MATERİALLARI - Bakı Slavyan Universiteti
19.11.2014 • Views
Share Embed Flag

MATERİALLARI - Bakı Slavyan Universiteti

MATERİALLARI - Bakı Slavyan Universiteti

MATERİALLARI - Bakı Slavyan Universiteti

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
bsu.edu.org

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ<br />

BAKI SLAVYAN UNİVERSİTETİ<br />

BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR VƏ REGİONŞÜNASLIQ FAKÜLTƏSİ<br />

«AZƏRBAYCANŞÜNASLIQ» TƏDRİS-MƏDƏNİYYƏT MƏRKƏZİ<br />

İCTİMAİ-SİYASİ ELMLƏR İNSTİTUTU<br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA:<br />

QARŞILIQLI MÜNASİBƏTLƏRİN<br />

PROBLEMLƏRİ VƏ PERSPEKTİVLƏRİ<br />

Azərbaycan Respublikasının<br />

dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünə<br />

həsr olunmuş IX Respublika Tələbə Elmi-Praktik<br />

Konfransının<br />

MATERİALLARI<br />

(3 dekabr 2011-ci il)<br />

BAKI – 2011<br />

Təşkilat komitəsi:

Sədr: prof. M.A.Əliyev – BSU-nun Elmı işlər üzrə prorektoru<br />

Sədr müavini: dos. A.Ə.Rəcəbli – Beynəlxalq münasibətlər və<br />

regionşünaslıq fakültəsinin dekanı<br />

Üəvlər: prof. E.Ə.Nəcəfov – Avropaşünaslıq kafedrasının müdiri;<br />

dos. Ş.H.Əliyev – Diplomatiya və xarici siyasət kafedrasının<br />

müdiri; prof. O.Ə.Əliyev – Beynəlxalq münasibətlər<br />

kafedrasının müdiri; dos. E.E.Mehrəliyev – <strong>Slavyan</strong><br />

filologiyası kasedrasının müdiri; dos. Q.N.Barxalov –<br />

«Ölkəşünaslıq» laboratoriyasının; dos. t.e.n. A.İ.Rüstəmov<br />

– «Azərbaycanşünaslıq» Tədris-Mədəniyyət Mərkəzinin<br />

müdiri; N.Ş.Əsədov – elmi işlər üzrə dekan müavini, U.Tağızadə<br />

– Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri<br />

Buraxılışa Bakı <strong>Slavyan</strong> məhsul: <strong>Universiteti</strong>nin Beynəlxalq Münasibətlər və<br />

regionşünaslıq fakültəsının<br />

dekanı dos. A.Rəcəbli<br />

А 5000000000 065 – 05<br />

АБ003035<br />

© Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>, «Kitab aləmi» nəşriyyat-poliqrafiya mərkəzi – 2011

GİRİŞ SÖZÜ<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin<br />

rektoru, əməkdar elm xadimi,<br />

AMEA-nın müxbir üzvü,<br />

professor К.М.ABDULLAYEV<br />

Əziz dostlar!<br />

Bu gün Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>ndə tələbə elmi konfransına<br />

toplaşan, Respublikamızın müxtəlif ali məktəblərini təmsil edən<br />

gəncləri salamlayıram. Bilirsiniz ki, bu il ölkəmizdə və dünyada<br />

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20<br />

illiyi müxtəlif səviyyəli tədbirlərdə qeyd olunur. Bu günkü elmi<br />

konfrans Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>ndə görülən silsilə tədbirlərdən<br />

biridir və bu kofransda Respublikamızın 12 ali məktəbini təmsil edən<br />

150-dən çox tələbə və magistrant iştirak edir.<br />

Müstəqil Azərbaycan Respubliqasının gücü onun elminin və<br />

təhsilinin inkişaf etdirilməsindədir. Azərbaycanın gələcək elmi<br />

potensialını Siz gənclər təşkil edirsiniz. Azərbaycanın dövlətçiliyinin<br />

möhkəmləndirilməsi, elm və təhsil sahəsində dövlət siyasətinin<br />

səmərəliliyi gənclərin elmi tədqiqatlara cəlb olunması dərəcəsindən çox<br />

asılıdır. Azərbaycan Respublikasının 20 ildə qazandığı uğurlar<br />

Ümummilli lider Heydər Əliyev və Azərbaycan Respublikasının<br />

Prezidenti İlham Əliyevin adı ilə bilavasitə bağlıdır. Azərbayca<br />

dövləti və onun təhsil sistemi gəncləimizin elm və təhsilə cəlb olunması<br />

vəzifəsini dövlətimiz prioritet istiqamət kimi qəbul edir. Bu gün<br />

Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinin 20-ci ildönümünə həsr<br />

olunmuş «Azərbaycan və Avropa: qarşılıqlı münasibətlərin problemi və<br />

perspektivləri» mövzusunda təşkil olunmuş ЫX Respublika Tələbəelmi<br />

praktik konfransının keçirilməsi təqdirəlayiqdir. Konfransa təqdim<br />

olunan məruzələrin mövzuları çox aktualdır və dövlətimizin xarici<br />

siyasəti üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən sahələri əhatə edir. Mən<br />

əminəm ki, Respublikamızın müxtəlif ali məktəblərini təmsil edən<br />

nümayəndələrin iştirakı ilə keçirilən bu konfrans Sizin həyatınızda yeniyeni<br />

təsəvürlərin, biliklərin və uğurların əldə olunmasına müsbət<br />

təsirini göstərəcəkdir. İnanıram ki, konfrans geniş diskussiya, fikirlər<br />

mübadiləsi şəraitində keçəcəkdir. Xüsusi müvqelər, məntiqi düşüncə,<br />

dərin təhlil, müstəqil fikir n gedişinin əsas dayaqlarına çevrilməlidir.<br />

Mən bu konfransda Sizə uğurlar, məhsuldarlıq, işgüzar şərait və<br />

gələcək elmi tədqiqatlarınızda yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram.

I BÖLMƏ:<br />

AVROPADA SOSİAL-SİYASİ PROSESLƏR<br />

(Rəhbər:prof. E.Nəcəfov, dos. H.Məmmədov, tələbə R. Əlizadə)<br />

BSU-nun muzeyi<br />

Həşimov Rüfət<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

HEYDƏR ƏLİYEV VƏ DÜNYA SİYASƏTİ<br />

Azərbaycanın, o cümlədən, Qafqazın və Avropanın<br />

təhlükəsizlik konsepsiya-sının təşəkkülündə ümummilli lider, dövlət<br />

xadimi olan H.Əliyevin nəzəri-praktiki baxış-ları böyük rol oynamışdır.<br />

H.Əliyevin xarici siyasət irsinin öyrənilməsi dünya siyasətini dərk<br />

etmək baxımından çox önəmli sayılmalıdır.<br />

Azərbaycanın Dünya birliyində artan nüfuzu bilavasitə mili<br />

liderimizin, döv-lə-ti-mi-zin başçılarının və düşünülmüş effekti siyasi<br />

gedişlərin nəticəsi kimi başa düşülür.<br />

1992-ci ildən beynəlxalq birliyin, dövlətlərarası münasibətlərin<br />

bərəbərhü-quqlu üzvü olan Azərbaycan Respublikası dövlətçiliyin<br />

möhkəmlən-diril-məsi və beynəlxalq müstəvidə özünə layiq olan yerini<br />

tutması üçün milli mənafe-lərini müəyyən etmək və onların təmin<br />

olunması üçün təhlükəsizlik üsullarını müəyyənləşdirmək problemi ilə<br />

üzləşdi. Əfsuslar olsun ki, 1992-1993-cü illərdə Azərbaycanda hakim<br />

vəzifələri icra edən siyasi qüvvələr bu problemin həlli yollarına düzgün<br />

yanaşmalıdılar. Beləki, təhlükə mənbələrinin – siyasi, hərbi, iqtisadi,<br />

ekoloji və s. müəyyən olunmaması, milli təhlükəsizliyi təmin edən<br />

mexanizmin qurulmamasının nəticələri Respublikamız üçün ağır<br />

nəticələr verdi. Nəticə isə hamıya bəlli idi. Azərbaycanın insan, ərazi –<br />

ümumiyyətlə, maddi və mənəvi itkilərin səbəbi məhz milli təhlükəsizliyin<br />

olmaması idi.<br />

Ümumilli lider o dönəm üçün belə söyləmişdir: «Azərbaycanın<br />

dövlət müstəqilliyi Azərbaycan xalqının mili sərvətidir və bu sərvətin<br />

ayrı-ayrı qurumların, şəxslərin inhisarına alınması heç cür yol<br />

verilməzdir».<br />

Azərbaycanın milli-dövlət təhlükəsizliyinin təmin olunması<br />

yollarının aranması və mili təhlükəsizlik strategiyasının müəyyən<br />

olunması ilə bağlı vəziyyət 1993-cü ildən, məhz Ulu öndərin

hakimiyyətə gəlişi ilə köklü şəkildə dəyişdi…<br />

Nəzəriyyələr və təcrübələr göstərir ki, hegemon dövlətlər<br />

arasında münaqi-şələr olmur, mübahisələr dinc yolla aradan<br />

qaldırılır. Bu ideya Ümumilli liderin – Heydər Əliyevin 26 yanvar 2001-<br />

ci ildə Strasburqda AŞPA-nın sessiyasındakı nitqində daha məntiqi<br />

olaraq əsaslandırıb.<br />

«Azərbaycan qonşu dövlətlərdə də demokratiyanın inkişafında<br />

maraqlıdır… Zənnimcə, bu regional təhlükəsizliyin və sabitliyin<br />

təminatıdır. Hesab edirəm ki, təcəvüzkar millətçilik ideologiyasının<br />

hökm sürdüyü digər cəmiyyətlərdə demok-ratiya inkişaf edə bilməz».<br />

«Mən Azərbaycanın (xalqına) dövlətinə, xalqına, millətinə<br />

uğurlar arzula-yıram. Tam əminəm ki, həmin bizim bu gün<br />

gördüyümüz işlər Azərbaycanı günü-gündən irəliyə aparacaq,<br />

Azərbaycan bayrağını yüksəldəcək, yüksəldəcək, yüksəldəcək!».<br />

Avropa təhlükəsizlik sisteminin formalaşmasına dair H.Əliyevin<br />

xarici siyasəti irsinin öyrənilməsi günün tələbi kimi Azərbaycanda<br />

beynəlxalq münasibət-lərin inkişafında istifadə olunmalıdır.<br />

Bu irsin layiqli davamçısı olan İlham Əliyevi biz gənclər hər<br />

zaman bu uğurlu və şərəfli yolda dəstəkləyir, onun işlərini yüksək<br />

qiymətləndiririk. Azərbaycanın gələcəyinə, biz gənclər də öz töhvəmizi<br />

verməyə çalışacağıq.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Mikayılzadə L.<br />

Hacıyev İsfəndiyar<br />

Azərbaycan Respublikası Prezidenti<br />

yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası<br />

İNGİLTƏRƏDƏ VƏ AZƏRBAYCANDA DÖVLƏT<br />

QULLUĞUNA QƏBUL TƏCRÜBƏSİ<br />

Dünyada baş verən sürətli dəyişikliklər və yeniləşmələr həm<br />

özəl, həm də dövlət sektorunda daha peşəkar kadırların seçilməsinə<br />

və artırılmasına zərurət yaratmışdır. Bele şəraitdə, hər bir ölkədə,<br />

idarəetmə sisteminin bir ünsürü olan dövlət qurum və quruluşlarının<br />

daha səmərəli şəkildə xidmət göstərməsi üçün dövlət qulluğuna işə<br />

qəbul hər zaman aktual mövzulardandır.<br />

İngiltərədə dövlət qulluğuna işə qəbulda əsasən bacarıq sistemi<br />

tətbiq edilməkədir. Yeni vəzifəyə təyin olunanlarda, univerisitetdə və

məktəblərdə aldıqları biliklərin yetərli olduğu düşünülməkdədir. Bu<br />

fikirin əsasını, dövlət qulluqçularının vəzifəyə təyin olunduqdan<br />

sonra işi öyrənəcəyi və mütəmadi olaraq yer dəyişəcəyi ideyasıtəşkil<br />

edir. Ölkədə dövlət qulluqçularının işə qəbulunda mərkəzi bir təşkilat<br />

olaraq Civil Service Commissioners 1855-ci ildə fəaliyyətə<br />

başlamışdır. 1870-ci ildən Kralın əmri ilə yarışma imtahanları (test)<br />

tətbiqi edilmişdir. Dövlət qulluğuna işə qəbul əsasən 16-25 yaşlı<br />

vətəndaşlar arasından seçilməkdədir.<br />

İngiltərədə yarışma imtahanı nəticəsində dövlət qulluğuna qəbul<br />

3 mərhələdən ibarətdir:<br />

Yazılı giriş imtahanı.Bu imtahanda 125 ballıq məqalə incələməsi,<br />

50 ballıq bacarıq testi, 100 ballıq problemin həll edilməsitesti və 225<br />

ballıq qarışıq cümlələrdən doğru cavabı seçmə testi tətbiq olunur.<br />

Komisya tərəfindən keçirilən 2 günlük imtahan.Komisya 3 nəfə<br />

üzvdən ibarət olur. Komisyanın rəhbəri yeni təqaüdə çıxmış və yüksək<br />

dərəcəli dövlət qulluqçusundan, 2-ci üzvü gənc dövlət qulluqçusundan<br />

seçilir və sonuncu üzvü isə psixoloq olur.İmtahan yazılı və şifahi<br />

aparılır. Yazılı imtahanda namizədlərə verilən bir sualın cavabı<br />

dəyərləndirilir. Şifahi imtahanda isə, namizədlər onlara verilən 2 və ya 3<br />

mövzudan birinin seçərək, 15 dəqiqə həmin mövzu haqqında öz fikrini<br />

bildirirlər. Sonda bütün namizədlər ayrı-ayrılıqda komisya tərəfindən<br />

musahibəyə cəlb edilir.<br />

Final seçmə komisyası. Komisya 4 nəfər üzvdən ibarətdir. İki üzv<br />

namizədin işə qəbul olunacağı qurumdan, digəri ikisi isə<br />

univerisitetlərdən və ya digər qurumlardan seçilir. Bu komisya namizədin<br />

ümumi biliklərini yoxlayır. Bu komisyanın seçdiyi namizədlərin<br />

vəzifəyə təyini mütləqdir. Komisya vakant vəzifələrin sayı qədər kadr<br />

seçmək məcburiyyətində deyil.Ancaq bu vəzifənin öhdəsindən bacarıqla<br />

gələ biləcəkkadrlar seçilir.<br />

Dövlət qulluğuna seçilən kadrlar stajlarını xidmət illərində<br />

keçirlər. Bu staj dövrü 10 həftəlik 2 programdan ibarətdir. Birinci<br />

proqram, brinci xidmət ilinin sonunda, statistika, iqtisadiyat, hüquq və<br />

dövlət idarəçiliyi mövzularında həyata keçirilir. İkinci programda isə,<br />

ikinci xidməti ilin sonunda heyətin idarə edilməsi, maliyyə idarəetməsi,<br />

siyasət və idarəetmə mövzularında təhsil verilir. Bu staj proqramları<br />

Civil Serilirvice College tərəfindən tədris olunur.<br />

Elmi rəhbər: dos. Məmmədova S.

Əsədov İslam<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

MÜASİR TÜRKİYƏ VƏ FƏLƏSTİN PROBLEMİ<br />

Fələstin münaqişəsi yarandığı andan dünyanın daim diqqət<br />

mərkəzində olmuşdur. 1948-ci ildən sonra isə bu münaqişə yeni ölçü<br />

qazanmışdır.Bu ildən etibarən Fələstin problemi əksər ərəb dövlətlərinin<br />

daxili və xarici siyasətinə təsir edən amilə və qismən “milli işinəməsələsinə”çevrilmişdir.<br />

Ərəb dövlətləri və İsrail Dövləti Fələstin problemində iştirak edən<br />

əsas beynəlxalq aktorlar idilər. Bu ta 2009-cu ilə qədər davam etdi və bu<br />

tarixdən sonra Fələstin problemində yeni bir aktor – Türkiyə<br />

Cümhuriyyəti “peyda oldu”. Təbii ki, bunda İsrail və HƏMAS arasında<br />

6 aylıq atəşkəs rejiminin 2008-ci il dekabrın 19-da bitməsi və<br />

başlanılan hərbi əməliyyatlar nəticəsində 1300-dən çox fələstinlinin qətlə<br />

yetirilməsi böyük rol oynadı.<br />

Türkiyədə hakimiyyətdə olan Ədalət və İnkişaf Partiyasının Fələstin<br />

probleminə böyük önəm verməsi, “Davos forumunda” Baş nazir<br />

R.T.Erdoğanın 29 yanvar 2009-cu il tarixli, “məşhur ifadələrlə”<br />

zəngin çıxışı ərəb dövlətlərində Türkiyənin siyasi nüfuzunu artırmaqla<br />

yanaşı, R.T.Ərdoğanı “ərəblərin qəhrəmanı zirvəsinə” yüksəltdi.<br />

Təəccüblü deyil ki, hal-hazırda ərəb dövlətlərində Ərdoğanın<br />

simasında Türkiyə “qurtarıcı”, “fələstinlilərin müdafiəçisi”, “ərəblərin<br />

dostu” qismində qəbul edilir. Həmçinin Türkiyənin Fələstin pobleminə<br />

fəal müdaxiləsi, ƏİP-in ölkə daxili nüfuzunun və siyasi dividentlərinin<br />

sayının artmasına böyük töhfə vermişdir. Bunu ən bariz şəkildə 29<br />

mart 2009-cu il tarixli bələdiyyə seçkilərinin nəticələrində görə bilərik.<br />

Eyni zamanda Fələstin problemi kontekstində Türkiyə - İsrail<br />

münasibətləri strateji tərəfdaşlıq səviyyəsindən “qarşıdurma<br />

səviyyəsinə” enmişdir. İki ölkə arasında münasibətlərin<br />

pozulmasında İsrailin 2008-ci ilin dekabrında başladığı Qəzza<br />

müharibəsi, 30 yanvar 2009-dakı “One minute”, 2010-cu ilin yanvar<br />

ayındakı “alçaq kreslo” hadisələri, xüsusən də 31 may 2010 günü<br />

baş verən “Mavi Marmara” basqını və Qəzzanın blokadası mühüm<br />

önəm kəsb edir. Bütün bunların nəticəsində Türkiyə İsraillə diplomatik<br />

əlaqələri ikinci katib səviyyəsinə endirib, bu səviyyənin üstündəki bütün<br />

diplomatik nümayəndələr isə ölkəsinə geri göndərilib, Türkiyə İsraillə

hərbi müqavilələri dondurub, Türkiyə Aralıq dənizinin şimal<br />

hissəsində hərəkət sərbəstliyi üçün lazımı tədbirləri görməyə başlayıb,<br />

bu çərçivədə Türk hərbi donanması və təyyarələrin bölgədəki fəallığı<br />

gücləndirilib, Türkiyə Qəzza blokadası məsələsinin Beynəlxalq Ədalət<br />

Divanında gündəminə gəlməsi üçün cəhdlərə başlayacağını açıqlayıb.<br />

Bütün yazılanları nəzərdən keçirdikdə belə suallar meydana çıxır:<br />

Türkiyəni xarici siyasətinin prioritet məsələlərinin həllinə bir başa<br />

təsir edə biləcək İsrail Dövləti ilə münasibətlərini korlamağapisləşdirməyə<br />

nə sövq edir? Belə ki, İsrail-Yunanıstan və Yunan Kipri<br />

arasında yeni əməkdaşlıq müqavilələri imzalanıb. İsrail Türkiyənin<br />

qarşı çıxmasına baxmayaraq Aralıq dənizində Yunan Kipri ilə birlikdə<br />

neft-qaz kəşfiyyatı işləri aparmağa başlayıb. Qərb mediasında<br />

Türkiyə əleyhinə təbligat artırılıb. Hər nə qədər sonradan söylənildiyi<br />

rədd edilsə də, İsrail xarici işlər naziri Advogor Libermanın PKK-ya<br />

dəstək verə biləcəklərinə dair bəyanatı gündəmə gəlib.<br />

Türkiyə üçün Fələstin, İsraillə bağlanmış və milyonlarla dollar<br />

dəyərində müqavilələrdən – yəni böyük iqtisadi maraqlardan<br />

önəmlidirmi?<br />

Fələstin münaqişəsindəki fəal iştirakdan Türkiyə dövləti daha çox<br />

fayda görür, yoxsa Ədalət və İnkişaf partiyası?<br />

Ərdoğanın “məşhur Davos çıxışı” ilə 29 mart 2009-cu il bələdiyyə<br />

seçkiləri arasında nə kimi əlaqə mövcuddur? (Bu seçkilərdən sonra əldə<br />

edilən nəticələrlə seçkiqabağı ictimai rəy arasında böyük fərq vardır)<br />

Elmi rəhbər: prof. Nəcəfov E.Ə.<br />

Гандахов Могума<br />

Бакинский славянский университет<br />

АВАРЫ И СЛАВЯНЕ<br />

Гуннский союз, заставив-ший трепетать Европу в те-чение<br />

нескольких десятилетий, распался. Анты заселили причерноморские<br />

степи от низовьев Ду-ная до Приазовья (по другим данным — земли<br />

между Днестром и Днепром, вплоть до морского побережья). Здесь<br />

их застали новые пришельцы с востока — авары.<br />

Хотя анты и выделялись среди прочих славян своей<br />

храбростью, но борьба пеших земледельцев со стремительной<br />

конницей кочевников была неравной. Много значило и совершенное<br />

по тем временам вооружение врагов, которое давало аварам

превосходство над славянами. Кочевники были вооружены<br />

мощными дальнобойными лука-ми, длинными копьями и новинкой<br />

военной техники — слабо изогнутыми саблями, обладав-шими<br />

высокими боевыми качествами. Кроме того, авары использовали<br />

стремена, что придавало всадникам большую устойчивость в<br />

ближнем бою. Широко применяли они и металлическое защитное<br />

вооружение — панцири и шлемы. Будучи кочевниками, авары нашли<br />

в бассейне нижнего Дуная земли, вполне удовлетворяющие их<br />

потребности. С другой стороны, теперь они оказались в близком<br />

контакте с местными сельскохозяйственными народами и<br />

намеревались полностью воспользоваться этим. Чтобы обеспечить<br />

себе полное подчинение славянских племен в Паннонии, аварские<br />

войска разместились в девяти укрепленных лагерях, стратегически<br />

расположенных так, чтобы господствовать над всей территорией<br />

современной Венгрии. Каждый такой лагерь был защищен кольцом<br />

земляного вала. В этих лагерях хранились запасы пшеницы и другого<br />

продовольствия, получаемого от славянских крестьян.<br />

О результатах войны славян с аварами известно мало; для<br />

славян исход её был печальным. И всё же, несмотря на поражения,<br />

видимо, не все анты были покорены. Пришельцами был образован<br />

Аварский каганат — мощное государство, во главе которого стоял<br />

государь — каган. Однако даже во второй половине VI в., в период<br />

наибольшего могущества Аварского каганата, славянские вож-ди<br />

пользовались значительной свободой.<br />

Часть славянских племён была вовлечена новыми<br />

завоевателями в походы против Византии в роли зависимых<br />

союзников. Временами славяне составляли существенную часть<br />

аварского войска. По приказу кагана они сооружали переправы,<br />

строили метательные машины, участвовали в осаде Константинополя<br />

в 626 г.<br />

Отдельные племена славян в западной части Причерноморья<br />

были полностью порабощены. Они платили дань, составлявшую<br />

половину урожая, и жестоко страдали от насилий завоевателей,<br />

еже-годно направлявших на зимовку в подвластные районы свои<br />

отряды. В народных преданиях сохранились сведения о жестокостях<br />

аваров по отношению к славянскому союзу племён,<br />

имено-вавшемуся дулебами: авары впрягали в повозки вместо волов<br />

или лошадей дулебских женщин. Ответом была непрекращающаяся

война славян с угнетателями. Их сопротивление подтачивало силы<br />

Аварского каганата и стало важной при-чиной его постепенного<br />

упадка и гибели.<br />

Научный руководитель: д.ф.н. Мехралиев Э.<br />

Orucova Nilufer<br />

Baki <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPADA BAŞ VERƏN SİYASI BÖHRAN VƏ BUNUN<br />

AZƏRBAYCANA BİLƏCƏK TƏSİRİ<br />

Bildiyimiz kimi Avropada başlayan maliyyə böhranı uzun<br />

müddətdir ki davam edir.Bu böhran Avropa İttifaqının dağılmasına<br />

gətirib çixara bilər.Subəsiz uzun müddətli maliyyə böhrani Avropa<br />

dövlətlərinə siyasi böhranıda gətirib.Avropa dövlətləri, xüsusilə<br />

Yunanistan hökumətivə İtaliya hökuməti elə fikirləşirlər ki hakimiyyət<br />

dəyişikliyi bu böhranın qarşısını ala bilər.Yunanistanda Papendreun<br />

hökuməti,İtaliyada Berluskoli hökuməti istehfa verdi. Yunanistandan<br />

fərqli olaraq İtaliyada ilk öncə siyasi böhran özünü daha çox qabariq<br />

göstərdi.Avropanin başqa ölkələrinə nəzər salsaq bu zaman<br />

hegemon dövlətlər olanAlmaniya və Fransanında vəziyyəti ürək açan<br />

deyil. Yunan borc kağızlarının əksər hissəsini Avropa bankları<br />

saxlayır, bəzi qiymətlindirilmələrə görə belə aktivlərin ümumi həcmi 53<br />

mlrd dollar ekvivalentini təşkil edir. Yunan borc kağızlarının əksər<br />

hissəsi Fransada, Almaniyada və Böyük Britaniyadadır.Beləki növbədə<br />

Fransadir.<br />

Avropada olan həyəcanlı vəziyyət Almaniya hökumətinə də gəlib<br />

çatma ehtimalı var.Almanlar çox da məsuliyyətli saymadıqları<br />

ölkələrə yardım göstərmək haqqında olduqca neqativ əhvalruhiyyədədirlər.<br />

Beləliklə bu heçdə yaxşı statusa malik olmayan<br />

Angela Merkel hokumətinin istehfasına səbəb ola bilər.<br />

Böhran İspaniyadada Hakimiyyətdəyişikliyinə yol açması<br />

nəticəsində 21 noyabr 2011-ci il seçkilərində Müxalifət partiyası olan<br />

xalq partiyası qalib gəldi.Portuqaliya və İrlandiya mısuliyyəti öz<br />

üzərindən ata bilərlər.Bəzi expertlərin fikirincə böhranın səbəbi<br />

Avropada siyasi” lider çatişmamazlığı” dir<br />

Bu böhrandan çixmaq üçün müxtəlif fikirlər irəli sürülsədə avropa<br />

expertləri bu barədə şox pessimistdirlər.Angela Merker bu böhrandan

çixmaq üçün Avropaya ən azi 10 il lazim olduqunu bildirib.<br />

Almaniyanin sabiq baş kansleri Herhad Şreder bildirib ki bu<br />

böhran “Avropa Birləşmiş ştatlari yaratmaq üçün real imkanlar<br />

verir.Bu Avropa Birliyinə ABŞ-la və ya digər Asiya ölkələri ilə rəqabət<br />

aparmağa şans verir.Onun sozlerinə gore böhran bir daha<br />

göstərdiki iqtisadi və sosial siyasət olmadan biz avrozonaya daxil ola<br />

bilmərik.<br />

Avropada baş verən çaxnaşmalar əlbəttəki Azərbaycandan yan<br />

keməyəcək.Böhran dövlət rezervlərinə ciddi təsir göstərir.Beləki<br />

Azərbaycanda rezervlərin 1/3 avro ilə saxlanir.Avropa birliyi<br />

Azərbaycanin ən böyük tərəfdaşıdır .İstər iqtisadi istərsədə siyasi<br />

sahədə.Unutmamaliyiq ki BMTdıki 5 daimi dövlətdən ikisi bu zonaya<br />

daxildir.Bu birliyə daxil olan dövlətlərdən İtaliya və Fransa ilə ciddi<br />

ticari əlaqələrimi var idi xüsusilə neft sahəsində.Əgər indiki dövrdə<br />

İtalya və Fransa böhran yaşayırsa bu bizim neft ixracatimiza<br />

məhdudiyyət qoyacaq istər istəməz və buda dövlət büdcəsinə təsir<br />

edəcək.Bu böhran sayəsində Azərbaycan Avropanin qiymətli kaqizlar<br />

bazarını ələ keçirmək şansi qazandiBundan başqa müasir dövrdə<br />

Avropa bazarlarinda Azərbaycanin enerji resurslarına ehtiyac var .<br />

Avropada atom enerjisindən imtina edilməsi ilə Azərbaycan bu<br />

regionun əsas enerji daşıyıcısı ixracatçısı ola ölkələrdən birinə çevrilə<br />

bilər.<br />

Elmi rəhbər:dos. Haci R.<br />

Əlizadə Rəşid<br />

Qafqaz <strong>Universiteti</strong><br />

HEYDƏR ƏLİYEV DÖVRÜNDƏ AZƏRBAYCANIN QƏRBLƏ<br />

MÜNASİBƏTLƏRİNDƏ NEFT AMİLİNİN ROLU VƏ<br />

BALANSLAŞDIRMA SİYASƏTİ<br />

Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra güclü<br />

balanslaşdırma siyasətini həyata keçirməyə başladı. 80-ci illərin<br />

sonunda başlayan qərb neft şirkətləri ilə olan danışıqlıqlar yenidən<br />

dəvam etməyə başladı. Lakin, bu dövrdə Azərbaycanın başqa bir<br />

böyük problemidə var idi ki bu da Qarabağ problemi idi. Regionda<br />

Azərbaycanla qonşu dövlət olan Ermənistan 1989-cu ilin sonlarından<br />

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozaraq Azərbaycanla müharibəyə

aşlamış və Rusiyanında dəstəyiylə Qarabağ bölgəsini işğal altında<br />

tuturdu. Lakin hec bir xarici şirkət Azərbaycana investisia qoymaq<br />

istəmirdi. Çünki stabillik olmayan yerde iqtisadiyyatda ayaqda dura<br />

bilmir.<br />

Heydər Əliyevin böyük çalışmalarının nəticəsində 1994-cü il<br />

Martın 12-sində müharibə tərəfləri Biskekdə toplaşaraq “Atəşkəs”<br />

imzaladılar və stabillik yavaş yavaş yaranmağa başladı. 1994-cü il<br />

Sentyabrın 20 sində ilk dəfə 8 ölkədən 12 şirkət Bakıda, Gülüstan<br />

sarayında toplaşaraq neft sazişinə imza atdılar. Sonralar haqlı<br />

olaraq bu müqavilə əsrin müqaviləsi Bununlada Qərbin Azərbaycana<br />

olan marağının yaranmasının ilkin addımı atıldı. Bununlada Heydər<br />

Əliyev Rusiyanın balanslaşdırılmasının təməlini qoydu.<br />

Lakin Qərbi Avropanın bu regionda marağının olmasına<br />

baxmayaraq super güc olan ABŞ dövləti hələdə regionda maraqlı<br />

olduqlarını bildirmirdilər. Heydər Əliyev bilirdi ki Rusiyanın<br />

balanslaşdırılması əsasən ABŞ-ın maraqlarının yaranmasıiyla<br />

başlayacaq. 1999-cu il noyabrın 18-də ATƏT-in İstanbul zirvə<br />

görüşündə Heydər Əliyev daha böyük bir naliyyətə imza atdı.<br />

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev, Gürcüstanın<br />

Prezidenti Eduard Şevardnadze və Türkiyə Cümhuriyyətinin<br />

Prezidenti Süleyman Dəmirəl "Xam neftin Bakı-Tibilisi-Ceyhan əsas<br />

ixrac boru kəməri vasitəsilə nəql edilməsinə" dair saziş imzaladılar.<br />

ABŞ prezidenti ilk dəfə olaraq ABŞ-ın bu sazişi dəstələdiyini bildirdi.<br />

Bununlada Heydər Əliyev Rusiyanın Azərbaycana olan bütün<br />

iddialarını qırmağı başardı.<br />

Heydər Əliyevin neft strategiyası nəticəsində Azərbaycan Xəzər<br />

dənizinin nəhəng enerji potensialını ilk mənimsəyən və regionun<br />

inkişafında keyfiyyətcə yeni iqtisadi modeli formalaşdıran, Avropa və<br />

Asiya arasında siyasi və ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsində,<br />

