię o karcie, co się zacięła. 

Na koniec wsiadło dwóch facetów, których 

Bimbała sypał dowcipami o barwnym życiu 

nad morzem. Tyle że nikt nie okazywał roz- 

facet z nastolatkiem. Czekaliśmy na ostatnich 

pasażerów. W tak zwanym międzyczasie Pan 

jak i temperaturę, było ze wszech miar zrozumiałe. 

Zaraz po blondynach dosiadł się łysy 

nich siedzieniach. Czekaliśmy na pozostałych 

uczestników eskapady. Wkrótce twarde fotele 

przed nami zajęły dwie urocze pannice w 

skąpych strojach, co, zważywszy na porę roku 

obiecał oddać, jak tylko dotrzemy do Gryfina, 

nad granicę. Zajęliśmy miejsca na ostat- 

setki, za drogę do lepszego świata, to żadne 

pieniądze. Poza tym Pan Bimbała przecież 

wstępie poprosił nas o dwie setki na zakup 

paliwa, bo mi się karta zacina, nie mam jak wyjąć 

forsy, ale to się potem, moi państwo, policzymy. 

Co było robić, zapłaciliśmy. Zresztą, dwie

- 

Miałem adinoczkę, wiesz, bączka. W bar- 

się nad kolorem miksera dla mamusi, gdy 

przemówił ten, który był Waldkiem: 

kraju. Ojcu przyślę miniaturkę Wieży Eiffla, 

matce... Co ja przyślę matce? Zastanawiałem 

mi, ile odłożę przez miesiąc, rok, dziesięć lat. 

Postanowiłem, że będę oszczędny, ale nie skąpy. 

Będę podróżował, zwiedzał, poznawał ludzi, 

ich zwyczaje i języki. Pomogę rodzinie w 

wem. Ja rozmyślałem o przyszłości, o tym co 

zrobię z pierwszymi prawdziwymi pieniędz- 

nastolatkowi ostro gestykulując, a Waldek z 

kumplem syknęli otwieranymi puszkami z pi- 

Gdynię. Dziewczyny oglądały jakiś katalog, 

co chwila chichocząc, łysy facet tłumaczył coś 

O zakupie paliwa Pan Bimbała chyba zapomniał. 

Zachodziło słońce, opuszczaliśmy 

Mają duże już pieniądze 

Jeszcze większe chęci... 

Wielu ludzi ma interes 

Dobrze im się kręci 

goś czasu spał ze ślinotokiem, a Pan Bimbała 

przekręcił kluczyk w stacyjce. Z radia potoczyły 

się słowa biesiadnej piosenki: 

Waldek z kumplem rozłożyli się tuż przed 

nami. Uchyliłem lekko okno, Gruby od jakie- 

165

166 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

w betlejemce, żeby zmiękczyć. Do żarcia tylko 

chleb, woda i asfaltowe lastryko. 

pierwszego dnia. Brali za gardło codziennie. 

A ja nic! Z aidsem nie gadam! Zamkli mnie 

- 

- 

spotkałeś, no? W Olsztynie. A skąd się tam 

wziąłem, no? 

- 

- 

Też. Między ławkami siedział, modlił się. 

bazyliszek? 

też adam ten A 

lik jestem, kościołów nie robię. Ty wiesz, jakie 

oni tam bawidełka mają! A zakon niby bosy... 

Nie na ambonę, tylko do klasztoru. Katoco? 

Po lazłeś? ambonę Na cię?! Pogięło 

skup Walewicz mi gada, że znaleźli adama, co 

widział, jak wchodziłem do tego bazyliszka. 

Ale nie przez trzy miesiące! No to ten bisalceson. 

lubię tam ja A 

Tak było, Eryk. Z bomby mnie wzięli, 

barczewskiej? 

akademii Z 

Bez kalendarza! Tak było! Gdzie mnie 

kitujesz. 

Eee, 

tym berłem tamtego przetrąciłem. Straszyli, 

że dostanę bez oddechu. 

śmiertelnym. A frajer rozumiesz, bazyliszek. 

Blachmani znaleźli przy nim berło, że niby ja 

czewskiej akademii. Bioterapię robił mi biskup 

co drugi dzień. Walewicz, tak się nazywał. 

Może znasz? Chciał wziąć mnie na huki, 

że niby zrobiłem berka frajerowi z zejściem

chłopakami pod kolejkę, a tu al capone. Jego 

pierwszego bakterie dorwały. 

przez łeb. Tak z dziesięć razy. Głupi ten małolat 

był, z bidula. Miesiąc wcześniej brał z 

postawiłem. A ten zamiast wiać, jak się ciepło 

zrobiło, to wziął berełko i bazyliszka zdzielił 

A ten bazyliszek, jak się przekrę 

- cił? Ace- 

zajechały. 

suki Trzy bakterie. wiadomiły 

Przestań. To małolat zrobił. Na bliku go 

- 

napił? 

uspokojenie na się tylenu 

- 

- 

Ze trzy kilo. Ale co z tego. Bazyliszki poblinda? 

Była 

lewicz głównie. A ja tylko obróciłem się na 

pięcie i z blindą chodu! 

Bo mnie wrobić chcieli. Ten biskup Wa- 

- 

trzymali? 

bucie na ciebie Dlaczego kręcił? 

No to jak się stało, że ten benek cię prze- 

- 

bazyliszka. 

berka robił nie będę. Ja nie aligator, a złodziej 

jestem. Na bandzirkę nie idę. Tym bardziej 

bawidełka. Bławaty mu się ze strachu okrągłe 

robią i drzeć się zaczyna. No to ja w odwrót, 

kurwa, tyle dobra! Nic, pakuję do sakwy. A tu 

nagle ten bazyliszek włazi. Patrzy na mnie, na 

mnie zatkało! Znasz mnie, bledniak jestem, 

tylko drobnicę biere, tak bezpieczniej. A tam, 

Ale go nie przyfilowałem. No to wlazłem „na 

balkonik”. Klucz wcześniej sobie wziąłem... I 

167

168 

to wzięli go z tego bączka, debile, na bośnię. 

Wity mu poszyli, chociaż zębami co i raz rozrywał 

szwy. Wydobrzał chłopak. Ale na bośni 

jak to na bośni. Jeden wielki balet. Dostaniesz 

że jucha całą adinoczkę zalała, bo jego też na 

bucie trzymali. Z nikim nie pobajerzysz. No 

rakterny chłopak był, to się nie dawał. Mońkę 

mu chłopaki podali i białaczkę se zrobił. Taką, 

- 

- 

Młodego biskup brał na lep. Ale ten chamałolatem? 

z co A 

Bawić się musiałem, brandzel tata szedł. Tak 

trzy miechy. Schudłem od tego. 

nie dalej. Se siedziałem w adinoczce. Czasem 

biskup zawołał. Ajer zbuki puchły. O babranku 

zapomnij. Na bucie nie pobecujesz w kit. 

Bo i kogo? A krew nie woda, wiesz, jak jest. 

złym spojrzeniem, wywalili w ich kierunku 

kłęby dymu. Opowieść toczyła się nieśpiesz- 

Waldek poczęstował kompana papierosem, 

przypalili. A kiedy podróżni obdarzyli ich 

Kręcę nimi w obie strony 

Bo się bardzo boję żony..! 

A ja mam dwie lewe ręce 

Ale dobrze nimi kręce 

Waldek dopił piwo, sięgnąl po nową puszkę. 

Pogodny głos z głośników śpiewał:

No, co ci będę ściemniał. Najczęściej idę 

- 

żyjesz? jak ty A Eryka: zapytał Waldek a 

lawirował między domami jakiegoś miasteczka, 

z okien sączyło się światło. Gruby chrapał, 

Śpiewał radosny głos. Dziewczyny szeleściły 

kartkami, łysy gestykulował, Pan Bimbała 

Ja choć kręcę na dwie ręce 

Nie starcza dla żony... 

Każdy robi dziś swój biznes 

Kręci w różne strony 

A przecież mógł, na bliku tylko stał, to mnie 

tego bazyliszka chcieli przybić! Za małolata! 

tekarz tak kończy... Jaki bachor... 

Waldek wzniósł puszkę nad głowy pasaże- 

Za małolata! Że się bioterapii nie poddał! 

- 

rów. 

wziął. Chociaż mówili, że to bachor był. Jakie 

tam samobójstwo? Za dużo wziął. Każdy ap- 

organizm szybko się oswaja. Aptekarzem się 

stał. Rozumiesz, już nie żarty. Błękit królewski, 

brzoskwinia, brody... No i któregoś dnia, 

głupi buzol, wziął w żyłę bohaterki. Za dużo 

wszystko. Akcja es co noc. Biały pył, alfka, 

bambino, ambrozja. Skolko ugodno. Apropakiem 

został. Na ambie cały czas chodził. W 

kieszeni aparat z igłą, w drugiej ameba. Młody 

169

170 

Na bonanzę! 

odgryzł! – Waldek rzucił w łysego niedopitą 

puszką – Patrz, Eryczku, jak go wystrzygli! 

aż ci je kto utrąci. A może małolat ci tam 

pod kocem w buzię leci? Uważaj, żeby ci nie 

my czy ty i twoja babka z jajami jedziecie do 

Herty czy Berty. Machasz i machasz witami, 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

No, widziałem dzisiaj. 

- 

peronach. 

- 

- 

Prosi to się świnia. My, Belfegor, nie wie- 

Herty. To życiowa szansa dla niego. Proszę 

was..! On będzie wielkim piłkarzem! 

– łysy wtrącił się w konwersację znajomków. 

– Syn musi się przespać, jedziemy na testy do 

Panowie, czy nie moglibyście nieco ciszej? 

- 

śmiać. się zaczęli Obaj 

Myślę, że na blaszkę robisz też. 

No i co? Jak myślisz? 

Zgrabne. 

Widzę. 

Widzisz moje palce? 

blaszkę? na A 

Ta, na berzę i na ban. W pociągach i na 

berzę? Na 

nie ten zryw. Jeszcze by mnie benek dogonił. 

Głównie chodzi się po dworcu. 

widzę, że fant w kieszeni benka siedzi. Za małolata 

to robiłem na biegu, ale lata już nie te, 

na brzytewkę, w autobusach. Czasem w marketach, 

gdzie gęsto. A czasem z bokowca, jak

mie z kindybała! 

Te, albert, podeślij blondynę niech weź- 

- 

nielata? 

- 

- 

świętych. Widać, że na ulicy robicie. Patrz, 

Waldek, jaką ta blondi ma biodrówkę! 

Kolega ma braki. No, Adele, nie grajcie 

- 

Waldek. 

- 

– Eryczek zmienił rozmówców. – No co, nawijajcie, 

jak pytam. Jakie porządne! 

- 

Dużo szmalu w tym straciłem 

I rzuciłem wszystkooo! 

Chciałem robić wielkie rzeczy 

Ale mi nie wyszło 

zestawie stereo i usłyszeliśmy: 

zrobi! – zapiszczał łysy. 

Ale Pan Bimbała tylko przekręcił gałkę w 

To skandal! Panie kierowco, niech pan coś 

- 

kima. 

czek poklepał łysinę mężczyzny, zajrzał pod 

koc. – Nielat kima, wziął z kindybała i teraz 

- 

Od kogo? Od łysego? To ich albert? Ich i 

wziąć na kołtunek to jeszcze bęcki dostaniesz. 

Ha, ha! 

Ty, Eryk, one na błysk robią. Zamiast 

Betoniary, chodźcie do nas! – zapraszał 

A wy, Adele, gdzie jedziecie? Do Rzeszy? 

Nie, Belfegor jest sam z siebie łysy – Ery- 

171

172 

- 

- 

- 

- 

Toż nie biuralista! 

- 

weryfikacja. 

tajemnicza jakaś mną nade 

Ale jako kto? – czułem, że odbywa się 

- 

biurokratą? 

Wronkach we był 

- 

Po co jedziesz do Rzeszy? 

- 

wątpliwości. 

Do ciebie, bakterio – teraz nie miałem 

- 

zapytałem. 

cicho bardzo 

- 

Te, Aż Zakwitną Kasztany! 

- 

busa. tył w wciśniętą nieśmiało parę, 

I stało się to, co było nieuchronne. Waldek 

z Erykiem wreszcie dostrzegli naszą skromną 

- 

To prawda, Belfegor, że słoiki kradniesz? 

- 

robi. 

brudach W bierze. piwnicach po kami 

- 

Ta, jeszcze powiesz, że blankiet zaraz wyblachman?! 

to może a Eryk, Ty, 

Robisz we więzieniu? Jesteś urzędnik? 

- 

znam. 

Mówię ci, to biurokrata. Ja go skądś 

jak bakteria. Jesteś bakteria? 

Gdyby to było dla mnie korzystne, mógł- 

Dzieciaki uczysz? 

- 

salmonellą. 

i nawet być bym 

Myślisz, że urzędnik? Faktycznie, wygląda 

Ty, Waldek, ja go skądś znam. Czy on nie 

Panowie mówią do mnie? – bardzo, ale to 

Ha, haaaa! 

Jaki to albert? To afrykaniec, słoiki z ogór-

nie u bauera przy dojeniu krów, to u Waldka 

zasnął, ja nie zmrużyłem oka. Myślałem o naszej 

przyszłości. O pracy w Niemczech. Jak 

jaż daliśmy dyla do drzwi, wskoczyliśmy do 

rowu. Mercedes-widmo pognał dalej w ciemności. 

Całą noc przesiedzieliśmy w krzakach 

w obawie przed powrotem tamtych. Gruby 

Tego, przynajmniej dla nas, było za dużo. 

Zostawiając na siedzeniach skromny sakwo- 

- 

I rzucił się do biednego Pana Bimbały z łapami. 

A kiedy leciał, nie omieszkał dodać: 

brał?! Dawaj go Eryk, bez buchu, za okno 

dziada. Ja poprowadzę! 

rów straszycie! 

Waldka jakby znał mniej, bo usłyszał krót- 

Ty, bezarabie, co nas na huki będziesz 

- 

nim: po zaraz A spierdalaj! kie 

Koniec tej zabawy, Eryk! Co mi pasaże- 

- 

Eryczka. 

znał doskonale okazało, się 

Ale Gruby, jak zwykle, miał szczęście, bo na 

ratunek mu przyszedł Pan Bimbała, który, jak 

- 

bas! 

- 

- 

A wy, kurwy tu zebrane, bójcie się! 

Dawaj go! Do biesiady! 

mieć? ma jaką to gruby, Jak 

Patrz, jaką samarę ma ten obok, ten gru- 

ciągnie za jazdę bez biletu! 

Teraz rzucili się na Grubego. 

173

174 

na zawsze? Potem podszkolił język, zrobił 

tamtejsze studia, znalazł zatrudnienie w turystyce. 

