Polskie judaika jako magnes turystyczny - Turystyka Kulturowa

Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 4/2009 (Kwiecień 2009)
Sławoj Tanaś dokonując przeglądu ofert turystycznych polskich biur podróży w 2005 roku
odnośnie turystyki sepulkralnej odnotował, że 4 biura mają w swej ofercie cmentarz żydowski
Remuh w Krakowie, 3 biura kirkut w Lesku, po 1 cmentarze żydowskie w Warszawie i we
Wrocławiu [Tanaś S. 2008, s. 175].
Rzeczywiście wciąż mało Polaków korzysta z oferty poznawania kultury narodu, który żył i
kształtował się obok polskiego. Polski odbiorca natomiast chętnie gości na festiwalach
wielokulturowych i wówczas odwiedza obiekty związane z danym kręgiem kulturowym.
Coraz większa potrzeba poznania tożsamości miejsca i rozumienia okolicznego świata
powoduje także, że zbiory judaistyczne mają szansę na zwiększenie swojej oglądalności.
Zbiory judaistyczne to
księgi, dokumenty, archiwalia uzupełniające wiedzę historyczną;
wyroby rzemiosła artystycznego, zaspakajające potrzebę doznań estetycznych, nawet
bez zrozumienia istoty ich powstania;
malarstwo, rzeźba, grafika, rysunek, z jednej strony zadość czyniące potrzebie doznań
estetycznych, ale również będące same w sobie dużą dawką wiedzy z historii sztuki,
zrozumiałej dla odbiorcy wykształconego w kręgu kultury europejskiej.
Judaika muzealne zyskują dodatkową atrakcyjność, jeśli są eksponowane w obiekcie
historycznie i stylistycznie związanym z tematem. Świadczy o tym chociażby wysoka
frekwencja w Starej Synagodze na krakowskim Kazimierzu. Odwiedziło ją w 2008 roku
przeszło 86 000 osób. Malarskie pejzaże Kazimierza Dolnego, oglądane w tym mieście,
ożywiają je i - poparte zdjęciami z plenerów artystycznych - przywracają miastu jego
korzenie. Frekwencja zwiedzających w Kamienicy Celejowskiej, eksponującej malarskie
pejzaże żydowskiego Kazimierza wciąż rośnie, w 2006 roku wynosiła 12 000, w 2007 –
15 500, a w 2008 już 16 000 osób (informacja z Działu Edukacji).
Potrzeba konfrontacji zbiorów z miejscem ich pochodzenia i użytkowania powoduje, że w
powszechnej świadomości, aby oglądać judaika muzealne turysta wybierze raczej
miejscowości Polski wschodniej i południowej niż tereny dawnego zaboru pruskiego. Choć
bowiem na obszarze Wielkopolski i Śląska znajdują się godne uwagi ekspozycje obiektów
uratowanych przed zagładą, to jednak okoliczna architektura nie nosi śladów pożydowskich.
Duże znaczenie turystyczne ma szansę zyskać Szlak Chasydzki. W 2008 roku synagogę w
Łęcznej odwiedziło 4000 osób, co jest liczbą dość dużą, choćby w porównaniu do 10 000
zwiedzających Żydowski Instytut Historyczny, znajdujący się wszak w centrum stolicy kraju.
Oczywiście na Szlaku Chasydzkim dominuje jak dotąd konfesyjna turystyka religijna, ale
także klasyczna turystyka kulturowa, oparta nie tylko na bazie sentymentalnej, ma tu znaczny
potencjał rozwoju. Te uwarunkowania dostrzegają samorządy poszczególnych miast i szlak
stale powiększa się o nowe ośrodki.
Na zakończenie warto zacytować wyniki raportu zamieszczonego na stronie internetowej
Społeczności Żydowskiej w Polsce 11 :
„Mapping Jewish Cutlure in Europe" jest sprawozdaniem z monitorowania w roku 2001
żydowskich wydarzeń kulturalnych w czterech krajach: Szwecji, Włoszech, Belgii i Polsce. Z
opracowania wynika, że najbardziej aktywnym kulturalnie krajem jest Polska. (…) W Polsce,
z jej zdecydowanie najmniejszym skupiskiem Żydów (stanowiącym niewiele ponad 4 procent
ogólnej liczby Żydów w czterech badanych krajach), rozegrało się znacznie więcej wydarzeń
kulturalnych niż w którymkolwiek z pozostałych trzech krajów (37 procent całej odnotowanej
produkcji kulturalnej). Wynika stąd, że na 1000 Żydów przypadało w Polsce 38 imprez,
podczas gdy w innych krajach stosunek ten wynosił od dwóch do trzech imprez na tę samą
liczbę Żydów. Tak wyjątkowo wysoki poziom aktywności kulturalnej nieodparcie rodzi
pytanie, czy grupa odbiorców takiej produkcji kulturalnej nie różni się czasem znacząco od
11 www.jewish.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=63 (dostęp z dn. 18.marca
2009).
60