Qafqaz nəqliyyat dəhlizinin inkişafında, İNOQEYT, TRASEKA və<br />

digər nəhəng layihələrin gerçəkləşməsində Xəzəryanı və Qafqaz<br />

regionunda mühüm rol oynayan bir dövlətə, dünyanın neft<br />

mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir.<br />

Elmi rəhbər: Dr. Quliyev S.<br />

Qasımov Səbuhi<br />

Qafqaz <strong>Universiteti</strong>

AVROPA İTTİFAQININ CƏNUBİ QAFQAZ<br />

SİYASƏTİ – AZƏRBAYCAN<br />

1993 - Cü ildə Mastrixt müqaviləsi ilə yaranan Avropa İttifaqı<br />

Sovet Rusiyasnının dağılması nəticəsində müstəqilliklərini bərpa<br />

etmiş dövlətlərlə sıx əlaqələr qurmağa başlamışdır. Xüsusilə Cənubi<br />

Qafqaz Aİ-in siyasətində mühüm rola malik olmuşdur.<br />

Cənubi Qafqaz regionu ilə Avropa Birliyi arasında əlaqələr De<br />

Fakto olaraq 1991-ci ildə yarandı, hansı ki, Avropa Birliyi Cənubi<br />

Qafqaz dövlətlərinin müstəqilliyini tanıdı. Beynəlxalq aləmdə yeni<br />

tendensiyalar meydana çıxdıqca Aİ Canubi Qafqaz dövlətləri ilə<br />

daha yaxın əlaqələr qurmağa çalışmışdır.<br />

Cənubi Qafqaz dövlətləri Aİ ortaya atdığı xüsusi TACİS,<br />

İNOGATE və s. Kimi programlardan yararlanmışdır. Avropa Birliyi<br />

ilə Cənubi Qafqaz dövlətləri arasında 1996 cı ildə Tərəfdaşlıq və<br />

Əməkdaşlıq sazişinin imzalanması ilə bu programların hüquqi<br />

bazası formalaşdırıldı. Nəticədə, Cənubi Qafqaz dövlətləri Aİ-dən neft<br />

və qaz infrasturukturunu, bu dövlətlərdə siyasi transformasiyanı<br />

uğurla həyata keçirmək üçün maddə və texniki vəsaitlər almışdır.<br />

İyirmi birinci əsrin başlanğıcından Cənubi Qafqaz Aİ-in həyata<br />

keçirdiyi siyasətlərdə mühüm rol oynamağa başlamışdır. Elə bunun<br />

nəticəsidir ki, Cənubi Qafqaz Dövlətləri 2003-cü ildə ortaya atilan<br />

Avropa qonşuluq siyasətinə daxil edilmişdir.<br />

Aİ-in Cənubi Qafqaz dövlətləri ilə əlaqələri Şərq Tərəfdaşlığı ilə<br />

yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Belə ki sabiq Polşa prezideninin<br />

təklifinə əsasən Cənubi Qafqaz və digər bir neçə dövlətlər Şərq<br />

Tərəfdaşlığının yaradılması ilə bu programa daxil olmuşlar.<br />

Aİ-in Cənubi Qafqaz dövlətləri ilə bu qədər geniş əlaqələr<br />

qurmasının bir neçə əsas səbəbi vardır. Hər şeydən əvvəl Aİ bu<br />

regionda yarana biləcək təhlükəsizlik problemlərinin qarşısını almaq<br />

və bu problemlərin Avropa dövlərlərinə təsirnini önləmək üçün Cənubi<br />

Qafqaz dövlətləri ilə yüksək səviyyəli əməkdaşlıq qurmağa çalışır.<br />

Cənubi Qafqazın Avropa üçün digər bir önəmi isə ondan ibarətdir ki,<br />

bu region enerji resurslarının daşınması yolunu əhatə edir. Bu<br />

baxımdan Gürcüstan tranzit dövlət kimi Aİ-in programlarında yüksək<br />

əhəmiyyətə malikdir. Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevrilmiş<br />

Azərbaycan Aİ üçün çox önəmə malik dövlətdir.<br />

Hal-hazırda Azərbaycanın enerji resursları, xüsusilə qaz

esursları Avropa enerji siyasəti üçün yüksək əhəmiyyətə malikdir. Aİ<br />

özünün enerji təchizatında böyük hədələrlə qarşılaşmaqdadır və<br />

buna görə də Aİ Azərbaycandan təbii qaz almaq üçün 2011-ci il<br />

yanvar ayında Anlaşma Memorondumu imzaladı. Bu müqavilə<br />

Azərbaycan və Aİ enerji əlaqələrinin yaxın gələcəkdə artmasının<br />

təminatçısıdır.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Həsənov F.<br />

Tağıyeva Nübar<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

“ERMƏNİÇİLİK” İDEOLOGİYASINA QARŞI MÜBARİZƏDƏ<br />

“AZƏRBAYCANÇILIQ” İDEOLOGİYASININ YERİ VƏ ROLU<br />

“Erməni məsələsi” bilavasitə Osmanlı imperiyasını parçalamaq<br />

üçün Qərb dövlətləri və Çar Rusiyası tərəfindən bir piyon olaraq uzun<br />

müddət istifadə olunmuşdur. Bu hədəfə çatmaq üçün isə müharibələrlə<br />

yanaşı müxtəlif dövrlərdə böyük üsyanlara da yer vermişlər.Erməni<br />

məsələsinin başlanğıc nöqtəsi 1877-1878-ci illərdə Osmanlı-Rusiya<br />

müharibəsinin yekununda qəbul edilən “San-Stefano”müqaviləsi və<br />

Berlin konfransıdır. Bununla da “erməni məsələsi” tarixdə ilk dəfə<br />

beynəlxalq sənəddə öz əksini tapmış və Ermənistan adlı bir bölgənin<br />

varlığından bəhs edilməsi istiqamətində böyük əhəmiyyət kəsb<br />

etmişdir. Bu erməniləri tam razı salmasa da,onlar erməni məsələsinin<br />

qabardılması və türklərlə mübarizədə təşkilatlanmağa daha çox<br />

üstünlük verməyə başladılar. Məhz bunun nəticəsidir ki, “Hnçak”,<br />

”Daşnaksütyun”, ”Armenekan” və s. kimi terror terror təşkilatları<br />

yarandı. Bu terror təşkilatlarının əsas qayəsi türklər yaşayan ərazilərə<br />

iddia irəli sürərək dənizdən-dənizə “Böyük Ermənistan” xülyasını<br />

gerçəkləşdirməkdir. Bu məqsədin həyata keçirilməsində isə onlar artıq<br />

200 ildən çoxdur ki, türklərə qarşı silahlı mübarizədə türk dövlət<br />

adamlarına qarşı sui-qəsdlər təşkil etməkdən çəkinməmişlər. Eyni<br />

zamanda “Azərbaycan xalqıda” erməni terrorizmindən neçə əsrlərdir ki<br />

əziyyət çəkir. Erməni terrorizminin ən bariz nümunələrindən biri də<br />

ermənilərin xüsusən Dağlıq Qarabağda törətdikləri vəhşiliklər,<br />

qətliamlardır. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi<br />

üzrə atəşkəs əldə olunsada bu məsələ tam şəkildə həll olunmayıb.Həm<br />

Dağlıq Qarabağ müharibəsi ərəfəsində, həm də sonra (1992-1994-cü

illər) Azərbaycan xalqı arasında da yeni ideya, proqram və<br />

ideologiyalara inammüəyyən qədər azalmışdı. Bu ideoloji boşluğu<br />

həm də “Erməniçilik” kimi mənfur və eyni zamanda güclü<br />

ideologiyanı nəzərə alan ulu öndərimiz Heydər Əliyev<br />

“azərbaycançılıq” ideologiyasını yenidən gündəmə gətirdi. Bu məsələ<br />

ilə bağlı hətta 2001-ci ilin noyabırında, həmdə 2002-ci ilin mart<br />

aylarında bakıda “Ümumdünya Azərbaycanlılarının I və II<br />

Beynəlxalq konfransı” keçirildi. Bu konfranslarda dünyanın müxtəlif<br />

ölkələrində yaşayan həmvətənlilərimiz iştirak edirdi.<br />

“Azərbaycançılıq” ideologiyasının əsasında vətənə məhəbbət,<br />

sədaqət, dövlətçilik, öz millətini, dilini, dinini sevmək, milli-mənəvi<br />

dəyərlərə hörmət, onların qorunması, təbliği, Azərbaycanın ərazi<br />

bütövlüyü və ən əsası harada yaşamalarından asılı olmayaraq<br />

dünya Azərbaycanlılarının birliyinə nail olmaqdır. Biz gənclər ilk<br />

növbədə çətin də olsa etiraf etməliyik ki, güclü ”erməniçilik”<br />

ideologiyasına qarşı mübarizə aparmalıyıq. Azərbaycan<br />

Respublikasında bütün ideya, ideologiya, xüsusən də elm adamları<br />

“Azərbaycançılıq” ideologiyasının daha möhkəm qərarlaşması<br />

uğrunda mübarizə aparmalıyıq. Bu ideologiya cəmiyyətin hər bir üzvü<br />

tərəfindən şəkk-şübhəsiz qəbul olunmalıdı.Bu zaman<br />

“Azərbaycançılıq” ideologiyası “erməniçilik” ideologiyasının mənfur,<br />

qeyri-insani təsirlərinə sipər rolunu oynaya bilər.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Talıblı S.<br />

Orucov Tahir<br />

Azərbaycan Dillər <strong>Universiteti</strong><br />

ABŞ XARİCİ SİYASƏTİNİN YENİ İSTİQAMƏTLƏRİ<br />

Müasir dövrdə üçüncü minilliyin əvvəlində bir neçə qüvvə, stimul<br />

dünyanm xəritəsini və beynəlxalq birliyin vəziyyətini dəyişməyə<br />

qadirdir. Bunlardan biri də soyuq müharibənin qalibi ABŞ-ın geosiyasi<br />

qüdrətini realizə etməsi və ya ABŞ-m qüdrətinin qloballaşdırılması,<br />

birqütblü dünya strukturunun yaradılmasıdır. SSRİ-nin süqutu ilə<br />

beynəlxalq arenada yarım əsrlik qüvvələr balansı dövrü sona çatdı.<br />

Soyuq müharibənin yeganə qalibi ABŞ-m qarşısmda dünyada gedən<br />

proseslərə təsir üçün geniş imkanlar açıldı. Birqütblü sistemin<br />

sabitliyi üçün üç əsas amil vacibdir ki, bunlar da iqtisadi üstünlük,

hərbi qüdrət və mədəni zənginlik və ya cazibədarlıqdır. Məhz bu üç<br />

faktor birlikdə kompleks şəklində hər hansı dövlətə mənsubdursa, bu<br />

həmin dövlətin superdövlət potensialmı təşkil edir<br />

O, enerji mənbələrinin, nəqliyyat-kommunikasiya dəhlizlərinin,<br />

əsas bazarlara çıxışların və s. həyati əhəmiyyət kəsb edən obyektlərin<br />

nəzarətdə saxlanılmasına diqqəti xeyli artırmışdır.<br />

Yuxarıda qeyd olunan səbəblərə görə hazırda ABŞ-ın xarici<br />

siyasətində əsas rol oynayan regionların önündə sözsüz ki, Avrasiya<br />

gəlir.ABŞ-ın Avrasiya siyasətində Avropa ölkələri mühüm yer tutur və<br />

Birləşmiş Ştatlar bu ölkələrlə əməkdaşlığa və müttəfiqliyə xüsusi<br />

əhəmiyyət verir. Vaşinqtonun Qərbi Avropa siyasətinin iki əsası var: 1)<br />

NATO vasitəsilə ABŞ Avropada hərbi qüvvələr saxlamaqla bu<br />

məkanda müəyyən nisbətdə nəzarətə malikdir. Yalnız güclü NATO<br />

ABŞ-la birlikdə Qərb Avropanın milli özünü təsdiqə doğru<br />

irəliləməsinin və iqtisadi, siyasi əməkdaşlığm müasir səviyyəsindən geri<br />

- çəkilmək cəhdlərinin qarşısm ala bilər 2) Amerikan fırmalarmm<br />

fıliallarının fəaliyyəti, yüksək texnologiya mallarmın satışı və<br />

investisiyalar vasitəsilə ABŞ regionun iqtisadi inkişaf pulsunu<br />

tənzimləyir.Lakin bu bir danılmaz faktdır ki, soyuq müharibədən<br />

sonra Köhnə Dünyanın Yeni Dünya ilə əvvəlki həmrəyliyi<br />

zəifləməkdədir. Qərbin müvafiq iki qanadı arasında müəyyən<br />

ziddiyyətli məqamların olmasına baxmayaraq ümumi yanaşmada<br />

ABŞ öz xarici siyasətində Avropa ölkələrinə dair münasibətdə “soft<br />

power” olaraq cıxış edir.<br />

ABŞ-ın xarici siyasətində cənub-qərbi Asiya, geosiyasi adıyla<br />

Yaxın və Orta Şərq son dərəcə mühüm yer tutur.Müvafiq regionu<br />

ABŞ üçün mühüm edən məqamlara rəsmi Vaşinqtonun İsraillə<br />

bağlılığı, regionun dünyadakı ən zəngin enerji ehtiyatlarına və strateji<br />

dəhlizlərə malik olması və bununla Uzaq Şərq, cənubi Asiya,Aİ kimi<br />

regionları nəzarətdə saxlamaq və təsir etmək imkanları<br />

daxildir.Əfqanıstan və İraqın işğalı, İrana qarşı tətbiq olunan<br />

sanksiyalar kimi məsələlər ABŞ-ın region ölkələrinə yönəlik siyasətində<br />

əsasən “hard power” kimi çıxış etdiyinin<br />

göstəricisidir.<br />

ABŞ-ın Uzaq Şərq və Cənubi Asiyaya dair strateji maraq və<br />

məqsədləri özüunəməxsus əhəmiyyət kəsb edir və rəsmi Vaşinqtonun<br />

beynəlxalq təhlükəsizlik konsepsiyasının həyata keçirilməsində<br />

mühüm məqamlardan birini təşkil edir ABŞ-m XXI əsr üçün Şərqi

Asiya ilə bağlı siyasətini sadə formada bu cür ümumibşdirmək olar:<br />

Yaponiyaya təsir imkanlarını saxlamaq və Çinin yüksəlişini ləngitmək,<br />

Çinin gələcəkdə dünya iqtisadi inkişafının mərkəzinə və regionda liderə<br />

çevrilməsinə yol verməmək..ABŞ bu regiona siyasətində “soft power”<br />

kimi çıxış edir.Geopolitik proseslər onu göstərir ki, Uzaq Şərqin və<br />

Cənubi Asiya regionunun ABŞ üçün əhəmiyyəti getdikcə<br />

artmaqdadır. Bu baxımdan Çinin iqtisadi-siyasi baxımdan daha da<br />

güclən məsi və dünyada qlobal güc olmağa idiia etməsi , Koreya<br />

yarımadasında siyasi-hərbi münasibətlərin kəskinləşməsi ,<br />

Hindistanın ABŞ-ın xarici siyasətində mühüm yerlərdən birini<br />

tutması,Yaxın və Orta Şərqdə gedən proseslər və ABŞ-Rusiya<br />

münasibətlərinin inkişafı məsələnin mühüm vektorlarıdır.<br />

Beynəlxalq münasibətlərdə ABŞ-Rusiya münasibətləri xüsusi<br />

yer tutur, qlobal və regional nizamın formalaşmasında bir çox<br />

hallarda həlledici rol oynayır.ABŞ-Rusiya münasibətlərinin<br />

aspektlərinə terrorizmə qarşı birgə mübarizə, Əfqanıstan və İraq<br />

məsələləri, “rəngli inqilablar”,NATO-nun Şərqə doğru genişlənməsi,<br />

raketdən müdafiə sistemləri məsələsi və Cənubi Qafqaz, Xəzər və<br />

Mərkəzi Asiyada regionlarında gedən proseslər daxildir.Rusiya ilə<br />

münasibətlərində Birləşmiş Ştatlər heç bir kəskin hərəkətə imkan<br />

verməyərək əsasən “yumşaq diplomatiyaya” üstünlük verir.<br />

Yuxarıda qeyd olunan bütün məsələlər onu göstərir ki,ABŞ-ın<br />

2001-ci il 11sentyabr terror hadisələrindən sonra həyata keçirilməyə<br />

başlanan geostretegiyasında ənənəvi olaraq Yaxın və Orta Şərq<br />

regionu həlledici yer tutur, Uzaq Şərq və Cənubi Asiya getdikcə daha<br />

böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. Rəsmi Vaşinqton Avropa<br />

ölkələri ilə müttəfiqlik əlaqərini qorumaqla Rusiya kimi böyük güc<br />

sahibini də öz xarici siyasət orbitində saxlamağa çalışır.<br />

Elmi rəhbər: s.e.n. Kərimova N.E.<br />

Yaşar Rzayvev<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

RUSİYA GÜRCÜSTAN MÜHARİBƏSİNİN<br />

AZƏRBAYCANA TƏSİRİ<br />

Rusiya Gürcüstan müaribəsi başladığı ilk gündən Azərbaycan<br />

öz ərazi bütövluyunu bərpa etmək ucun muharibəyə başlayan

Gurcustanı dəstəklədiyini bildirmişdir. Dağlıq Qarabağ munaqişəsi<br />

səbəbi ilə öz ərazisinin 20%-ni itirən Azərbaycan ucun bu muharibənin<br />

nəticələri cox vacib idi. Muharibənin nəticələri Dağlıq Qarabağ<br />

munaqişəsinin həlli istiqamətində Azərbaycanın novbəti strategiyasını<br />

muəyyənləşdirəcəkdi. Gurcustanın muharibə əməliyyatı<br />

muvəffəqiyyətlə nəticələnsə idi, Dağlıq Qarabağ munaqişəsinin həlli<br />

istiqamətində Azərbaycan da bu metoddan istifadə edə bilərdi.<br />

Gurcustanın Azərbaycan ucun əhəmiyyəti yalnız munaqişələrlə<br />

əlaqədar deyil, iki olkə arasında movcud olan iqtisadi munasibətlər<br />

hər iki dovlət ucun həyati əhəmiyyət daşıyır. Zəngin karbohidrogen<br />

ehtiyatlarına sahib Azərbaycan dənizlərə birbaşa cıxışı olmadığı ucun<br />

oz məhsullarını dunya bazarına cıxartmaq ucun Gurcustan<br />

ərazisindən istifadə etməkdədir. Xəritəyə baxdığımız zaman ilk<br />

baxışdan Azərbaycanın karbohidrogen məhsullarının dunya<br />

bazarına cıxarılması ucun Rusiya, İran və Ermənistan kimi dovlətlərin<br />

ərazilərindən istifadə oluna biləcəyi gorsənsə də, xususilə siyasi səbəblər<br />

bu ehtimalların mumkunluyunu hecə endirir. Məhz bu səbəblərdən<br />

cıxış edərək bildirmək olar ki, mustəqil Gurcustanın movcudluğu,<br />

Azərbaycanın mustəqilliyinin təminatı ucun cox vacibdir. Bu<br />

reallıqlar əsas goturulərək Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru xətti, Bakı-<br />

Tbilisi-Ərzurum qaz boru xətti tikilib istifadəyə verilmiş,Bakı –Tbilisi-<br />

Qars dəmir yolu xətti də inşa edilməkdədir.Bundan başqa Azərbaycan<br />

şirkətləri Gurcustana irihəcmli investisiyalar qoymuş və bu<br />

investisiyaların təhlukəsizliyinin qorunması Azərbaycan ucun cox<br />

vacibdir. Qeyd etmək olar ki, Azərbaycan Dovlət Neft Şirkəti SOCAR,<br />

ozunun Gurcustanda SOCAR Georgia adlı şirkətini acmış və bu<br />

olkədə cox iri həcmli layihələr həyata kecirməkdədir. Perspektiv həcmi<br />

20 milyon ton olan Kulevi neft terminalının istifadəyə verilməsi, olkə<br />

daxilində benzindoldurma stansiyalarının acılması, Gurcustanın 29<br />

yerli qaz paylayıcı şəbəkələrinin idarə etməyə goturulməsi SOCAR<br />

Georgia şirkətinin əsas fəaliyyətlərindəndir. Gorunduyu kimi<br />

Azərbaycanın Gurcustanda həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan<br />

kifayət qədər maraqları movcuddur və Gurcustanda ehtimal oluna<br />

biləcək qeyri-sabitlik Azərbaycanın maraqlarına birbaşa təsir<br />

gostərəcəkdir.<br />

Rus-Gurcu muharibəsi başlamadan bir necə gun əvvəl BTC neft<br />

boru xəttinin Turkiyə hissəsində baş verən partlayış nəticəsində bu<br />

marşrutla neft nəqlinin həyata kecirmək mumkun olmamış,

Gurcustanda muharibənin başlaması isə dəmir yolları vasitəsilə<br />

neftin daşınmasına mane olmuşdur.Movcud vəziyyətdə Azərbaycan<br />

kifayət qədər zərərə uğramışdır. Muharibə zamanı Gurcustan<br />

ərazisində yerləşən Azərbaycana aid hec bir infrastruktur birbaşa<br />

hucuma məruz qalmamış və hec bir zərər gorməmişdir. Amma bu<br />

obyektlərin yaxınlığında yerləşən ərazilərin muntəzəm olaraq<br />

bombardmana və atəşə məruz qalması ilə sanki Azərbaycana mesaj<br />

gondərilərək bildirilmişdir ki, əslində Azərbaycanın maraqları<br />

Gurcustanda hec də təhlukəsiz deyil və istənilən vaxt zərər gorə<br />

bilər.Bundan başqa, muharibə bitdikdən bir muddət sonra Turkiyə ilə<br />

Ermənistan arasında yaxınlaşma prosesinin başlaması da məhz bu<br />

muharibənin Azərbaycan ucun yaratmış olduğu mənfi təsir kimi<br />

qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan ərazilərinin Ermənistan tərəfindən işğal<br />

edilməsinə beynəlxalq huququn tələb etdiyi cərcivədə etiraz olaraq onunla<br />

sərhədlərini bağlayan və diplomatik munasibətlər qurmayan Turkiyə,<br />

Rus-Gurcu muharibəsindən sonra bolgədə artan təhlukəsizliyə təhdid<br />

muhitini əsas gətirərək Ermənistanla munasibətlərini normallaşdırmağa<br />

başlamış və hətta bu istiqamətdə iki olkə arasında protokollar da<br />

imzalanmışdır. Formalaşan vəziyyət Azərbaycanla Turkiyə arasında<br />

gərginliyi artırmış, iki olkə arasında movcud olan etimadın gələcəyini<br />

şubhə altına salmışdır.Ermənistanla Turkiyə arasında aparılan<br />

normallaşma prosesinin fiaskoya uğraması Azərbaycanı rahatlatsa<br />

da, adı cəkilən proseslərin gələcəkdə yenidən başlama ehtimalı<br />

narahatlığı artıran səbəblərdəndir.Gorunduyu kimi, Rus-Gurcu<br />

muharibəsi istər birbaşa, istərsə də dolayısilə Azərbaycana təsir etmiş,<br />

onun maraqlarını təhdid etmişdir. Muharibənin nəticələrini nəzərə<br />

alaraq demək olar ki, Gurcustana təsir etməklə<br />

Azərbaycana təsir etmək mumkundur.Bundan başqa bu<br />

muharibə bir daha subut etdi ki, Azərbaycan tərəfindən Dağlıq-Qarabağ<br />

munaqişəsinin hərb yolu ilə həll edilmə variantı elə də asan başa<br />

gəlməyəcək.Belə ki, əgər Azərbaycan oz ərazi butovluyunu hərb yolu ilə<br />

bərpa etmək niyyətinə duşərsə, Rusiyanın Ermənistanla oz arasında<br />

movcud olan Kollektiv Təhlukəsizlik Muqaviləsini əsas goturərək, bu<br />

olkədə movcud olan iki hərbi bazasının imkanlarını səfərbər etməklə<br />

muharibəyə bir başa qoşulması mumkundur.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhməd Ə.