Przystąpił do Narodowej Partii Australii, 

założył rodzinę, ma dzieci, piękną żonę, 

A Gruby odłożył trochę grosza, wyrobił 

nowy dowód osobisty. Przez Budapeszt, Kretę 

przebił się do Australii. Napisał mi, że całą 

podróż przespał. Może tak trzeba wyjeżdzać 

Wiedziałem już, co mam dalej robić. A i za 

Marzenką zatęskniłem. 

że cała ta nieudana wyprawa była tylko po 

to, abym i ja znalazł dla siebie takie miejsce. 

krainie jego dzieciństwa, o cudownej wiosce, 

o spokoju, jaki tam panował. I pomyślałem, 

najbliższej osady. 

Idąc, myślałem o człowieku z pociągu, którego 

przez chwilę dane mi było słuchać. O 

pasji, z jaką opowiadał o Toporze. Myślałem o 

starcie zajął kierowca, a Gruby nad ranem wydarł 

się, że chce jeść. O świcie ruszyliśmy do 

z Eryczkiem. Nie spodziewałem się ich zwrotu. 

Nie mieliśmy dokumentów, pieniądze na 

może zostałbym znanym bandytą? Na pewno 

zaś damą do towarzystwa, regularnie posuwaną. 

W mercedesie Pana Bimbały zostały nasze 

rzeczy, którymi z pewnością zajęli się Waldek 

jako czeladnik w fachu złodziejskim, z czasem 

awansowałbym na włamywacza, kto wie,

opowieści o ludziach morza, bohaterach głębin. 

starzec, u którego przesiadywał godzinami w 

ogrodzie. Siedział i wysłuchiwał fantastycznych 

Jan Szczepszczeszczyki. Nie, to było dla Anglika 

za trudne. Został Pan Jan. Mister John. Siwy 

minęli dom człowieka, który był bohaterem jego 

dzieciństwa. Pan Jan. Tak na niego wołał. Pan 

serca chłopaków. Ostatnio zrobili go kapitanem 

reprezentacji Anglii. Czego chcieć więcej? Teraz 

do przerwy przegrywali trzy zero z Milanem! 

To on swą bramką na trzy jeden wlał nadzieję w 

nie. Czy to jakieś fatum? Przeznaczenie? Kara? 

Niby wszystko było jak należy. Niedawno z Liverpoolem 

zdobył Puchar Anglii, w 2005 roku 

wygrał Ligę Mistrzów. I to po jakim horrorze, 

młodszego kuzyna Stevena. Anthony tak jak i 

on grał zawodowo w piłkę. Tyle że w Everto- 

miałem powód. A jaki powód może mieć trzyletnia 

dziewczynka? Minęli dom Anthonego, 

się – zauważył – ma to po mnie. W jej wieku też 

się garbiłem. Zresztą, długo później też. Ale ja 

rodzinnego Whiston. W wózku spała jego śliczna 

Lexie, a obok drobiła malutka Lilly-Ella. Garbi 

Czwórka. 

Steven George Gerrard spacerował uliczkami 

dom z małym basenem pod Brisbane. Schudł 

i obudził się. 

175

176 

013. Czterech marynarzy zdezerterowało, a kapitan 

popełnił samobójstwo. Ale to było później, 

dopadliśmy okręt podwodny i staranowaliśmy go. 

Tyle, że potem się okazało, że to był holenderski 

torpeda przeszła czterysta metrów obok rufy łamacza 

blokady. Jeszcze wcześniej, bo w czerwcu 

torpedą zbiornikowiec, w październiku oficer 

torpedowy ustawił odwrotnie kąt celownika i 

całymi godzinami. – A w lipcu czterdziestego – 

ciągnął Pan Jan – „Wilk” nieudanie zaatakował 

– A wtedy rozpalony Steven dodawał: – To była 

akcja „Worek” - Steven o morzu mógł rozmawiać 

atakowani przez ścigacze, byliśmy bezpieczni! 

Po dwóch dniach dotarliśmy do bazy Scapa Flow. 

Methill w Zatoce Firth of Forth. To było to! Po 

dwudziestu dniach ciągłego ostrzału z powietrza 

przez samoloty, z wody przez niszczyciele, 

macania bombami głębinowymi z trałowca, 

zamachali do nas chłopcy. Pili herbatę. A kiedy 

skończyli, zabrali się za eskortowanie nas do 

jak większość marynarzy został po wojnie na 

Zachodzie - że dwudziestego września, pierwszego 

roku wojny, o piątej po południu, pięć mil 

na wschód od May Island z niszczyciela „Sturdy’’ 

on pragnął śmigać w lazurze oceanicznego odmętu. 

– Pamiętam - mówił Mister John, który 

Bo Mister John był podoficerem na okręcie podwodnym 

„Wilk’’. Był jego idolem. Steven tak jak

nas woda pochłonie! 

I od tej chwili, chociaż nie są przesądni, z lę- 

Ma pan nasze słowo honoru! Sprawa jest załatwiona! 

– uroczyście przysięgli. - Inaczej niech 

zagra pan dla nas? – Zapytali wprost, bez zwyczajowego 

kręcenia. - A czy załatwicie mi dostęp 

i niewielką przejażdzkę którymś z waszych 

słynnych, walecznych okrętów podwodnych? - 

Kiedy wpadli na niego polscy działacze, o mało 

nie przewrócili wózka ze śpiącą Lexie. - Czy 

„Nautilusa’’, ale co to za frajda pływać w czymś 

takim? 

to jeszcze w siedmiometrowych kawałkach. Co 

prawda Steven mógł kupić sobie współczesnego 

A tym bardziej o pływaniu. Na dodatek okazało 

się, że bankier kupił okręt z myślą o muzeum i 

pech to pech, Steven podpisał jakieś skomplikowane 

kontrakty i mowy nie było o grze w Szkocji. 

okręt nuklearny K-19. Steven wyczuł bratnią 

duszę, ale i szansę na zrealizowanie swych marzeń. 

Mógłby grać dla Ruska z Edynburga, a w 

zamian trochę ponurkować w atomówce. Ale jak 

Romanow, ten, który był właścicielem szkockiego 

pierwszoligowca Heart of Midlothian, kupił 

w lipcu czterdziestego pierwszego. - Steven chciał 

zostać podwodniakiem. Ale cóż z tego, życie potoczyło 

się inaczej. Żeby chociaż tak w jeden rejs! 

Niedawno dowiedział się, że rosyjski bankier 

177

178 

mam, a ciekawość we mnie wzbiera. Chyba, 

że wyskoczyłbym teraz z autobusu i spadł 

co szkodzi jeden opchnąć? Pięć dych biorą, 

można się targować. Ale póki co lornetki nie 

ną? A może dostają te lornetki w nagrodę za 

dobrą służbę? Eee, pamiątek by nie sprzedawali. 

Chociaż, czemu nie? Jak się ma dziesięć 

albo i więcej takich dwuokich suwenirów, to 

russia po ulicach. Skąd oni biorą te wojskowe 

cacka? Mają tajny układ z Armią Czerwo- 

z wielu tajemniczych, śniadych handlowców 

spacerujących z noktowizorami z napisem 

wiem, jak tam się zbliżyć bez ryzyka utraty 

życia. Myślę o zakupie lornetki od jednego 

obelisk. Trudno powiedzieć ku czci kogo, bo 

stoi on na środku trawnika i za cholerę nie 

A szóstka jedzie Dworcową, mija rondo, na 

środku którego ustawiono kolejny kamienny 

Topór 

żyletki, a „Orzeł’’ zatonął w roku czterdziestym. 

Innych historycznych zaś nie ma. 

kiem oglądają wieczorne prognozy pogody, boją 

się deszczu, wody w jakiejkolwiek postaci. Dowiedzieli 

się bowiem, że okręty podwodne „Wilk’’, 

„Żbik’’, „Ryś’’ i „Sęp’’ władza ludowa pocięła na

masażu, makijażu, odnowy biologicznej, skup, 

sprzedaż i wymiana telefonów komórkowych, 

nia, ciastkarnia, fotograf, apteka, garmażernia, 

lodziarnia, szmateks, kantor, ślusarz, bankomat, 

oddział totolotka, kapelusznik, salon gier 

zręcznościowych, buda z zapiekankami, salon 

rowymi magazynami, kioski, kwiaciarnie, fryzjerzy, 

kopce majtek z koronką i bez, piekar- 

zlepionych ze sobą, boksów, barów z szybkim 

żarciem, ławy zawalone krzyżówkami, kolo- 

deszcz, nie pali słońce. To jest ta jedyna zaleta 

szklano–betonowego kloca z lat siedemdziesiątych, 

ustawionego w kształcie litery „el”. 

Wnętrze hal wypełniają rzędy tęczowych, 

Idąc dalej prosto, skręcić w prawo i znaleźć się 

w drugiej hali, jakby mniejszej, z której prowadzą 

wahadłowe drzwi na kilkanaście stanowisk 

autobusowych. Po drodze nie leci na łeb 

lej i pekaes wpakowano pod wspólny dach. 

Można wysiąść z pociągu, pokonać zaślepiony 

z jednego końca tunel, skręcić w lewo, po 

schodach, wspiąć się na poziom głównej hali. 

dworzec. 

Dworzec w Olsztynie ma jedną zaletę. Ko- 

nocy, nocą ruch jest niewielki. Mijam Tortex, 

skrzyżowanie z Kołobrzeską, na wprost mam 

na zieloną kępę. Złożył wiązankę kwiatów. 

Ale jak potem wrócić? Może przeczekać do 

179

180 

cuchnące, plastikowe torby. Jedni drzemali, 

inni krzycząc, wydzierali sobie jakieś zdarze- 

naderwane ramię. 

Minąłem nieliczne ławki z bezdomnymi, ich 

akwarium! Kup mi! – dziewczynka w wieku 

komunijnym szarpie energicznie matkę za 

Mamo, mamo! Zobacz, jakie superoskie 

- 

skali. 

tysiącpunktowej na zero punkt 

wodą? I szybko sobie odpowiadam. Ono jest 

miernikiem mego poczucia estetyki. Stanowi 

zastosowanie, to jasne. Zatem, do czego może 

służyć plastikowe akwarium z plastikową 

lot, a ja pomyślę z dumą o gatunku ludzkim, 

o geniuszu człowieka, co wzniósł się w chmury. 

O wyższości rasy ludzkiej nad resztą, która 

biega, pływa, rośnie, lata. Wszystko ma jakieś 

ktoś narobi sera, ktoś na kacu wyżłopie litr 

maślanki. A po nieboskłonie śmignie samo- 

jest? Tak jak widok łąki, nad którą rozpościera 

się nieboskłon. Bzdura, tę trawę zeżrą krowy, 

nią gumową drobnicą w karmazynowym kolorze? 

Może nie służy niczemu, ono po prostu 

czego może służyć, na przykład, plastikowe 

akwarium z plastikową wodą i wtopioną w 

sklepiki oferujące rzeczy wartościowe. Ale 

nie tylko rzeczy cenne i przydatne. No bo do 

kawiarnia internetowa, dewocjonalia, góralskie 

obuwie, nadmorskie widokówki, sklepy,

kasy, dworzec zamykają za pięć minut? Zaraz 

zasuną śluzę w tym kanale, a ja – rybka, zostanę 

po kostki w wodzie z terakoty... 

pusty, raptem kilka osób, jakaś żulerka zniknęła 

za rozbujanymi drzwiami. A jeśli, jak 

Topór miejsca nie było. Traciłem cierpliwość, 

gdzie on mógł być, czym tam się dostać? Czułem, 

że robi się problem. W przeciwieństwie 

do kolejowego, dworzec pekaesu był prawie 

Jak dojechać do Topora? Gdzie ten Topór 

się znajduje? Zastanawiałem się z coraz większym 

niepokojem, bo na tablicy informacyjnej, 

którą miałem nad głową, dla dziur takich jak 

Informacja dzisiaj do czwartej... – zasunęła 

okienko plastikiem, zakończyła zmianę. 

- 

- 

co do sekundy! Pięć minut przed odjazdem 

bilety tylko u kierowcy. 

- 

A tego akurat nie wiem, ja nie informacja. 

Topora? do autobus jest której o A 

Ja dobrze wiem, która jest godzina, wiem 

przystawiając do szyby zegarek. Pukałem weń 

palcem. 

Ale jest dopiero za pięć! – zauważyłem, 

- 

szyby. zza kobieta zmęczona mnie 

Kasy do dwudziestej – poinformowała 

- 

każdego 

przyjmie wnętrzem plastikowym 

nia, miejsca, przedmioty. Między nimi krążyły 

tłumy ludzi z torbami. Kiczowate akwarium z 

181

182 

na którą rzuca informacje. Dopasowuje trasy, 

kierunki, połączenia. Szuka. Klika w mózgu 

kombinuje. Wydobywa myśli ponad akwarium, 

wyobraźnią kreśli siatkę kartograficzną, 

milczy! Zaczyna dumać, oczyma wierci dziurę 

w dachu akwarium, nadyma się, pęcznieje, 

mu przez wyraz mojej gęby, bogatszy o dwa 

złote jakie wyłudził, bierze się pod boki i... 

Spostrzegłem, że tamten, dziękować Bogu, 

widzi we mnie idiotę. Teraz z wyższością daną 

- 

wyciągnąłem dwa zety i oddałem oszustowi z 

wyrazem zrozumienia dla jego misji. Schowałem 

z namaszczeniem kartkę w torbie i ufnie 

zapytałem: 

i ewidentnego naciągania mnie na pieniądze, 

rzuciłbym mu krótkie „precz”! Teraz jednak, 

uderzyć we właściwą strunę. W normalnych 

okolicznościach, czyli w sytuacji rozdrażnienia 

pomyślałem i poczułem zawstydzenie. Ci goście 

wiedzą, co robią, są niesamowici, potrafią 

pirania, zważywszy na miejsce, podpłynęła do 

mnie. – Za kolorową kartkę, tę oto! Na szczytny 

cel, na ratowanie śmiertelnie chorej! 

Jeżeli śmiertelnie chora, to po co ratować? – 

dziewczynce, z porażeniem, tylko dwa złocisze! 

– hiena w ciemnym garniturze, blond 

- 

Jak się dostać do Topora? 

Dwa złote na pomoc nieuleczalnie chorej

Ale nie od razu, bo jak zaraz za Kalistami 

to dojedzie pan do... No gdzie pan dojedzie? 

ki. Oczywiście, że na Świątki! Tylko tak! Że ja 

od razu na to nie wpadłem... No to na Świątki. 

Dalej na Brzydowo, ale – zawiesił głos – 

uwaga! Za Dąbrówką i Kalistami w prawo. 

To trzeba będzie inaczej. Trzeba na Świąt- 

- 

łatwo! tak pójść 

A my, no my jesteśmy w Olsztynie... 

Wiedziałem! Wiedziałem, że nie może 

informator drapał się za uchem – ona jest dobra, 

jakby się jechało od strony Miłomłyna... 

Ale... – wyczułem kłopoty – ta trasa... – 

- 

zawsze! stał 

jest Topór! 

A wszystko to za jedyne dwa złote! Z pierwszej 

ręki, od faceta, który stał w tym samym 

miejscu pięć lat temu, dziesięć, dwadzieścia, 

szach, tak dziesięć minut po tym, jak pan 

minie to skrzyżowanie przed Dąbrówką, tam 

- 

- 

No co, i? No, przed dworem w Bieniazniecierpliwiony. 

zapytałem – Iiii? 

przed wsią Dąbrówka trzeba odbić w lewo, na 

Miłakowo, na dwór w Bieniaszach... 

Łuktę, tą trasą do Dobrego Miasta. Jechać, 

jechać... Ale nie do końca. Gdzieś kilometr 

To trzeba jechać tak. Kierować się na 

- 

drukować: 

zaczyna i myszką niewidzialną 

183

184 

- 

No nie, ja jestem bibliotekarzem. 

ły. Chociaż ciemności panowały w Toporze 

piekielne. Drzwi otworzył mi zwalisty męż- 

To pan jest tym nauczycielem geografii? 

- 

powiedział: 

basem pięknym który czyzna, 

wilki. Pamiętając wskazówki człowieka z pociągu, 

bez problemu znalazłem budynek szko- 

Do Topora dobiegłem w środku nocy. Goniły 

mnie jakieś zwierzęta, prawdopodobnie 

mego życia. Zgodnie z obietnicą daną sobie w 

rowie pod Gryfinem, wyruszyłem na poszukiwanie 

swojego miejsca na ziemi. Oczywiście, 

zabrałem ze sobą wierną Marzenkę. 

*** 

Tak oto, moi mili, zaczął się kolejny etap 

Miałem szczęście, ostatni autobus odjeżdzał 

o wpół do dziewiątej! 

konkurencja zasuwała w najlepsze, tam był 

ruch. Pobiegłem do tablicy szukać Świątek. 

kochany, będzie Topór! - Naciągacz, wcisnął 

całodzienny utarg pod ramię, ruszył do wyjścia, 

był po robocie, miał fajrant. 

Zerknąłem w stronę hali kolejowej, tam 

Kalisty i skręci w pierwszą, nie, drugą po prawej, 

na Niegławki, na Miłakowo. I tam, panie 

No...? Do, do... Do Konradowa pan dojedzie! 

A pan chce do Topora. Czyli, że minie pan

ysunki, zajęcia fizyczne i historię. Religią zajmował 

się wikary. Nie dopiwszy mleka rzuci- 

Zostałem zatem też nauczycielem śpiewu. 

Dyrektor Bawoł odpowiadał za matematykę, 

- 

- 

- 

należało także wydawanie dzieciom codziennej 

bułki i szklanki gorącego mleka. 

nalewał do kubka mleka, dorzucił mi przyrodę 

i zajęcia z geografii. Do mych obowiązków 

bibliotekę, wychowywać dzieci w duchu patriotycznym, 

uczyć ojczystej mowy, a kiedy 

Ziemisty, szeroki, z gęstą, siwą brodą. Ledwo 

się mieścił w drzwiach. Przypominał mi Hemingwaya, 

rzecz jasna bez strzelby. Pokrótce 

opowiedział mi co i jak. Miałem prowadzić 

Przy śniadaniu dowiedziałem się, że do 

szkoły uczęszcza dwudziestu uczniów z pobliskich 

osad. Dyrektor nosił nazwisko Bawoł, 

było mu z tym nazwiskiem do twarzy. 

niczego. A! Było jeszcze krzesło. Marzenka 

zamieszkała na drewnianym parapecie. 

z wodą na taborecie, wiadro na nieczystości, 

stolik z lampą naftową. Chyba nie pominąłem 

strych, do mojego miejsca na ziemi. 

Pokoik był nieduży, ale czysty. Prycza, miska 

- 

To się pan nauczy! 

No, nie bardzo. 

zapytał. – umie? pan Śpiewać 

To się jeszcze zobaczy – kazał mi iść na 

185

186 

dyrektor Bawoł niewiele mógł poradzić. Do- 

prawda leżał na Mazurach, ale w sprawie karlenia 

fizycznego niewiele się zmieniło. Nawet 

robić przez resztę swych dni. Odkryłem mało 

znanego twórcę – Stanisława Szczepanowskiego. 

Na kartach „Nędzy Galicji w cyfrach” 

przedstawiał wstrząsający obraz wsi. Topór co 

przewidywał dopiero za rok. I jakoś mi szło. 

W międzyczasie dużo czytałem. Odświeżyłem 

twórczość Orzeszkowej, Prusa. Praca organiczna, 

u podstaw, to było to, co chciałem 

lesie. Któreś z dzieci dowcipnie wrzuciło do 

ognia pusty dezodorant, który wybuchł. Skorzystałem 

z okazji i wygłosiłem pogadankę z 

przysposobienia obronnego, które program 

pole, rozpaliliśmy ognisko i piekąc ziemniaki 

śpiewaliśmy o innym ognisku, co płonie w 

grafii opowiadałem o miastach, które odwiedziłem. 

Przy zajęciach z polskiego posługiwałem 

się płytą Muzy, na której utrwalono księgi 

„Pana Tadeusza”. Na muzyce wyszliśmy w 

czeka! 

Przez pierwszy miesiąc kluczyłem. Na geo- 

- 

Panie, nie ma czasu na duperele, młodzież 

łem się do biblioteki, by nadrobić zaległości. 

A mówiąc szczerze, o pewnych rzeczach dopiero 

się dowiedzieć. Bawoł dopadł mnie przy 

ustalaniu położenia Boliwii.

dyrektor był skryty. Niewiele mówił. Z czasem 

zaczął mi imponować. Dawno temu, tak 

się wokół niego kręciły. Podrzucały mu drób, 

warzywa, na niedzielę ciasto. Z drugiej strony, 

Podobno Bawoł już dawno byłby sołtysem, 

ale odmówił. Podobnie jak i kobietom, które 

To nie było miejsce, gdzie można by się wybić, 

pójść wyżej, dalej. No i te zarobki. Nędza. 

palenisko. Ciągle w tej samej podniszczonej 

marynarce. Bardzo pracowity. Sam jeden prowadził 

placówkę. Jak się domyślałem, ludzie, 

którzy tu przybywali, szybko się poddawali. 

dostawcę. Szybko jednak odzyskał równowagę, 

postawił wielki gar na fajerki, rozpalił 

Bawoł. Raz tylko się zdenerwował, kiedy 

podano dzieciom zimne mleko. Zwymyślał 

to jednak typ przywódcy. Skromny, uczynny, 

cichy. Muchy by nie skrzywdził. Dobry, duży 

go wiadra. Cały czas ukradkiem podpatrywałem 

dyrektora Bawoła. To był urodzony nauczyciel! 

Cieszył się autorytetem całego Topora. 

Dzieci poszłyby za nim w ogień. Nie był 

jak się domyślacie, był śpiew. Co rano piłem 

świeże jajko, a potem piałem w dno blaszane- 

nawet nie parzyłem palców podczas wydawania 

gorącego mleka. Moją piętą Achillesową, 

skonaliłem też umiejętności pedagogiczne, do 

których, zdawało mi się, mam smykałkę. Już 

187

188 

po głowie, kiedy spacerowałem po piaszczystej 

drodze dzielącej wieś na dwie części. To 

ojca ze mną na barkach, malarza Beckmanna 

i jego drabinę? Takie myśli krążyły mi 

mnie dotychczas spotkało, wymyśliłem sobie? 

Marzenkę z akademika, studia, wojsko, 

Wymyślamy sobie ludzi i miejsca, których 

podświadomie pragniemy. Czy wszystko, co 

kretnie podpytywałem mieszkańców, ale nikt 

o Jasnowłosym nie słyszał albo nikt nie pamiętał. 

Z czasem doszedłem do wniosku, że 

go sobie wymyśliłem. Podobno to się zdarza. 

jego portfela w pociągu. Wiedziałbym, kim 

był. Z której chałupy wyruszył w świat. Dys- 

jotę było tak jak w opowieści Jasnowłosego 

z pociągu. Żałowałem, że nie sięgnąłem do 

brałem Marzenkę do kieszeni i spacerowałem 

po Toporze. Opisywał wioski nie będę, jota w 

na nim list do domu. Że wszystko dobrze i się 

pewno na święta spotkamy. W słoneczne dni 

poznawałem mieszkańców, dużo czytałem 

przy stole, który własnoręcznie zbiłem z desek 

podarowanych mi przez jednego z rodziców 

moich wychowanków. Czasem napisałem 

takim jak on. Póki co, zająłem się urządzaniem 

swego miejsca na ziemi. Pracowałem, 

jak i ja teraz, przyjechał do Topora i już tu 

został. Chciałem w przyszłości stać się kimś

szy wiek. Kraj w sercu Europy. No, ja nie sły- 

urządzano. Może zaraz po wojnie... Władza 

ludowa miała różne sposoby agitacji – zamyślił 

się. – Taaa, może wtedy takie rzeczy się 

działy. Ale, rozumiesz pan, dwudziesty pierw- 

pów zatłukło innego łopatami. To się nazywa 

lincz. Nie pamiętam, by u nas takie rzeczy 

We Włodowie, tu niedaleko, kilku chło- 

- 

mieście. w zostały 

- 

Niby co i niby gdzie? – radio i telewizja 

nasz stryszek. Marzenka zwiała przerażona 

pod pryczę. 

Ale wszystko jest do czasu. Zamek z piasku, 

prędzej czy później się rozsypie. A Hemin- 

Czy pan już to słyszał? – Bawoł wpadł na 

- 

strzelbę. za chwyci gway 

poczęstowałem. Byłem szczęśliwy jak nigdy 

w życiu! 

Czułem moc. Spotkałem ucznia, drogę zastąpiłem, 

po główce pogłaskałem, cukierkiem 

pyska otworzyć nie umie?! Coraz częściej się 

uśmiechałem. Odzyskiwałem wiarę w siebie. 

przecież nic w tym nie ma złego. Taka pieska 

rola, na co panu gospodarzowi darmozjad, co 

kotka na płotku minąłem, myszkę z palców 

ułożyłem, do zabawy zaprosiłem. Babci starowince 

się pokłoniłem, o zdrowie zapytałem. 

Piesek łańcuchowy nas czasem oszczekał, ale 

189

190 

go tak naszło? Przezornie jednak zajrzałem 

więcej informacji. 

Bawoł trzasnął drzwiami i pognał na dół. Co 

- 

- 

- 

To ja się zastanowię, potrzebuję czasu i 

Nie ma, że głowa w piasek! – dobry, trawożerny 

Bawoł nagle zaryczał. Byłem w szoku! 

Panie! No co pan! Tu się trzeba określić! 

Bo ja wiem... 

- 

odpowiedź. 

na kał 

A co pan o tym sądzi? – w skupieniu cze- 

zatłukli. Widocznie inaczej się nie dało. Ale 

Bawoł zapytał: 

szkolny. Drugi rok mej pracy na posterunku. 

Co mnie to właściwie obchodziło? Zatłukli to 

za uchem. – Cholera, bardzo jestem ciekaw, 

jak to się skończy? – Bawoł był mocno pobudzony. 

Takiego go jeszcze nie widziałem, 

a przecież za miesiąc zaczynał się nowy rok 

kilerem, latał po wsi z półmetrowym nożem, 

podobno ci ludzie się bronili – podrapał się 

cież tych chłopów zamkną. Sąd będzie miał 

problem. Z jednej strony prawna ochrona życia 

tego zabitego, którą mu gwarantuje Konstytucja, 

z drugiej ten facet był miejscowym 

dzwoniłem do prawnika, co tu niedaleko ma 

daczę. Szykuje się ciekawy proces, bo prze- 

szałem o czymś takim... A druga sprawa, że 

policja odmówiła interwencji. Z ciekawości

sąd i policja. W końcu, jak sam pan dyrektor 

zauważył, żyjemy w świecie cywilizowanym. 

- 

To moim zdaniem od takich spraw jest 

Ja pana słucham, proszę jaśniej. 

- 

drugiej... z niby Ale strony... 

- na zdanie w wiadomej spra- 

No, wie pan, panie dyrektorze, z jednej 

- 

wie? 

I jakie jest pa 

nie było. 

Przy obiedzie Bawoł zapytał: 

stawał. Nie był też pozbawiony fantazji, bo 

konkubinie próbował otworzyć głowę śrubokrętem. 

A zimą, kiedy pojawiały się kłopoty 

z opałem, wracał za kraty. Problemów z tym 

sąsiadów. Kradł, napadał, pobierał haracze od 

starców, dźgał nożem, z którym się nie roz- 

dwadzieścia dziewięć wyroków. Ostro pił i bił. 

Kogo chciał. Matkę, siostrę, kobiety, dzieci, 

Ze swych sześćdziesięciu lat, jakie miał, ponad 

połowę przesiedział w więzieniach. Otrzymał 

dopadli Józefa C. za cmentarzem, oprócz łopat 

i kijów użyli resoru samochodowego. Zatłukli 

gościa skręconym prętem. Wyczytałem 

również, że Józef C. był postrachem okolicy. 

Pochodzili oni z samego Włodowa, jak i też 

dwu sąsiednich wiosek. W piątkowy wieczór 

do gazety, którą dostarczał facet przywożący 

mleko. Okazało się, że zabójców było siedmiu. 

191

192 

co? – Już i ja traciłem spokój. – Zarys poetycki 

Ta, tak samo jak jest zarys matematycki, 

- 

sprawy! 

dziewanie - ja wiem, co jest czym, to pan w 

swej naiwności i głupocie broni przegranej 

- 

A gówno prawda! – wydarł się niespo- 

jest książka, która nosi tytuł „Zarys poetyki”, 

której zresztą nie posiadamy w naszym księgozbiorze 

– wyjaśniłem z niezmienną uprzejmością. 

To pan nie ma racji, panie dyrektorze, 

- 

warknął. – poetycki”! 

Nie, nie ma czegoś takiego. Jest „Zarys 

- 

uprzejmie. 

Chyba „Zarysu poetyki”? – powiedziałem 

- 

krótko. 

Szukam „Zarysu poetyckiego” – rzucił 

- 

bibliotece. 

w się 

z tym zrobić! – I wyszedł. 