Байрамова Фарида<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПОЛИТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РОССИЙСКО-ГРУЗИНСКОЙ<br />

ПЯТИДНЕВНОЙ ВОЙНЫ<br />

«Пятидневная война» - именно под таким названием в историю<br />

вошла война между Россией и Грузией. США в данной операции<br />

преследовали сразу несколько целей, но если рассматривать военную<br />

составляющую, то Пентагон интересовала оценка эффективности<br />

программы обучения марионеточных армий на пост советском<br />

пространстве. Для РФ поставлена была иная цель, - путем разгрома<br />

грузинской армии укрепить свои позиции в регионе. Войну,<br />

начавшуюся в ночь с 7 на 8 августа, предваряло пятидневное<br />

накаливание обстановки на границе, ещё тогда непризнанной Южной<br />

Осетии.<br />

Как передали информационные агентства в ночь с 7 на 8<br />

августа 2008 г. грузинские войска начали массированный<br />

артиллерийский обстрел столицы Южной Осетии города Цхинвал и<br />

прилегающих районов. Через несколько часов последовал штурм<br />

города силами грузинской бронетехники и пехоты. Официальным<br />

поводом для атаки на Цхинвал, по заявлениям грузинской стороны,<br />

послужило нарушение режима прекращения огня со стороны Южной<br />

Осетии, которая, в свою очередь, утверждает, что первой огонь<br />

открыла Грузия.<br />

8 августа 2008 года к конфликту на стороне Южной Осетии<br />

официально присоединилась Россия в рамках операции по<br />

принуждению грузинской стороны к миру, 9 августа 2008<br />

года присоединилась и Абхазия в рамках соглашения о военной<br />

помощи между членами Содружества непризнанных государств. 12<br />

августа 2008 года Россия официально объявила об успешном<br />

окончании операции по принуждению грузинских властей к миру, 13<br />

августа 2008 года Абхазия официально заявила о завершении<br />

операции по вытеснению грузинских войск из Кодорского ущелья,<br />

после чего активные боевые действия закончились. С 14 августа по<br />

16 августа 2008 года руководителями государств, вовлечённых в<br />

военные действия, был подписан план мирного урегулирования<br />

грузино-южноосетинского конфликта («План Медведева —<br />

Саркози»). Противостояние сторон конфликта приобрело

преимущественно политический и дипломатический характер, в<br />

значительной мере перейдя в сферу международной политики.<br />

Пятидневная война имела геополитические последствия для<br />

всех непосредственно вовлечённых в него сторон. Во-первых, Грузия<br />

оказалась в проигрыше, тем самым, укрепил геополитические<br />

позиции России на Южном Кавказе. Во-вторых, эта война означала<br />

своего рода мессадж для Азербайджана со стороны официальной<br />

Москвы, который хочет освободить свои оккупированные земли. В<br />

третьих, Россия признав незаконные и сепаратистские объединения,<br />

тем самым, присоединилась к тому негативному международноюридическому<br />

прецеденту, который был заложен с признания<br />

Косово со стороны западных стран.<br />

Научный руководитель: доц. Ахмедов А.<br />

Джафаргулиева М.Р.<br />

Бакинский славянский университет<br />

ДЕМОГРАФИЧЕСКИЕ КРИЗИСЫ В РОССИИ И ИХ<br />

ОСНОВНЫЕ ЧЕРТЫ<br />

XX в. запомнился России рядом демо-графических кризисов,<br />

которые имели трудно-преодолимые последствия количественного и<br />

качественного характера. Первый демографический кризис (1914 —<br />

середина 1920-х гг.) включает период Первой мировой войны<br />

(1914—1918 гг.), со-бытия 1917 г., Гражданской войны,<br />

интервенции, эпидемий и голода 1921—1922 гг., первой волны<br />

эмиграции из России в XX в. Только за 1914—1920 гг. численность<br />

населения сократи-лась на 2 млн. человек, так как размер<br />

естественного численного при-бавления населения (естественного<br />

прироста) в 5 млн. человек был мень-ше отрицательного размера (7<br />

млн. человек) убыли населения (превышение числа убывших из<br />

России над числом приехавших в нее, в том числе за счет первой<br />

волны эмиграции в XX в., погибших в период восстаний, революции,<br />

событий на фронтах, в тылу, жертв карательных операций). С учетом<br />

неиз-бежного снижения рождаемости суммарные демографические<br />

потери за 1914—1922 гг. составили 12—18 млн. человек. После<br />

оконча-ния Гражданской войны численность населения в России<br />

начала быстро расти.<br />

Второй демографический кризис (конец 1920-х - первая

поло-ви-на 1930-х гг.), характеризующийся прекращением, так<br />

называемой, политики НЭПа, началом масштабной<br />

индустриализации и коллек-ти-ви-зации, ошибками в социальной<br />

политике, развернутой «кампанией раскулачивания» и выселения<br />

«социально-опасных элементов общества», а также репрессиями,<br />

голодом в начале 1930-х гг. определил демографические потери на<br />

уровне около 5—6,5 млн. человек.<br />

Третий демографический кризис (1941—1945 гг.) был вызван<br />

событиями Великой Отечественной войны, в результате чего за<br />

1940— 1946 гг., хотя и имел место положительный размер<br />

естественного прироста в 6 млн. человек, размер «неестественной»<br />

убыли был гораздо больше — не менее 18 млн. человек (число<br />

убитых, пропавших без вести, погибших на фронте, в плену, в тылу),<br />

что определило об-щее сокращение численности населения на 12<br />

млн. человек. С учетом неизбежного снижения рождаемости<br />

суммарные демографиче-ские потери оцениваются в 21—24 млн.<br />

человек.<br />

Четвертый демографический кризис (с начала 90-х гг.) был<br />

вызван необоснованной с научных позиций, без строгой разработки<br />

эконо-мических и политических рычагов, кампанией перестройки,<br />

которая развернулась в 1985—1986 гг., началом рыночных<br />

преобразований с 1992 г. и т.д. Недоработки и ошибки в принятии<br />

ответственных поли-тических и экономических решений и ряд<br />

субъективных обстоя-тельств определили резкое ухудшение условий<br />

и результатов развития национальной экономики с неизбежным<br />

резким падени-ем уровня жизни и благосостояния россиян. В итоге с<br />

1992—1993 гг. численность населения России стала сокращаться,<br />

масштабы депопуляции страны приняли угрожающие размеры,<br />

обеспе-чение демографической безопасности приобрело особую<br />

актуальность. В 2000 г. была создана общественная организация<br />

«Лига борьбы с депопуляцией в России», во главе которой стояли<br />

вид-ные отечественные демографы, географы, философы. Нынешнее<br />

– четвертое после 1913 года – сокращение населения России сильно<br />

отличается от трех предыдущих, вызванных острейшими<br />

социальными потрясениями. Современная демографическая<br />

ситу-ация характеризуется следующими проблематичными<br />

аспектами: 1) сокращением численности на-селения страны; 2)<br />

старением населения; 3) сокращением продолжительности жиз-ни; 4)

изменени-ем миграционных потоков в условиях отсутствия<br />

действенной госу-дарственной миграционной политики; 5)<br />

неравномерным раз-мещением жителей по территории страны; 6)<br />

обострением терри-ториальных и социально-экономических проблем<br />

в городских и сельских поселениях; 8) ростом уровня безработицы и<br />

т.д.<br />

Россия теряет свое место в мировой демографической<br />

иерархии. К началу XXI столетия её доля не превышает 2,4 %<br />

мирового населения. К примеру, в 1913-м году Российская империя<br />

уступала по численности населения только Китаю и Индии. По<br />

данным переписи населения 2010 года, страна (около 140<br />

млн.человек) находится на 9-м месте в мире по численности<br />

населения: с первого по восьмое места занимают Китай, Индия,<br />

США, Индонезия, Бразилия, Пакистан, Бангладеш, Нигерия. При<br />

этом Россия занимает почти 11,4 % мировой суши – это самая<br />

большая, богатая природными ресурсами, но слабозаселенная страна<br />

в мире, которая соседствует с густонаселенными государствами.<br />

Научный руководитель: доц. Гурбанов Т.Р.<br />

Рзаев О.В.<br />

Бакинский славянский университет<br />

ЭЛЕКТРОННОЕ ПРАВИТЕЛЬСТВО –<br />

ПУТЬ К ПРЯМОЙ ДЕМОКРАТИИ<br />

Очевидные успехи по использованию интернет-технологий в<br />

качестве инструмента политической коммуникации привели к<br />

возникновению идеи создания на базе Интернета и других<br />

современных информационных технологий электронного<br />

правитель-ства. Электронная демократия сейчас находится в<br />

начальной стадии своего развития. Она открывает широкие<br />

возможности доступа граждан к демократическим процедурам,<br />

расширению гражданского участия в принятии решений, а также<br />

способствует развитию прозрачности и подотчетности власти<br />

обществу.<br />

Одной из основных проблем, которую требуется решить для<br />

развития электронной демократии – это проблема идентификации<br />

граждан. Для безопасного проведения выборов или иного<br />

взаимодействия между гражданами и правительством, граждане

должны иметь возможность идентифицировать себя, причем<br />

идентификация должна обеспечивать сохранность персональных<br />

данных и должна давать возможность участвовать, например, в<br />

обсуждениях в Интернете. В Великобритании, например, для<br />

решения этой проблемы собираются ввести национальную<br />

идентификационную карту.<br />

Существуют возражения прямой электронной демократии,<br />

которые связаны, прежде всего, с тем, что кто-то имеет доступ к<br />

инфраструктуре сетевой демократии (Интернет, мобильная связь…),<br />

а кто-то не имеет. Также следует отметить проблемы как<br />

неспособн-ость поддерживать новые инициативы или защитить от<br />

кражи персональных данных, от перегруженности информацией и<br />

вандализма.<br />

Электронное правительство не является дополнением или<br />

аналогом традиционного правительства, а лишь определяет новый<br />

способ взаимодействия на основе активного использования<br />

информационно-коммуникационных технологий (ИКТ) в целях<br />

повышения эффективности предоставления государственных услуг.<br />

В странах Западной Европы, где электронное правительство<br />

находится на высшем уровне, данный процесс начался еще с<br />

момента подписания Маастрихтского Договора. Значительные<br />

усилия были предприняты в первую очередь для облегчения доступа<br />

к документам политических институтов. В частности, еще в феврале<br />

1994 Европейская Комиссия приняла решение об общественном<br />

доступе к своим документам. В Амстердамском Договоре важность<br />

проблемы открытости европейских органов власти также получила<br />

закрепление. В документе говорится о необходимости обеспечения<br />

прозрачности деятельности европейских институтов. В<br />

Амстердам-ский договор была также включена новая статья, в<br />

которой устанавливается, что любой гражданин Европейского союза,<br />

любое физическое или юридическое лицо, официально проводящее<br />

свою деятельность в любой из стран Евросоюза, имеет право на<br />

доступ к документам европейских институтов власти (Парламента,<br />

Совета Европы и Комиссии). С позиции принципа прозрачности<br />

Амстердамский Договор является новым этапом в процессе<br />

формирования более тесного объединения европейцев, когда<br />

государственные решения становятся максимально открытыми и<br />

максимально доступными для всех граждан.

Научный руководитель: доц. Ахмедов А.<br />

Rəcəbova Aytac<br />

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji <strong>Universiteti</strong><br />

MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ ENERJİ SAHƏSİNDƏKİ<br />

NƏALİYYƏTLƏRİMİZ<br />

Ulu öndərimiz Heydər Əliyev qeyd etmişdir ki:”Azərbaycanın<br />

neft və qaz sərvətlərinə malik olması,bizim xalqımızın xoşbəxtliyidir<br />

və bu gun ьзьn,gələcək üçün,xalqımızın yaxşı yaşaması üçün,ölkənin<br />

inkiєaf etməsi uзьn ən əsas amildir”<br />

Azərbaycan Respublikası 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyini bərpa<br />

etdikdən sonra iqtisadi sahədə öz suveren hüquqlarını<br />

gerçəkləєdirməyə başlamışdır. Müstəqillik dövründən bu günə kimi<br />

ölkədə mövcud iqtisadi inkişafı iki əsas mərhələyə- birincisi 1991-1995-<br />

ci illəri əhatə edən iqtisadi xaos və ya tənəzzül dövrü,ikincisi, 1996-cı<br />

ildən baєlayaraq davam edən makroiqtisadi sabitlik və dinamik iqtisadi<br />

inkiєaf dцvrь.<br />

Azərbaycan neft sənayesi özünün 150 illik tarixi ərzində böyük<br />

inkiєaf yolu keзmiєdir. Lakin,Azərbaycan xalqı yalnız XX əsrin<br />

sonralarında müstəqillik qazandıqdan sonra bu sərvətlərdən tam<br />

bəhrələnmək imkanı qazanmışdır. Belə bir єəraitdə maliyyə vəsaitinin<br />

məhdudluğu xarici єirkətlərin və investorların cəlb olunmasını strateji<br />

zərurətə зevirmiєdi.<br />

Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra neft müqaviləsi üzrə<br />

müzakirələrə, danışıqlara faktiki olaraq yenidən başlandı 1994-cü<br />

ilin sentyabrın 20-də Gülüstan sarayında 8 ölkə (Azərbaycan,<br />

Türkiyə, ABЄ, RF, İngiltərə, Yaponiya, SƏƏ, Norveз) 30 il mьddətində<br />

dünya neft tarixinə ’’Əsrin müqaviləsi’’ adı ilə dьєmьє beynəlxaq neft<br />

kontraktı imzalandı.Müqavilənin єərtlərinə əsasən 30 il müddətində 550<br />

milyon ton neft və 55 milyard m3 ton qaz əldə edilməlidir. 1995-ci il<br />

noyabrın 10-da’’ARDNЄ Qarabağ’’ neft strukturu üzrə ’’Pennzoyl’’,<br />

’’Acip’’ və ’’LUKoyl’’ єirkətləri ilə1996-cı il iyunun 4-də yüksək<br />

perspektivli ’’Єahdəniz’’ yatağının birgə iєlənməsi haqqında<br />

’’LUKoyl’’, ’’Bİ-Pİ’’, ’’Statoyl’’, ’’Elf Akiten’’ şirkətləri ilə müqavilə<br />

imzalandı.1999-cu il aprelin 17-də Bakı-Supsa neft kəməri istismara<br />

vermiєdir. Azərbaycan nefti ilk dəfə Supsa vasitəsi ilə qarışıqsız şəkildə<br />

dünya bazarına çıxmışdır.Ötən dövrdə H.Əliyevin bilavasitə iştirakı

ilə dünya ölkələrinin neft єirkətləri ilə 21 neft sazişi imzalanmışdır.<br />

Bu gün həmin saziєlərin həyata keзirilməsində dünyanın 14 ölkəsinin<br />

32 neft єirkəti iєtirak edir.<br />

Bakı-Ceyhan neft kəməri 2006-cı il 13iyulda Azərbaycan,Gьrcьstan və<br />

Tьrkiyə prezidentlərinin iєtirakilə imzalanmışdır.. Təbiidir ki, Bakı-<br />

Ceyhan neft və Xəzər qaz kəmərlərinin təkcə iqtisadi yox, həmзinin<br />

siyasi əhəmiyyəti də vardır. BTC xətti dünya iqtisadiyyyatını hər il 50-<br />

60 milyon neft resursu ilə təmin edəcəkdir.2010-ci il oktyabrın 25-də<br />

imzalanan lahiyəyə əsasən Azərbaycan mənєəli qazının Türkiyə vasitəsilə<br />

tranziti XX əsrin ən bцyьk nəaliyytlərindən biri,bundan əlavə<br />

respublikamız Qafqazın ikinci bцyьk цlkəsi olan Gürcüstanı<br />

yanacaq və qaz enerjisi ilə təmin edir. Qətiyyət və iftixar hissi ilə demək<br />

olar ki,milli neft siyasətinin qurucusu mцhtərəm Heydər Əliyevin ərsəyə<br />

gətirdiyi strategiyanın gerçəkləєməsi taktikasını bu gun İlham Əliyev<br />

єəxsiyyəti uğurla davam etdirir.<br />

Elmi rəhbər :dos.R.Ə.Əliyev<br />

İradə Xəlilli<br />

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji <strong>Universiteti</strong><br />

HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN<br />

İNKİŞAFINDA ROLU<br />

Çıxışımı Heydər Əliyevin tez-tez istifadə etdiyi.sözləri ilə<br />

baєlamaq istərdim: “Mən Azərbaycanli olmağımla həmiєə fəxr etmiєəm<br />

və indi də fəxr edirəm.” Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətinin qurucusu,<br />

ərazi bütövlüyümüzün, milli-mənəvi dəyərlərimizin qarantı, xilaskarlıq<br />

missiyasını uğurla gerçəkləєdirən tarixi єəxsiyyətdir. Heydər Əliyevin<br />

Azərbaycan xalqının müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü, inkişafı naminə<br />

apardığı mübarizə gələcək nəsillər ьзьn bir nьmunədir.Ömrünün 50<br />

ilədən зoxunu Azərbaycan xalqının taleyi ilə sıx bağlı olan, mədəniyyətimizdə,<br />

səhiyyəmizdə və digər sahələrdə misli görünməyən iєlər<br />

etdiyini heç vaxt unutmayacağıq.Heydər Əliyev цzь єəxsiyyət kimi<br />

tarixi hadisədir. Tarix єəxsiyyəti yaradır, bu cür şəxsiyyətlər isə tarixi.<br />

Sokrat deyir: “Dahilər müzakirə olunmur, öyrənilir.”Siyasətdə<br />

müdriklik, dövlət idarəзiliyində ustalıq bu siyasətin ana xəttini təєkil<br />

edir. Azərbaycanın Avropa Şurasına tam hüquqlu üzv qəbul edilməsi<br />

ilə əlaqədar Strasburqda keзirilən təntənəli mərasimdə Azərbaycan<br />

prezidenti cənab H. Əliyevin tarixi çıxışı, həmin mərasimdə dövlət

müstəqilliyimizin rəmzi olan ьзrəngli bayrağımızın möhtəєəm<br />

prezidentimiz tərəfindən Avropa Şurasının sarayı qarşısında<br />

qaldırılması XXI əsr milli tariximizin yaddaqalan səhifələrindəndir.<br />

Avropa Şurasına tam hüquqlu üzv olan müstəqil Azərbaycan XXI<br />

əsrdə Avropa ilə bütün sahələrdə, o cümlədən təhsil, elm və mədəniyyət<br />

sahəsində sıx əməkdaşlıq saxlayır. Belə bir tarixi məqamı da<br />

xatırlamaq lazımdır ki, XXI əsr YUNESKO tərəfindən “ Təhsil əsri ”<br />

elan olunub.Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin respublikaya<br />

rəhbərlik etdiyi müddət ərzində Azərbaycanın iqtisadi və mədəni<br />

həyatında xüsusən də təhsil, elm və mədəniyyət sahəsində dirзəliє baє<br />

verdi.Cəmiyyət və dövlətin inkişafı həmin dövlətin təhsilinin<br />

inkişafından asılıdır. Heydər Əliyev Azərbaycan təhsilinin inkişafına<br />

xüsusi diqqət yetirmiє, təhsillə bağlı bir sıra qəti qərarlar vermiєdir. Ulu<br />

цndərimiz təhsilin Azərbaycan cəmiyyətinin inkişafındakı rolundan<br />

danışarkən demiєdir: “Bu təhsil sisteminin nə qədər dəyərli olduğunu<br />

ondan görmək olar ki, Azərbaycanda yüksək savada, biliyə, ixtisasa,<br />

yüksək elmə malik insanlar var və onlar cəmiyyətin зox hissəsini təєkil<br />

edir. Əgər bunlar olmasaydı, Azərbaycanın iqtisadiyyatı belə güclü<br />

ola bilməzdi.”Heydər Əliyevin milli tərbiyə haqqında fikirlərində vətənə<br />

sevgisi xüsusi yer tutur. Prezidentimiz xalqa müraciətində<br />

gənclərimizin tərbiyəsindən danışarkən demiєdir: “Gərək hər bir insan,<br />

xüsusən gənc nəsil müstəqilliyin nə qədər müqəddəs olduğunu bütün<br />

varlığı ilə dərk etsin.” Gənclərimizin milli ruhda, milli-mənəvi dəyərlər<br />

əsasında tərbiyələndirilməsini vacib sayan cənab Heydər Əliyev<br />

göstərir ki, gənclərimiz tariximizi yaxşı bilməlidir. Tarixini yaxşı<br />

bilməyən gənc vətənpərvər ola bilməz. Heydər Əliyevin milli tarixin<br />

tədrisi ilə bağlı göstəriєləri əsas tutularaq milli tariximizin bütün təhsil<br />

müəssisələrində tədris olunmasını təmin etmək məqsədilə yeni<br />

“Azərbaycan tarixi ” dərsliklərinin hazırlanması ön plana<br />

çəkildi.Təhsilin dövlət və cəmiyyət həyatının mühüm sahəsi olduğunu<br />

dərindən bilən cənab H. Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə gəliєinin ilk<br />

gьnьndən onun inkişafına qayğını ön plana çəkdi.Ümummilli<br />

liderimizin diqqət və qayğısı nəticəsində ölkədə “Gənc istedadlar<br />

fondu“ yaradıldı. İndi də Azərbaycan gənclərinin səsi dünyanın<br />

müxtəlif ölkələrindəki beynəlxalq fənn olimpiadalarından<br />

gəlir.Azərbaycan təkcə təhsil sahəsində yox, cəmiyyətin digər sahələrində<br />

də Avropaya inteqrasiya etməkdədir. Azərbaycan cəmiyyətinin əldə etdiyi<br />

bütün nailiyyətlər Heydər Əliyevin müdrik dövlət başçısı kimi yeritdiyi

daxili və xarici siyasətin nəticəsidir.<br />

“Biz həmiєə Onunla fəxr etmiєik indi də fəxr edirik.”<br />

Elmi rəhbər: b/m Ağayeva Sevda<br />

II BÖLMƏ:<br />

ÜMUMAVROPA TƏHLÜKƏSİZLİYİ<br />

(Rəhbər: prof.O.Əliyev, dos.S.Məmmədov, tələbə T.Süleyman)<br />

Ukrayna mədəniyyət mərkəzi<br />

ÜMUMAVROPA TƏHLÜKƏSİZLİYİ<br />

Şahbazov Fuad<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Avropanın təhlükəsizlik və müdafiə siyasətinin başlanğıcı kimi<br />

1998-ci il Fransa və Böyük Britaniya arasında Sen-Maloda<br />

imzalanan müqaviləni hesab etmək olar. Avropanın təhlükəsizlik və<br />

müdafiə siyasəti (CSDP, Common Security and Defence Policy) –<br />

Avropa Birliyinin xarici cə daxili siyasətinin təhlükəsizliyini təşkil edir<br />

və onun ayrılmaz hissəsi kimi başa düşülür. (CFSP, Common<br />

Foreign and Security Policy). Avropada vahid təhlükəsizlik sistemi AB-yə<br />

üzv ölkələrin sivil və hərbi güclərindən operativ məqsədlər üçün istifadə<br />

etmək imkanı verir. AB-nin siyasətinin əsas məqsədi : Sülhü<br />

möhkəmlətmək,təhlükəsizliyi təmin etmək və beynəlxalq vəziyyəti stabil<br />

tutmaq.<br />

2000-ci ilin mart ayında AB-nin “Xarici siyasət və Təhlükəsizlik<br />

Komitəsi” işinə başladı.Məqsəd – təhlükəsizlik sahəsində alınan<br />

tədbirləri gücləndirmək və onların strateji dəyərləndirilməsi idi. Avropa<br />

Birliyi təhlükəsizlik sahəsində NATO ilə sıx əməkdaşlıq edir.Bununla<br />

da demək olar ki, NATO Avropada kollektiv təhlükəsizliyə görə<br />

məsuliyyət daşıyır.Bu gün də demək olar ki,AB və NATO təhlükəsizlik<br />

sahəsində bir birini tamamlayır.<br />

1999-cu ildə Vaşinqtonda NATO və AB nümayəndələrinin zirvə<br />

görüşü keçirildi.Görüşdə NATO nümayəndələri Avropada<br />

təhlükəsizliyi təmin etməyi özlərinə borc hesab etdiklərini bildirdilər və<br />

Amsterdam müqaviləsinin hər iki qurum arasında qarşılıqlı fəaliyyəti<br />

üçün əhəmiyyətini izah etdi.<br />

AB və NATO arasında 2002-ci ildə “Berlin plyus” müqaviləsi

imzalandı.Müqavilə Avropaya böhran anlarında NATO hərbi<br />

vasitələrindən istifadə etmək hüququ verirdi.<br />

Bu gün Avropa Birliyinin təhlükəsizlik sahəsinin potensial<br />

inkişafı Avropa vahid strategiyasına əsaslanır.Bu gün Avropa<br />

təhlükəsizliyinə təhdidlər : Kütləvi ölüm silahının yayılması,beynəlxalq<br />

terrorizm,enerji təhlükəsizliyi,iqlim dəyişikliyi (qloballaşma).<br />

Avropa təhlükəsizliyinin əsas şüarı : Sabahkı təhlükə üçün<br />

sabaha artıq tam hazır olmaq,bu gün isə dünənki təhlükəyə hazır<br />

olmaq lazımdır.Avropa təhlükəsizliyi sahəsində qəbul edilmiş ən<br />

önəmli sənədlərdən biri 2008-ci ildə təsdiq edildi.Sənəd 25 il ərzində AB<br />

təhülkəsizlik sisteminin daha təkmilləşdirilməsini və vahid əlaqə<br />

sisteminin qurulmasını nəzərdə tutur.<br />

Elmi rəhbər: b/ müəl. Həsənov F.<br />

Dəmirova Nemət<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPA BİRLİYİNİN REGİONAL<br />

TƏHLÜKƏSİZLİK SİSTEMİNDƏ ROLU<br />

1951-ci ildə Parisdə toplaşan Almaniya, Belçika, Fransa,<br />

İtaliya, Lüksemburq və Hollandiya liderləri “Avropa Kömür və<br />

Polad birliyi” adlanan qurum yaradırlar. Avropa Birliyinin<br />

inkişafında ən önəmli hadisə 1992-ci ildə 12 dövlətin iştirakı ilə<br />

Maastrixt müqaviləsinin imzalanması olmuşdur. AB iqtisadi birlik<br />

olmaqla yanaşı, eyni zamanda siyasi quruma çevrilir. Birliyin<br />

siyasi cəhətdən formalaşması Maastrixt müqaviləsinə “ikinci<br />

sütun”un (Ortaq xarici və təhlükəsizlik siyasəti) daxil edilməsilə yeni<br />

güclü impuls qazandı. AB-nə inteqrasiyada məqsəd özlərinin<br />

amerikan tərəfdaşlarına qarşı dura bilmək və SSRİ-nin hərbi<br />

qüdrəti qarşısında dayana bilmək idi.<br />

Avropa liderlərinin beynəlxalq səhnədəki fəaliyyətləri<br />

göstərir ki, onlar bir çox hallarda xarici siyasətdə kollektivlik<br />

prinsipi əvəzinə ənənəvi (milli) davranış xəttinə üstünlük verirlər.<br />

Məsələn, 40-cı illərin sonu - 60-cı illərdə Avropada fikir<br />

ayrılıqları qitənin hərbi-siyasi birləşməsi planlarının iflasına gətirib<br />

çıxardı. Bu fikir ayrılığnı aradan qaldırmaq üçün hərbi sahədə<br />

əməkdaşlığa ehtiyac duyulurdu. Bunun nəticəsində 1947-ci il<br />

martın 4-də müharibədən sonra ilk ingilis- fransız ittifaq<br />

müqaviləsi – “Dünkerk paktı” imzalandı. 1981-ci ildə<br />

Almaniya və İtaliya xarici işlər nazirləri Genşer və Kolombonun<br />

təşəbbüsü ilə Vahid Avropa Aktı hazırlandı və qəbul olundu. Bu

sənəd 1987-ci il iyulun 1-də qüvvəyə mindi. VAA qeri-formal<br />

razılaşmalar əsasında həyata keçirilən üzv dövlətlərin xarici<br />

siyasət fəaliyyətlərinin koordinasiyasını hüquqi cəhətdən<br />

rəsmiləşdirdi.<br />

1992-ci il Maastrixt müqaviləsilə AB-nin 3 sütunu (birliyin<br />

iqtisadi istiqaməti ; Ortaq xarici və təhlükəsizlik siyasəti; ədliyyə və<br />

daxili işlər.) müəyyənləşdi. OXTS-nin fəaliyyət sahəsinin<br />

genişlənməsi-nin əsas səbəblərindən biri Cənub-Şərqi Avropada,<br />

konkret olaraq keçmiş Yuqoslaviyada baş verən münaqişələr və<br />

müharibələr oldu. Bu regiondakı hadisə-lərdə əhəmiyyətli dərəcədə<br />

iştirak etməsinə baxmayaraq, AB nə sülhü qoruya bildi , nə də<br />

Birliyin sabitliyinə təhlükə yaradan münaqişəni nizamlaya bildi.<br />

Bundan sonra müdafiə siyasəti OXTS-nin tərkib hissəsinə çevrildi.<br />

Siyasi leksikona “ortaq müdafiə” anlayışı daxil edildi və AB-nin<br />

silahlı qüvvələrinin yaradılmasına qərar verildi. OXST-nin tərkib<br />

hissəsi hesab olunan Ortaq təhlükəsizlik və müdafiə siyasəti bir sıra<br />

missiyalar (tərkisilah əməliyyatları; humanitar və evakuasiya<br />

missiyaları; məsləhət və hərbi yardım göstərilməsilə bağlı<br />

missiyaları; münaqişələrin qarşısının alınması və sülhün<br />

qorunması üzrə missiyalar) həyata kecirir. Xüsusilə Fransa və<br />

Almaniya OXTS-nin bu istiqamətdə inkişafına təkid edirdilər. 1999-<br />

cu ildə Kölndə və Helsinkidə keçirilən sammitlər zamanı mühüm<br />

qərarlar qəbul olundu. Birincisi OXST üzrə Ali nümayəndə vəzifəsi<br />

təsis olundu. Bu vəzifəyə NATO-nun keçmiş baş katibi Xavyer<br />

Solana təyin olundu . İkincisi OXTS sahəsin-də praktik fəaliyyət<br />

göstərən daimi siyasi və hərbi orqanlar yaradıldı; Siyasi və<br />

Təhlükəsiz-lik komitəsi, Avropa Birliyinin Hərbi Komitəsi, Avropa<br />

Birliyinin Baş qərargahı. 2009-cu il Lissabon müqaviləsilə Avropa<br />

Birliyinin sədri və Xarici işlər və təhlükəsizilik siyasəti üzrə Ali<br />

nümayəndə vəzifəsi təsis olundu. Bu addımlar AB-nin regional<br />

təhlükəsizlik sistemində mövqelərinin güclənməsinə xidmət edir.<br />

Elmi rəhbər: b/ müəl. Həsənov F.<br />

Cəfərli Vüsal<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN QƏRB TƏHLÜKƏSİZLİK SİSTEMİNƏ<br />

İNTEQRASIYASI: AZƏRBAYCAN-NATO ƏLAQƏLƏRİ<br />

Azərbaycanla NATO arasında qarşılıqlı münasibətlərin ilk təzahürləri<br />

1992-ci ilin oktyabrında özünü göstərdi. O zaman suveren

dövlətimizin nümayəndə heyəti NATO üzvü olan ölkələrin Türkiyədə<br />

təşkil olunmuş seminarında iştirak edirdi.<br />

1994-cü ilə qədər Azərbaycan-NATO münasibətləri demək olar<br />

ki, epizodik və səthi xarakter daşıyırdı. Lakin getdikcə ərazisində<br />

separatçı qüvvələrin ciddi hərbi əməliyyatlar keçirdiyi, torpaqlarının<br />

20%-nin Ermənistan hərbi birləşmələri tərəfindən işğal edildiyi<br />

Azərbaycannın qüdrətli beynəlxalq təşkilatlarla, xüsusən NATO ilə<br />

əməkdaşlığa daha böyük ehtiyacı hiss edilirdi.<br />

Əvvəla, Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həll olunmasında,<br />

respublikamızın işğal edilmiş torpaqlarının azad edilməsində, 1<br />

milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünün öz doğma yurdlarına<br />

dönməsində NATO kimi nüfuzlu təşkilatın böyük rol oynaya biləcəyi<br />

inkaredilməz faktdır.<br />

Digər tərəfdən, NATO ilə əməkdaşlıq çərçivəsində respublikamız<br />

Qafqaz regionunda strateji balans və təhlükəsizlik sistemi yaratmaq,<br />

münaqişəli məsələləri beynəlxalq hüquq normalarına uyğun həll<br />

etmək, Azərbaycanın müstəqillik və təhlükəsizlik məsələlərinin həllində<br />

NATO-nun geniş nüfuzundan istifadə etmək imkanı da əldə edir.<br />

Azərbaycan Prezidenti H. Əliyev 1994-cü ildə NATO-nun<br />

beynəlxalq münasibətlərdə yeni rolunu və dünya siyasətində yeni<br />

meylləri nəzərə alıb, NATO proqramında iştirak etmək haqqında<br />

prinsipial qərar çıxardı. Belə ki, 1994-cü il mayın 4-də Azərbaycan<br />

“Sülh naminə tərəfdaşlığın” çərçivə sənədini imzaladı.<br />

Azərbaycan dövləti ümid edir ki, NATO-nun “Sülh naminə<br />

tərəfdaşlıq” proqramında iştirak etmək ona Ermənistan-Azərbaycan<br />

münaqişəsinin ədalətlə, dincliklə dayandırılmasına, işğal olunmuş<br />

Azərbaycan ərazilərinin azad edilməsinə, müharibənin bütün<br />

nəticələrinin aradan qaldırılmasına nail olmağa imkan verəcəkdir.<br />

Çünki NATO üzvü olan dövlətlər hər hansı ölkənin sərhədlərinin silah<br />

gücünə dəyişdirilməsini yolverilməz sayırlar.<br />

NATO və Azərbaycan arasında qarşılıqlı münasibətlər 1994-<br />

cü ilin iyununda Azərbaycan nümayəndə heyətinin Şimali Atlantika<br />

Əməkdaşlığı Şurasının sessiyasında iştirakı ilə bir qədər də inkişaf<br />

etdirilmişdir. Səfər zamanı Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və<br />

onun nəticələri haqqında geniş məlumat verilmiş və bu problem qəbul<br />

olunmuş bəyanatın “Regional münaqişələr” hissəsində öz əksini<br />

tapmışdır.<br />

1996-cı il aprelin 22-də Azərbaycan Respublikası və Aİ

arasında tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq haqqında müqavilənin<br />

imzalanmasının NATO ilə əlaqələrin dərinləşməsində çox böyük<br />

əhəmiyyəti olmuşdur.<br />

1997-ci ilin əvvəlində NATO baş katibinin Bakıya səfəri NATO-<br />

Azərbaycan əlaqələrinə xüsusi təkan verdi və NATO-nun ölkəmizlə<br />

bağlı niyyətlərinin ciddi olduğunu sübut etdi. H. Solana səfər<br />

ərəfəsində jurnalistlər qarşısında bəyan etmişdir ki, Azərbaycan<br />

Prezidenti ilə görüş zamanı Dağlıq Qarabağ probleminin həlli<br />

yollarının araşdırılmasına səy göstəriləcək.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əliyeva V.<br />

Зейналова Айла<br />

Бакинский славянский университет<br />

ОБСЕ − АЗЕРБАЙДЖАН<br />

30-го января 1992 года Азербайджан был принят членом СБСЕ<br />

(с 1-го января 1995 года ОБСЕ). Надо отметить, что СБСЕ была<br />

первой Европейской организацией, куда входил Азербайджан.<br />

Начиная с февраля 1992 года, армяно-азербайджанский<br />

конфликт в соответствии с принципами СБСЕ превратился в объект<br />

внимания членов-государств этой организации. С этой целью в<br />

середине февраля первая специальная миссия СБСЕ побывала в<br />

Азербайджане.<br />

27-28-го февраля на заседании Комитета Высших<br />

Должностных Лиц (КВДЛ) СБСЕ впервые были проведены<br />

обсуждения по армяно-азербайджанскому конфликту. В документе,<br />

где подтверждается принадлежность Нагорного Карабаха<br />

Азербай-джан-ской Республике, нашло свое отражение призыв к<br />

мирному регулированию конфликта при условии без изменения<br />

границ.<br />

24-го марта 1992 года на первой дополнительной встрече<br />

Совета Министров Иностранных Дел (СМИД) СБСЕ было<br />

обсуждено положение в Нагорном Карабахе. На встрече было<br />

принято решение о созыве Минской конференции по мирному<br />

урегулированию армяно-азербайджанского конфликта.<br />

8-10-го июня 1992 года Азербайджан впервые участвовал на<br />

Саммите СБСЕ, который проводился в Хельсинки, и подписал его

документы.<br />

20-го декабря 1993 года Азербайджан присоединился к<br />

Парижской Хартии СБСЕ.<br />

5-6-го декабря 1994 года был проведен Будапештский саммит<br />

ОБСЕ. В результате Будапештского саммита с 1-го января 1995 года<br />

СБСЕ превратилась в общеевропейскую организацию – ОБСЕ,<br />

которая определяет правила цивилизованного совместного<br />

проживания новой Европы, обеспечивает защиту мира, демократию<br />

и права человека, осуществляет безопасность и принципы<br />

взаимовыгодного сотрудничества стран-членов и имеет механизмы<br />

самоуправления.<br />

В Будапештском Саммите впервые было решено создать<br />

миротворческие силы, способные в рамках ОБСЕ участвовать в<br />

мероприятиях Европейской безопасности, и отправить их в зоны<br />

конфликтов. Государства-члены пришли к согласию об отправке<br />

первых миротворческих многонациональных военных частей в<br />

Нагорно-Карабахский регион под руководством ОБСЕ. Кроме этого,<br />

в Будапеште в рамках Минского процесса был учрежден институт<br />

совместного председательства. Конкретным итогом работы<br />

Будапештского саммита по армяно-азербайджанскому конфликту<br />

является принятие резолюции под названием «Усиление<br />

деятельности ОБСЕ в связи с Нагорно-Карабахским конфликтом».<br />

По результатам Будапештского Саммита 20-го января 1994<br />

года в Вене была учреждена Группа планирования Высокой Степени<br />

(ГПВС), состоящая из военных представителей, назначенных<br />

странами-членами по армяно-азербайджанскому конфликту.<br />

Научный руководитель: преп. Садыхзаде О.<br />

Ayazov Pərvin<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

QƏRBDƏ QLOBAL HƏRBİ PROBLEMLƏRƏ NƏZƏRİ<br />

YANAŞMA<br />

Roma klubunun ilk prezidenti olmuş A. Peççei dünya<br />

miqyasında hərb amilinin rolunu qiymətləndirərək qeyd edirdi ki,<br />

planetimizdə hərbi arsenal artacaq, daha da dağıdıcı olacaq. Belə bir<br />

situasiyanın yaranması təhlükələr törədəcək. O, müharibə və sülh<br />

problemlərini dünyanın 1 saylı məsələsi hesab edərək başqa alimlər

kimi öz narahatlığını ifadə etmişdir. Fransız filosofu Q.Butulya<br />

yazırdı kı, XVIII əsrdə kralların oyunu olan müharibə indi faciəyə,<br />

sabah isə dəhşətə çevriləcək. İnsanlar arasında müharibələr, hərbi<br />

toqquşmaların olması qaçılmaz surətdə təbii mühitə - biosferaya,<br />

yaşadığımız dünyaya qarşı çevrilir. İndi nüvə təhlükəsi ekoloji<br />

təhlükəni qabaqlayıb. ABŞ-ın Ümumdünya Düzümü İnstitutunun<br />

nəşrlərindən biri olan “ Milli təhlükəsizliyin yenidən qiymətləndirilməsi”<br />

adlı əsərində deyilir ki, indiki dövrdə təhlükə qorxusu dövlətlərarası<br />

münasibətlərdən deyil, insanla təbiət arasındakı münasibətlərdən<br />

yaranır. İnstitutun direktoru L. Braunun fikrincə, milli təhlükəsizliyin<br />

əsas məqsədi hərbi gücün yüksək dərəcədə artımı üsulları ətrafında<br />

mühakimələrin yürüdülməsi olmamalıdır. Onun sözlərinə görə, əsas<br />

amal milli təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi vasitələrinin<br />

araşdırılması olmalıdır. Bütün dövlətlər milli təhlükəsizliklərini qlobal<br />

problemlərdən yaranan təhlükələrdən qorumalıdır.<br />

XX əsrin 70-ci illərində Stokholmda yerləşən Sülh Problemlərinin<br />

Tədqiqi İnstitutunun (SİPRA) alimləri hesablaşmırlar ki, II Dünya<br />

Müharibəsi zamanı ABŞ hər düşmən əsgərinin məhvi üçün 1100kq,<br />

Koreya müharibəsində 5600 kq, Cənubi-Şərqi Asiyada 178000 kq<br />

döyüş sursatı işlətmişdir. Beynəlxalq terrorizm, kütləvi qırğın<br />

silahlarının yayılması, həmin silahlarla terrorizm, nüvə, elektrik<br />

stansiyalarında qəzalar və s. antropogen fəaliyyətin təsirləri qlobal<br />

problemlərinin öncül sıralarındadır.<br />

Научный руководитель: s.e.f.d Həşimov D.<br />

Ağayev Ağa<br />

Azərbaycan <strong>Universiteti</strong><br />

ÜMUMAVROPA MƏKANI KONTEKSTİNDƏ AZƏRBAYCANIN<br />

MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK MARAQLARI<br />

Hər bir dövlətin yaşaması və xalqın varlığını təmin etməsi üçün<br />

onun milli təhlükəsizlik maraqlarının mövcudluğu çox mühüm<br />

əhəmiyyət kəsb edir.Bu səbəbdən hər bir dövlətin milli təhlükəsizlik<br />

konsepsiyası və qanunu onun milli təhlükəsizlik maraqları üzərində<br />

qurulur.Milli təhlükəsizlik maraqlarından irəli gələn məsələlərə dövlətin<br />

müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü , suverenliyi əleyhinə olan qəsdlər və<br />

təhdidlər ,siyasi, iqtisadi, hərbi, sosial , ekoloji, elm, mədəniyyət və<br />

mənəviyyat sahələrindəki milli maraqlar daxildir.

Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik maraqlartının<br />

əsas xüsusuyyətləri Qafqaz regionundakı kompleks təsirlərin nəticəsi<br />

olaraq qəbul etmək lazımdır. Belə ki ölkəmizin xarici siyasəti əsasən<br />

qonşu dövlətlərlə münasibətlərin nəzərə alınması hesabına<br />

meydana gəlib.Elə buna görə də dövlətimizin milli təhlükəsizlik<br />

maraqları Qafqaz məkanındakı ətraf ölkələrin və super güclərin<br />

maraq və məqsədlərinin qarşılıqlı təsirinə münasibətdə<br />

balanslaşdırılaraq formalaşdırılıb. Azərbaycan Cənubi Qafqazın<br />

inkişaf etmiş ölkəsi kimi həm regionda həm də ki Avropa məkanında<br />

mövcud təhlükəsizlik dilleması ilə üz üzədir.Həmçinin Cənubi Qafqaz<br />

və Avropa regionu kontekstində Azərbaycanın strateji-coğrafi şəraitini,<br />

faydalı təbii resurslarını, neft və qaz amilini nəzərə alsaq o zaman<br />

mövcud milli təhlükəsizlik maraqları müstəvisindəki milli təhlükəsizlik<br />

dillemasını daha aydın dərk edə bilərik.<br />

Təbii ki, Azərbaycan Avropa və Avroatlantik məkan və struktura<br />

inteqrasiya edən ölkə kimi həmin arenada özünün milli təhlükəsizlik<br />

maraqlarını əsas tutaraq bu amal uğrunda çalışır. Bu özünü daha çox<br />

xarici siyasət və beynəlxaql münasibətlər sisteminin qurulmasında ,<br />

beynəlxalq təçkilatlarla qarşılıqlı əməkdaşləq fonunda nümayiş<br />

etdirir.Belə ki, Azərbaycanın üzv olduğu beynəlxalq nüfuzlu<br />

təşkilatlar qarşısında götürdüyü öhdəliklərdə və həmin təşkilatların<br />

mövcud nizamnamələrindən çıxış edərək beynəlxq sülhə dəstək<br />

vermək, separatçılıq, etnik siyası və dini ekstremizim hallahrına<br />

qarşı daim mübarizə aparmaq yolunu tutub. Təbii ki, bu mübarizə<br />

qanunun aliliyiniə nail olunması, ictimai siyasi asyişin qorunması,<br />

insan hüquq və azadlıqlarını müdafiəsi halları unudulmamaq şəri<br />

ilə aparılmalıdır.Çünki bu gün bizlərin də şahid olduğu<br />

“demokratikləşmə yürüşünü” həyata keçirən super güc dövlətlər elə<br />

əslində müdaxilə etdikləri və “demokratiya” yaratmaq istədikləri<br />

dövlətlərin milli təhlükəsizlik maraqlarına çox ciddi şəkildə təhdid və<br />

risklər edirlər.<br />

Ermənistan-Azərbaycan-Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı<br />

Ermənistanın Azərbaycana qarşı apadığı soyqrım siyasəti, onun<br />

ərazi bütövlüyünün pozulması, həmçinin Azərbaycanın suveren<br />

hüquqularını pozması, bir milyondan artıq vətəndaşının qaçqın və<br />

məcburi köçkün vəziyyətinə salınması, həqiqətən də ölkəmizin milli<br />

təhlükəsizlik maraqlarına təhdid və risk kimi qiymətləndirilməlidir.<br />

Ölkəmzin bu il BMT Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv

qəbul olunması əlbəttə ki, onun bundan sonrakı milli təhlükəszilik və<br />

xarici siyasət maraqlarını dünya və avropa kontekstində daha etibarlı<br />

və inamlı şəkildə həyata keçirməyə imkan yaradacaqdır.<br />

Научный руководитель: dos. Məmmədov R.<br />

Abasov Mübariz<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

NATO - AZƏRBAYCAN ƏMƏKDAŞLIĞININ ƏHƏMİYYƏTİ VƏ<br />

PERSPEKTİVLƏRİ<br />

Azərbaycan - NATO münasibətləri 1992-ci ilin martında<br />

Azərbaycanın bu təşkilatın Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurası<br />

qurumuna üzv qəbul edilməsi ilə formalaşmağa başlayıb.<br />

Azərbaycan-NATO münasibətlərinin Azərbaycanın xarici<br />

siyasətinin əsas istiqamətlərindən birinə çevrilməsinin əsası<br />

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 4 may<br />

1994-cü ildə NATO-nun SNT müqaviləsini imzalaması ilə qoyulub.<br />

Heydər Əliyev imzalama mərasimində çıxışında NATO ilə əməkdaşlığın<br />

məqsəd və əhəmiyyətini elan edib: "...biz ‎NATO-nun Şərqi Avropa<br />

ölkələrini və keçmiş Sovet İttifaqına daxil olan yeni ‎müst əqil<br />

dövlətləri "Sülh naminə tərəfdaşlıq" sənədinə qoşulmağa çağıran<br />

dəvətini ‎böyük razılıqla qarşılamışıq. Biz həmin sənədi imzalamağı<br />

qərara almışıq və ‎NATO ilə əməkdaşlığa böyük ümid bəsləyirik. Bu<br />

əməkdaşlıq həm Azərbaycanın ‎Q ərb demokratiyasına qovuşması,<br />

həm də NATO ilə əməkdaşlıq edərək, regionda ‎v əziyyəti<br />

sabitləşdirməyə, müharibəni dayandırmağa, Azərbaycan ilə<br />

Ermənistan ‎arasında sülh və mehriban qonşuluq yaratmağa<br />

yönəldilmiş əlavə yollar axtarmaq ‎baxımından bizdən ötrü çox<br />

mühümdür."<br />

SNT sülhyaratma, xilasetmə, minalardan təmizləmə, humanitar<br />

əməliyyatlar məqsədilə iştirakçı dövlətlərin silahlı qüvvələrinə yardımı<br />

nəzərdə tutur. SNT proqramının real həyata keçirilməsinə 1996-cı<br />

ildən başlanılıb.<br />

Azərbaycan Respublikası NATO-nun 1997-ci ilin mayında<br />

yaradılmış Avroatlantika Əməkdaşlıq Şurası adlı qurumuna da<br />

qoşulub.<br />

1997-ci ildə NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahında

Azərbaycanın nümayəndəliyi fəaliyyətə başlayıb.<br />

19 noyabr 2001-ci ildə isə Azərbaycan Respublikası NATO<br />

Parlament Assambleyasına assosiativ üzv qəbul edilib.<br />

NATO-nun gələcəkdə böyük strateji əhəmiyyətə malik Qafqaz<br />

regionuna, Yaxın və Orta Şərqə doğru genişlənməsi ilə əlaqədar<br />

Azərbaycan ən əhəmiyyətli ölkə rolunu oynaya bilər.<br />

Üç Qafqaz respublikası içərisində heç bir xarici dövlətin hərbi<br />

bazası və ya hərbi kontingenti olmayan yeganə dövlət məhz<br />

Azərbaycandır. Bu mühüm faktor da NATO-nu respublikamızla<br />

əməkdaşlığa sövq edir.<br />

Beləliklə, həm NATO, həm də Azərbaycanın fəaliyyətinin<br />

əsasında sülh prinsipləri dayandığından bu əməkdaşlıq çox<br />

perspektivli və zəruridir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhmədova K.<br />

Рзаев Фарид<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

ОБЩАЯ ПОЛИТИКА ЕВРОПЕЙСКОЙ БЕЗОПАСТНОСТИ<br />

В современном мире одной из важнейших проблем для<br />

Европейского континента является проблема безопасности. После<br />

Второй мировой войны государства Европейского континента<br />

внутри Европы и во взаимосвязи со всем миром ведут работы для<br />

создания более безопасной Европы.<br />

До подписания Договора о Европейском союзе координация<br />

действий государств в сфере внешней политики осуществлялась в<br />

рамках созданной в 1970 г. Европейского политического союза. Цель<br />

деятельности ЕПС состояла в улучшении взаимопонимания между<br />

государствами-членами по всем важнейшим вопросам внешней<br />

политики. Маастрихский договор упоминал принцип общей внешней<br />

политики, тем не менее в нем сохранился принцип согласованности<br />

действий.<br />

Целями ОВПБ должны были стать:<br />

1.Защита общих ценностей, основных интересов и<br />

независимости Европейского союза;<br />

2.Укрепление безопасности Союза и его государств-членов;<br />

3.Сохранение мира и укрепление международной безопасности

в соответствии с принципами Устава ООН, Заключительного акта<br />

Совещания по безопасности и сотрудничеству в Европе 1975 г. и<br />

Парижской хартией 1990 г.;<br />

4.Содействие международному сотрудничеству; развитие и<br />

укрепление демократии, обеспечение соблюдения прав человека и<br />

основных свобод.<br />

Научный руководитель: доц. Караева Л.<br />

Оруджев Фаик<br />

Академия Государственного Управления<br />

при президенте Азербайджанской Республики<br />

РОЛЬ ОБСЕ В ПОДДЕРЖАНИИ ЕВРОПЕЙСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ<br />

ОБСЕ - самая обширная из всех существующих организаций по<br />

поддержке безопасности, самая молодая и обладающая наиболее большим<br />

потенциалом в сфере поддержания стабильности. ОБСЕ - довольно новое<br />

образование, официально оформленное лишь в 1995г., но начавшее свое<br />

формирование в 1975г. после подписания Хельсинских соглашений. В<br />

современном мире, стоящем на пороге нового тысячелетия, вопросы<br />

безопасности важны как никогда. Мировое сообщество не раз пыталось<br />

выработать единый механизм для совместного поддержания безопасности.<br />

ОБСЕ практикует широкий и всеобъемлющий подход к вопросам<br />

безопасности, а именно: защита и содействие в развитии прав человека и<br />

основных свобод, сотрудничество в области экономики и экологии<br />

являются такими же важными вопросами в поддержке и укреплении мира и<br />

безопасности как и политические и военные вопросы. Их решение является<br />

главной целью деятельности ОБСЕ. Различные аспекты рассматриваются<br />

как взаимосвязанные и взаимозависимые. На протяжении всего времени<br />

существования организации страны - члены активно содействуют<br />

укреплению дополнительных мер в различных сферах безопасности -<br />

политической, военной, экономической, социальной. ОБСЕ<br />

рассматривалась как основа новой архитектуры европейской безопасности<br />

как организация, уже накопившая определенный опыт по четырем<br />

направлениям деятельности - раннее предупреждение кризисных ситуаций,<br />

превентивные действия с целью не допустить трансформации кризисных<br />

ситуаций в конфликты, урегулирование кризисов, постконфликтная<br />

реабилитация. Миссии ОБСЕ представлены в Косово, Боснии и<br />

Герцеговине, Хорватии, Эстонии, Грузии, Латвии, Молдове, Таджикистане,<br />

Македонии, а также на Украине. Представлена ОБСЕ также в Чечне,<br />

Албании, Беларуси, Центральной Азии, Алма-Ате, Ашхабаде Бишкеке. Зоне

действия ОБСЕ недостает условий для формирования эффективного<br />

сообщества безопасности. Она охватывает демократические и авторитарные<br />

государства и простирается от современных, богатых западноевропейских и<br />

североамериканских обществ до бедных, традиционных обществ<br />

Центральной Азии. ОБСЕ в качестве системы коллективной безопасности<br />

недееспособна. Хотя она может с помощью своих механизмов<br />

урегулирования кризисов и вопреки воле какой-нибудь страны расследовать<br />

ее действия, ставящие под угрозу мир, или нарушение устава ОБСЕ на ее<br />

территории (принцип «консенсус минус один» ), но как только речь заходит<br />

о принятии конкретных мер, все 54 члена, включая заинтересованное<br />

государство, должны дать на это свое согласие ( напрашивается сравнение с<br />

ООН, где требуется лишь консенсус пяти постоянных и большинства<br />

остальных членов Совета Безопасности ).<br />

Научный руководитель: доц. Мамедова С.<br />

Мамедова Севиндж<br />

Бакинский славянский университет<br />

РАСШИРЕНИЕ НАТО НА ВОСТОК<br />

Из огромного числа аргументов в пользу расширения НАТО на<br />

Восток и такого же количества противоположных доводов обращают<br />

на себя внимание лишь некоторые.<br />

1. Прием в альянс Центральной и Восточной Европы<br />

стабилизирует или «структурирует» пространство между Западной<br />

Европой и Российской Федерацией. Страны Центральной Европы с<br />

точки зрения своего исторического опыта выступают против участия<br />

России в этом проекте и, принимая во внимание такую негативную<br />

реакцию, западноевропейские государства должны выступить в роли<br />

посредника и адвоката интересов данных стран. Согласно их точке<br />

зрения, лишь НАТО в условиях после распада Варшавского<br />

Договора и ужасного провала ОБСЕ в вопросах сдерживания войны<br />

на Балканах, заслуживает доверия в области политики безопасности.<br />

Лишь НАТО в состоянии защитить их интересы, даже если они носят<br />

партикулярный характер и таким образом противоречат идее<br />

общеевропейского порядка.<br />

2. В любом случае, на восток расширяется не старое НАТО<br />

периода «холодной войны», и этот процесс не продиктован<br />

условиями конкурентной борьбы между двумя системами. За всем

этим сегодня стоит «новое» НАТО, опирающееся в своей<br />

деятельности все чаще и чаще на свои политические периферийные<br />

организации, отказываясь при этом от услуг узко ориентированных<br />

военно-политических структур и превращаясь постепенно<br />

фактически в своего рода агентство европейской безопасности.В<br />

отношении вопроса о членстве России в НАТО существует, в<br />

основном, мощное сопротивление со стороны западноевропейских<br />

союзников США.<br />

3. Безусловно, война на Балканах и раздражение<br />

нестабильностью демократического развития России в конце 1993 г.<br />

стали важнейшими причинами, положившими конец дискуссии о<br />

европейской безопасности и усилившими ориентацию в направлении<br />

НАТО. Принципы коллективной безопасности испытали на себе<br />

разрушительное воздействие балканской войны, так как ни СБСЕ, ни<br />

ООН не смогли защитить территориальную неприкосновенность<br />

существующих границ или предпринять энергичные действия против<br />

человеконенавистнической политики этнических чисток. Разлад в<br />

стане европейцев дискредитировал принципы коллективной<br />

безопасности, а посредническая функция Евросоюза в ходе войны на<br />

Балканах оказалась практически безрезультатной. Таким образом,<br />

настойчивое стремление центрально-европейских стран в НАТО<br />

имеет прямую связь с несостоятельностью институтов коллективной<br />

безопасности.<br />

4. Оба этих фактора усилили в Западной Европе круги, с<br />

недоверием относящиеся к ОБСЕ. Их основной тезис, состоящий в<br />

том, что лишь США способны гарантировать безопасность в Европе,<br />

закрепляет роль Европы в качестве младшего партнера США в<br />

евроатлантических отношениях. Не вызывает никакого сомнения,<br />

что без США невозможно представить себе европейскую<br />

безопасность, и поэтому европейский интерес должен быть<br />

направлен на то, чтобы в долгосрочной перспективе укрепить<br />

привязку США к Европе.<br />

Научный руководитель: доц. Ахмедов А.<br />

Исмаилов Рагиль<br />

Бакинский Славянский Университет

РОЛЬ АЗЕРБАЙДЖАНА В ЭНЕРГЕТИЧЕСКОЙ<br />

БЕЗОПАСНОСТИ ЕВРОПЫ<br />

Энергоносители были и остаются краеугольным камнем<br />

экономического развития Азербайджана. Роль Азербайджана в<br />

обеспечении энергетической безопасности региона с каждым годом<br />

возрастает, что дает право говорить об Азербайджане как об одном<br />

из главных игроков в обеспечении энергетической безопасности<br />

Европы.<br />

Азербайджан, приобретя независимость, столкнулся с<br />

внутриполитической борьбой, что замедлило развития страны в<br />

целом. Однако с приходом к власти выдающегося сына<br />

азербайджанского народа – Гейдара Алиева удалось добиться<br />

политической стабильности в стране. В 1994 году благодаря усилиям<br />

Президента Азербайджана Гейдара Алиева был подписан «контракт<br />

века», положивший начало строительству и запуску нефтепровода<br />

Баку-Тбилиси-Джейхан (официальная инаугурация состоялась 13<br />

июля 2006 в Джейхане). 25 марта 2007 года был введен в<br />

эксплуатацию 970-километровый газопровод Баку-Тбилиси-Эрзерум.<br />

Азербайджан заявил о себе как о надежном партнере в реализации<br />

нефтегазовых проектах Европейских держав. Одним из таких<br />

проектов является Набукко в реализации, которого Азербайджан<br />

занимает главное звено. Протяженность газопровода – 3,300 км, и он<br />

должен будет соединить конечную точку газопровода Баку-Тбилиси-<br />

Эрзерум в Восточной Турции с газораспределительным терминалом<br />

в австрийском Баумгартене. Проект начал разрабатываться еще в<br />

феврале 2002 года в ходе двусторонних переговоров между OMV и<br />

BOTAS. Первоначально он предполагал заполнение трубы иранским<br />

газом из месторождений в Персидском заливе. Однако в 2006 году в<br />

связи с осложнением отношений с Ираном было решено обратить<br />

взор на запасы газа в Туркменистане и Азербайджане. Сегодня в<br />

качестве основных поставщиков газа для «Набукко», проектная<br />

мощность которого оценивается в 26-32 млрд куб.м. газа в год,<br />

рассматриваются азербайджанский Шах-Дениз, туркменские<br />

Довлетабад и Южный Иолотань-Осман, а также, возможно,<br />

месторождения Khor Mor и Chemchemal в северном Ираке.<br />

Все эти и другие проекты в энергетической сфере отвечают<br />

экономическим интересам Азербайджана. Дают возможность<br />

диверсифицировать поставки энергоносителей, что снижает

экономические риски. Ведущие политики Европы неоднократно<br />

отмечали роль Азербайджана в данной доктрине. Что только<br />

подчеркивает значимость нашего государства в Европе.<br />

Научный руководитель: преп. Рзаева Н.З.<br />

Гасанов Эльвин<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН В БОРЬБЕ С ТЕРРОРИЗМОМ<br />