Nie miałem pojęcia, co miał na myśli, mówiąc 

o celach badawczo-poznawczych, ale coś 

mnie zaniepokoiło. Następnego dnia pojawił 

udostępni pan swej jaszczurki do celów poznawczo-badawczych 

młodzieży? Proszę coś 

Pan uczy przyrody, prawda? Dlaczego nie 

- 

powiedział: 

Bawoł odłożył sztućce, w milczeniu na mnie 

patrzył. Trwało to dłuższą chwilę, aż wreszcie

czyli dyktatura wolności wypowiedzi”. Roztrzęsiony 

czytałem kolejne: „W Kongu zlin- 

wiadomo jeszcze, jak władze zamierzają zareagować”, 

jeszcze jedną: „Cybernetyczny lincz, 

pierwszą z brzegu: „Stoczniowcy skazani za 

lincz na prezesie Odry”, drugą: „Lincz za obmacywanie 

dziewczynki w metrze w Osace”, 

następną: „Krwawy lincz w Gwatemali, nie 

jak wywnioskowałem z dat, zbierane przez 

dyrektora od dłuższego czasu. Podniosłem 

kartki. Zbierałem je z podłogi, z coraz większym 

przerażeniem. Były to wycinki z gazet, 

Dyrektor Bawoł wybiegł roztrzęsiony. W 

pośpiechu zgubił notes, z którego posypały się 

ba jak tego we Włodowie. Wszystkich was by 

trzeba! 

- 

Zarys poetyki to dwa rzeczowniki – zrymowało 

mi się na koniec. 

pojedynczej rodzaju męskiego. W pierwszej 

osobie, ty baranie! – co we mnie wstąpiło? – 

dalsze! – już krzyczałem. – Chciałbym to 

czasownik w trybie przypuszczającym liczby 

no być. Ja to podmiot domyślny. Chciałbym, 

to orzeczenie. Zarys poetyki to dopełnienie 

- 

A dupa! Dupa pan jesteś! Ciebie by trze- 

Chciałbym „Zarys poetyki”. Tak powin- 

Panie, panie! 

- 

nie podręcznik! 

a rysunek, kiczowaty to 

193

194 

butami w bruk... 

nie!!! 

biegną już... 

... i cisza znów... 

...a szyby drżą... 

tłum w oczach rósł 

nalanych krwią... 

plątał się w gruz 

straconych chwil... 

A tłum wciąż rósł 

i krzyczał, wrzał, 

do szyb drżący, dźwięczący się tuli, 

rozpętany w bruku twardej grzywie. 

Rozpostarty nad czeluścią ulic 

krzyk się łapie ściany rozpaczliwie, 

zakwefione ulice głębokie 

ziały pustką – czarnymi ramami. 

Przerażone nocą oczy okien 

zaświeciły w ulicę plamami, 

„Decyzja sejmiku została odebrana jako lincz 

polityczny”, „Jest to specyficzny lincz medialny 

na naszej rozgłośni, mówi ojciec Rydzyk”. 

Znalazłem też wiersz: 

dziewczynce”, „Gorące papryczki serwowane 

prawie codziennie, lincz czy samobójstwo?’’, 

czowano włoskiego misjonarza, który spowodował 

nieumyślny wypadek na trzyletniej

szarpią ubranie rozdarte... 

......................................... 

łapią od chciwości śliskie, 

ręce! 

grożą pięściami zawarte, 

ręce! 

Tłum się sklębił czarnym wężowiskiem, 

ręce! 

Tu wiersz autorstwa Kamila Baczyńskiego 

się urywał. A powinno przecież iść dalej: 

dopadli... 

.............................. 

bez wyjścia... 

a kroki stukocą i pędzą... 

... szumią po ziemi... 

Zaplątały się ulice przędzą 

gonią palcami... 

... cienie goniące 

ściskał za gardło 

cienie szarymi 

serce kamieniem w piersi zamarło, 

strach śliską łapą 

krzyczy bruk... 

................................ 

tysiącem nóg... 

tysiącem kroków 

ulica drży... 

wybija takt... 

195

196 

1 

Krzysztof Kamil Baczyński, Lincz. W: Tegoż, Utwory zebrane, tom II, Wydawnictwo 

Literackie, Kraków 1979, s. 441-442. 

do piersi niczego nierozumiejącą Marzenkę 

i zbiegłem na dół. Do nocy przeczekałem 

Dalej nie czytałem. Rzuciłem papiery i pognałem 

po schodach na strych. Przytuliłem 

półtora wieku później w dalekiej Polsce. Wczoraj 

Włodowo, a co jutro? Tak, trzeba wreszcie podnieść 

Topór i uderzyć!” 

„Kiedy pod koniec dziewiętnastego wieku sędzia 

Ch. Lynch ze stanu Wirginia i tłum oddanych 

mu ludzi mordował i palił murzynów, nie 

przypuszczał, że jego czyny znajdą wyznawców 

Znalazłem też zdjęcie obrazu Norblina 

„Wieszanie zdrajców”. Zmroziło mnie zupełnie, 

kiedy odczytałem odręczne zapiski Bawoła: 

symbol dwudziestego wieku...1 

na bruk... 

skrwawiona... 

noc wylała w ciszy czarną rzeką, 

szmata ludzka... 

Znów latarnie kiwają się w mroku, 

gdzieś zamiera cicho echo kroków,

Dziennie zarabia tyle ile wy przez trzy lata! 

Czy mu zazdrościcie? Pewnie że zazdrości- 

to i tak was nie stać na niego! Kochani, Roberto 

jest wart pięćdziesiąt pięć milionów dolców! 

Ludzie, gdzie on te wszystkie trofea stawia? Kto 

mu robi półki? Nawet jak znacie tego stolarza, 

dwa razy Puchar Brazyli i Mistrzostwo Brazylii, 

Mistrzostwo i Wicemistrzostwo Świata! 

America i Superpuchar Hiszpanii, Cztery razy 

Mistrzostwo Hiszpanii, Superpuchar Europy, 

Ale przecież nie tylko Realowi. Ja przypomnę, 

chociaż sam nie wiem po co, osiągnięcia Brazylijczyka. 

Dwa razy Puchar Interkontynentalny, 

trzy razy Puchar Mistrzów, tyle samo razy Copa 

Nasz kochany Roberto! Ileż to już razy uratował 

nam dupę! Ile razy dał nam zwycięstwo! 

Nie dziwota, Roberto pakuje piłkę z prędkością 

blisko stuosiemdziesięciu kilometrów na godzinę! 

znowu Robert Carlos cudownym strzałem z blisko 

trzydziestu metrów ośmieszył bramkarza! 

Dwójka. 

Roberto Carlos da Silva pędził swym niebieskim 

porsche ulicami Madrytu. Śpieszył się. W 

radiu podekscytowany dziennikarz krzyczał: I 

w lesie. Potem, wąskimi, czarnymi duktami 

przedarłem się do Świątek. W Olsztynie byłem 

o świcie. 

197

198 

zemsta” też mi się średnio podoba. No, może tylko 

„Barwy grzechu”? Ta, „Barwy” można porównać 

w formacie high definition – pochwalił się. Teraz 

włączył dvd. – Jaka tam „A Justiceira”, „Gorzka 

TV Globo – Brasil, Romantica, TV Azteca – 

Mexico, zamontowałem nawet kablówkę z Latinamerica 

Television, strasznie droga sprawa, bo 

to jest kanał tylko na Stany. Globo, to mam już 

w dłonie, w które teraz chwycił pilota. Zaprosił 

przybyłych na kanapę. – Mam chyba wszystko: 

to pójdzie dopiero po wakacjach. - powiedzieli 

zgodnie z prawdą. – Świetnie! – Roberto klasnął 

zapytał polskich działaczy. – Tak jak pan chciał, 

z dubbingiem. Sto nowiuśkich odcinków. U nas 

dzisiaj wyjątkowo zimno. Piętnaście stopni na 

plusie. Roberto pobiegł do salonu. - Czy macie? – 

są? – zapytał służącą. – Właśnie ich wpuściłam 

– odebrała czapkę i szalik, bo w Madrycie było 

Kurwa, kolejny biedny się trafił... Roberto Carlos 

z piskiem zahamował przed domem. Czy już 

Ale, ale, wróćmy na ziemię. Co ja gadam, co ja 

ludzie gadam?! A teraz piosenka Julio Iglesiasa! 

rano, włączać stoper i liczyć ile dolców wypadnie 

wam na sekundę. Nawet siedząc na sraczu! 

marzycie o sławie i pieniądzach, chcecie widzieć 

zazdrość w oczach sąsiadów. Chcecie budzić się 

cie korduplowi urodzonemu w Garca niedaleko 

Sao Paulo. W czym jest od was lepszy? Wy też

- 

Zygi?! To ty, stara łajzo! – faktycznie, ta- 

wpadłem na Zygiego. Nie przepadałem za 

nim, ale w tej sytuacji widok kogoś znajome- 

Sie masz, Yogi! – krzyknął na powitanie. 

- 

ożywczo. 

mnie na podziałał go 

na Mazury, złapać jakąś okazję i dostać się 

do domu rodzinnego. Tego mi było potrzeba. 

Wypłakać się matce w fartuch. Ale los, jak 

zwykle, chciał inaczej. Przy hurtowni Klinka 

Po ucieczce z Topora szedłem tymi ulicami. 

Chciałem dotrzeć do drogi prowadzącej 

żelastwa. Wszysko to tną zardzewiałe żyłki 

torów. Jedziemy na północ. 

rzędy hurtowni, place składowe, magazyny, 

hałdy węgla, surowców mineralnych, cegieł, 

Skręcamy w prawo. Mijamy Ozgraf, Europa 

Center, bank, Obi, teraz po bokach ciągną się 

Yogi i kamienie 

wersji portugalskiej. Siedzieli całą noc. 

wpatrzeni w plazmowy ekran. Śledzili zawiłe 

losy Rodziny Mostowiaków z „M jak Miłość” w 

No dobra, a teraz mordy w kubeł, oglądamy! – 

I siedzieli polscy działacze z Roberto Carlosem 

poziomem. Dajcie panowie ten kontrakt zanim 

się nie zaczęło. Gdzie mam podpisać? Tutaj? 

199

200 

- 

- 

Taaa? A skąd wracasz? 

parę hektarów z wywalonym jęzorem okrążyłem, 

zanim znalazłem właściwą drogę. 

No wiesz, po podróży jestem – faktycznie, 

ną na ławce w parku, a taki Zygi drze się: Yogi, 

misiu, mama miodek na śniadanko dała? Nie jestem 

Yogi, rozumiesz baranie! Jestem Tadek Sedno, 

a jeszcze lepiej Ted. 

mówicie? Czy myślicie, że to fajnie być Yogim 

w wieku siedemnastu lat, kiedy siedzisz z pan- 

Nie powiedziałem wam, że we wczesnej 

młodości byłem Yogim. Czy wy też wszystko 

Normalnie wyglądasz teraz nie jak Yogi tylko 

jak ten mały, no... Bubu! 

Tak, to ja! Ale, ale, Yogi, ty wyliniałeś! 

- 

oddał. nie dzisiaj do Torby Zygi. 

rzałem do sklepu na osiedlu. Jak się okazało, 

tamtego dnia Zygi nabrał w moją śliczną torbę 

piwska i z uśmiechem wyjaśnił znajomemu 

sprzedawcy, że to na mój rachunek. Cały 

poszedł sobie. Na odchodne pożyczył torbę, 

tę do dźwigania butelek. Po kilku dniach zaj- 

torbę! Poleciał i zaraz wrócił z pełną. Wieczór 

był niezwykle udany, rano Zygi otrzepał się i 

złośliwości. Kiedyś Zygi przyszedł do mnie. 

Nudno tu jakoś, piwa byśmy się napili, dawaj 

kie miałem o nim zdanie. Ale w takiej sytuacji 

nikt nie myśli się obrażać. Ot, przyjacielskie

To co będziesz robił? 

- 

dzieciaków. 

od odpocząć 

- 

- 

- 

- 

No, faktycznie, dawno. 

- 

dziłem. 

- 

Byłeś? Co, nowe plany, awans? 

- 

prawdy. 

bliski byłem ciągle – szkoły 

To przez stres, byłem wicedyrektorem 

- 

służy? nie 

- 

- 

Ty, Yogi, ty jakieś studia robiłeś, co? 

- 

zgadzało. 

się 

ła. Samodzielne stanowisko, domek, co rano 

ciepłe mleko... I bułeczki... – niby wszystko 

- 

A ja zrobiłem sobie przerwę. Z rok muszę 

wierszyk zimowy: Idzie dzima, sroga dzima, a 

śniegu nima! To sobie możecie wyobrazić. 

człowiek jest niegłupi – Zygi był największym 

kretynem w szkole. Do dzisiaj pamiętam jego 

ło. Ale, rozumiesz, jeść coś trzeba. Jeden prowadzi 

szkołę, drugi własny interes. W końcu 

No i nic w tym względzie się nie zmieni- 

- 

interesowała. 

Ty, hurtownię? Przecież ciebie tylko piłka 

Hurtownię otworzyłem, tu niedaleko. 

Zygi? ciebie, u co A 

Do matki jadę, od matury jej nie odwie- 

Coś marnie wyglądasz, wiejskie powietrze 

studiów... 

bez czasach tych w wiesz, No 

Na wsi byłem, rozumiesz, robota się trafi- 

201

dłem. Ale myśl o powrocie do domu na tarczy 

202 

- 

- 

Ale nie wiesz, co to za hurtownia. 

- 

czenie. 

Stary, potraktuję to jako kolejne doświad- 

- 

ciebie? dla obciach to że myślisz, 

Naprawdę? Ale ty, dyrektor, u mnie? Nie 

- 

oczywiście! 

koleżeńsku, Po znajdziesz. 

Pomyślałem teraz, że parę dni mógłbym ci 

popilnować interesu. Ty w tym czasie kogoś 

tak po prawdzie, to nie wiem, czy wytrzymam 

ten rok bez zajęcia, człowiek coś musi robić. 

- 

ktoś taki jak ty, szczery i prawdomówny. Taki 

trochę frajer, ale bez urazy! 

my jakiemuś złodziejowi. Uczciwość u mnie 

to rzecz święta! – no jasne. – To by musiał być 

- 

boty, rozumiesz te papiery, rachunki... – To 

akurat rozumiałem. – Ale ciężko znaleźć ko- 

E, przesadzasz, przy takim bezrobociu? 

- 

goś. 

A ja, rozumiesz, szukam człowieka do ro- 

- 

grosza. bez byłem 

- 

- 

- 

To jest hurtownia kamieni! – lekko poblajedno? 

wszystko nie to czy A 

No coś ty, ja się nie gniewam. Ale wiesz, 

Ale mnie idzie o zaufanie. Nie oddam fir- 

Jasne – nie zdążyłem odebrać poborów, 

Stać cię? 

odpoczywał. 

Nic,

żółte, tam dalej, czerwone, obok białe, a na 

Tu, na tej hałdzie, po prawej są kamule 

- 

przeszkolenie: 

błyskawiczne Przeszedłem 

hasła nagryzmolone na płytach pilśniowych. 

Pod papierami znalazłem telefon, a na podłodze 

czajnik. Zasiedliśmy do stołu, by omówić 

kwestie związane z prowadzeniem interesu. 

Na ścianach wisiały nadpalone, przedwojenne, 

niemieckie mapy Olsztyna, a raczej Allenstein. 

Szybko odkryłem, że powieszono je 

tylko dlatego, żeby przesłonić niecenzuralne 

nim metalowa szafa, koza z rurą wpuszczoną 

w ścianę. Na drugim stoliku, przy oknie zabitym 

papą i od zewnątrz okratowanym, stał 

stary komputer z czarno–białym monitorem. 

stół zawalony papierzyskami, resztkami kanapek, 

z popielniczki wypadały kiepy. Krzesło, za 

nicy miasta, obok pętli szóstki. Był to plac 

ogrodzony drutem kolczastym, na którym leżały 

hałdy głazów, a między nimi tkwiła szopa 

kryta papą, czyli biuro. Na środku biura stał 

matki zawsze zdążę, pomyślałem. 

Hurtownia Zygiego znajdowała się na gra- 

uśmiechnąłem się głupkowato, sam nie przypuszczałem, 

jak prorocze to będą słowa. A do 

- 

No to czeka mnie męska przygoda! – 

tak mnie przerażała, że gotów byłem robić 

wszystko. 

203

nabiera głazów i wiezie je na wagę, o tam! 

- – to było 

204 

- 

- 

- 

- 

Pan Władeczek jest naszym operatorem, 

Pan Władeczek siedział w kabinie koparki, 

pił herbatę, teraz się ukłonił. 

A to jest nasz Pan Władeczek. 

bhp. 

Opuściliśmy biuro, by zwiedzić skład. Między 

górami głazów wiła się ścieżka prowadząca 

za szopę, czyli biuro. 

szkolenie ppoż. – I druty przy gniazdku, uważaj 

na druty, bo cię prąd popieści! – na koniec 

A tu, przy szafie, masz gaśnicę 

Potem zajęliśmy się buchalterią. Była równie 

surowa jak kamienie na placu, 

No tak, że też się nie domyśliłem... 

fera, po tym dowcipie... A czarne kamule, to 

granit czarny. 

No nie, ale robi się wtedy lepsza atmos- 

A jest? - – chciałem wiedzieć. 

dowcip. 

białe jest łupkiem, a czarne to węgiel. Wtedy 

klient zaczyna się śmiać, bo myśli, że to jest 

płacą. Gdyby się ktoś jednak upierał, to mów, 

że żółte to granit, czerwone granit czerwony, 

chce, a nazwa jest tylko dodatkiem. Przeważnie 

kamulce wybierają kobiety, faceci tylko 

końcu czarne. Podobno się jakoś nazywają, 

ale kogo to obchodzi? Klient i tak wie, czego

- 

- 

Co dzisiej jest, środa? To szefuńcio nie 

No to siedzieliśmy i przyznać muszę, nie 

było to siedzenie bezproduktywne. Pan Władeczek 

wiedział o firmie prawie wszystko, o 

Zygim również: 

a co dopiery klient. No, ale możemy posiedzieć. 

Jak już jesteśmy. 

W taką pogodę to chuj złamany nie zajrzy, 

- 

co: po wiedział nie sam twierdził, Jak 

brzegi łyżkę w koparce Pana Władeczka. 

Umyłem się w deszczówce, otworzyłem bramę 

i czekałem na klientów, no i współpracowników. 

Pan Władeczek przyszedł o dziewiątej. 

Miałem o czym myśleć. 

W nocy padał deszcz, wypełnił prawie po 

przejrzenia papierów. Pożegnałem się z Zygim 

i Panem Władeczkiem. Na stole wymościłem 

sobie barłog, przepaliłem w kozie. Pijąc 

herbatę rozmyślałem nad swoją przyszłością. 

Robiło się ciemno, nie miałem gdzie pójść. 

Poprosiłem o klucze do szopy pod pretekstem 

nie wagi i kasowanie forsy od klientów. Ot, 

cała robota! Czy możesz zacząć od jutra? 

Twoim zadaniem, Yogi, będzie pilnowa- 

aż tak źle. Posiadaliśmy sprzęt i fachowca do 

jego obsługi. 

A już myślałem, że będę musiał kamulce 

nosić ręcznie. Odetchnąłem. Więc nie było 

205

206 

w firmie. Okazało się, że można go złapać 

koło południa, w piątek. Później było to trud- 

trzy mecze. Każdy po dziewięćdziesiąt minut, 

to można sobie łatwo policzyć, a jeszcze przerwy! 

Zje późną kolację i do skrótów siada. 

Zastanawiałem się, kiedy Zygi pojawia się 

raz znów ma mecze, bo tak koło trzeciej Puchar 

UEFA zaczynają puszczać. Przeważnie 

nocy posiedzi, bo powtórki idą i pójdzie spać. 

W szufladzie znalazłem resztki kawy, zapa- 

No to jak już się Szefuńcio wyśpi, to i za- 

- 

dalej: 

słuchałem i rzyłem 

na kolację, zje i znowu do Ligi Mistrzów zasiądzie, 

bo to przecież środa. Do trzeciej w 

ale do Biesala z Omulewem Wielbark. Tyle, 

że tam to już prawie ciemno będzie. Zajedzie 

dzypem do Jonkowa, z Warmianką Bęsia mają 

mecz. Stamtąd do Słupów, na Burzę z Fortuną 

Gągławki, potem zajedzie do Czerwonki 

na Orła z Lemanami. Potem znów na Orła, 

Jezioranami. Dalej do Klewek, Korona z Kormoranem 

Lutry gra. Trochę popatrzy i ruszy 

na Stomilowców, bo z Wojciechami grają w 

południe. Potem do Gryźlin, na Strażaka z 

to weźmie gazete i pospisuje A klase, bo dzisiaj 

grajom. Potem będzie jeździć. Najpierw 

przyjedzie. Liga Mistrzów wczoraj była, do 

nocy skróty oglądał. Długo śpi. A jak wstanie,

pożegnalne. Wielostopniowy Puchar Polski. 

Cały poniedziałek Zygi odsypiał. Tak na dobrą 

mecze juniorów, młodzieżówki. Mecze towarzyskie, 

turnieje, halówka, Orłów Górskiego, 

nagrywał je na wideo i odtwarzał do rana. Do 

tego dochodziły jeszcze mecze reprezentacji, 

zachodnich. Jeżeli trafiały się jakieś mecze na 

szczycie, a działo się to w tym samym czasie, 

dziewiątej, na tvn 24, oglądał skróty tego, co 

słyszał w radio i przerzucał się na którąś z lig 

w radio wyników z boisk ligi krajowej. Potem 

łapał blok ze skrótami lig europejskich, około 

Glasgow z Żurawskim w ataku. Przełączał 

się na Bundesligę, a w międzyczasie słuchał 

niższych. A i be klasy. Wracał do domu i oglądał 

mecz ligi szkockiej. Swój ulubiony Celtic 

i włoskiej Serie A. Niedzielę Zygi poświęcał 

patriotycznie na objeżdzanie ligi okręgowej i 

dochodziły do tego skróty z lig europejskich. 

Hiszpańskiej, francuskiej, portugalskiej. No 

działo się w piłce najwięcej. Około południa 

zaczynała się liga holenderska, dalej szła bundesliga, 

ligi grecka i znowu angielska. Wieczór 

należał do canal plus i ligi polskiej. Zwykle 

ne. Przeważnie w piątkowe popołudnia grała 

pierwsza liga, ale tylko jeden mecz. Zygi przerzucał 

się zatem na ligę angielską, którą śledził 

do nocy. Sobota była wolna, ale i też w sobotę 

207

208 

Można powiedzieć, że byli oni nowym podgatunkiem 

chłopa, zwanym na nasz prywatny 

ryli pogiętymi pługami ziemię w poszukiwaniu 

głazów mniejszej bądź większej objętości. 

płody ziemi. Co niektórzy zwęszyli w tym interes 

i miast siać pszenicę, od rana do nocy 

objeżdzaliśmy wsie Warmii i Mazur w poszukiwaniu 

towaru. Znajdowaliśmy go u chłopów, 

którzy gromadzili kamulce na stertach, 

w polu. Wydobywali je siejąc bądź zbierając 

z siedzeniem w biurze. We wtorki siadałem 

obok Zygiego i jego jeepem grand cherokee 

wali z Warszawy i innych dużych miast, by 

budować wygodne posiadłości pod Olsztynem, 

między lasami i jeziorami. To, że Zygi 

pojawiał się we wtorki nie było równoznaczne 

I to za co? Za kamulce, które leżały po polach. 

Jak się okazało, byli to ludzie, którzy przyby- 

stopie bezrobocia w Polsce mieszkały setki ludzi 

gotowych płacić ciężką (dosłownie) forsę. 

Właściwie na początku nic innego nie robiłem. 

Pan Władeczek ładował towar na przyczepy, 

ja liczyłem słupki. Byłem zaskoczony 

ilością kupujących. W regionie o najwyższej 

Pan Władeczek. No i od wczoraj ja. Ostro 

zabrałem się za porządkowanie księgowości. 

sprawę w firmie bywał tylko we wtorki. Tylko 

wtedy mógł. Interesem, de facto, zawiadywał

Byliśmy tańsi, konkurencyjni. Symboliczna 

złotówka pomnożona przez tony dawała kupę 

to podobało. Byliśmy bezwzględni, cwani i 

skuteczni. Przebicie na tonie mieliśmy dwudziestokrotne! 

Kilogram małych polnych kamyków 

w Obi chodził po złoty sześćdziesiąt. 

wie zabieraliśmy chłopom najlepsze kamienie, 

które następnego dnia przywoził na plac ciężarówką 

Pan Władeczek, człowiek niezwykle 

pożyteczny i pracowity. Coraz bardziej mi się 

że bierze je na gruz, do fundamentów. W zasadzie, 

to robi chłopu łaskę. Tak więc, łaska- 

kamienia! Na uwagi chytrego chłopa, że po co 

mu zepsuty kamień, niezmiennie odpowiadał, 

powiedzonko. Czy widział gospodarz gdzie 

płaski kamień? Toż to odpad nic niewart. To pół 

Zygi potrafił wmówić takiemu chłopu, że kamień 

dobry to kamień obły. Miał nawet takie 

To, że były najcenniejsze, wcale nie znaczyło, 

że lepiej za nie płaciliśmy. Wręcz przeciwnie, 

kwadratowe. Nadawały się one na ścieżki w 

ogrodach i budulec kompostowników, murków, 

ław, podmurówkę, ozdobne studzienki, 

ścieżki, oczka wodne, do wykładania tarasów. 

polnego wczesnym rankiem i robiliśmy selekcję. 

Najwyżej cenione były kamienie płaskie i 

użytek, Chłopem Kamiennym. Tak więc, pojawialiśmy 

się z Zygim na plantacji kamienia 

209

210 

kamieniami bardzo odpowiadało, czuła się jak 

kupiona - mawiał z przekonaniem. 

A wieczorem, w szopie, badaliśmy z Marzenką 

nadpalone niemieckie mapy z przedwojennym 

Allenstein. Marzence życie między 

- 

chwile jeździł maluchem po gminie i oglądał 

trampkarzy: 

niż granit?! Rano handlowałem kamieniami, 

przy śniadaniu słuchałem opowieści piłkarskich 

Pana Władeczka, który wcale nie był 

gorszym znawcą tematu niż Zygi. W wolne 

że znalazłem coś prawdziwego, namacalnego, 

trwałego. Bo cóż może być bardziej trwałe 

tora Bawoła. Kiedy to było? Już prawie zapomniałem 

o epizodzie z Toporem. Z czasem 

zacząłem wstydzić się pracy w wiejskiej 

szkole. Swej ideowości, naiwności. Czułem, 

Zygi łeb miał do interesów nieprzeciętny. 

Zacząłem go podziwiać. Jak kiedyś dyrek- 

- 

Na moje pytanie o celowość takiego zakupu 

konspiracyjnie wyszeptał: 

wprowadzić karę śmierci. Sam nie wiem, 

może wziąć ze trzy wywrotki drobnicy? 

- 

Jedyni nie zmanierowani to siurki, reszta 

Może wprowadzą ukamienowanie? 

Wybrali nowy rząd. Ty wiesz, oni chcą 

forsy. Pewnego razu, wracając z pola, Zygi powiedział:

łem to każdym porem skóry! 

spała do marca. W kwietniu śniegi stopniały, 

zaczynał się nowy okres w moim życiu. Czu- 

Karola Maya, raz, że miałem zaległości, a dwa, 

do wideo brakowało telewizora. Marzenka 

Ale piwnicę już poznaliście. Zimę przesiedzieliśmy 

pod ziemią. Ja wróciłem do książek 

Uwierzę. - 

Uwierzysz? 

smarkać zaczął na tapicerkę w dzipie. No to 

rzuciłem mu dwie dychy i zasunąłem szybę. 

wideo. Za pół litra oddał. Na pasach podleciał, 

na skrzyżowaniu Niepodległości ze Szrajbera, 

bo ja wiem co jeszcze? Brzytwę kiedyś ojciec 

po sobie zostawiał. A ten kutas mi gada, że 

chodzi. Ale tak, to działa. Żul mi sprzedał. 

Zapamiętałem dobrze, bo strasznie się rudzielec 

jąkał. Mówił, że to pamiątka po ojcu. 

Dasz wiarę?! Po ojcu to można mieć zegarek, 

lik, okienko... Patrz, masz nawet wideo. Hitachi, 

całkiem dobra firma. Tylko licznik nie 

- 

O, tu będziesz sobie mieszkał. Łóżko, sto- 

do czerwoności drzwiczkach kozy. Robiło się 

coraz zimniej. A kiedy przyszły pierwsze śniegi, 

Zygi zawiózł nas na Likusy, gdzie załatwił 

dwupokojowe mieszkanie w piwnicy. 

ryba w wodzie. Ginęła na kilka dni, by niespodziewanie 

pojawić się przy rozgrzanych 

211

212 

poczucie delikatności. W lidze zasłynął tym, że 

któregoś roku nie dostał ani jednej żółtej, że już 

czasem ma się dosyć i trzeba odpocząć, być z dala 

od ludzi. Sami zatem wybrał się do Parku Lemmenjoki. 

Stąpał delikatnie, by czegoś nie połamać, 

schylał głowę omijając gałęzie. Miał wrodzone 

on. Zdobył Puchar UEFA, Europy, Ligi, Anglii. 

Był nawet kapitanem. Kto by tak nie chciał? Ale 

został wybrany najlepszym obrońcą Premiership. 