Одно из основных приоритетных направлений внешней<br />

политики Азербайджана - включение в международные процессы по<br />

борьбе с терроризмом и участие в организованной США<br />

антитеррористической коалиции. Азербайджанская Республика, еще<br />

будучи в составе Советского Союза, страдала от армянского<br />

терроризма, потому и держала вопрос ликвидации подобных<br />

проблем, представляющих угрозу для всего мира, в центре внимания<br />

своей внутренней и внешней политики. Азербайджан всегда считал<br />

важным углубление международного сотрудничества и принятия<br />

действенных мер в борьбе с терроризмом. Однако на призывы<br />

Азербайджана, связанные с армянским терроризмом, адекватной<br />

реакции на международной арене долгое время не наблюдалось.<br />

Доводя до мировой общественности с высокой трибуны ООН,<br />

Совета Европы и других организаций правду о тяжелом уроне,<br />

который понесли от армянского терроризма наша страна и<br />

безопасность в регионе, руководство Азербайджана неоднократно<br />

заявляло о готовности Азербайджанского государства к<br />

международному сотрудничеству в борьбе с любыми проявлениями<br />

терроризма. В настоящее время проводимая в этом направлении<br />

работа по-прежнему актуальна для внешней политики<br />

Азербайджана.<br />

В условиях глобализации международный терроризм должен<br />

рассматриваться не только как угроза отдельно взятым государствам,<br />

но и вызов всему человечеству.<br />

Террористические организации взаимодействуют с<br />

различными группировками и в других сферах организованной<br />

преступности. Так, сепаратистские режимы в Нагорном Карабахе,<br />

используют контролируемые ими территории в интересах

наркобизнеса, нелегальной торговли оружием и людьми, отмывания<br />

денег и другой незаконной деятельности, прибыль от которой<br />

направляется на финансирование терроризма.<br />

Очень легко представить, насколько уязвимыми в этом плане<br />

являются страны Южного Кавказа, где уже начата реализация<br />

крупномасштабных международных проектов по восстановлению<br />

исторического «Шелкового Пути», укреплению транспортного<br />

коридора Европа-Кавказ-Азия, прокладке новых нефтяных и газовых<br />

трубопроводов. Если мы взглянем на карту Южного Кавказа, то<br />

убедимся, что именно сепаратистские режимы в Нагорном Карабахе,<br />

Южной Осетии и Абхазии, являются источниками военных,<br />

террористических и диверсионных угроз региональному<br />

экономическому сотрудничеству.<br />

Научный руководитель: доц. Караева Л.<br />

T.R.Süleyman<br />

Bakı Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

ERMƏNİSTAN-AZƏRBAYCAN, DAĞLIQ QARABAĞ<br />

MÜNAQİŞƏSİNİN NİZAMLANMASINA DAİR<br />

DANIŞIQLARDA YANAŞMALAR VƏ TAKTİKİ ÜSULLAR<br />

Ermənistanla münaqişəyə cəlb olunmuş Azərbaycan<br />

Respublikası 17 ilə yaxın müddətdir ki, münaqişənin dinc nizama<br />

salınması istiqamətində aparılan danışıqlar prosesində fəal iştirak<br />

edir. Azərbaycan tərəfində daha çox güzəştlər əldə etmək, danışıqlar<br />

prosesini uzaltmaq, zaman-zaman danışıqlar prosesini pozmaq və s.<br />

bu kimi məqsədlərlə Ermənistanın nümayiş etdirdiyi qeyri-konstruktiv<br />

mövqeyi ilə üzləşmiş Azərbaycan Respublikasında beynəlxalq<br />

danışıqların aparılmasına dair nəzəri biliklərin, mövcud təcrübənin<br />

daha da zənginləşdirilməsi həlli vacib məsələlərindən biridir. Təəssüflər<br />

olsun ki, müstəqil Azərbaycan Respublikasının siyasətşünaslığında<br />

bu günədək danışıqlar probleminə dair nəzəri və praktik biliklərin əldə<br />

olunmasına yönəlmiş tədqiqat işləri yetərinicə aparılmamışdır. Bu<br />

baxımdan mövzunun son dərəcə əhatəli işlənməsi xüsusi əhəmiyyət<br />

kəsb edir. Münaqişənin nizamlanmasına dair danışıqları tədqiq<br />

edərkən aşağıdakı məsələlərə nəzər salmaq lazımdır.<br />

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin

nizama salınmasına dair beynəlxalq danışıqların aparılmasında<br />

yanaşmaların təsnifatını müəyyən etmək; Ümumilikdə bütün mümkün<br />

yanşmalara nəzər saldıqda danışıqlarda açıq-aşkar məsələnin iki<br />

əsasda birləşdiyini görürük. Buna əsasən iki başlıca yanaşmanı<br />

ayırmaq olar: 1. sövdələşmə 2. qarşılıqlı faydalı qərarın tapılması<br />

məqsədilə partnyorla birgə təhlil.<br />

Sövdələşmə və ya problemin partnyorla birgə təhlili<br />

yanaşmalarının müqayisəli təhlili əsasında Ermənistan-Azərbaycan,<br />

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair strategiyaları müəyyən etmək;<br />

Birinci halda iştirakçı sövdələşməyə öz şəxsi məqsəd və mövqeyini<br />

həyata keçirmək üçün bir vasitə kimi baxır. Son nəticədə qarşı tərəfi<br />

itkilərə məruz qoyaraq, özünə nisbətən mənfəətli yekun sənədin əldə<br />

olunmasına çalışır. İkinci hal isə sırf qarşılıqlı əməkdaşlığa<br />

əsaslanır.<br />

Formatından asılı olaraq danışıqların aparılmasının<br />

taktikasını müəyyən etmək; Diplomatik danışıqlarda istifadə olunan<br />

taktiki üsullar isə birbaşa olaraq tərəflərin seçdiyi yanaşmadan aslı<br />

olaraq dəyişilir. Belə ki, yuxarıda qeyd edilən hər iki yanaşma –<br />

mübarizə və əməkdaşlıq özünəməxsus taktiki üsullarla fərqlənir.<br />

Danışıqlar texnalogiyasının struktur elementlərinə daxil olan taktiki<br />

üsullar vastəsilə danışıqların funksiyası, hər mərhələnin məqsədləri,<br />

iştirakçıların danışıqlara əsas yanaşmaları həyata keçirilir.<br />

Ermənistanın qeyri-konstruktivliyi danışıqlar zamanı özünü<br />

xüsusi olaraq göstərir. Belə ki, danışıqlar zamanı Ermənisatnın<br />

sövdələşmə, Azərbaycanın isə partnyorla birgə problemin təhlili<br />

yanaşmasını seçməsi son nəticəyə gəlməyi çətinləşdirir. Bundan əlvə<br />

isə iştirakçılardan birinin sövdələşmənin seçməsi, digər tərəfində bunun<br />

təsiri nəticəsində qeyri-ixtiyari olaraq sövdələşməyə meyillməsinə səbəb<br />

olur. Bu isə danışıqlara əsaslı şəkildə mənfi təsir göstərir.<br />

Elmi rəhbər: t.e.f.d., dos. Vəliyev Y.<br />

Salahova Fatimə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

TÜRKİYƏ – İRAN MÜNASİBƏTLƏRİ VƏ REGİONDA<br />

TƏHLÜKƏSİZLİK<br />

Türkiyə və İran tarixən rəqabət aparan və dünyadakı sübuta<br />

yetirilmiş qaz ehtiyatlarının 71,8 %-ni eləcə də neft ehtiyatlarını<br />

72,7%-ni yerləşdiyi Yaxın şərq və Xəzər bölgəsinin çox önəmli

ölkələrindəndir. İki ölkə arasında olan münasibətlər 1980-90-cı illərdə<br />

ideoloji mübarizə və təhlükəsizlik problemlərinə əsaslanırdısada, son<br />

on ildə davamlı siyasi və iqtisadi münasibətlərlə əvəz edilmişdir. Onu<br />

da qeyd edək ki, Türkiyə-İran münasibətləri iqtisadi münasibətlər<br />

sayəsində irəliyə doğru gedə bilir və müəyyən nailiyyətlər əldə edə bilər.<br />

İki ölkə arasındakı bugünkü münasibətləri şərtləndirən və gələcəyinə<br />

təsir edən faktorlar böyük önəm daşımaqdır.<br />

PKK faktoru 1980-lərin başından 90-ların ortalarına qədər iki<br />

ölkə arasındakı münasibətlərdə kəskinləşdirici amil rolunu<br />

oynamışdır. İran PKK-dan «Qərbin yaxın müttəfiqi» kimi<br />

qiymətləndirdiyi Türkiyəyə qarşı istifadə etmişdir. Lakin 1990-cı illərin<br />

sonuna doğru bir çox amillərlə yanaşı İran üçün təhlükə təşkil etməsi<br />

amili bu münasibətlərin kəskinləşdirici rolunu azaltmışdır. Xüsusən də<br />

2003-cü ildə Türkiyə parlamentinin İraqa müdaxilə zamanı ABŞ-ın<br />

bu ölkənin ərazisindən istifadə etməsinə icazə verməməsi İranın<br />

gözündə Qərbin yaxın müttəfiqi imicini zəiflətmişdir. ABŞ-ın köməyi<br />

ilə İranın şimal-qərbində PKK-nın «Böyük Kürdüstan» hədəfi üçün<br />

PJAK adlı təşkilat qurması İranın PKK məsələsində ehtiyatlı<br />

davranmağa sövq edir.<br />

İraq: Bu iki ölkənin münasibətlərində əhəmiyyətli məsələlərdən<br />

biri olan İraq məsələsində həm bir-biri ilə üst-üstə düşən və həm də<br />

ziddiyyət təşkil edən məqamlar var. ABŞ-ın işğalı ilə əlaqədar hər iki<br />

ölkə İraqın ərazi bütövlüyünü qorunmasında maraqlıdır. Bununda iki<br />

səbəbi var. Birinci səbəb Türkiyə və İran İraqın bölünməsi durumunda<br />

İraqın şimalında qurulacaq bir kürd dövlətinin özlərinə böyük təhlükə<br />

hesab etməsidir. İkinci səbəb isə İraqın ərazi bütövlüyünün<br />

qorunmasında İran və Türkiyənin bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən<br />

maraqlarıdır.<br />

İranın nüvə fəaliyyəti: Türkiyə-İran münasibətlərində önəmli<br />

faktorlardan biri İranın nüvə proqramıdır. 2005-ci ildə İran nüvə<br />

proqramını yenidən başlatmış və Türkiyə ilk öncələri ehtiyatlı<br />

davranma mövqeyini seçmişdir. Ümumiyyətlə, türk rəsmiləri fürsət<br />

düşdükcə İranı sülh yönlü nüvə enerjisinə sahib olma haqqını olduğu<br />

ilə bağlı bəyanatlar irəli sürürlər. Lakin İrandan Beynəlxalq Atom<br />

Enerjisi Agentliyi ilə tam bir əməkdaşlıq edilməsini də tələb etmişdirlər.<br />

Buna da səbəb İranın nüvə proqramının regionun təhlükəsizliyinə risk<br />

yaratdığı ilə bağlıdır. Bununla yanaşı İranın nüvə fəaliyyəti Türkiyə<br />

üçün təhlükə və fürsətlər işığını bərabərliyində gətirmişdir.

Enerji: Türkiyə-İran münasibətlərində enerji amili 1996-cı ildə<br />

Türkiyənin baş naziri Nəcməddin Ərbakanın İran səfəri vaxtı<br />

imzalanan təbii qaz müqaviləsi ilə ortaya çıxmışdır və Türkiyə-İran<br />

qazının 2002-ci ildən bəri almaqdadır. Son bir neçə il ərzində İranla<br />

Türkiyə arasında ABŞ və İsrail etirazlarına baxmayaraq enerji<br />

əməkdaşlığının daha da gücləndirən yeni müqavilələr imzalamışdır.<br />

Türkiyənin illik qaz ehtiyacını 12%-ni İrandan alması İranın da bu<br />

ölkəyə milyard dollarla sərmayə qoyması ilə nəticələnir. Rusiyanın son<br />

dövrlərdə enerji amilindən bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə etdiyi şəraitdə<br />

bu amil Türkiyə-İran münasibətlərindəki inkişafı gücləndirir.<br />

5. Cənubi Azərbaycan: İrandakı türklərin vəziyyəti və Cənubi<br />

Azərbaycan mövzusu Türkiyə rəsmilərinin ehtiyatlı davrandıqları bir<br />

mövzudur. Türkiyə dövləti İrandakı türk amilinə 1980-ci illərin<br />

başında «İslam inqilabı»nın ardından ABŞ-ın İranın bölünməsində<br />

etnik ünsürlərin qabardılması cəhdi konseptində qısa bir müddət üçün<br />

maraq göstərmişdir.Qısa çəkən bu maraq dairəsi içində Türkiyə dövləti<br />

İrandan Türkiyəyə mühacirət etmiş Cənubi Azərbaycanlıların<br />

təşkilatlandırılması prosesinə dolaylı dəstək vermişlər. Ancaq<br />

Türkiyədə Özal hökümətinin digər qonşular kimi İranla da sıx ticari<br />

münasibətlər qurmaq siyasəti nəticəsində İranda etnik məsələlərin<br />

qabardılması arxa plana keçmişdir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Sadiqova P.<br />

Hidayətzadə T.R.<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA: ÇOXTƏRƏFLİ MÜNASİBƏTLƏR.<br />

AZƏRBAYCAN-NATO ƏLAQƏLƏRİNİN İNKİŞAF<br />

PERSPEKTİVLƏRİ<br />

Azərbaycan Respublikası Avropa və Avroatlantik məkanda<br />

qeyri-sabitliyin, münaqişələrin və təhdidlərin aradan qaldırımlısında<br />

NATO ilə birgə işləyir və təhlükəsizliyin bölünməzliyi prinsipinə zidd<br />

coğrafi və siyasi ayrı-seçkilik olmadan Avropa və yerləşdiyi regionda<br />

vahid təhlükəsizlik sisteminin qurulması yükünü bölüşmək əzmindədir.<br />

Azərbaycan Respublikası Avroatlantik Tərəfdaşlıq Şurası və NATOnun<br />

"Sülh naminə tərəfdaşlıq" Proqramı çərçivəsində NATO ilə<br />

mümkün olan tərəfdaşlıq vasitələrindən tam gücü ilə istifadə edir.FTƏP

u baxımdan NATO ilə əməkdaşlığın yaxın və orta perspektivdə daha<br />

da gücləndirilməsi yolunda mühüm bir vasitədir.<br />

Azərbaycan - NATO münasibətləri 1992-ci ilin martında<br />

Azərbaycanın bu təşkilatın Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurası<br />

qurumuna üzv qəbul edilməsi ilə formalaşmağa başlayıb. Şimali<br />

Atlantika İttifaqı ilə Azərbaycanın yüksək səviyyədə əməkdaşlığının<br />

əsası isə 1994-cü ildə qoyulub. Azərbaycan Respublikasının<br />

Prezidenti Heydər Əliyev 4 may 1994-cü ildə Brüsselə səfəri<br />

zamanı NATO-nun keçmiş sovet respublikaları ilə əməkdaşlığını<br />

nəzərdə tutan "Sülhnaminə tərəfdaşlıq" (SNT) sazişini imzalayıb.<br />

Həmin dövrdən başlayaraq NATO-Azərbaycan əlaqələrinin inkişqf<br />

etdirilməsi üçün şərait yaranıb. Hər il sözügedən proqram çərçivəsində<br />

Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin zabitləri 500-ə qədər təlim və<br />

seminarda iştirak edirlər.<br />

SNT proqramının ən vacib məqsədlərindən biri Silahlı Qüvvələr<br />

üzərində demokratik nəzarətin tətbiq edilməsi, beynəlxalq əməliyyatların<br />

aparılmasını təmin edilməsi, Avropa miqyasında siyasi və hərbi<br />

əməkdaşlığın genişləndirilməsi və fəallaşdırılması, sabitliyin<br />

artırılması, sülhə təhlükənin azaldılması, həmçinin praktiki<br />

əməkdaşlıq və Şimali Atlantika İttifaqının demokratik prinsiplərinə<br />

tərəfdarlıq ruhunun yaradılması yolu ilə münasibətlərin<br />

möhkəmləndirilməsidir.<br />

ÜmumiyyətləAzərbaycan SNT və Avroatlantik Şurası<br />

çərçivəsində bir çox digər sahələrdə də əməkdaşlıq edir. Azərbaycan-<br />

Nato əməkdaşlığının əsas istiqamətlərini aşağıdakı kimi<br />

qruplaşdırmaq olar:<br />

Təhlükəsizlik sahəsində;<br />

Müdafiə və təhlükəsizlik sektorunda islahatlar sahəsində;<br />

Mülki Fövqəladə Planlaşdırma sahəsində;<br />

Elm və ətraf mühit sahəsində;<br />

İctimai məlumatlandırma sahəsində.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Rzayeva N.Z.<br />

Məhyəddinli Tamerlan<br />

Бакинский славянский университет

АЗЕРБАЙДЖАН В ПРОГРАММЕ NATO<br />

«ПАРТНЕРСТВО РАДИ МИРА»<br />

«Партнерство ради мира»- это созданная в 1994 году программа<br />

военного сотрудничества НАТО с европейскими государствами и<br />

бывшими советскими республиками Закавказья и Центральной Азии,<br />

которые не являются членами организации. Первоначально<br />

охватывала 24 государства, их число периодически изменяется с<br />

присоединением новых государств к программе или вступлением<br />

государств, участвующих в программе, в НАТО. Основная суть ПРМ<br />

это партнерство между НАТО и отдельными государствами. Каждая<br />

страна участник ПРМ принимает ряд обязательств: сохранять<br />

демократическое общество; соблюдать принципы международного<br />

права; выполнять обязательства, вытекающие из Устава ООН,<br />

Всеобщей декларации прав человека, Хельсинкского<br />

заключительного акта и международных соглашений о разоружении<br />

и контроле над вооружениями; воздерживаться от угрозы или<br />

применения силы против других государств; не нарушать<br />

существующих границ государств; разрешать споры мирным путем.<br />

После атомных бомбардировок японских городов Хиросима и<br />

Нагасаки, а также скорого владения ядерного оружия сверхдержав и<br />

крупных стран поставили мир под угрозой новой войны. Уже<br />

кардинально изменилось представление о военных конфликтах.<br />

Именно поэтому создание ПРМ было важным шагом к обеспечению<br />

мира во многих «горячих» точках Земли.<br />

Азербайджан присоединился к ПРМ в 1994 году. Во время своего<br />

визита в Брюссель 4 мая 1994 года Президент Азербайджанской<br />

Республики Гейдар Алиев подписал соглашение "Партнерство во<br />

имя мира", предусматривающее сотрудничество НАТО с бывшими<br />

республиками Советского Союза. Во время этого визита была<br />

высказана мысль, что эта программа может оказать большое влияние<br />

на прекращение вооруженных конфликтов и достижение мира.<br />

"Партнерство во имя мира" предусматривает создание мира,<br />

спасение, очистка от мин, помощь вооруженным силам государствучастников<br />

с целью проведения гуманитарных операций. Это<br />

соглашение имело очень большое значение для Азербайджана, так<br />

как Азербайджан находился в состоянии войны с Арменией.

В 2002-2003 годах объединения вооруженных сил Азербайджана<br />

примкнули к миротворческим операциям в Афганистане и Ираке в<br />

рамках сотрудничества с НАТО. В мае 2003 года Джордж Робертсон<br />

в очередной раз посетил Азербайджан. Во время этого визита<br />

азербайджанская сторона, обратившись к нему, предложила<br />

примкнуть к "Плану действий по индивидуальному партнерству",<br />

предусматривающему более тесное сотрудничество с организацией.<br />

План участия в проекте был предложен Генеральному секретарю<br />

НАТО Япу де Хоопу Схефферу Президентом Азербайджана<br />

Ильхамом Алиевым во время его визита в Брюссель в мае 2004 года.<br />

Генеральный секретарь посетил Азербайджан в ноябре 2004 года.<br />

Основа повышения отношений между Азербайджаном и НАТО до<br />

высокого уровня, в целом превращения сотрудничества с этой<br />

организацией в один из основных направлений внешней политики<br />

Азербайджана была заложена подписанием Президентом<br />

Азербайджана Гейдаром Алиевым 4 мая 1994 года договора НАТО<br />

"Партнерство во имя мира".<br />

Научный руководитель: преп. Ахмедова А.<br />

Исмайлова Шаргия<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

ПРОБЛЕМЫ ЭНЕРГЕТИЧЕСКОЙ БЕЗОПАСНОСТИ<br />

ЕВРОПЕЙСКОГО СОЮЗА И АЗЕРБАЙДЖАНА<br />

После обретения независимости в 1991 году и открытия своих<br />

огромных запасов газа и нефти для западных рынков, Азербайджан<br />

стал ключевым игроком в вопросе диверсификации и обеспечения<br />

безопасности глобального энергообеспечения. А строительство<br />

государственных институ-тов и современной экономики усилило<br />

экономическую стабильность в стране и стимулировало<br />

экономический рост. Могу отметить также то, что двусторонние<br />

отношения между странами ЕС и Азербайджаном сфокусированы на<br />

трех важных сферах: сотрудничество в области безопасности,<br />

энергетики, экономики и демократических реформ.<br />

Азербайджан стремится к более тесной Евроатлан-тической<br />

интеграции. Помимо участия в обеспечении энергетической

безопасности Западной Европы, наша страна участвует в различных<br />

проектах Евросоюза. Особое значение имеет участие Азербайджана в<br />

программе ЕС «Восточное партнерство».<br />

Азербайджан является для Европы надежным партнером.<br />

Подход Азербайджана к вопросу энергетической безопасности<br />

состоит в том, что энергоресурсы должны не разъединять, а<br />

соединять страны и народы. Энергоресурсы должны служить не<br />

конкуренции или столкновениям, а региональному и<br />

международному сотрудничеству. Интересы поставщиков, странтранзитеров<br />

и потребителей должны совпадать и, прежде всего,<br />

вести к прогнозированию и взаимной выгоде. Это энергетическая<br />

философия нашей страны.<br />

Азербайджан является надежным гарантом энергетической<br />

безопасности Европы. Известно, что Азербайджан богат запасами<br />

нефти и газа. Отметив заинтересованность Азербайджана в<br />

поставках своих запасов нефти и газа на мировые рынки, можно<br />

указать что в этом вопросе незаменимую роль играет нефтепровод<br />

Баку-Тбилиси-Джейхан. А также после восстановления<br />

независимости Азербайджан модернизировал свою промышленность<br />

и встал на путь стремительного развития. Сегодня Азербайджан<br />

ведущее государство в регионе Южного Кавказа.<br />

«Многовекторность» энергетической политики Азербайд-жана<br />

уже и сегодня стала основой экономического развития, которая<br />

продолжается в настоящее время, несмотря на экономический<br />

кризис, бушующий в мире. Думается, что предстоящие годы<br />

Азербайджан предпринят еще более важные шаги в направлении<br />

Евроинтеграции, поскольку это в интересах как Европы, так и<br />

Азербайджана.<br />

Elmi rəhbər: преп. Садыхзаде О.<br />

Qocayeva Günel<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN-ATƏT MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Azərbaycan ATƏM-in (1 yanvar 1995-ci ildən ATƏT) üzvlüyünə<br />

1992-ci ilin 30 yanvarında qəbul olunmuşdur. 1992-ci ilin fevral<br />

ayından başlayaraq Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ<br />

münaqişəsi ATƏM-in prinsiplərinə uyğun olaraq üzv olan dövlətlərin

daha çox diqqət obyektinə çevrildi. Bu məqsədlə fevral ayının<br />

ortalarında ATƏM-in ilk xüsusi missiyası Azərbaycanda həyata<br />

keçirildi. Fevralın 27-28-də ATƏM-in Yüksək Vəzifəli Şəxslər<br />

Komitəsinin iclasında ilk dəfə olaraq Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq<br />

Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı müzakirələr aparıldı. Dağlıq<br />

Qarabağın Azərbaycan Respublikasına mənsub olunmasını təsdiq<br />

edən sənəddə sərhədlərin dəyişdirilməməsi gözlənilməklə, münaqişənin<br />

sülh yolu ilə həllinə çağırış öz əksini tapdı. 1992-ci il mart ayının 24-<br />

də ATƏM-in Xarici İşlər Nazirləri Şurasının birinci əlavə görüşündə<br />

Dağlıq Qarabağdakı vəziyyət müzakirə olundu. Görüşdə ATƏM-in<br />

Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə<br />

həll edilməsinə dair Minsk konfransının çağırılması haqqında qərar<br />

qəbul edildi. Azərbaycan ilk dəfə olaraq 1992-ci il iyulun 8-10-da<br />

Helsinkidə keçirilən ATƏM-in Zirvə Toplantısında iştirak etmiş, onun<br />

sənədlərini imzalamışdır. 20 dekabr 1993-cü ildə Azərbaycan ATƏMin<br />

Paris Xartiyasına qoşulmuşdur. ATƏM-in 1994-cü il 5-6 dekabr<br />

tarixli Budapeşt sammitinin nəticəsinə əsasən ATƏM 1 yanvar 1995-ci<br />

ildən sülhün, demokratiyanın və insan hüquqlarının qorunmasını<br />

təmin edən, üzv ölkələrinin təhlükəsizliyini və qarşılıqlı faydalı<br />

əməkdaşlıq prinsiplərini həyata keçirən, özünüidarə mexanizmləri olan<br />

ümumavropa təşkilatına - ATƏT-ə çevrilmişdir. Budapeşt<br />

Sammitində ilk dəfə olaraq ATƏT çərçivəsində Avropa təhlükəsizlik<br />

tədbirlərində iştirak edə biləcək sülhməramlı qüvvələrin yaradılması<br />

və münaqişəli ərazilərə göndərilməsi qərara alınmışdır. İştirakçı<br />

dövlətlər ATƏT rəhbərliyi altında olan ilk sülhməramlı çoxmillətli hərbi<br />

hissənin Dağlıq Qarabağ bölgəsinə göndərilməsi haqqında razılıq<br />

eldə etmişlər.<br />

Elmi rəhbər: dos. Nuruzadə Ş.<br />

Mustafayeva Xəyalə<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN- NATO MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Azərbaycanla NATO arasında qarşılıqlı münasibətlərin ilk<br />

təzahürləri 1992-ci ilin oktyabrında özünü göstərdi. 1993-cü ilin

fevralında Azərbaycan nümayəndə heyəti Brüsseldə Avropa<br />

təhlükəsizliyi problemləri üzrə Şimali Atlantika İttifaqının təşkil etdiyi<br />

konfransda iştirak etmişdir. 1994 –cü ilə qədər Azərbaycan –NATO<br />

münasibətləri demək olar ki, epizodik və səthi xarakter daşıyırdı.<br />

1994 –cü ilin may ayında imzalanmış “Sülh naminə tərəfdaşlıq<br />

” proqramının Azərbaycanda real şəkildə həyata keçirilməsinə 1996-cı<br />

ildə başlandı. Azərbaycan Müdafiə<br />

Nazirliyi təmsilçilərinin NATO- nun “Sülh naminə tərəfdaşlıq ”<br />

proqramı çərçivəsində keçirilən təlim məşqlərində və müxtəlif<br />

seminarlarında iştirakı bu sahədə ilk addımlardır.<br />

1997-ci il iyulun 28 –dən avqustun 8-dək ABŞ-ın Vircinya<br />

ştatının Norfolk şəhərində NATO-nun “Sülh naminə tərəfdaşlıq”<br />

proqramı çərçivəsində keçirilən sülhməramlı təlimlərin iştirakçısı<br />

olmuşdur.<br />

Şimali Atlantika Alyansı ilə əməkdaçlığın inkişafı sahəsində<br />

növbəti addım 1997-ci il noyabrın 14-də Prezident Heydər Əliyevin<br />

imzaladığı “Azərbaycan Respublikasının NATO ilə əməkdaşlığını<br />

daha da gücləndirmək tədbirləri haqqında ” Sərəncam oldu.<br />

1997-ci ildə NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahında<br />

Azərbaycanın diplomatik nümayəndəliyi fəaliyyətə başladı. Həmin<br />

ildə Azərbaycan NATO Planlaşdırma və Analiz Prosesinə qoşuldu.<br />

Bu, tərəfdaş dövlətlərlə NATO arasında əməldaşlığın səmərəsini<br />

artırmaq məqsədi ilə bir sıra praktiki tədbirlərin birgə həyata<br />

keçirilməsini nəzərdə tutur.<br />

Azərbaycan –NATO əməkdaşlığı ictimai təşkilatların xətti ilə də<br />

davam etdirilir. 1997-ci ilin iyulunda “NATO və Azərbaycan ;<br />

Koordinasiya və əməkdaşlıq mərkəzi ” yaradıldı.<br />

Şimali Atlantika Bloku ilə əməkdaşlığı dərinləşdirmək xətti<br />

götürmüş Azərbaycana 1999-cu ilin mayında NATO Parlament<br />

Assambleyasında Polşada keçirilən sessiyasında həmin qurumda<br />

müşahidəçi statusu verildi.<br />

Yüksək xətt üzrə davam edən əməkdaşlıq Azərbaycan ərazisində<br />

keçirilən NATO tədbirlərinin sayının artması ilə müşayiət olunurdu.<br />

1999-cu ilin mayında Bakıda NATO-nun Atlantika Siyasəti üzrə<br />

Məsləhət Qrupunun sessiyası keçirildi. Bu, həmin qrupun potsovet<br />

məkanında keçirdiyi ilk sessiyası idi.<br />

Azərbaycan həm də NATO- ya “Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat<br />

Planın”na qoşulmaq niyyətini bildirmişdir.