Nie dziwota. Mało kto tak gra głową jak 

wtedy. Zanim z My Pa Anjalankoski nie przeniósł 

się do holenderskiego Vitesse Arnhem, stamtąd 

do Willem. A potem już się potoczyło. Trener 

Houllier ściągnął go do The Reds na obronę. Sami 

Kiedy ostatni raz tak sobie spacerował? Chyba w 

dziewięćdziesiątym piątym. Tak, to musiało być 

tego przezwiska. Niby nie protestował, kiedy tak 

za nim wołano, ale w środku się buntował. Teraz 

miał spokój, był na wakacjach w ojczystym 

Suomen Tasavalta, czyli normalnie Finlandii. 

koledzy i kibice. Nie każdy zawodnik ma metr 

dziewięćdziesiąt z kawałkiem. Sami nie lubił 

Szedł przez mokrą trawę. Kiwając tułowiem do 

przodu i tyłu, z daleka mógł wyglądać jak żyrafa. 

Właściwie, dlaczego tylko mógł? Faktycznie, 

w Anglii, w Liverpoolu tak na niego wołali 

Szóstka. 

Sami Hyypia podnosił wysoko swe długie nogi.

Działaczom zaświeciły się oczy. To pan jest na 

tym zdjęciu? To pan jest ten Hyypia? I zaczęli 

stronie zobaczyli twarz człowieka, który ich uratował. 

Sami trzymał w dłoniach Puchar Europy. 

gazetę. Byli przecież po szyje w błocie, chcieli się 

wytrzeć. A kiedy rozwinęli papier, na pierwszej 

jeden przez drugiego. Nawet nie podziękowali 

ratownikowi. Na koniec zażądali, aby oddał im 

Jedyne co wam wyszło to bajki Andersena, nad 

całą resztą musicie jeszcze popracować. Darli się 

dziennika „Helsingin Sanomat”. Nie rozumiał, 

dlaczego ci ludzie ciągle gadają coś o Szwecji. 

uprzemysłowiony. Sami wyciągał ich, jednego 

po drugim, przy pomocy zwiniętego w rurkę 

w Szwecji. Jak wy tu żyjecie, w takim bagnie. 

Nam powiedziano, że Szwecja to kraj wysoko 

Proszę pana, proszę pana! Niech nas pan wyciągnie! 

Skamlali o pomoc. Krytykowali stan dróg 

Polscy działacze tonęli, po szyje siedzieli w 

trzęsawisku. Od kilku dni błądzili po parku narodowym. 

Szukali plantacji truskawek, na którą 

się wybrali żeby dorobić do skromnych pensji. 

usłyszał przeraźliwe krzyki, wołania o pomoc. 

Przyśpieszył kroku, zaczął biec. 

więc, Sami minął brzozowy lasek, po prawej zostawił 

torfowisko, kierował się na bagna. Nagle 

o czerwonej, nie wspominając, kartki! Rzecz 

niespotykana u obrońcy! A do tego w Anglii. Tak 

213

214 

Wiosenne deszcze czynią cuda. Nie dość, 

że topią zwały śnieżnej brei, to potrafią roztopić 

najbardziej zagorzałego wroga kobiet. 

Miłość 

Sami Hyppia zgodził się zagrać dla nich. Potem 

ruszyli na Zachód, do Szwecji. W końcu przyjechali 

zbierać truskawki. 

Trudno powiedzieć, czy działacze wiedzieli o 

tych wydarzeniach. Wiedzieli zaś na pewno, że 

wietrzno – desantowej drugiej wojny. „Market 

– Garden”, tak to się nazywało. To byli bohaterowie, 

spadali wprost na niemiecki karabiny, ginęli 

nie dotknąwszy ziemi. 

jego Brygadę Spadochronową, która oswobodziła 

miasto biorąc udział w największej operacji po- 

rzystali okazję. 

Sami Hyppia długo milczał. Przypominał sobie, 

grę w Arnhem. Wielu ludzi z czcią i szacunkiem 

wspominało generała Sosabowskiego i 

się na bezpieczną odległość. Ciągle przecież byli 

umazani błotem. Czy zagrasz dla nas? Wyko- 

wybawca! Nasz bohater! Obsypali go tysiącem 

komplementów, chcieli wycałować, ale odsunął 

krzyczeć jeden przez drugiego: Brawo! Brawo 

pan Hyypia! Nasz kochany oswobodziciel! Nasz

dłoń. 

walącym z kozy, wyglądała nierealnie. Zjawiskowo. 

Jak anioł, nie przymierzając, w chlewni. 

- 

- 

- 

Anka - anioł wyciągnął w mym kierunku 

zamykania, nie było problemu. I tak nic nie 

robiliśmy, bo padał deszcz. Deszcz cudowny! 

zamknij brame, dzisiaj już nie robim. 

Jak widzicie, znowu zostałem Yogim. Co do 

czek zerwał się od stołu, zarzucił na plecy kufajkę 

i pognał. Wcześniej krzyknął: A ty, Yogi, 

No nie, teraz to przegiął! – Pan Włade- 

jakiegoś czasu narzekał na glazurnika, wiecznie 

pijanego. 

Faktycznie, zimą ukradli nam kabel. 

Pan Władeczek robił remont łazienki. Od 

karz się napił i mówi, że będzie kleił płytki do 

sufitu! 

Do taty nie można się dodzwonić. Kafel- 

naszymi ścianami z dykty, nadpalonymi mapami 

pamiętającymi rządy Hitlera, w dymie 

były różową spinką. Na długich nogach równie 

długie kozaczki, lekko ubłocone. Między 

ła śliczna panienka. Ubrana była w dżinsową 

spódniczkę, jasną bluzeczkę odsłaniającą płaski 

brzuch, na ramionach miała sweterek zawiązany 

w węzeł, kręcone blond włosy spięte 

Siedzieliśmy w baraczku z Panem Władeczkiem 

pijąc herbatkę, kiedy w drzwiach stanę- 

215

216 

od Marzenki się odczepił. Nawet Pan Władeczek 

za moimi plecami drażnił ją patykiem. A 

Gdzie ty pójdziesz, nieudaczniku? Toż ty za 

tym płotem zginiesz. Tak mi powiedział. Ale 

nią kamieniami. Do tego stopnia mnie zdenerwował, 

że chciałem złożyć wymówienie. 

Bawoł chciał z niej zrobić preparat, zanurzyć 

w formalinie, Zygi, ilekroć widział, ciskał w 

Nigdy! Marzenka Marzenki-jaszczurki nie 

znosiła. Gruby Marzenkę przespał, dyrektor 

Nie mogłem uwierzyć własnym uszom! 

Jeszcze nikt nie powiedział czegoś takiego! 

- 

dostałem zadyszki. Z nieoczekiwaną pomocą 

przyszła mi kochana Marzenka, która wystawiła 

mordkę, żeby zobaczyć, kto odwiedził 

naszą norę. 

zapytała, czy może przeczekać deszcz? Rzuciłem 

się z krzesłem, czym lekko ją przestraszyłem. 

Sam nie wiedziałem, co się ze mną dzieje? 

Ręce mi się trzęsły, pot wystąpił na czoło, 

drugiej strony, faktycznie, byłem dla niej old. 

Ale jej to widocznie nie przeszkadzało, bo 

– pomyślałem, że taka forma przedstawienia 

się wygląda atrakcyjnie i tajemniczo. Wyczytałem 

to w którejś części przygód Old Shatterhanda. 

I zrobiło to na mnie wrażenie. Z 

- 

Jaka śliczna! – zapiszczała Ania. 

Yogi, ale to nie jest moje prawdziwe imię

chwili uratował, przywrócił do istot żywych. 

Na kolanach będę Ci dziękował, pokonywał 

Gdzie ja chciałem wyjechać? Między grube, 

rude niemry? Aleś, Ty Panie, mnie w ostatniej 

miałem rozum? Wyssano mi go i wtłoczono 

do futbolówki? Gdzie oczy? Oddałem je Jurandowi 

ze Spychowa? Jak mogłem zmarnować 

tyle czasu w odciętym od świata Toporze? 

zobaczyłem wszystko! 

Boże, co ja robiłem przez te całe lata? Gdzie 

Im bardziej odwracałem głowę, tym bardziej 

się gapiłem. Wreszcie zakryłem oczy dłońmi i 

udo, na którym wił się czerwono – czarno - 

żółty gad. Na koronkowe majteczki z różu. 

zać ci? – podwinęła i tak krótką spódniczkę, 

zrobiło mi się słabo. Gapiłem się na jej krągłe 

- 

do świata. Z wieczną postawą roszczeniową, 

nagle poczułem, że moje dotychczasowe zachowanie 

jest śmieszne, infantylne. Że trzeba 

się cieszyć, bawić, żyć! 

rzenka – gęba śmiała mi się jak nigdy dotąd. 

Zawsze tylko ponury i zły. Z ciągłą pretensją 

- 

A ja mam taką jaszczurkę na udzie. Poka- 

To jaszczurka łuskonośna, ma na imię Ma- 

sek. – Jaki ma długi ogonek! A jakie kolory! 

– dziewczyny wyraźnie się zaprzyjaźniły. 

Nie ugryzie? – już głaskała palcem jej no- 

- 

śliczna! jest Marzenka słowa! takie tu 

217

218 

Ani parasolem. W pewnej chwili wcisnęła się 

pod moje ramię. Czułem ogień, moc, power! 

Ruszyliśmy do miasta. Deszcz już nie padał, 

ale ja twardo okrywałem kształtną główkę 

- 

- 

Jak chcesz. 

prowadzę, Aniu! Ja mam parasol! Już nigdy 

nie spadnie na twe blond loki kropla deszczu! 

Nie! W żadnym wypadku! Ja ciebie od- 

ca tunelu. Wolno, bardzo wolno, wracam do 

kanciapy z dykty. – Pójdę sobie. 

I patrzę aniołowi w krocze, ślinię się, a za 

chwilę będzie brakowało mi powietrza, ze- 

O, przestało padać – słyszę gdzieś, z koń- 

- 

mdleję. 

Bo gdybym ruszył gdzieś dupę, nie spotkałbym 

teraz anioła! 

przez to nie mam siły ani chęci szlajać się po 

mieście. A przecież to tylko zmęczeniu zawdzięczam 

ten stan, nieporównywalny z niczym. 

on, wiecznie nieobecny, sprawił, że muszę tu 

ciągle siedzieć, robić wieczorami za stróża, a 

niego pracował. To on sprowadził mnie w to 

zapomniane przez Ciebie i ludzi miejsce. To 

darmo - chociaż już to się i tak dzieje, bo Zygi 

potrąca mi za czynsz w piwnicy - będę dla 

co dzień hałdy kamieni, nosił głazy od płotu 

do płotu, by złożyć hołd dziękczynny! Za

która nerwowo nawijała na paluszek blond 

loczek. 

rozumie, co się do niej mówi? Szato Gadras! 

I krzyczał dziadzisko na moją śliczną Anię, 

- darł się stary dziad w palcie. 

- Ja chcę Szato, a ta młoda osoba jest 

kompletnie nieprzygotowana! Czy panienka 

Szato! Szato! - 

„Alkoholach Świata” kłębiła się spora grupa 

ludzi. 

u Pana Władeczka. Anna nie przychodzi dwa 

razy. Glazurnik tylko raz kładzie płytki na suficie. 

Teraz albo nigdy! Ruszyłem za aniołem. 

I była w tym ręka sił nadprzyrodzonych! W 

znowu zaczął padać deszcz. Czy mogłem tak 

odejść? To przecież był dar od niebios. Wygrana 

w lotto. Drugiej takiej okazji już nie będzie. 

Glazurnik wytrzeźwieje i skończy robotę 

ta” – pobiegła za szklaną ścianę. 

Stałem na środku chodnika, w międzyczasie 

Tu skręcam. Pracuję w „Alkoholach Świa- 

- 

zatrzymali. 

się żeśmy 

koszuli. Gdzie ja miałem oczy? Gdzie jej było 

do superlaski Ani! Doszliśmy do skrzyżowania 

Kołobrzeskiej z Dworcową, dalej Kętrzyńskiego 

do Ronda Bema. Na Partyzantów 

światłach. Pomyślałem przez chwilę o Marzence 

– studentce w wyciągniętej kraciastej 

Widziałem zazdrosne spojrzenia mijających 

nas facetów, rozpalone ślepia kierowców na 

219

220 

Syciłem wzrok jej widokiem. Kiedy coś opo- 

często stałem w kolejce do baru. Właściwie, to 

nie zależało mi jakoś specjalnie na rozmowie. 

głośną, muzykę. Ania piła i mówiła dużo, niewiele 

z tego zrozumiałem. Raz, że hałas, a dwa, 

nazywał się człowiek za konsoletą, puszczał 

czadową, tyle że, jak wspomniałem, cholernie 

pod kinem Kopernik. Wewnątrz było przyjemnie, 

ale bardzo głośno. Didżej Lary, bo tak 

Wybrała jakiś nieznany mi wcześniej lokal o 

nazwie Boom Town. Mieścił się on w piwnicy, 

Po pracy zaprosiłem Anię na kawę. Zgodziła 

się, pod warunkiem, że pójdziemy na piwo. 

pierdolnięty, ale to nieprawda. Jesteś fajny! – 

Moje serce waliło jak oszalałe. 

Ojciec gada przy obiedzie, że ty jesteś 

- 

powiedziała: 

i ladę przez 

uśmiechem pełnym wdzięczności. A kiedy 

już się w sklepie zrobiło pusto, przechyliła się 

niech mówi od razu, a nie kolejkę robi! Proszę! 

– podała dziadowi. A mnie obdarzyła 

- 

A to te po osiemdziesiąt dziewięć. To 

Chateau de Gadras, to ta pękata butelka za 

tobą. Tak jest na niej napisane. O, właśnie ta! 

Wyrwałem mu laskę, którą obijał podłogę 

z terakoty. Jeszcze gotów uderzyć nią dziew- 

Cha te a u, Aniu, Chateau! Ten pan chce 

- 

Cham! 

czynę.

południa pracowałem z przyszłym teściem, 

dla którego byłem wyjątkowo miły, później 

poborach. 

Ale przy poborach poprosiłem o kolejną pożyczkę, 

dużo większą. Bo, jak się domyślacie, 

rozpocząłem płomienny romans z Anią. Do 

pieniądze Zygiego ze sprzedaży tony czarnego 

granitu. Postanowiłem zwrócić mu je przy 

Do miłości i opiekuńczości dołączyła żądza. 

A wkrótce też szmata, bo Ania po kolejnym 

piwie nie wytrzymała i zwymiotowała 

na stół. Do domu odwiozłem ją taksówką, za 

miękkie? – przez me ciało przeszedł dreszcz, 

drugi, trzeci. 

Czy miś Yogi wszystko ma pluszowe i 

- 

powiedziała: 

i stolik 

ruchu była naturalna, swobodna. A kiedy już 

sobie podpiła, przechyliła się do mnie przez 

zmysłowe, dziewiętnastoletnie ciało wiło się 

niczym ogon Marzenki. W każdym geście, 

na paluszek platynowy kosmyk, czasem obgryzała 

paznokieć. Poszła tańczyć. Jej smukłe, 

w ustach papierosa, jej krągłe piersi falowały 

zmysłowo. Rozmyślając nad czymś, nawijała 

wiadała, krzywiła zgrabny nosek. Czasem w 

nim dłubała paluszkiem. Prowokacyjnie grzebała 

zapałką w bialutkich zębach. Mówiąc o 

rzeczach nieprzyjemnych nerwowo szarpała 

221

222 

Town. Z każdym dniem byliśmy bardziej perwersyjni. 

Mój sposób patrzenia na świat też 

kozaczków. Głaskałem pierś ukochanej i ciągnąłem 

Anię po schodach, do wyjścia Boom 

łem kolorowy lakier z paznokci jej palców w 

taksówce, gryzłem blond loki w parku, dotykałem 

talii w ścisku autobusowym. Kładłem 

rozpalone dłonie na uda w czasie zasuwania 

A nasza dzika seksualność wybuchała w 

różnych, częstokroć dziwnych miejscach. Ssa- 

mokrym lesie, powziąłem ostateczną decyzję 

o zmotoryzowania się. 

zaczynałem rozmyślać o posiadaniu własnego 

auta. Z uwagą przyglądałem się samochodom 

na parkingach. A tej nocy, kiedy napadła 

mnie łobuzerka z Bałtyckiej i przegoniła po 

chwilę. Szkoda mi było pieniędzy, które wolałem 

trzymać na kolejne spotkanie. Powoli 

Ania miała wielu przyjaciół. Potem, już pieszo, 

lazłem do piwnicy rozpamiętując każdą 

właściwą wymowę. Wracaliśmy taryfą czarną 

nocą we dwójkę, a czasem większą grupą, bo 

zostaliśmy stałymi bywalcami. Poznałem nawet 

właściciela i jego żonę, bardzo miłych ludzi. 

Przyjemne łączyliśmy z pożytecznym, bo 

kupując różne trunki, tłumaczyłem Ani ich 

biegłem pod „Alkohole Świata”. Na randki 

chodziliśmy do klubu pod kinem. Wkrótce

czo i męsko. Tak przynajmniej uważała Ania. 

Marzenka chyba nie bardzo, bo coraz częściej 

zabierać Marzenkę, trzymałem ją na ramieniu, 

wyglądałem przez to bardziej malowni- 

się w klub hip hopowy. Odświeżyłem znajomość 

języka frontowego. Do knajpy zacząłem 

że mi pomogą. Póki co podarowali mi radio 

do auta. Od tej chwili cichy barak zamienił 

dla nas, dla chłopaków. Zwierzyłem się im ze 

swych planów posiadania auta. Powiedzieli, 

czarne, najdroższe, księgowałem jako żółte, 

tańsze. Różnicę chowałem dla siebie, a raczej 

w życiu umiejętności. Zamiast tony sprzedanych 

kamieni wpisywałem połowę. Kamienie 

do papierosów, które kiedyś paliłem w wojsku. 

Z wojska też pamiętałem kilka przydatnych 

ręka nie przeszkodziła. Do wiader napakowałem 

kamulców, ćwiczyłem mięśnie. Wróciłem 

futbol swą niezaradność. Gdyby naprawdę był 

dobry w tę całą gimnastykę, to by mu i złamana 

miałem opory, bo pamiętałem tragedię ojca, 

jego niechęć do piłki. Byłem mu winien lojalność. 

Ale z czasem zrozumiałem, że ojciec po 

prostu był mięczakiem. Próbował zwalić na 

uległ zmianie. Zmieniłem wygląd. Obciąłem 

włosy na zero, kupiłem wygodne dresy. Z kolegami 

Ani zacząłem regularnie chodzić na 

mecze czwartoligowego OKS-u. Początkowo 

223

224 

słabe, przeszedł do angielskiej Aston Villi. 

Co tam się dzieje?, wyhamował przed grupą 

odpuścił sobie. Zaczął grać w piłkę. Szwedzkie 

Dagerfors i AIK Solna wkrótce były dla niego za 

Olof Mellbeg jechał swym srebrym saabem na 

kort tenisowy. W młodości był świetnie zapowiadającym 

się tenisistą. Ale świetny, to nie to 

samo co doskonały. Borgiem nie będę, pomyślał i 

przeskoczyć się nie da. Specjalnie dla nich truskawki 

na jesieni nie urosną! 

wielkie sławy. Brakowało im już tylko jednego 

głupiego obrońcy. No i bramkarza. Co do znalezienia 

brakujących ogniw byli spokojni. Ich 

siłą był spryt i determinacja. Ale pewnych spraw 

Byli bez grosza, a do tego głodni. Przemierzyli 

taki kawał świata, pozyskali do reprezentacji 

że sezon truskawkowy już dawno minął. Biedni 

działacze usiedli przy drodze i zaczęli szlochać. 

związanych z brakiem znajomości języka, polscy 

działacze dotarli wreszcie do Szwecji. Tyle, 

Trójka. 

Po długim czasie błądzenia, nieporozumień 

Pamiętaj, najje się do syta ten, kto nabiera 

małą łyżeczką, pazerny się zawsze zadławi. 

- 

Ty, Yogi, uważaj. Nie bądź zbyt pazerny. 

kaszlała od dymu papierosowego. Tylko Pan 

Władeczek, mój przyszły teść, kręcił nosem.

się jego marzenie. Będzie oglądał mecze mi- 

siódmą. Wcześniej odbieram z „Alkoholi” 

Anię. Zygi wyjechał do Niemiec, spełniło 

Ole! Ole! Jesteśmy umówieni z chłopakami 

U Kibica, róg Dworcowej i Piłsudskiego, na 

Zaraz, zaraz, dlaczego ja to wszystko opowiadam 

w czasie przeszłym? Jest środa, czternasty 

czerwca. Wieczorem nasi grają ze Szwabami. 

W radiu przystojniak Milowicz drze się 

Mistrzostwo Świata 

chorej babci. 

ta Skandynawia?. Musiał też oddać zamrożone 

truskawki, które po treningu zamierzał zawieźć 

naszych i wyjaśnić, dlaczego Andersen nie jest 

Szwedem a Duńczykiem i co to właściwie jest 

mu kanapki i wypili napoje energetyczne. Przerażony 

Olof, ofiara porwania, odzyskał wolność 

dopiero na przedmieściach Goeteborga. W 

zamian za to musiał podpisać zgodę na grę dla 

na tylnym siedzeniu jego kombi. Z piskiem ruszyli 

przed siebie. Po drodze działacze wyżarli 

dawno. Głodomory z pobocza rzuciły się na piłkarza, 

obezwładniły go aktówkami i uwięziły 

płaczących w rowie mężczyzn. Kiedy wysiadł 

stało się coś, czego spokojni Szwedzi nie widzieli 

225

226 

Węgrzy też. A Węgrzy wtedy byli mocni jak 

Belgowie, ale to prawie jak Francja, Rumuni i 

Jugole. Hiszpanie, Niemcy i Włosi olali temat. 

piłkę! Kto wtedy latał samolotami? Pojechali 

Francuzi, bo wiadomo, byli od tego Rimeta, 

całym Urugwaju. Ale był pewien myk. Ten 

Urugwaj to leży na końcu świata. W cholerę 

forsy taka wycieczka kosztowała. No weź i 

płyń statkiem z miesiąc, żeby parę razy kopnąć 

w Urugwaju. Podobno dlatego, że ci Urusi 

dwa razy wygrali Olimpiadę i obchodzili stulecie 

Konstytucji. Mieli też poparcie Argentyny. 

I się stało. W trzydziestym roku w tym 

ło szesnaście lat i pojawił się kolo całkowicie 

odjechany na punkcie zorganizowania takiego 

turnieju. To był Francuz Jules Rimet. Wykombinował, 

że najlepiej zrobić takie zawody 

takich imprez? Bardziej do gazu, którym się 

ostro pryskali w okopach. No ale nic. Minę- 

Ale facet był nie na czasie, bo przecież toczyła 

się pierwsza światowa. Kto miał wtedy łeb do 

stwa Świata? Wiesz? No pewnie, że nie wiesz! 

No to słuchaj: w dziewięćset piątym Holender 

Hirschmann wykombinował, żeby zorganizować 

międzynarodowy turniej w kopaną. 

- 

Ty, Yogi, chociaż wiesz, co to są Mistrzo- 

strzowskie ze stadionu. Na żywo. Zanim odpalił 

swego grand cherokke, mówi do mnie:

nie będą ryzykowali znowu. No i tak to, Yogi, 

wygląda. Co cztery lata zbierają się chłopaki i 

go w Szwajcarii. Ten, co wygrywa, dostaje kopię, 

podróbkę. Ja ich rozumiem. Nacięli się, to 

siedemdziesiątym pierwszym. Puchar Świata 

FIFA, tak się nazywa. Też ze złota. Trzymają 

w pudełku po butach pod łóżkiem teściowej 

Włocha Barassiego. No to zrobili nową w 

zawsze do chałupy. No i wygrała Brazylia, ale 

w osiemdziesiątym trzecim im ten puchar zawinęli. 

Podobno złodzieje przetopili na złoto. 

Szkoda, bo figurka przeleżała całą wojnę 

samym początku kolesie umówili się tak, że 

jak ktoś wygra trzy razy, to bierze puchar na 

i przenika obronę przeciwnika. Urugwaj dostał 

w nagrodę Złotą Nike, taki puchar. Na 

czątku coś śmierdziało. A to, że wygrał turniej 

Urugwaj też swoją wymowę ma. Tej Argentynie 

dokopali, cztery dwa. Królem strzelców 

został El Filtrado, co znaczyło, że jest jak filtr 

na zdrowy rozum. Kto to wszystko wykombinował? 

No kto? Francuz! Jak widzisz, od po- 

strzelił Francuz, Laurent się nazywał. Może i 

uczciwie, ale ja tam nie wiem. No, bo weź tak 

nigdy! Zlew zrobili też Angole, bo gadali, że 

nie będą się poniżać i gdzieś tam jeżdzić. Wymyślili 

piłkę i uważali się za najlepszych. Do 

tej pory tak myślą. Naiwni. Pierwszą bramkę 

227

228 

chwili serce straciłem. I wiesz, co robię? Bio- 

Nic się nie odezwałem, odwiozłem pod klub 

we wsi, na gry poszli. Za te srebrniki. Od tej 

za sprzedany mecz. W tym wieku zaczynać? 

To co mówić o starszych! Czego wymagać? 

partaninę wziął. Tak przy mnie. Nic a nic się 

nie wstydzą! Po pięć dych wzięli i nowe korki 

domu odwoziłem. A te chujki małe na bezczelnego, 

między sobą gadają, który ile za 

ło. Ludzie są niedobre, chciwe. Nawet dzieci 

już oszukują. Ty wiesz, że ja na tych trampkarzy 

lubię chodzić. Do niedawna. Kiedyś 

zabrałem siurków do malucha, po meczu, do 

Yogi – wyjmuje nową kanapkę. – I jeszcze ci 

coś powiem, bo tak mnie na szczerość wzię- 

naiwny – mlaska i gada. – Ja ci powiem, ty 

uważaj na tą moją Ankę, bo ona ciebie zje. Ojciec 

jestem, ale zarazy bronił nie będę. Wredna 

jest i cwana, ma to po matce. Ty uważaj, 

- 

Dobry chłopak, Yogi, jesteś. Szczery taki, 

niosę gorący kubek. W samą porę, bo by się 

zadławił. 

Kręcę się po placu. Władeczek-teść siedzi w 

koparce, wsuwa kanapki. Robię mu herbatę, 

kopią przez miesiąc. Teraz będzie po raz siedemnasty. 

Ale już z moim udziałem! – wrzasnął 

rozpromieniony. Zamachał mi przed nosem 

biletami i odjechał do Niemiec.

- 

- 

- 

- 

E, więcej optymizmu! 

wiary we mnie nie ma. Jeden zero nas pokonają. 

Popatrzeć popatrzę, bo kibic jestem. Ale 

ku i do domu, na meczyk! Na Polaków! Jak 

pan obstawia? – zmieniam temat. 

Zamykamy! Zamykamy, Panie Władecz- 

- 

problem. 

mój 

Nie masz ty racji, chłopaku, ale to już nie 

to dobra dziewczyna. A że młoda, ładna to i 

każdy w jej towarzystwie chce przebywać. 

Co też pan gada, Panie Władeczku, Anka 

jest. Godzinami przed lustrem stoi, kiecki tylko 

by zmieniała, kawalerów też... 

A może nie do piłki a ludzi? Dlatego ty, Yogi, 

uważaj na Ankę, ona nie dla ciebie. I próżna 

się zaczyna nawalanie. Jedni w drugich. Miejscowe 

w przyjezdnech. W sędziów, w zawodników. 

Tylko kamienie śmigają, krew bryzga. 

A wtedy odchodzę. Straciłem do piłki serce. 

jad. Na koniec wyciągam kamienie. Yogi, jak 

oni się za nie łapią, jak ciepłe bułeczki idą! I 

jątrzyć, podpuszczać. Jednych na drugich. Że 

był faul, że sędzia sprzedany, że mecz kupiony, 

że aut był. Jad wpuszczam. Jak trzeba to 

piwo postawię, co mocniejszego. I dalej ten 

rę pełne kieszenie kamieni i idę na mecz. A 

kiedy tak stoję między kibicami, to zaczynam 

229

230 

Ania obiecała dać Yogiemu, jak wygramy. 

- 

robisz? nim z ty co da, 

Anuchna, ale ten twój Yogi marnie wyglą- 

- 

trójeczkę? 

faszystom 

Yogi, stary waflu, to jak będzie? Wrzucimy 

- 

piątkę. 

- 

Wchodzimy do pubu U Kibica. Chłopaki już 

do nas machają, trzymają miejsca. 

O, radości! Czuję, że mi staje! Więc to dzisiaj, 

w nocy ja i ona! Zrobimy to do końca! 

wiem. Jak wygramy, zostanę w twojej piwnicy 

na noc! 

Zanim wejdziemy do środka, coś ci po- 

- 

ucha: do szepce i obejmuje drzwiach, 

Drepce obok mnie, poprawia loczki i wydekoltowaną 

bluzeczkę. Zatrzymuje mnie przy 

Ania w białych pończoszkach i szpileczkach 

w kwiatki. 

Dobrze mi z tobą, wiesz – mówi śliczna 

- 

*** 

wczoraj w klubie ktoś pociągnął mi komórę. 

Człowiek jak kaleka, na pustyni informacyjnej. 

Teraz po moją Anię, już czwarta. Do „Alkoholi”! 

Trochę się spóźnię. Bym zadzwonił, ale 

- 

Siemka, tasiemka! – Lewarek przybija mi 

Zamykaj, chłopaku, zamykaj.

otwieracz, tylko nóż. Złamany, bo złamany, 

- 

- 

- 

Ile razy mam wam tłumaczyć, to nie jest 

Yogi, dawaj ten swój otwieracz! 