Azərbaycanın NATO- ya formal şəkildə daxil olması yaxın<br />

gələcəkdə çətin ki, geosiyasi reallığa çevrilsin. Bu məsələnin<br />

gerçəkləçməsi Azərbaycanın xarici siyasəti üçün yaxın perspektiv<br />

deyildir. NATO Qafqaz dövlətləri içərisində Azərbaycanı xüsusi ölkə<br />

hesab edir, belə ki, Gürcüstan və Ermənistandan fərqli olaraq<br />

Azərbaycan ərazisində Rusiyanın hərbi bazaları yoxdur. Lakin<br />

Qafqazın sərt geosiyasi iqlimi üzündən Azərbaycanın NATO-ya daxil<br />

olması yaxın zamanda mümkün deyildir, çünki, “yaxın qonşularımız<br />

olan İran və Rusiya bu bloka öz münasibətlərini hələlik tam<br />

aydınlaşdırmayıb”.<br />

Azərbaycanın NATO-ya qəbul edilməsində maraqlı olmayan<br />

ölkələr mövcud olsa da bu, əsas maneə deyildir.Alyansın<br />

nizamnaməsində deyilir ki,”digər ölkələrə ərazi iddiaları olan və ya<br />

digər ölkələr tərəfindən ərazi iddialarının obyekti olan ölkələr bloka<br />

qəbul edilə bilməz”.<br />

Lakin bu reallıqlara baxmayaraq, Azərbaycanın “Sülh naminə<br />

tərəfdaşlıq” proqramına qoşulması və “Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə<br />

Əməliyyat Planı”nı imzalanması nəticəsində NATO ölkələri ilə siyasi,<br />

hərbi, mədəni, humanitar əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi üçün genış<br />

imkanlar açılmışdır.Bir tərəfdaş olaraq, Azərbaycan Şimali Atlantika<br />

İttifaqının əsas məqsədinə -bütün Avroatlantika zonasında sülhün və<br />

sabitliyin möhkəmləndirilməsinə öz sadiqliyini nümayiş etdirir.<br />

Elmi rəhbər: müəl.Əhməd Ə.<br />

AVROPA SİYASİ FİKRİNDƏ HƏRBİ<br />

TƏHLÜKƏSİZLİK İDEYASI<br />

Muradov Xəyyam<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

Avropanın siyasi elmində hərbi təhlükəsizlik nəzəriyyəsi siyasi,<br />

iqtisadi, informasiya, ekologiya, mədəni, demoqrafik, beynəlxalq<br />

təhlükəsizlik nəzəriyyələri ilə yanaşı təhlil edilir. Hərbi təhlükəsizlik<br />

şəxsiyyətin, cəmiyyətin, dövlətin xarici və ya daxili hərbi təhlükələrdən<br />

qorunması vəziyyətidir. Ölkənin hərbi təhlükəsizliyinin möhkəmliyi<br />

dövlətin güclü siyasi, iqtisadi mövqeyi, hərbi-siyasi vəziyyəti ilə, onun<br />

müdafiə qabiliyyəti ilə xarakterizə olunur. Milli təhlükəsizliyin təmini<br />

məsələsi hərbi təhlükəsizliyin effektivliyinin yüksəkliyindən asılıdır.<br />

Dövlətin müdafiə qabiliyyəti xarici hərbi zorakılıq vasitələrindən gələn

hərbi qüvvələrin təsirinin xəbərdarlıq edilməsi və ya neytrallaşdırılması<br />

qabiliyyətidir.<br />

Qərb siyasi fikrində ifrat hərbiləşdirmə problemi də diqqətdən<br />

yayınmır. Belə ki, qeyd olunur ki, cəmiyyətin ifrat hərbiləşdirilməsi<br />

dövlətin hərbi təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərir. Məs., Faşist<br />

Almaniyasında hərbi sistemin yaradılması ilə ictimai həyatın bütün<br />

sahələri hərbiləşdirilmiş, nəticədə işğalçı nasional – sosialist dövləti<br />

meydana gəlmişdi. Əksər tədqiqatçılar bu fikirdədir ki, ifrat<br />

hərbiləşdirmə (millitarizasiya) qorxulu haldır.Məşhur politoloq Harold<br />

Lassuell yazırdı ki, təhlükəsizlik məsələlərinə həddindən artıq alüdə<br />

olmaq “kazarma dövlətinin” yaranmasına səbəb ola bilər. İfrat<br />

hərbiləşdirmə iqtisadiyyatın təhrifinə, milli sərvətlərin xərclənməsinə<br />

səbəb olur. İqtisadiyyat hərbin “qurbanına” çevrilir.<br />

Hərbiləşdirmə nəticəsində güclü hərbi-sənaye kompleksi<br />

yaranır. Hərbi-sənaye kompleksi dövlətin siyasətinə təsir edir, onun<br />

aparıcı istiqamətlərindən birinə çevrilir. 1961-ci ildə ABŞ prezidenti D.<br />

Eyzenhauer ənənəvi demokratik dəyərlərə təhlükə törədə biləcək və<br />

siyasi təsirə malik ola biləcək “hərbi-sənaye kompleksinin” artımı<br />

təhlükəsi haqqında xəbərdarlıq etmişdir. Əlbəttə ki, hərbi<br />

təhlükəsizlikdə hərbiləşdirmə silahlı qüvvələrin sayını artırır, ictimai<br />

hərbi şüur, təbliğat, təşviqat, tərbiyə isə geniş vüsət alır. Belə hallarda<br />

dünya müharibələrinin bütün acılarını, faciələrini görmüş Avropa<br />

üçün yolverilməzdir.<br />

Elmi rəhbər: s.e.f.d Həşimov D.<br />

Mədətova Günay<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

NATO-nun AZƏRBAYCANLA TƏRƏFDAŞLIĞI<br />

Azərbaycan - NATO münasibətləri 1992-ci ilin martında<br />

Azərbaycanın bu təşkilatın Şimali Atlantika Əməkdaşlıq Şurası<br />

qurumuna üzv qəbul edilməsi ilə formalaşmağa başlayıb.<br />

Azərbaycan nümayəndə heyəti ilk dəfə olaraq 1992-ci ilin<br />

oktyabrında Türkiyədə NATO üzvü ölkələrinin seminarında iştirak<br />

edib və NATO-nun Baş katibi Manfred Vernerlə görüşüb.<br />

Şimali Atlantika İttifaqı ilə Azərbaycanın yüksək səviyyədə<br />

əməkdaşlığının əsası isə 1994-cü ildən qoyulub. Azərbaycan<br />

Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev 4 may 1994-cü ildə

Brüsselə səfəri zamanı NATO-nun keçmiş sovet respublikaları ilə<br />

əməkdaşlığını nəzərdə tutan "Sülh naminə tərəfdaşlıq" (SNT) sazişini<br />

imzalayıb.<br />

Azərbaycan-NATO hərbi əməkdaşlığı 1997-ci ildən daha da<br />

güclənib. Həmin il Azərbaycan təşkilatın Planlaşdırma və Analiz<br />

Prosesi (PARP) adlı proqramına da qoşulub. Layihəyə əsasən<br />

Azərbaycanda müdafiə sahəsində islahatlar nəzərdə tutulur.<br />

Azərbaycan Respublikası NATO-nun 1997-ci ilin mayında<br />

yaradılmış Avroatlantika Əməkdaşlıq Şurası adlı qurumuna da<br />

qoşulub.<br />

SNT proqramının real həyata keçirilməsinə 1996-cı ildən<br />

başlanılıb. 1995-ci ilin iyununda NATO silahlı qüvvələrinin Avropa<br />

üzrə komandanının müavini general Ç. Makkenzi Azərbaycana səfərə<br />

gəlib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevlə<br />

görüşündə o, Şimali Atlantika İttifaqının Azərbaycan Silahlı<br />

Qüvvələrinin təkmilləşdirilməsində əhəmiyyətli rol oynaya biləcəyini<br />

deyib. Bu görüşdə ilk dəfə olaraq NATO nümayəndəsi Azərbaycan<br />

torpaqlarının işğaldan azad olunmasının və regionda sülh<br />

yaranmasının zəruriliyini elan edib.<br />

1997-ci ilin noyabrında Azərbaycan Respublikasının<br />

Prezidenti "Azərbaycan Respublikasının NATO ilə əməkdaşlığını<br />

daha da gücləndirmək tədbirləri haqqında" sərəncam verib. Bu<br />

sərəncam əsasında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında<br />

NATO ilə əməkdaşlıq komissiyası yaradılıb. Bu komissiya SNT<br />

çərçivəsində vahid proqram hazırlanması üçün müvafiq nazirliklərin<br />

fəaliyyətinin əlaqələndirilməsini nəzərdə tutur. Həmin il NATO-nun<br />

Brüsseldəki mənzil-qərargahında Azərbaycanın nümayəndəliyi<br />

fəaliyyətə başlayıb.<br />

1999-cu ilin mayında NATO Parlament Assambleyasının<br />

Polşada keçirilən sessiyasında Azərbaycana bu qurumda<br />

müşahidəçi statusu verilib. Həmin ilin sentyabrında Azərbaycan<br />

Silahlı Qüvvələrinin bir taqımı Kosovoda təhlükəsizliyin təmin<br />

olunması məqsədilə NATO sülhməramlılarının tərkibində fəaliyyətə<br />

başlayıb. 19 noyabr 2001-ci ildə isə Azərbaycan Respublikası NATO<br />

Parlament Assambleyasına assosiativ üzv qəbul edilib.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Səlimov E.<br />

Тейюббейли Турал

Бакинский славянский университет<br />

МЕСТО НАТО В СИСТЕМЕ ЕВРОПЕЙСКОЙ<br />

БЕЗОПАСНОСТИ<br />

Азербайджан стремится к интеграции в евроатлантическое<br />

пространство. Это в первую очередь подразумевает интенсивные<br />

связи с Европейским союзом, и более тесное сотрудничество с такой<br />

организацией, как НАТО.<br />

Организация Североатлантического договора, НАТО, Северо-<br />

Атлантический Альянс— крупнейший в мире военно-политический<br />

блок, объединяющий большинство стран Европы, США и Канаду.<br />

Основан 4 апреля 1949 года в США. Тогда государствами-членами<br />

НАТО стали США, Канада, Исландия, Великобритания, Франция,<br />

Бельгия, Нидерланды, Люксембург, Норвегия, Дания, Италия и<br />

Португалия. Это «трансатлантический форум» для проведения<br />

странами-союзниками консультаций по любым вопросам,<br />

затрагивающим жизненно важные интересы его членов, включая<br />

события, способные поставить под угрозу их безопасность. Одной из<br />

декларированных целей НАТО является обеспечение сдерживания<br />

любой формы агрессии в отношении территории любого государства<br />

-члена НАТО или защиту от неё.<br />

Главная цель НАТО — гарантировать свободу и безопасность<br />

всех своих членов в Европе и Северной Америке в соответствии с<br />

принципами Устава ООН. Для достижения этой цели НАТО<br />

использует свое политическое влияние и военный потенциал в<br />

соответствии с характером угрозы безопасности, с которыми<br />

сталкиваются его государства-члены.<br />

Североатлантический Союз прошел 6 шагов расширения.<br />

Первое, второе и третье расширение произошли еще до распада<br />

Советского Союза, в 1952 - (Греция, Турция), 1955 (Германия) и 1982<br />

(Испания) годах соответственно. После распада СССР, в зону<br />

расширения НАТО вошли страны пост-советского пространства. Так,<br />

в 1999 г. в блок были приняты Венгрия, Польша и Чехия.Пятое<br />

расширение произошло в марте 2004 г., когда в блок вошли сразу 7<br />

государств: Болгария, Латвия, Литва, Румыния, Словакия, Словения<br />

и Эстония.На саммите НАТО в Бухаресте в апреле 2008 г. было<br />

принято решение о принятии в НАТО Хорватии и Албании.

Научный руководитель: к.п.н. Кунина И.А.<br />

III BÖLMƏ:<br />

ÜMUMAVROPA MƏDƏNİYYƏTİ VƏ<br />

SİVİLİZASIYALARARASI DİALOQ<br />

(Rəhbər: dos.E.Mehrəliyev, dos. G.Babayeva, tələbə S.İsmayılov)<br />

Moskva auditoriyası<br />

Казымова Самира<br />

Бакинский славянский университет<br />

СОФИЯ КИЕВСКАЯ<br />

Среди памятников прошлого в древнем Киеве - знаменитый<br />

архитектурный комплекс Х1-ХУШ веков София Киевская. Его<br />

центральное здание, чудо, что пришло к нам из средней древности, -<br />

Софиевский собор, сооруженный в 1Х по приказу Ярослава на честь<br />

его победы над печенегами. Собор - не только непревзойденный<br />

памятник древней архитектуры, но и мемориал победы наших<br />

предков. Но нас интересует письменность, и прежде всего, книги.<br />

Начиная с времен Ярослава София становится важнейшим<br />

культурным центром Восточнославянского государства. В софийском<br />

соборе была первая известная нам библиотека, заложенная<br />

Ярославом. Но наибольшее чудо Софии - это известные всему миру<br />

Софиевские мозаики, очаровательные стародавние фрески., что<br />

показывают ее стены. Изображения святых и портреты княжеской<br />

семьи соседствуют тут с роскошными и утонченными орнаментом.<br />

Сцены княжеской охоты или танцующих скоморохов можно увидеть<br />

над ступеньками, что ведут на хоры. Кроме всего стены Софии<br />

оказались сокровищницей эпиграфики / она изучает древние надписи,<br />

вырезанные, на твердых материалах/. На стенах и столбах, покрытых<br />

фресками, рядом с изображениями святых, среди красочного<br />

орнамента, находят историки надписи, которым почти 1000 лет.

Научный руководитель: доц. Ахмедова С.<br />

Мамед-заде Айгюль<br />

Бакинский славянский университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАНСКИЕ И БОЛГАРСКИЕ ФЛАГИ КАК<br />

СИМВОЛЫ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ<br />

На протяжении тысячелетней истории Азербайджана и<br />

Болгарии их знамёна менялись и в результате, сегодняшние флаги<br />

этих республик представляют собой триколоры.<br />

Государственный флаг Азербайджанской Республики состоит<br />

из трех равных по ширине горизонтальных полос. Верхняя полоса —<br />

голубого, средняя полоса — красного, нижняя полоса — зеленого<br />

цветов, в середине красной полосы на обеих сторонах флага<br />

изображены белого цвета полумесяц с восьмиконечной звездой.<br />

Ширина флага соотносится с его длиной как 1:2.Государственный<br />

флаг Болгарии имеет прямоугольную форму и состоит из трёх<br />

цветов: белого, зелёного, красного, расположенных сверху вниз.<br />

Цветовые поля одинаковы по форме и размерам. Соотношение<br />

ширины к длине равно 3:5.<br />

21 июня 1918 года был принят Государственный первый флаг<br />

АДР, представлявший собой полотно с изображением белого<br />

полумесяца и белой восьмиконечной звезды на красном фоне.<br />

Первый зелено-бело-красный флаг Болгарии был использован двумя<br />

болгарскими легионами, основанными Георгием Раковским в 1861 –<br />

1862 годах. Триколор был сшит Стиляной Параскевовой, дочерью<br />

Ивана Параскевова, в румынском городе Браила. Знамя было<br />

передано болгарским добровольцам – участникам русско – турецкой<br />

войны.<br />

Голубой цвет на Азербайджанском флаге является символом<br />

тюркской национальной культуры, красный — современной<br />

европейской демократии и зелёный — исламской цивилизации.<br />

Цвета болгарского знамени означают следующее: белый – мир,

чистоту и святую республику; зелёный – плодородие болгарских<br />

земель и лесов – защитниц болгарских бунтовщиков в эпоху<br />

Возрождения; красный – смелость и надежду народа. Интересно, что<br />

во время войн болгарское знамя переворачивалось. Красный цвет как<br />

символ смелости и надежды был вверху, означал в этом случае<br />

воинственность по принуждению, хотя в мирное время вверху<br />

располагался белый цвет – как символ миролюбивого болгарского<br />

народа.<br />

В 1947 году в левом верхнем углу белого поля был добавлен<br />

герб Республики Болгария, который оставался на нём до 27 ноября<br />

1990 года. Тогда текст конституции был изменён и герб изъят.<br />

Перемена была в силе до принятия IV Конституции Болгарии, когда<br />

знамя было утверждено в актуальном варианте. На флаге<br />

Азербайджана никогда не было герба, за исключением флага АССР,<br />

на котором были изображены советские символы: серп и молот.<br />

Научный руководитель: доц. Сулейманова С.Я.<br />

Козориз Валерия<br />

Бакинский славянский университет<br />

СУРЖИК<br />

Су́ ржик (от названия суржик — «хлеб из муки смеси разных<br />

видов зерна, например, пшеницы и ржи») — недостаточно изученное<br />

языковое образование, включающее элементы украинского языка в<br />

соединении с русским, распространённое на части территории<br />

Украины, а также в соседствующих с ней областях России и<br />

Молдавии. Многочисленные варианты суржика изучаются и<br />

классифицируются лингвистами.<br />

Первые научные работы, посвящённые исследованию суржика<br />

как явления многопланового, появились в 1990-х годах. Более ранние<br />

работы носили преимущественно публицистический характер.<br />

Суржик зафиксирован письменно уже у первого автора,<br />

писавшего на разговорном украинском языке, — Ивана<br />

Котляревского в его произведении «Наталка-Полтавка» (1819) у<br />

Возного — украинца (представителя власти в селе), который<br />

старался говорить на русском языке<br />

Использование суржика, опрос Киевского международного

института социологии, 2003, данные по макрорегионам<br />

Существует три варианта использования суржика:<br />

Суржик как язык спонтанного использования. Просторечие<br />

или местное наречие с многочисленными русизмами, являющееся<br />

фактически единственным языковым поведением лиц,<br />

неудовлетворительно владеющих как украинским так и русским<br />

литературным языком, и не придающим значения особенностям<br />

своего языка.<br />

Осознанное использование суржика. Свойственно лицам,<br />

знающим оба языка, но не имеющим автоматизма в их<br />

использовании, ощущающим неудобства из-за отсутствия<br />

номинативных либо стилистических средств украинского<br />

литературного языка в своей языковой компетенции, но не<br />

желающих переходить на русский язык, в частности, замена<br />

украинских просторечных слов русскими литературными.<br />

Нежелательное, непроизвольное проникновение элементов<br />

небазового языка в базовый, либо базового в небазовый, у лиц,<br />

хорошо владеющих одним языком и изучающих второй — русский<br />

или украинский.<br />

Научный руководитель: Ахмедова С.<br />

Məmmədli Hikmət<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

MÜASİR MƏRHƏLƏDƏ AZƏRBAYCAN – RUSİYA MƏDƏNİ<br />

ƏLAQƏLƏRİNİN BƏZİ ASPEKTLƏRİ HAQQINDA<br />

Mədəniyyət sahəsində Azərbaycan və Rusiyanın xarici siyasətinin<br />

əsas vəzifəsi iki ökə arasında qarşılıqlı anlaşma və dostluq<br />

münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi, bərabər hüquqları və qarşılıqlı<br />

faydalı tərəfdaşlığın inkişaf etdirilməsidir.<br />

Mədəniyyət sahəsində hərtərəfli əməkdaşlığın genişlənməsi və<br />

dərinləşməsində müəyyən irəliləyiş olmasına baxmayaraq, tərəflər<br />

qarşısında bir sıra xarici siyasət vasitələri durur. Bu istiqamətlər<br />

arasında rus dilinin inkişafı sahəsində ikitərəfli əməkdaşlıq xüsusi<br />

önəm və əhəmiyyət kəsb edir<br />

Rus dilinin mövqeyinin sabitləşdirilməsi və möhkəmləndirilməsi,

onun beynəlxalq ünsiyyətdə istifadə olunmasının genişləndirilməsi<br />

dünya dili statusunun qorunması Rusiyanın mədəniyyət sahəsində<br />

yeritdiyi xarici siyasətdə xüsusi yer tutur.<br />

Azərbaycanda rus dili problemi tərəflər arasında diplomatik<br />

danışıqların predmetini təşkil edir. Bu danışıqların nəticələri əldə<br />

olunmuş razılaşmalarda və müqavilələrdə təzəhür edir. 6 fevral 2004-<br />

cü ildə Moskvada prezidentlər İ.Əliyev və V.Putin tərəfindən imzalanan<br />

«Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikasının Moskva<br />

Bəyannaməsi» xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Bu sənədin əhəmiyyəti<br />

ondadır ki, burada mədəniyyət, milli dillərin inkişafı sahəsində<br />

əməkdaşlıq məsələlərinə tərəflərin müsbət münasibəti əks<br />

olunmuşdur.<br />

Sənəddə tərəflərin Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nə münasibəti də<br />

hüquqi cəhətdən təsbit edilmişdir. III bölmənin 5-ci bəndində deyilir:<br />

«Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin fəaliyyəti hamılıqla dəstəklənməlidir».<br />

«Moskva Bəyannaməsində» tərəflər Azərbaycan<br />

Respublikasında yaşayan ruslar və Rusiya Federasiyasında<br />

yaşayan azərbaycanlılar üçün əlverişli şərait yaradılması, dost<br />

ölkələrin xalqlarının yaxınlaşmasında hər iki icmanın rolu xüsusi<br />

qeyd olunur.<br />

Azərbaycanda rus dilinin tədrisinə respublikada daim yaşayan<br />

ruslardan, yerli rusistlərdən olan mütəxəssislər, o cümlədən Bakı<br />

<strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>nin mütəxəssisləri cəlb olunurlar.<br />

Azərbaycanda rus dilinin dəstəklənməsində A.S.Puşkinin adına<br />

Dövlət rus dili institutu da mühüm rol oynayır. Hal-hazırda institut<br />

xaricdə və Azərbaycanda 100-dən artıq tərəfdaşı ilə əməkdaşlıq<br />

haqqında müqavilələr imzalamışdır. Bu institutla BSU arasında<br />

əməkdaşlıq haqqında müqaviləyə əsaslanan daimi əlaqələr<br />

mövcüddur.<br />

Elmi rəhbər: dos. Məmmədov H.N.<br />

İsmayılov Söhrab<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

SİVİLİZASİYALARARASI DİALOQ VƏ ERMƏNİSTANIN<br />

AZƏRBAYCANA QARŞI MƏDƏNİ SOYQIRIMI

Artıq bir neçə əsrdir ki, bu ideya ilə yaşayan ermənilər Türkiyə,<br />

Bolqarıstan, Rusiya, Gürcüstan və Azərbaycan ərazisində<br />

münaqişələr yaratmış, türk xalqlarını, azərbaycanlıları məhv etmək<br />

mövqeyini tutmuş, mənfur ideyalarını həyata keçirmək üçün 1905 –<br />

1907, 1918, 1920, 1948, 1965, 1988 – 1992 – ci illərdə xalqımızı<br />

deportasiya və soyqırıma məruz qoymuşlar.<br />

Ermənilərin uzun illər boyu yeritdikləri antitürk siyasəti,<br />

törətdikləri vəhşiliklər, terrora meyil etmələri, “Böyük Ermənistan”<br />

uğrunda apardıqları “mübarizə”təbabət aləmində ancaq onlara xas olan<br />

yeni bir xəstəliyin – erməni xəstəliyinin meydana meydana çıxmasına<br />

səbəb olmuşdur. Moskvada çap olunmuş Böyük Sovet<br />

Ensiklopediyası bu mövzuya ayrıca məqalə həsr etmiş və adını<br />

“erməni xəstəliyi” qoymuşdur.<br />

Ermənilk məfhumu dünyanın müxtəlif görkəmli şəxsiyyətlərinin<br />

diqqətini cəlb etmişdir. Onlar erməni xarakterinə, psixologiyasına,<br />

fəaliyyətinə, insanlara münasibətlərinə mənfi qiymət vermişlər.<br />

Bugün bütün dünya ölkələri bəşəriyyətin gələcəyinin məhz<br />

sivilizasiyalararası dialoqdan asılı olduğunu qeyd etməkdədirlər. Bu<br />

dialoqun əsas xüsusiyyətləri isə müxtəlif mədəniyyətlərə, dinlərə,<br />

irqlərə, tarixə malik olan xalqların bu fərqliliklərə baxmayaraq yanaşı<br />

yaşayabilmə qabiliyyəti, insanların öz seçimlərində sərbəst olması,<br />

heç bir xalqın, dövlətin müxtəlif vasitələrdən istifadə edərək digərinə<br />

özünün milli, mədəni və dini xüsusiyyətlərini, həyat tərzini zorla təlqin<br />

etməməsidir. Lakin Ermənistan dövlətinin timsalında biz bunun əksini<br />

görürük.<br />

APA-nın indi Ermənistan adlandırılan qədim Azərbaycann<br />

torpaqlarında ermənilər tərəfindən dağıdılan abidələr, yer adları ilə<br />

bağlı xronikasında Zəngəzurdakı dağıdılan abidələrimiz, dəyişdirilən<br />

yer adlarımız aşağıdakı kimi öz əksini tapmışdır:<br />

“Urud (Ermənilər bu kəndin adını dəyişərək Oront adlandırıblar)<br />

qəbiristanlığında 1961-ci ildə aşkar edilən XV-XVI əsrə aid sənduqə<br />

formalı və qoç heykəlli məzar daşları üzərindəki kitabələr və qədim türk<br />

tayfalarına məxsus onqonların təsvirləri alban tayfalarının islamı<br />

qəbul etməsini və ondan çox-çox əvvəl türkləşməsini,<br />

azərbaycanlaşmasını sübut edir. Bu tarixi abidələr əvvəllər mövcud<br />

olan “Qafqazın xilafətin istilasından sonra alban tayfalarının<br />

erməniləşməsi və gürcüləşməsi konsepsiyasını” alt-üst edib. Bu elmi<br />

kəşf azərbaycanlıların Qafqazda yerli-köklü xalq olduğunu sübut

edir və indiyə kimi ermənilərin “Azərbaycanlılar Qafqaza gəlmə<br />

xalqdır” fikrinin əsassız olduğunu təsdiqləyir. Erməni “alimləri” “xəttat<br />

savadsız olub, kitabəni səhv yazıb” deyə avlade-avğvan (alban<br />

övladları) sözünə hərflər əlavə edərək “avlağum vağudlu” kimi<br />

oxuyub, Zəngəzurda heç vaxt azərbaycanlıların yaşamadıqlarını<br />

“sübut” etməyə çalışsalar da, istədiklərinə nail ola bilməyiblər. Buna<br />

görə də ermənilər orta əsr qəbiristanlığı olan Zəngəzurun Urud kəndinin<br />

qəbiristanlığını məhv edib dağıdıblar.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Məlikova Z.E.<br />