- 

butelek. 

trochę Wnieśli plecaka. 

bo mnie chyba najbardziej przy tym stoliku 

na tym zależy. Chłopaki sięgają pod stół, do 

Taaa! Żeby, kurwa, wygrali! – drę się i ja, 

Żeby, kurwa, wygrali! 

- – drze się Lewarek. 

naszych! 

doskonale, chłopaki też. Wszyscy śmieją się 

z jakiegoś gościa. Kiedy pytam, o kogo chodzi, 

mówią, że gdzieś zniknął. Ja to zawsze nie 

mam szczęścia do takich sytuacji. Pijemy za 

zaprzecza, mówi że ma ją już miesiąc. Kłócił 

się nie będę. Wie, co mówi. Ania bawi się 

Opłaca się brać dzbanek, jedno piwo wychodzi 

gratis. Odstałem swoje w kolejce, wracam. 

Stawiam na stół. Dałbym głowę, że przy 

Maksie leży moja komóra. Ale ten stanowczo 

A jak myślisz? Tylko dzbanek! 

Mam wziąć dzbanek? – pytam rzeczowo. 

- 

pchasz! 

Yogi, goń po piwo, bo potem się nie do- 

- 

nich. do macham kilku, 

jak nic, blefują! Siadamy przy stole, rozglądam 

się po pełnej sali, szukam znajomków. Widzę 

Co? Chyba się przesłyszałem. Skąd oni to 

wiedzą? Przecież to jest tajemnica! Blefują, 

231

232 

żaków“. Tak to mniej więcej wygląda. Ryk 

przed bitwą, zaklinanie ziemi, wiara i determinacja. 

Do krwi ostatniej. Zabić ich! Rozpierdolić 

w drobny mak! Wkopać w trawę! 

Patrzę po sali już lekko zamroczonym wzrokiem 

i czuję się jak Ford przy kręceniu „Krzy- 

ścianie drze się komentator Borek, ale nic nie 

można zrozumieć, taki hałas. Wszyscy wstają. 

Deutschland, Deutschland über alles 

Über alles in der Welt! 

Teraz sala gwiżdze, bo z głośników płynie: 

Jeszcze Polska nie zginęła póki my żyjemy 

Co nam obca przemoc wzięła, szablą odbierzemy! 

dobrze, jest bardzo dobrze. Są znajomkowie 

na sali, machamy do siebie, wznosimy szklanki. 

Przy stoliku są przyjaciele. Zaczyna się 

mecz. Otwieram nowe butelki. Z plazmy na 

Wyciągam nóż i otwieram jedno piwo za 

drugim, podaję chłopakom i mojej Ani. Jest 

ale nóż! Zapamiętajcie raz na zawsze! I nie 

dam go nikomu, rozumiecie? Jak chcecie, żebym 

otworzył wam piwo, to podajcie butelki. 

Pod stołem.

w piwnicy. Szkoda, że w piwnicy tak ciemno! 

Dopadnę Ankę na wersalce. Dlaczego zaraz 

- zero. Jest dobrze, jest bardzo dobrze. A będzie 

cudnie. Za jakieś trzy godzinki, u mnie, 

żem! 

Czterdziesta piąta minuta. Na tablicy zero 

To nie machaj otwieraczem, który jest no- 

- 

kieszeni. z nóż wyjmuję wytrzymuję, 

- 

- 

- 

to z emocji. Nad tym się nie da zapanować. 

Faul! Był faul na Smolarku! Widzieliście? Sę- 

To co, po piwku? 

- 

chuj! dzia 

patrzeć. Jest determinacja, jest walka. Będzie 

dobrze. Będzie bardzo dobrze! Obejmuję 

moją Aneczkę, ściskam. Ona się wyrywa. 

Faktycznie, może zbyt mocno ją ściskam? Ale 

je? Kto? Nieważne. Nie, ważne! Bo nas chuje 

będą chcieli oszukać! No to kto, do kurwy nędzy, 

sędziuje? Anglik? Poważnie? To dobrze 

czy źle? Gramy. Chłopaki biegają aż miło 

ni. 

Gwizdek sędziego i zaczęło się! Kto sędziu- 

nóż! – drze się w moje ucho Lewarek. 

Rozluźniam uścisk, chowam nóż do kiesze- 

- 

Nożem, kurwa, nożem! To jest nóż! – nie 

Yogi, nie machaj tak tym otwieraczem! 

piwku. po No, 

Yogi, kurwa, co ty robisz? Schowaj ten 

233

234 

Maksa. Skarpetka z dziurą w pięcie siedzi na 

po rozchylonych udach mojej Ani, rozpoznaję 

zegarek Lewarka, tatuaż przy nadgarstku 

mi na grzbiecie i nie pozwalał się wyprostować. 

Widzę kolorowe szpileczki, białe pończoszki, 

zgrabną łydkę, kolano. Zaciskam w 

dłoni nóż i patrzę na bezwstydne ręce łażące 

Wyciągam z kieszeni nóż, schylam się pod 

stół, po butelki, i drętwieję. Jakby ktoś siedział 

bez szans! Ale wcześniej po piwku, jeszcze 

tylko po jednym... 

kontra skrzydłem, Ebi do Magica Żurawskiego 

i brameczka przy lewym słupku. Lehmann 

groma nie wiadomo o czym. Pewnie o meczu, 

że jest ciągle na zero, że może jakaś szybka 

Uważać na chlańsko! Nie przegiąć! A teraz na 

salę. Z plazmy znowu coś gada Borek, ale ni 

spokojnie. Jest przerwa w meczu. Do kibelka, 

siknąć, obmyć dłonie i twarz. Uważać na piwo. 

co dopiero napalonego faceta. Pluszowy Yogi 

zamieni się w krwiożerczego Grizzli. Tylko 

się, bo dasz ciała. Będziesz flak! Co, flak? Przy 

Anusi? Jej widok pobudzi znoszone kapcie, a 

stolika. Co jeszcze? Co jeszcze? Pomyśl, baranie! 

Myśl intensywnie, wytrzeźwiej! Nie upij 

No, gdzie jeszcze? Z tymi ciemnościami to 

może i lepiej, nastrojowo. Świeczkę zwinę ze 

na wersalce? Na podłodze, na grzejniku, przy 

ścianie, na stole, na parapecie. Gdzie jeszcze?

uwspółcześnionej. 

tle stoi drabina do anteny. Wyglądamy teraz 

jak bohaterowie obrazu Beckmanna w wersji 

kła, by szukać swego zmarłego dwadzieścia lat 

temu męża. Patrzy w milczeniu, chyba rozpoznaje, 

bo wyciąga ku mnie ręce. Obejmuję ją 

i tak trwamy nieskończenie długą chwilę. W 

Podchodzę bliżej. Na schodach siedzi Babcia 

Majowa Od Świętego Karola, jak zwykle ucie- 

Pytają mnie o wynik. Chcę ich olać, ale nagle 

dostrzegam pod drabiną skuloną postać. 

W prawo, Edziu. W prawo! O, tak lepiej! 

- 

niego. do się drze ktoś 

drugiego. Jakiś facet wisi na metalowej drabinie, 

ustawia antenę przy oknie, od wewnątrz 

powietrze płynie obok mnie, jestem filtrem, 

przez który przechodzi. Ulice są puste, wybieram 

najszerszą - Piłsudskiego, rozświetloną 

lampami. Zataczam się od jednego słupa do 

ust wyczytuję pomstowania, przekleństwa. 

Wstaję i wychodzę na zewnątrz. Nocne 

sala kołysze się, faluje. Pod sufitem migocze 

plazma. Nagle ludzie markotnieją, z ruchów 

na pogodne twarze obok mnie. Coś do siebie 

mówią, śmieją się, piją piwo. Przyciemniona 

łonie. Obok leży czyjś but. Zamykam oczy i 

widzę jeszcze więcej. Wynurzam się spod stołu, 

na powierzchni wszystko wygląda inaczej, 

woda jest spokojna. Nic nie słyszę, tylko patrzę 

235

236 

pan tak szybko pobiegł, że nie zdążyłem. Był 

telefon do pana. Dzwoniła matka, pana ojciec... 

Pana ojciec, on nad ranem umarł. Pan 

tak szybko biegł, że nie zdążył usłyszeć... 

Ja rano chciałem panu powiedzieć. Ale 

- 

mówi: i staruszki włosów 

to ja ją odnalazłem i przyprowadziłem. Taka 

wdzięczność. Ale on tylko głaszcze resztki 

nawołuję gospodarza. Babcia Majowa jest 

bardzo zmęczona, pada w ramiona syna. Gospodarz 

w pasiastej pidżamie patrzy na mnie 

smutno. Powinien być mi wdzięczny. W końcu 

na Łynie. Idziemy do domu, na Łabędzią. 

Dochodzimy do furtki, szarpię za klamkę, 

zimną rękę i prowadzę w stronę Grunwaldzkiej. 

Mijamy ratusz, przechodzimy przez most 

bo jeszcze zlecę któremu na łeb! 

Podnoszę babcię ze schodów, chwytam za 

E, wy tam, na dole. Spierdalać mi zaraz, 

- 

pochodzi. 

niowski 

Z Lubaczowa to babciu chodziarz Korze- 

- 

imię... na dali mi Maja Boromeusza. 

mieszkał, to mogłam znać. Ja z Lubaczowa jestem, 

chrzcili mnie w parafii świętego Karola 

A on mieszkał w Lubaczowie? Bo jak 

- 

pyta: 

wreszcie i milczy Długo 

zapytać: czy ty znałaś Karola Maya? – pytanie 

osobliwe, jak na okoliczności. 

- 

Babciu Majowa, zawsze chciałem cię o to

karz jednak trafił do Liverpoolu. To, co zrobił w 

finale Ligi Mistrzów, przejdzie do historii piłki. 

wielkie europejskie kluby biły się o Jerzego. Barcelona, 

Real, Manchester United, Arsenal. Bram- 

przeszli jak burza eliminacje i zdobyli awans na 

Mundial w Korei i Japonii. W tym samym czasie 

stanął kto inny. Dopiero trener Engel postawił 

na Jerzego, zaufał mu. I nie pożałował. Polacy 

zadebiutował w meczu z Izraelem. Potem znowu 

musiał czekać na swoją szansę. W bramce 

pierwszym bramkarzem Feyenoordu Rotterdam. 

Zdobył mistrzostwo kraju, wybrano go najlepszym 

piłkarzem i bramkarzem ligi. Dwa lata z 

rzędu! Przyszło też powołanie z kadry. Dudek 

nie tak. W bramce stanął kto inny. Jerzy opuścił 

Polskę, wyjechał do Holandii. Po roku został 

zauważył go trener kadry Piechniczek. Już miał 

zagrać w meczu z Rosją, ale znowu coś poszło 

uparty Jurek rano chodził do szkoły, a po południu 

trenował w drużynie juniorów trzecioligowej 

Concordii Knurów. Był dobry więc Bobo 

Kaczmarek ściągnął go do Sokoła Tychy. Tam też 

darmo. Wysłano go do Technikum Górniczego. 

Praca w kopalni to miała być jego przyszłość. Ale 

bramkarz urodził się w Rybniku, w rodzinie 

górniczej. Jerzy niczego nie dostał na talerzu za 

Jedynka. 

Któż nie zna Jerzego Dudka?! Ten kapitalny 

237

238 

nie chcieli. 

jednego z najlepszych bramkarzy świata. 

Ale polscy działacze piłkarscy Jerzego Dudka 

Dudek bronił kapitalnie. Po chwili całował Puchar 

Europy! Przez fachowców uważany jest za 

Ze stanu trzy zero Liverpool doprowadził do remisu 

z Milanem. Przyszła pora na rzuty karne.

Marcin Włodarski, Po własnych śladach (2005) 

Marcin Włodarski, Sommy (2002) 

Iza Smolarek, się lenienie (2006) 

Jacek Uglik, Jeszcze nie całkiem umarły (2005) 

Anna Piotrowska, Sekutnice (2002) 

Tomasz Pułka, Paralaksa w weekend (2007) 

Krzysztof Kowalewski, Wersalka (2003) 

Karolina Madej, von von (1999) 

Tomasz Karnowski, Wejście w świat (1999) 

Krzysztof Kowalewski, Abdykacja (1999) 

Maciej Gierszewski, Profile (2006) 

Tomasz Jamroziński, Przylądek do skrócenia (2007) 

Poezja: 

Grzegorz Wróblewski, Android i anegdota (2007) 

Jacek Wangin, Lucka rzecz (2007) 

Joanna Wilengowska, Japońska wioska (1999) 

Mariusz Sieniewicz, Prababka (1999) 

Piotr Siwecki, Hyper-Gender (2003) 

Paweł Jaszczuk, Testament (2007) 

Monika Mostowik, Taka ładna (2004) 

Tomasz Białkowski, Pogrzeby (2006) 

Hubert Klimko-Dobrzaniecki, Wariat (2007) 

Tomasz Białkowski, Dłużyzny (2005) 

Tomasz Białkowski, Leze (2002) 

Proza: 

Publikacje Wydawnictwa „Portret”:

Ślady. Antologia przekładów Arkadiusza Łuby (2003) 

tłum. Jana i Piotr Kępscy [proza] (2005) 

Amir Or, Wiersz, tłum. Beata Tarnowska [poezja] (2006) 

Aleš Čar, Awaria, tłum. Wojciech Domachowski [proza] (2006) 

Radek Fridrich, Z dziennika Żybrzyda, 

Przekłady: 

Odmieńcy XX wieku w esejach Jarosława Mogutina (2007) 

Obrazy rzeczywistości w prozie najnowszej (2006) 

Grzegorz Ojcewicz, Skazani na trwanie. 

Tamara Bołdak-Janowska, Szkice dla zielonego wróbla (2004) 

Bernadetta Darska, Ucieczki i powroty. 

Szkice: 

Robert Ostaszewski, Odwieczna, acz nieoficjalna (2002) 

Felietony:

ul. Harcerska 19, 

Biskupiec 

Druk i oprawa: 

Zakład Poligraficzny „Algraf ”, 

www.portret.org.pl 

10-431 Olsztyn 

e-mail: portret@portret.org.pl; portret@free.art.pl 

Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne „Portret” 

ul. Kołobrzeska 25/14 

Dziękujemy! 

Urzędu Miasta Olsztyn 

oraz Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. 

Książkę wydano dzięki finansowej pomocy 

Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego, 

ISBN: 978-83-60477-12-0 

Copyright © by Tomasz Białkowski 

Copyright © by Stowarzyszenie Artystyczno-Kulturalne 

„Portret”, 2008 

Redakcja: Bernadetta Darska 

Korekta: Anna Rau 

Zdjęcie autora: 

archiwum „Portretu” 

Projekt i opracowanie graficzne: 

Przemysław Tymiński 

Zdjęcie na okładce: 

Tomasz Derewońko

Olsztyn 2008 - Portret

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?