Haqverdiyeva Sitarə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN-POLŞA ƏLAQƏLƏRİNDƏ MƏMMƏD<br />

ƏMİN RƏSULZADƏNİN ROLU<br />

M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycanın müstəqilliyi ilə təsəvvür olunduğu<br />

kimi Yozef Pilsudski də Polşanın müstəqilliyi ilə təsəvvür olunur. İki<br />

siyasətçi bir-birini tanıyır və əməkdaşlıq edirdi. M.Ə.Rəsulzadə hətta<br />

Pilsudskinin qohumu Vanda ilə evlənmişdir və ona Leyla adı ilə<br />

müraciət edirdi. Polşada yaşadığı müddət ərzində Rəsulzadə fəal<br />

siyasi mühacirət həyatını sürür. Orada jurnal, kitablar nəşr etdirir,<br />

mühacirət təşkilatlarına başçılıq edir, müstəqil Azərbaycan ideyasını<br />

inkişaf etdirirdi. Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi, Azərbaycan<br />

Milli Qurtuluş hərəkatının ideoloqu və ilk demokratik dövlətimizin<br />

banisi M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan-Polşa əlaqələrinin başlıca səbəbini<br />

göstərirdi: Azərbaycanın Qafqaz xalqları ailəsinə mənsubluğu, ölkədə<br />

yerli türk əhalisinin çoxluğu və bu xalqın rus imperializmi tərəfindən<br />

əzilməsi.<br />

Qeyd olunmalıdır ki, Azərbaycanda 1918-1920-ci illərdə ilk<br />

demokratik dövlətin qurulmasında və möhkəmləndirilməsində Polşa<br />

tatarlarının da mühüm rolu olmuşdur. Ümumilikdə isə Azərbaycan<br />

Xalq Cümhuriyyətinin hərbi və dövlət strukturlarında 20 nəfərə qədər<br />

Polşa tatarı çalışırdı. Qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycan-Polşa<br />

xalqları arasında sıx münasibətlər XIX-XX əsrin əvvəllərində<br />

formalaşmışdır. Azərbaycanda müxtəlif səbəblərdən yaşamaq<br />

məcburiyyətində qalan polyaklar öz savad və bacarıqları ilə seçilmiş,<br />

ölkəmizin ictimai-mədəni həyatında mühüm rol oynamışlar. 1918-

1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə polyaklar<br />

müstəqil dövlət quruculuğu prosesində, həm də güclü ordumuzun<br />

yaradılmasında fəallıq göstərmişlər. Qeyd olunmalıdır ki,<br />

paytaxtımız Bakı şəhərində gözəl memarlıq nümunəsi olan bir çox<br />

binaların da müəllifi məhz polyaklar idi. Bu memarlıq<br />

nümunələrindən Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti binası, Əlyazmalar<br />

İnstitutu, Səadət sarayını, Azərbaycan Elmlər Akademiyası Rəyasət<br />

Heyətinin binasını göstərmək mümkündür.<br />

Elmi rəhbər: dos. Abdullabəyova G.<br />

Əliyeva Aysel<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

MİLLİ DİASPORUN RUSİYADA MƏDƏNİ İRSİMİZİN<br />

TƏBLİĞİNDƏ ROLU<br />

Son illərdə Azərbaycan və Rusiya arasında siyasi əməkdaşlıq nəzərə<br />

çarpacaq dərəcədə fəallaşmışdır. Azərbaycan Respublikası və Rusiya<br />

Federasiyası prezidentləri arasında qarşılıqlı olaraq keçirilən<br />

səfərlər, dövlətlər arasında olan yüksək etimadın göstəricisi və iki<br />

dövlət arasındakı münasibətlərin müvəffəqiyyətinə möhkəm zəmindir.<br />

Azərbaycanın ən böyük diasporunun Rusiyada olması bu dövlətlər<br />

arasındakı münasibətlərin hansı səviyyədə olmasından xəbər verir.<br />

Rusiyada Azərbaycan diasporunun təmsil olduğu diaspor<br />

təşkilatlarından “Ocaq “ Azərbaycan Mədəniyyəti Cəmiyyətinin , Vətən<br />

Cəmiyyətinin, Bakılı Cəmiyyətinin, “Ümumrusiya Azərbaycanlılar<br />

konqresi”nin və digərlərinin fəaliyyəti diqqəti cəlb edir.<br />

1988-ci ilin fevralında Moskvada yaşayan Azərbaycan ziyalılarının<br />

qabaqcıl nümayəndələrinin təşəbbüsü ilə “Ocaq “ cəmiyyəti yarandı.<br />

Moskva Şəhər sovetində rəsmi qeydiyyata düşən Cəmiyyət digər<br />

diasporlar ilə mədəni əlaqələr yaratmışdır.”Ocaq “ Cəmiyyəti qarşıya<br />

qoyduğu qoyduğu vəzifələri həyata keçirmək məqsədilə öz fəaliyyətinə<br />

Azərbaycan dili kurslarının təşkili ilə başladı.Həmin kurslar sonradan<br />

“ Bazar günü məktəbi ”nə çevrildi. Cəmiyyətin təşəbbüsü ilə<br />

Azərbaycan etnomədəni komponentli ümumtəhsil məktəbi

yaradıldı.Müxtəlif millətlərin uşaqları bu məktəbdə Azərbaycan<br />

mədəniyyəti, ədəbiyyatı və dili ilə daha yaxından tanış olurlar.Məktəbi<br />

açmaqda məqsəd Moskvada yaşayan azərbaycanlı uşaqlarının<br />

Azərbaycan dilini, öz xalqının tarixini,mədəniyyətini öyrənməsinə<br />

şərait yaratmaqdır.Bu isə soydaşlarımızın milli kimliyini<br />

unutmamasına, öz mədəniyyətini öyrənməklə yanaşı, yaşadığı və<br />

təhsil aldığı ölkələrin mədəniyyətinə, adət-ənənələrinə hörmətlə<br />

yanaşmasına və onu dəyərləndirməsinə şərait yaradır. Məktəbin<br />

bazası əsasında Azərbaycan mədəniyyət-tədris mərkəzi fəaliyyət<br />

göstərir. Mərkəz bu məktəbdə oxumayan uşaqlara Azərbaycan dili<br />

öyrədir, tarixi, milli-mənəvi dəyərlərimizi təbliğ edir. Azərbaycan<br />

Mərkəzinin rəhbəri Q.M. Axundovun bacarığı sayəsində məktəbdə<br />

yaranmış “Azərbaycan bülbülləri” ansamblı Moskvada və Şimal<br />

bölgələrində məşhur olmaqla yanaşı, Rusiyanın bir çox şəhərlərində<br />

eləcə də Azərbaycanda uğurla çıxış etmişdilər. Rəqs qrupuna<br />

Azərbaycanın əməkdar artisti R.Zeynalov rəhbərlik edir.Amsanbl təkcə<br />

məktəb, rayon, dairə və şəhər tədbirlərində və konsertlərində deyil,<br />

həmçinin beynəlxalq festival və konkurslarda da fəal iştirak<br />

etmişlər.”Ocaq” Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan tarixinin və<br />

mədəniyyətinin problemlərinə həsr olunmuş mühazirələr, dairəvi<br />

masalar, konfranslar keçirilmiş və keçirilməkdədir.”Ocağ” ın mədənikütləvi<br />

fəaliyyətində 1988-ci ildən etibarən hər il “Novruz”bayramının<br />

qeyd olunması mühüm yer tutur. Cəmiyyət tərəfindən “Ziya” və<br />

“Çıraq” qəzetləri nəşr edilmiş, Azərbaycanın görkəmli yazıçı, bəstəkar<br />

və rəssamlarının yaradıcılq gecələri keçirilir, gənc ifaçıların<br />

konsertləri, rəssamların sərgiləri təşkil edilmişdir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Məmmədov H.<br />

Cəfərov Orxan<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

MÜASİR BOLQAR MƏTBUATINDA TÜRK SÖZLƏRİNİN<br />

İŞLƏDİLMƏSİ<br />

Peşəkər və rəsmi bolqar mətbuatında türk sözləri demək olar ki<br />

işlədilmir. Türk sözləri rəsmi və ciddi diplomatik hadisələrin təsvirində<br />

işlədilmir. Bu sözlər daha çox ailə-məişət problemlərinin, küçə<br />

mübahisələrinin və bu kimi hadisələrin təsvirində, hər hansı şəxsin

mənfi xüsusiyyətlərinin və ya hərəkətlərinin tənqid etdikdə mətbuatın<br />

köməyinə gəlir. Nümunə: Касапин нарязал човек ( qazetin birinci<br />

səifədəki başlığı / «24 часа», бр. 170,2002)<br />

Qeyd etmək lazımdır ki, türk mənşəli sözlər qeyri-rəsmi bolqar<br />

mətbuatında bəzi hallarda əsəs xəbərlərin verildiyi baş səhifələrdə<br />

işlədilir.<br />

Təkrarlanma hallarına yol verməmək şərti ilə adətən türk sözləri<br />

müvafiq bolqar sözünün sinonimi kimi istifadə oluna bilər. Nümunə:<br />

На стари години станах за резил, срам ме е да изляза на улицата, да<br />

погледна хората в очите.<br />

Beləliklə, belə hallarda ümumiyyətlə xarici leksemlərin bolqar<br />

sözlərindən üstün tutulması barədə bəhs edə bilmərik. Biz mətbuatda<br />

işlədilən türk sözlərininin onu dərc edən mətbəə orqanının yerləşdiyi<br />

ərazi ilə bağlı olub olmamasının araşdırmaq istədik. Bu məqsədlə<br />

Kırcali qazetlərinin bir neçə nüsxəsinə baxdıq («Нов живот», «7 дни<br />

Кърджали» ) və heç bir halda təsdiq edə bilmərik ki, istifadə olunmuş<br />

türk sözləri ilə mərkəzi nəşrlərdə istifadə olunmuş türk sözlərindən<br />

müqaisədə çoxdur. Baxmayaraq ki oxucuların və jurnalistlərin<br />

müəyyən bir qismi türklərdir. Bizim fikrimizcə, burada əks tendensiya<br />

mövcuddur : dilin normativ və üslub xüsusiyyətlərini qorumaq.<br />

Bolqar publisistik üslubun tədqiqatçıları dəfələrlə qeyd ediblər<br />

ki, materialın mövzuya, nəşrin tərkibinə uyğun olmaması, türk<br />

sözlərinin həddindən artıq istifadə olunması üslubi dissonans yarada<br />

bilər. Türk leksik vahidlərinin həddindən artıq istifadəsi Bolqarıstanın<br />

cavan oxucularında problemlər yarada bilər. Çünki onlar üçün türk<br />

sözləri semantik mənada kifayət qədər aydın deyil və auditoriya<br />

tarəfindən arxaizm kimi qəbul olunur.<br />

Elmi rəhbər: dos. Süleymanova S.Y.<br />

Abbaslı Kənan<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN XARİCİ SİYASƏTİ VƏ QƏRBİ AVROPA<br />

MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Hər bir müstəqil dövlət özünəməxsus prinsip və xüsusiyyətlərlə<br />

fərqlənmə, müxtəlif istiqamətli daxili və xarici siyasət yeridir. Dövlətin<br />

daxili siyasəti xalqın ümumi rəyi ilə yardılmış və qəbul olunmuş

Konstitutsiya əsasında onun tam bir varlıq kimi yaşaması,<br />

fəaliyyətinə, ictimai-siyasi, iqtisadi və mənəvi həyatın bütün sahələrində<br />

təmsil etdiyi vətəndaşların maddi və mənvi tələbatının fasiləsiz təmin<br />

edilməsinə yönəldilir. Xarici siyasət isə bu vəzifələrin yerinə yetirilməsi,<br />

habelə öz ərazisində qanunverici, icaredici və məhkəmə hakimiyyətinin<br />

kənar müdaxilə olmadan həyata keçirilməsi məqsədilə təhlükəsiz və<br />

əlverişli beynəlxalq şəraitin təmin edilməsinə; ayrı-ayrı dövlətlərlə<br />

qarşılıqlı- faydalı əməkdaşlığa, iqdisadi, siyasi, sosial və mədəni<br />

həyatın bütün sahələrində əldə edilmiş beynəlxalq təcrübələrin<br />

mənimsənilməsinə; qarşıya çıxan problemlərin aradan qaldırılması<br />

yönündə dövlətlərin səylərinin birləşdirilməsinə və s. xidmət edir.<br />

Başqa sözlə ifadə etsək, ölkə daxilində gedən proseslərdən və qarşıya<br />

qoyulan vəzifələrdən irəli gələn siyasi xətt dövlətin beynəlxalq<br />

münasibətlər sahəsində mövqeyin və xarici siyasətin istiqamətlərinin,<br />

xarakterinin, prinsiplərini müəyyənləşdirir və şərtləndirir.<br />

Azərbaycanın yerləşmiş olduğu region hər cəhətdən istər<br />

geosiyasi, istərsə də strateji baxımdan önəm kəsb edir. Bu baxımdan<br />

Azərbaycan həm qonşuluq siyasətində, həm də digər region ölkələrlə<br />

olan münasibətlərində balanslaşdırılmış siyasət yürütməkdədir. Bu da<br />

Azərbaycanın yerləşmiş olduğu regionun həssas olmasından irəli<br />

gəlməkdədir. Bütün bunları rəhbər tutaraq Azərbaycan respublikası<br />

xarici siyasətində aşağıdakı vəzifələri həyata keçirməkdədir.<br />

1) ölkənin müstəqilliyini, suverenliyini, ərazi bütövlüyünü,<br />

təhlükəsizliyini qorumaq və bunları beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi ilə<br />

əlaqələndirmək;<br />

2) mənafei Azərbaycanın milli maraqları ilə həmçinin dövlətçilik<br />

maraqları ilə uyğun gələn ölkələrlə sıx əmaəkdaşlıq qurmaq,<br />

müttəfiqlik etmək. Bunlardan istifadə edərək beynəlxalq sistemdə<br />

mövqeyini möhkəmləndirmək;<br />

3) regionda baş vermiş hər hansı bir gərginliyin və ya<br />

münaqişələrin aradan qaldırılmasına səy göstərmək;<br />

4) xalqın mənafeinə uyğun xarici iqtisadi siyasət yeritmək, ölkə<br />

iqtisadiyyatını beynəlxalq iqtisadi sistemdə təmsil etmək;<br />

5) xarici ölkələrlə elmi, mədəni, humanitar əlaqələr qurmaq və bu<br />

kimi təşkilatlarda fəal iştirak etmək.<br />

Elmi rəhbər: s.e.f.d Həşimov D.<br />

Микаилова Н.З.

Бакинский славянский университет<br />

ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ПОЛЬСКИХ АРХИТЕКТОРОВ В<br />

АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

Впервые поляки прибыли в Азербайджан уже после первого<br />

раздела Польши (1772 г.). В это время Россия вела войну на Кавказе,<br />

и в качестве вынужденных рекрутов сюда привлекались молодые<br />

мужчины из всех оккупированных территорий (больше всего из<br />

Польши).<br />

С середины XIX в. на Апшеронском полуострове стала<br />

интенсивно развиваться нефтяная промышленность. Это, в свою<br />

очередь, создало условия для появления и развития новых<br />

традиционных видов промышленности. Происходил процесс<br />

превращения Баку в интернациональный город.<br />

Прибывшая в Баку польская интеллигенция, принимает самое<br />

активное участие в жизни города. Для поляков Азербайджан стал<br />

второй Родиной, многие из них нашли здесь последний приют. И<br />

сегодня, без преувеличения, можно сказать, что поляки внесли<br />

неоценимый вклад в развитие Азербайджана и, прежде всего Баку.<br />

Бурный рост населения Баку во второй половине XIX в. привел<br />

к возникновению новых городских районов, строительному буму,<br />

развитию архитектуры. Именно, в этот период раскрывается талант<br />

плеяды польских архитекторов И. Гославского, К. Скуревича, И.<br />

Плошко, Е. Скибинского и других.<br />

Поляки внесли большой вклад в развитие экономики, науки,<br />

культуры и образования в Азербайджане. В каждой области поляки<br />

оставили свой след. Среди них было много врачей, учителей,<br />

чиновников, коммерсантов и военных инженеров. Достаточно<br />

упомянуть имена известных польских архитекторов, благодаря<br />

которым архитектура Баку до сих пор сохраняет свой неповторимый<br />

облик. Гославский, Плошский, Скуревич, Скибинский и другие<br />

польские архитекторы создали великие архитектурные памятники<br />

Азербайджана. «Масштабы, в которых работали польские<br />

архитекторы, позволяют говорить о созданном ими Польском Баку»,<br />

– сказал проф. Шамиль Фатуллаев-Фигаров, известный специалист<br />

по архитектуре в Азербайджане. Стоит отметить, что «польское<br />

наследие» всегда было гордостью жителей Баку.<br />

Научный руководитель: доц. Мамедов Г.Н.<br />

IV BÖLMƏ:

AZƏRBAYCAN VƏ MƏRKƏZİ-ŞƏRQİ AVROPA: İKİTƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

(Rəhbər: dos.Ş.Əliyev, dos.Ə.Əhməd, tələbə E.İbrahimov)<br />

Polyak Mədəniyyət Mərkəzi<br />

Мамедов Меджид<br />

Бакинский славянский университет<br />

ДВУСТОРОННИЕ ПОЛИТИЧЕСКИЕ СВЯЗИ МЕЖДУ<br />

АЗЕРБАЙДЖАНОМ И БОЛГАРИЕЙ<br />

Динамика азербайджано-болгарских отношений на<br />

современ-ном этапе охватывает вопросы сотрудничества во всех<br />

сферах: политической, военной, экономической, культурной,<br />

гуманитарной и т.д. Однако, в первую очередь следует отметить, что<br />

между двумя странами установился активный политический диалог.<br />

Так, Республикой Болгария независимость Азербайджана была<br />

признана в январе 1992 года. Дипломатические отношения же были<br />

налажены в июне того же года. В декабре 1999 года приступило к<br />

деятельности посольство Болгарии в Азербайджане, в феврале 2005<br />

года - посольство Азербайджана в Болгарии.<br />

Основа сотрудничества между двумя странами была заложена<br />

Общенациональным лидером Гейдаром Алиевым во время<br />

официального визита, совершенного в Болгарию 29-30 июня 1995<br />

года по приглашению Президента Болгарии Желю Желева. Между<br />

Президентом Азербайджанской Республики и Президентом Болгарии<br />

было подписано Соглашение о дружбе и сотрудничестве,<br />

предусматривающее налаживание связей во многих областях.<br />

Президент Азербайджанской Республики Ильхам Алиев также<br />

уделяет расширению азербайджано-болгарских связей особое<br />

внимание. Визиты Президента Болгарии Георгий Пырванова 10<br />

марта 2008 года и 22 января 2009 г в Азербайджан, а также визит<br />

Президента Азербайджана Ильхама Алиева в Болгарию 13 ноября<br />

2009 года говорят о развитие отношений между двумя странами. В<br />

ходе встреч было подчеркнуто удачное развитие двусторонних<br />

связей между Азербайджаном и Болгарией в политической,<br />

экономической, гуманитарной и других областях.<br />

Частые взаимные визиты глав Азербайджана и Болгарии друг к<br />

другу, а также традиционные, дружественные отношения между

нашими народами служат прочной основой для развития<br />

межгосударственных отношений, взаимопонимания по многим<br />

вопросам международной политики.<br />

Активные контакты и двусторонние визиты между главами<br />

двух государств заложили прочную нормативно-правовую базу<br />

отношений между двумя государствами.<br />

Развитие отношений между Азербайджаном и Болгарией<br />

осуществляется также и в рамках различных международных<br />

организаций, как универсальных, так и региональных. Следует особо<br />

отметить сотрудничество между двумя странами в такой<br />

региональной организации, как Организация Черноморского<br />

Экономического Сотрудничества.<br />

Болгария всегда поддерживала Азербайджан в процессе<br />

интеграции в евро-атлантические структуры. Так, с 1998 года<br />

Болгария совместно с Азербайджаном участвует в проекте по<br />

Евразийскому транспортному коридору (ТРАСЕКА).<br />

Научный руководитель: к.п.н. Кунина И.А.<br />

Рзаева Фарида<br />

Бакинский славянский университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАНО-ПОЛЬСКИЕ СВЯЗИ<br />

История азербайджано-польских отношений берет свое начало<br />

в XV веке. В XV веке правитель государства Аггоюнлу Узун Гасан<br />

поддерживал тесные связи с польским королем Ягелло. Поляк<br />

Лединский и азербайджанец Топчубашев создали в царской Думе<br />

особую фракцию, ведущую борьбу за автономию Польши и<br />

Азербайджана.<br />

27 декабря 1991 года Польша признала независимость<br />

Азербайджана и 21 февраля 1992 года между двумя странами были<br />

созданы дипломатические отношения. В 2001 году было учреждено<br />

посольство Польши в Азербайджане, а в 2004 году - посольство<br />

Азербайджана в Польше.<br />

Экономические связи: За последние годы достигнуты успехи<br />

в сфере торгово-экономических азербайджано-польских отношений.<br />

Впервые в нашей истории экономических отношений в 2008 году

Азербайджан достиг положительного сальдо, и товарооборот между<br />

двумя странами достиг 166,9 миллионов долларов США. Среди<br />

экспортируемой Азербайджаном продукции подавляющее<br />

большинство составляют нефть и нефтепродукты. Ожидаются<br />

большие перспективы и в сотрудничестве в энергетической сфере.<br />

Создан концерн «Sarmatiya» для подготовки проектно-технических<br />

документов нефтепровода Баку-Одесса-Броды-Плоцк (Гданьск). А<br />

это демонстрирует значимость Азербайджана в обеспечении<br />

энергетической безопасности Польши в ближайшие годы.<br />

Культурные связи: Азербайджано-польские культурные<br />

отношения имеют многовековую историю. В 1827 году<br />

азербайджанский ученый-востоковед, профессор Петербургского<br />

университета Мирза Джафар Топчубашев перевел на фарси<br />

«Крымские сонеты» великого польского поэта Адама Мицкевича. В<br />

XIX веке такие смелые представители азербайджанской литературы,<br />

как Аббасгулу ага Бакиханов, Исмаил бек Куткашенлы побывали на<br />

польской земле. Здесь Бакиханов написал цикл поэтических<br />

произведений и трактат «Əsrarül-mələkut», объясняющий учение<br />

Коперника. Повесть И. Куткашенлы «Рашид бек и Саадат ханум»,<br />

которая считается первым образцом азербайджанской прозы,<br />

впервые увидела свет в 1835 году в Варшаве.<br />

На уровне стратегического сотрудничества азербайджанопольские<br />

отношения усиливаются. Для Азербайджана имеет особое<br />

значение еще большее расширение существующих связей с<br />

Польшей, которая является членом НАТО, Европейского союза и<br />

других влиятельных международных организаций. Польша<br />

выступает с позиции урегулирования проблемы в решении армяноазербайджанского,<br />

нагорно-карабахского конфликта в рамках<br />

территориальной целостности и суверенитета Азербайджана на<br />

основе международных правовых норм.<br />

Научный руководитель: доц. Мамедов Г.Н.<br />

Агаева Наргиз<br />

Бакинский славянский университет<br />

РОЛЬ БАКИНСКОГО СЛАВЯНСКОГО УНИВЕРСИТЕТА В<br />

РАЗВИТИИ ОТНОШЕНИЙ МЕЖДУ АЗЕРБАЙДЖАНОМ И

БОЛГАРИЕЙ<br />

Сегодня общественно-политические, экономические и<br />

культурные связи Азербайджана со странами мирового сообщества<br />

все больше расширяются, а одним из важных моментов является<br />

развитие отношений со странами Восточной Европы. Одной из таких<br />

стран является Болгария.<br />

Важная роль в осуществлении дружеских связей между двумя<br />

странами принадлежит Бакинскому Славянскому Университету.<br />

Следует особо отметить, что почетными докторами БСУ являются<br />

такие видные политически деятели Болгарии как экс-президент<br />

Желю Желев, а также Президент Республики Болгария Геогри<br />

Пырванов. Важным фактором является то, что на встречах со<br />

студентами принимают участие чрезвычайные и полномочные<br />

послы, и другие видные политические и общественные деятели<br />

Республики Болгарии.<br />

На протяжении более десяти лет на болгарском отделении<br />

Бакинского Славянского Университета изучается язык и литература<br />

дружественной нам страны.<br />

7 октября 2004 года в Бакинском Славянском Университете<br />

при участии Президента Республики Болгария Г.Пырванова был<br />

открыт Центр болгарского языка и культуры.<br />

При Центре функционирует библиотека, содержащая<br />

литературу на болгарском языке. В настоящий момент библиотечный<br />

фонд составляет около 300 книг – учебники, пособия, словари,<br />

художественная литература, материалы по истории, религии,<br />

культуре при центре и экономике создан Болгарии Клуб болгарского и болгарскому языка, языку. способствующий<br />

Также<br />

усовершенствованию разговорной речи. Темы разговорного клуба<br />

затрагивают самые различные области: экономику, политику,<br />

культуру и другие сферы деятельности. В центре также проводятся<br />

мероприятия, связанные с историей, культурой и обычаями<br />

Болгарии, встречи с государственными деятелями, с<br />

представителями культурной и научной сфер этой страны. Кроме<br />

того, для приобщения болгар, проживающих в Азербайджане, к<br />

нашей культуре в центре ежегодно проводится различные<br />

мероприятия, такие как празднование Новруз байрамы. Проведение<br />

этих мероприятий способствует взаимопроникновению наших<br />

культур.<br />

Центр поддерживает тесные связи с посольством Болгарской

Республики в Азербайджане, которое является посредником при<br />

организации ежегодных визитов государственных деятелей,<br />

представителей общественной и культурной жизни этой страны.<br />

Центр принимает активное участие во всех мероприятиях,<br />

организуемых посольством.<br />

Научный руководитель: к.п.н. Кунина И.А.<br />

Агаджанова Эльнара<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

РОЛЬ ГЕЙДАРА АЛИЕВА В РАЗВИТИИ АЗЕРБАЙДЖАНО-<br />

УКРАИНСКИХ ОТНОШЕНИЙ<br />

Азербайджан в силу своего выгодного географического<br />

положения, являлся естественным перекрестком на пути с Востока<br />

на Запад и с Севера на Юг и был одним из основных торговых,<br />

транспортных и культурных центров Великого Шелкового пути. В<br />

период начала средних веков Азербайджан продолжал играть<br />

активную роль в функционировании Великого Шелкового пути и<br />

оставался важным перевалочным звеном. Основоположником<br />

современных азербайджано - украинских отношений является наш<br />

общенациональный лидер Гейдар Алиев. Роль Гейдара Алиева в<br />

развитии двусторонних азербайджано-украинских отношений, так и<br />

его личный вклад для Украины, который он сделал во время работы<br />

в правительстве СССР. В частности, работа Гейдара Алиева во<br />

время ликвидации последствий Чернобыльской катастрофы. В<br />

Украине хранят память о Гейдаре Алиеве, есть институт социологии<br />

имени Гейдара Алиева. Там студенты также проводят мероприятие,<br />

посвященное памяти Гейдара Алиева, там же стоит его бюст.<br />

Президент Азербайджанской Республики Ильхам Алиев также<br />

уделяет первостепенное значение развитию и углублению<br />

стратегического партнерства между нашими дружественными<br />

странами. На протяжении веков украинский и азербайджанский<br />

народы жили в дружбе, согласии. Очень много можно привести<br />

примеров, когда взаимопроникновение культур наших народов<br />

обогащало нас, наши страны. Отрадно, что в период, когда наши

страны развиваются как независимые суверенные государства, наши<br />

дружеские отношения укрепляются, существует очень активный<br />

политический диалог. Помимо статистических данных очень<br />

большое значение для двустороннего сотрудничества, для<br />

регионального сотрудничества, для партнерства в рамках нашего<br />

континента имеет и суть обсуждаемых вопросов. Кроме того,<br />

Азербайджан и Украина активно взаимодействуют на<br />

международной арене. Наши страны всегда поддерживают друг<br />

друга или выступают с единой позицией на сессиях ООН, Совета<br />

Европы, на форумах СНГ. Мы вместе сотрудничаем в Организации<br />

за Демократию и Экономическое Развитие-ГУАМ, это уже говорит<br />

об уровне отношений. В связи с 20-летием государственной<br />

независимости Азербайджана Объединение азербайджанской<br />

молодежи Украины организовало праздничный концерт в Одессе.<br />

Научный руководитель: Алиева С.<br />

Mehdiyeva Zərif<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN ÇEXİYA ARASINDA QARŞILIQLI<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

Bildiyimiz kimi Azərbaycan uzun müddət Sovet respublikası<br />

adı ilə yaradılmış olan SSRİ-nin tərkibində olduğundan digər<br />

ölkələrlə , xüsusilə Avropa ölkələri ilə heç bir siyasi-mədəni əlaqəsi<br />

olmamışdır. Ölkəmiz müstəqillik yenidən qazandıqdan sonar ilk<br />

olaraq görməyi planlaşdırdığı işlər xarici ölkələrlə əlaqələrin<br />

qurulması olmuşdur. Təbii olaraq əlaqələrin qurulduğu ilk ölkələr<br />

qardaş Türkiyə və eyni zamanda keçmiş Sovet dövlətləri olmuşdur.<br />

Bununla yanaşı Avropa dövlətlərilə də yaxından əlaqələr qurulmağa<br />

başlanmışdır. Bu yolda atılan ilk addımlardan biri kimi Çexiya<br />

respublikası ilə qurulan əlaqələri göstərmək olar. Çex Respublikası<br />

Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini 8 yanvar 1992-ci ildə<br />

tanımışdır. Ölkələr arasında diplomatik münasibətlər 29 yanvar<br />

1993-cü ildə qurulmuşdur. 11 mart 2005-ci ildə Azərbaycan<br />

Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycanın Çexiyada səfirliyinin<br />

təsis olunmasına dair qanun qəbul etmişdir. 15 avqust 2007-ci ildə<br />

Azərbaycan Respublikasının Çexiya Respublikasındakı Səfirliyinin

açılış mərasimi olmuşdur. 10 sentyabr 2007-ci il tarixində<br />

Azərbaycanın Çexiyadakı Səfiri etimadnaməsini Çexiya<br />

Respublikasının Prezidentinə təqdim etmişdir. 1 dekabr 2009-cu ildə<br />

Azərbaycanda Çexiya Respublikasının Səfirliyi təsis edilmişdir.<br />

Radek Matula Çexiyanın Azərbaycandakı səfiridir. 1996-2011 –ci<br />

illər ərzində iki dövlət arasındakı qarşılıqlı,ikitərfli əlaqələr .Onlar<br />

arasinda bir çox müqavilələr və sazişlər imzalanmışdır. Bu imzalanan<br />

saziş və müqavilələri əsasən iqtisadiyyat və mədəniyyət əlaqələrinin<br />

inkişafı və rifahı yolunda atılmış ən böyük addımlardan biri kimi<br />

saymaq olar.<br />

Elmi rəhbər: dos. Hacı R.<br />

Qurbanəliyev Elgün<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

MÜASİR DÖVRDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Dünya dövlətləri içərisində Azərbaycan Respublikasının<br />

müstəqilliyini 1991-ci il noyabr ayının 11-də ilk tanıyan ölkə qardaş<br />

Türkiyə Respublikası oldu. Azərbaycanın Türkiyə ilə münasibəti onun<br />

digər dünya dövlətləri ilə mövcud münasibətlərindən köklü surətdə<br />

fərqlənir. Belə ki, Azərbaycan və Türkiyə eyni dilə, dinə, tarixə və kökə<br />

mənsubdur. İki ölkə arasındakı münasibətlər tarixi sınaqlardan çıxmış<br />

dostluq və qardaşlıq münasibətləridir. Azərbaycan və Türkiyə dünya<br />

dövlətləri ilə olduğu kimi bir-biri ilə olan münasibətlərdə də xarici<br />

vasitələrdən istifadə edirlər. Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərində<br />

xarici siyasət vasitələrinin hamısından istifadə olunur. Lakin Azərbaycan<br />

Türkiyə ilə münasibətlərdə bütün amillərdən əlavə mədəni yaxınlıq<br />

böyük rol oynayır ki, bura tarixi və dini sahələr daxil edilir.<br />

Mədəniyyətin çox vacib bir hissəsi olan təhsil, tədris sahəsində<br />

əməkdaşlıq, mədəni mübadilə proqramları, kütləvi informasiya<br />

vasitələri tərəflərin daha da yaxınlaşmasına şərait yaradır.<br />

Yada salmaq lazımdır ki, Azərbaycan və Türkiyə arasındakı<br />

münasibətlər hələ SSRİ-nin parçalanmasından bir az əvvəl<br />

başlanmışdır.<br />

Respublika rəhbərliyi əsas neft kəmərinin Ceyhan limanına<br />

çəkilməsi ideyasını tamamilə dəstəkləyirdi. Türkiyə Respublikası da<br />

dəfələrlə Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanı dəstəklədiyini<br />

bildirmişdir. Bununla əlaqədar konkret addımlar atmış və bu sahədə

fəaliyyətini indi də davam etdirir.<br />

Bu gün ölkələrimiz arasında diplomatik münasibətlərin<br />

qurulmasından az vaxt keçməyib. Türkiyə Ermənistanın<br />

təcavüzkarlığını aıçqcasına tanıdı və danışıq erməni silahlı<br />

qüvvələrinin işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarından çıxarılmasını<br />

tələb etdi. Türkiyə ATƏT-in Minsk qrupunun üzvüdür və orada<br />

Azərbaycanın özündən sonra respublikamızın maraqlarının əsas<br />

təmsilçisi rolunu oynayır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hər iki tərəf<br />

2006-cı ildən Azərbaycan ilə Türkiyə arasında ticarət həcminin 3<br />

milyard dollar səviyyəsinə çatdırılması məsələsinə öz qətiyyətli<br />

mövqeyini nümayiş etdirir. Bu da onu göstərir ki, qarşıya qoyulan<br />

məqsədə çatmaq üçün siyasi iradə mövcuddur.<br />

Hazırda müasir Türkiyənin nəyə qadir olduğu haqda mülahizələr<br />

alimlər arasındakı böyük ziddiyyətlərə səbə olur. Bəziləri onu Qərb<br />

sivilizasiyasının, digərləri islam dünyasının bir hissəsi hesab edir,<br />

üçüncülər isə bu dövlətin xüsusi statusu haqqında danışırlar. Bu sual<br />

Türkiyənin özündə də həll olunmayıb. Türkiyənin iri siyasi partiyaları<br />

yuxarıda göstərilən məsələyə müxtəlif mövqedən yanaşırlar.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Mikayılzadə L.<br />

Магамедов Мурадали<br />

Бакинский славянский университет<br />

НОВЫЙ ЭТАП В РАЗВИТИИ АЗЕРБАЙДЖАНО-ЧЕШСКИХ<br />

ЭКОНОМИЧЕСКИХ ОТНОШЕНИЯХ<br />

Еще несколько лет тому назад в нашей стране не было ни<br />

чешского посольства, ни устойчивых экономических отношений, ни<br />

крепких связей в науке и культуре. Однако всего лишь за последний<br />

период в азербайджано-чешских отношениях произошёл резкий<br />

скачок.<br />

Свидетельствует об этом растущий товарооборот, интерес<br />

чешских и азербайджанских предпринимателей получить<br />

информацию о рынке партнеров, а также число граждан обоих стран,<br />

посещающих Чехию и Азербайджан. «Экономика Азербайджана<br />

быстро растет, и наша страна готова поддержать этот процесс

поставками оборудования, know-how и услуг на взаимовыгодной<br />

основе», - недавно отметил Чрезвычайный и Полномочный посол<br />

Республики Чехия в Азербайджане Радек Матула. «Создание<br />

прочной базы экономических, культурных и на их основе<br />

политических связей между двумя странами соответствуют<br />

внешнеполитическому потенциалу», - сообщил Чрезвычайный и<br />

Полномочный посол Азербайджанской республике в Чехии Тахир<br />

Тагизаде.<br />

Товарооборот Азербайджана и Чехии в 2010 году составил 1,3<br />

миллиарда долларов США. В этом году наблюдается дальнейший<br />

рост - за восемь месяцев 2011 года по сравнению с тем же периодом<br />

2010 года объем товарооборота вырос на 38 %. В экспорте Чехии в<br />

Азербайджан ведущие позиции занимают автомобили, строительные<br />

материалы, продукция машиностроительных заводов,<br />

фармацевтические препараты и продукция химической<br />

промышленности. Конечно, постоянное место на азербайджанском<br />

рынке занимает чешское стекло – хрусталь и люстры. Возможности<br />

для расширения сотрудничества существуют в области сельского<br />

хозяйства и переработки сельскохозяйственной продукции, а также в<br />

области альтернативных и возобновляемых источников энергии. В<br />

структуре чешского импорта из Азербайджана однозначно лидирует<br />

нефть.<br />

Также между Азербайджаном и Чехией развиваются и военное<br />

сотрудничество. Чехия будет участвовать в модернизации военных<br />

самолетов Азербайджана. По этому вопросу достигнуто<br />

предварительное соглашение. Между правительствами двух стран<br />

был осуществлён обмен мнениями по поводу модернизации<br />

находящихся в инвентаре ВВС Азербайджана самолетов «L-29» и «L<br />

-39», а также по поводу производства в Азербайджане некоторых<br />

востребованных деталей.<br />

Научный руководитель: преп. Гамбаров Г.<br />

Махмудбекова Камилла<br />

Бакинский славянский университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН – ПРЕДСТАВИТЕЛЬ ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ<br />

В СОВЕТЕ БЕЗОПАСНОСТИ ООН

Содня приобретения независимости прошло 20 лет, но этот<br />

короткий срок не стал препятствием для достижения Азербайджаном<br />

высоких вершин на политической арене. Результатом успешной<br />

самостоятельной внешней политики стал тот факт, что 24 октября<br />

2011 года Азербайджанская Республика стала непостоянным членом<br />

Совета Безопасности ООН. За 20 лет независимости получить место<br />

в самой авторитетной международной организации – это яркое<br />

доказательство мирового признания Азербайджана. Наша<br />

республика получила 155 из 193 голосов при необходимых для<br />

избрания 113. Теперь в восточноевропейской группе одно и<br />

единственное место на 2011-2012 года закреплено за<br />

Азербайджанской Республикой.<br />

При избрании той или иной страны в число непостоянных<br />

членов СБ ООН учитывается, в первую очередь, участие данной<br />

страны в поддержании международного мира и безопасности. И тот<br />

факт, что Азербайджанская Республика член Совета Безопасности<br />

доказывает статус страны, которая не угрожает региональной<br />

безопасности. Также хотелось бы добавить, что в СБ не избираются<br />

страны которые имеют проблемы с демократией. Азербайджан<br />

никогда не давал сомнений по этому поводу, но все же некоторые<br />

государства имели случай необоснованно утверждать о проблемах с<br />

демократией в нашем государстве. Избрание в СБ ООН это еще раз<br />

доказывает, что Азербайджанское государство - демократическое,<br />

правовое, светское, унитарное государство.<br />

Совет Безопасности один из шести главных органов ООН и<br />

несет главную ответственность за поддержание международного<br />

мира и безопасности, и его резолюциям обязаны подчиняться все<br />

члены ООН. Для принятия решения в СБ ООН необходимы голоса 5<br />

постоянных членов и 4 непостоянных, поэтому Азербайджану<br />

открываются новые возможности бороться с угрозами безопасности<br />

мира и с достоинством представлять наше государство на<br />

международной политической арене.<br />

Научный руководитель: преп. Рзаева Н.<br />

Майылов Идрис<br />

Бакинский славянский университет<br />

ВНЕШНЕЭКОНОМИЧЕСКИЕ СВЯЗИ<br />

АЗЕРБАЙДЖАНА С РОССИЕЙ

Экономические связи Азербайджана с Россией – одно из<br />

важнейших направлений всего комплекса межгосударственных<br />

отношений, имеющих устойчивую динамику развития.<br />

Всенародное избрание в октябре 2003 г. Президентом<br />

Азербайджана И.Г.Алиева стало безусловным залогом продолжения<br />

политики стратегического российско-азербайджанского<br />

сотрудни-чес-тва, основы которого были заложены<br />

общенациональным лидером азербайджанского народа<br />

Г.А.Алиевым. В ходе официаль-ных переговоров президента<br />

В.В.Путина и президента И.Г.Алиева, состоявшихся в Москве 5-7<br />

февраля 2004 г. политические лидеры России и Азербайджана вновь<br />

подтвердили свою приверженность курсу стратегического российско<br />

-азербайджанского сотрудничества в политической, экономической,<br />

военно-технической и культурной сферах. Одной из ключевых задач<br />

этого сотрудничества на тот момент должно было стать увеличение<br />

объемов российско-азербайджанского товарооборота до $1 млрд. в<br />

год. Однако, как бы ни была важна позитивная динамика развития<br />

всего комплекса российско-азербайджанских экономических<br />

отношений, следует признать, что их стержнем по-прежнему<br />

является сотрудничество России и Азербайджана в сфере ТЭК.<br />

Только российская нефтяная компания - ОАО «Лукойл» -<br />

инвестировала в 1995-2003 гг. В экономику Азербайджана более<br />

$600 млн.<br />

В 2001-2003 гг. из России в Азербайджан были поставлены<br />

почти 12 млрд. куб. м природного газа на общую сумму 600 млн. дол.<br />

В1997-2003 гг. из Азербайджана по трубопроводу Баку-<br />

Новороссийск было экспортировано 12,8 млн. т нефти<br />

Государственной нефтяной компании Азербайджанской Республики<br />

(ГНКАР) и международного каспийского проекта Азери-Чираг-<br />

Гюнешли. Суммарный доход, полученный Россией за экспорт нефти<br />

Азербайджана по маршруту Баку-Новороссийск, составил за эти<br />

годы более 200 млн. дол.<br />

В 2003 г. Россия экспортировала в Азербайджан 1 млрд. кВтчасов<br />

электроэнергии.<br />

Одним из главных показателей экономических связей является<br />

состояние транспортной инфраструктуры. Многое было сделано для<br />

интенсификации движения пассажирских и грузовых поездов между<br />

двумя странами, авиационных и автобусных маршрутов.

Научный руководитель: преп. Асадов Н.<br />

Hüseynova Eleonora<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ: BİR MİLLƏTİN İKİ DÖVLƏTİNİ<br />

BAĞLAYAN İQTİSADİ TELLƏR<br />

Türkiyə 1991-ci il noyabrın 9-da Azərbaycanın müstəqilliyini<br />

tanıyan ilk ölkə olub. Bu ölkənin Azərbaycan Respublikası ilə diplomatik<br />

münasibətləri isə 1992-ci il yanvarın 14-də qurulub. Elə həmin il iki<br />

ölkənin ticarət, turizm, iqtisadiyyat, nəqliyyat, elm, media, hüquq,<br />

statistika, sənaye, mütəxəssis hazırlanması, investisiya qoyuluşu<br />

sahələrində əməkdaşlığının əsası qoyulub. Danılmaz həqiqətdir ki,<br />

Türkiyə və Azərbaycan arasındakı əməkdaşlığın inkişaf etməsində iki<br />

ölkə arasında mövcud olan yaxın dostluq əlaqələrinin böyük rolu var.<br />

İqtisadi sahədə əməkdaşlıq haqqında indiyədək iki dövlət arasında 23<br />

sənəd imzalanıb. Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına<br />

görə, 2010-cu ildə Azərbaycan ilə Türkiyə arasında mal dövriyyəsi<br />

942,165 milyon dollar təşkil edib. Türkiyənin Azərbaycanda birbaşa<br />

investisiyaları 3,8 milyard dollara çatıb. Bununla yanaşı, Azərbaycan<br />

Dövlət Neft Şirkətinin Türkiyədə "Petkim" neft-kimya kompleksinin<br />

ərazisində neft emalı zavodunun tikintisinə investisiya qoyması ilə<br />

Türkiyə və Azərbaycan arasında investisiyaların ümumi həcmi 15 milyard<br />

dolları keçəcək. 2010-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti<br />

Türkiyənin BOTAŞ şirkəti arasında imzalanmış müqavilə<br />

Azərbaycan qazının Türkiyəyə və Avropanın digər ölkələrinə satışını<br />

artıq reallaşdırır. Bu layihələr Azərbaycanın və Türkiyənin, eləcə də<br />

Avropanın və digər regionların enerji təhlükəsizliyinin təmin<br />

olunmasında mühüm rol oynayır. Son illərdə Azərbaycan<br />

iqtisadiyyatının sürətli inkişafı ölkədəki şirkətlərin maliyyə imkanlarını<br />

artırıb və artıq yüzlərlə Azərbaycan şirkəti Türkiyədə çalışır və<br />

müxtəlif sahələrə sərmayələr yatırır. Qeyri-neft sektorunda, o<br />

cümlədən kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, emalı,<br />

qablaşdırılması, saxlanması, daşınması, informasiya-komunikasiya<br />

texnologiyaları, tranzit daşımaları, xidmət, turizm sahəsində<br />

əməkdaşlıq və qarşılıqlı səmərə üçün geniş imkanlar mövcuddur.

Son 5-6 il ərzində Xəzər dənizinin enerji resurslarından əldə<br />

edilən gəlir hesabına Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf etməsi ilə<br />

bağlı iki ölkə arasındakı iqtisadi əlaqələrin göstəriciləri də yüksələn<br />

xətlə artmışdır. Türkiyə və Azərbaycan arasında qarşılıqlı faydalı<br />

iqtisadi və biznes əlaqələri mövcuddur. Türkiyə və Azərbaycan enerji<br />

təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi<br />

-Ərzurum layihələri üzrə birgə əməkdaşlıq edir. Həmçinin, Türkiyə,<br />

Gürcüstan və Azərbaycan hər üç ölkəni nəqliyyat dəhlizinə çevirəcək<br />

dəmiryolu inşa edir. Bununla yanaşı, Türkiyə və Azərbaycan<br />

"Nabucco" layihəsi üzrə danışıqları yekunlaşdırmaq üzrədirlər.<br />

Elmi rəhbər: prof. Əhmədov Ə.İ.<br />

Əsədov Zahid<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ RUMINİYA ARASINDA İKİTƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

Azərbaycanla Rumıniya arasında dostluq əlaqələrinin XV<br />

əsrdən başlayan mövcud tarixi kökləri. 1473-cü ildə Ağqoyunlu<br />

dövlətinin başcısı Uzun Həsənlə Böyük Ştefan arasında müttəfiqlik<br />

haqqında müqavilə.<br />

Azərbaycan Demokratik Respublikasının müdafiə naziri<br />

S.Mehmandarov rus ordusunda fəaliyyəti zamanı Rumıniya ordeni ilə<br />

təltif olunması.<br />

Müstəqillik dövründə Azərbaycan və Rumıniya arasında<br />

siyasi əməkdaşlığın yüksək səviyyəsi. Son illərdə prezidentlər, xarici<br />

işlər nazirləri və parlament səviyyəsində çoxsaylı əlaqələr həyata<br />

keçirilməsi. Rumıniya Azərbaycanın müstəqilliyini 11 dekabr 1991-ci<br />

ildə tanımış, 21 iyun 1992-ci ildə iki ölkə arasında diplomatik<br />

əlaqələrin mövcudulğu. 3 noyabr 1998-ci ildən Rumıniyanın<br />

Azərbaycanda səfirliyi fəaliyyət gostərir. 19 may 2001-ci ildən<br />

Azərbaycanın Rumıniyada səfirliyi fəaliyyətə başlayıb.<br />

5 noyabr 2000-ci ildə Azərbaycanın yeni seçilmiş<br />

Parlamentində Azərbaycan-Rumıniya parlamentlərarası dostluq<br />

qrupu yaradılmışdır.<br />

4 fevral 2005-ci ildə Rumıniya Xarici İşlər Nazirliyinin hüquq<br />

idarəsinin baş direktoru K.Dinesku, Rumıniyanın Azərbaycandakı

Səfiri N.Ureke Xarici İşlər Nazirinin müavini X.Xələfov ilə Xəzər<br />

dənizinin statusu ilə bağlı görüşmüşlər.<br />

11-12 oktyabr 2004-cu ildə Buxarestdə imzalanmış “Azərbaycan<br />

Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi ilə Rumıniya Ədliyyə Nazirliyi<br />

arasında əməkdaşlıq haqqında Saziş”, “Azərbaycan<br />

Respublikasının Təhsil Nazirliyi ilə Rumıniya Təhsil və Elmi<br />

Tədqiqatlar Nazirliyi arasında əməkdaşlıq haqqında Saziş”,<br />

“Azərbaycan Respublikasının Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi<br />

Nazirliyi ilə Rumıniya Əmək, Sosial həmrəylik və Ailə Nazirliyi<br />

arasında əməkdaşlığa dair Protokol”, “Azərbaycan Respublikasının<br />

Dövlət Arxivi ilə Rumıniya Milli Arxivi arasında əməkdaşlıq haqqında<br />

Saziş”, “Azərbaycan Respublikasının Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi ilə<br />

Rumıniya Kəşfiyyat Xidməti arasında əməkdaşlıq haqqında Saziş”,<br />

“Azərbaycan Respublikasının Dövlət Teleradio Verilişləri Şirkəti ilə<br />

Rumıniya Televiziya Qurumu arasında əməkdaşlıq haqqında<br />

Sazişlər.<br />

Elmi rəhbər: dos. Hacı R.<br />

İbrahimov Eltun<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ GÜRCÜSTAN RESPUBLİKALARI<br />

ARASINDA NƏQLİYYAT-İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİN İNKİŞAFI<br />

“TARİXİ İPƏK YOLU “nun BƏRPASI KONTEKSTİNDƏ<br />

Müasir dünyada dərinləşən inteqrasiya və qloballaşma prosesləri<br />

bəşəriyyətə belə bir həqiqəti daha dərindən dərk etməyə imkan<br />

yaratmışdır ki, heç bir ölkə təcrid olunmuş halda, beynəlxalq<br />

əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi olmadan, mövcud təbii və iqtisadi<br />

potensialdan insanların rifahı naminə istifadə etmədən, münaqişələri<br />

aradan qaldıra, sabitliyə, iqtisadi tərəqqiyə nail ola bilməz. Bu<br />

baxımdan Azərbaycanla Gürcüstan respublikaları arasındakı<br />

iqtisadi əlaqələr diqqəti cəlb edir və bu əlaqələr müxtəlif dövrlərdə fərqli<br />

xüsusiyyətlər kəsb etmişdir. Belə ki, sovetlər dövründə bu əlaqələr<br />

mərkəzin nəzarəti altında həyata keçirilirdisə də , ölkənin milli

maraqlarına xidmət edə bilmirdisə də, dövlət müstəqilliyi şəraitində<br />

yeni müstəvidə , ikitərəfli, qarşılıqlı fayda prinsipləri əsasında davam<br />

etmiş və milli maraqlara uyğun şəkildə qurulmuşdur.<br />

Müstəqillik dövründə yaranmış mürəkkəb vəziyyət, tarixən<br />

formalaşmış təsərrüfat-iqtisadi əlaqələrin pozulması, nəqliyyatiqtisadi<br />

blokada şəraitinin davam etməsi, iqtisadi vəziyyətin<br />

çətinləşməsi şəraitində Azərbaycan və Gürcüstan respublikaları<br />

yaranmış mövcud vəziyyətdən çıxmağın yeganə düzgün yolunu<br />

regional və beynəlxalq əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsində, dünya<br />

birliyinə daha geniş şəkildə inteqrasiyada, qlobal layihələrdə iştirakda<br />

gördülər. Bu baxımdan Avropa Komissiyasının hazırladığı hər iki<br />

ölkə rəhbərliyinin iqtisadi inkişaf strategiyasında mühüm yer tutan<br />

“Tarixi İpək yolu” nun bərpası, “Avropa-Qafqaz-Asiya” (Traseka)<br />

nəqliyyat dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsi mühüm rol oynadı.<br />

Bu istiqamətdə atılan addımlardan biri 1993-cü il may ayının 3-7-də<br />

Avropa birliyinin təşəbbüsü ilə Brüsseldə çağırılmış konfrans oldu.<br />

Üç Cənubi Qafqaz respublikası-Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan<br />

və beş Mərkəzi Asiya respublikasının –Qazaxıstan, Qırğızıstan,<br />

Türkmənistan, Özbəkistan, Tacikistan nəqliyyat və ticarət nazirlərinin<br />

iştirak etdiyi konfransda adları çəkilən ölkələr üçün nəqliyyat sahəsində<br />

əməkdaşlığa dair “TRASEKA” layihəsi qəbul olundu. Layihənin əsas<br />

məqsədi aşağıdakılar elan edildi:<br />

-müstəqillik əldə etmiş ölkələrin Avropa və dünya bazarına alternativ<br />

nəqliyyat marşrutu ilə çıxışını təmin etməklə onlara iqtisadi və siyasi<br />

yardım göstərilməsi;<br />

-TRASEKA layihəsi iştirakçısı olan ölkələr arasında regional<br />

əməkdaşlığın genişlənməsinə yardım göstərilməsi;<br />

-TRASEKA layihələrinin reallaşdırılması üçün maksimum Beynəlxalq<br />

maliyyə qurumlarının-Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının,<br />

Dünya Bankının cəlb edilməsi;<br />

Elmi rəhbər: dos. Əliyev Ş.<br />

Баширова Ульвия<br />

Бакинский славянский университет<br />

РАЗВИТИЕ АЗЕРБАЙДЖАНО-УКРАИНСКИХ ОТНОШЕНИЙ

ПОСЛЕ ПРИОБРЕТЕНИЯ СТРАНАМИ НЕЗАВИСИМОСТИ<br />

Азербайджан празднует 20-ю годовщину со Дня<br />

восстановления государственной Независимости. Вместе с тем,<br />

история двусторонних контактов Киева и Баку имеет гораздо<br />

больший исторический срок. Hачалом дипотношений между<br />

Украиной и Азербайджаном принято считать 1918-1920 года -<br />

времена Украинской Народной Республики.<br />

В истории нашей государственности исключительное значение<br />

имеет 1993 год, когда народ избрал Гейдара Алиева президентом. Он<br />

заложил фундамент развития Азербайджана. Сначала остановил<br />

гражданскую войну в стране, а в мае 1994 года с Арменией было<br />

подписано соглашение о прекращении огня. Был дан старт ряду<br />

важных политических и экономических реформ, подписано<br />

историческое для Азербайджана соглашение "Контракт века",<br />

предусматривающее разработку нефтяных месторождений.<br />

C началом распада СССР, в 1991 году, Украина и Азербайджан<br />

практически одновременно обрели независимость. С 2001 года<br />

двусторонние отношения значительно активизировались. Сегодня<br />

сотрудничество между Киевом и Баку продолжает интенсивно<br />

развиваться на многих направлениях.<br />

Активно развивается сотрудничество между высшими<br />

учебными заведениями двух стран, основу которого составляют<br />

соглашения между ВУЗами. Ярким тому примером является<br />

существование факультета Регионоведения по Украине в Бакинском<br />

Славянском Университете, функционирование в нем Украинской<br />

Воскресной Школы. Также в этом году в Полтавском университете<br />

открылось отделение Азербайджанского языка и литературы. Ныне<br />

около 3 тыс. наших студентов получают образование в украинских<br />

университетах. Без гуманитарного сотрудничества, естественно,<br />

наши контакты никогда не будут полноценными, и здесь нам тоже<br />

есть чем гордиться.<br />

Научный руководитель: преп. Салимов Э.<br />

Süleymanova Aytən<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

“ŞƏRQ TƏRƏFDAŞLIĞI” PROQRAMI ÇƏRÇİVƏSİNDƏ<br />

AZƏRBAYCANIN AVROPAYA İQTİSADİ İNTEQRASİYASİ

Azərbaycanın Avropaya iqtisadi inteqrasiyası Azərbaycanın<br />

xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir. Ümumiyyətlə<br />

Respublikamızın Avropaya inteqrasiyası Aİ üzv ölkələri ilə daha<br />

səmərəli siyasi dialoq və əməkdaşlıq, güzəştli ticarət əlaqələri və açıq<br />

bazar, miqrasiya, narkotiklər və mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə<br />

sahəsində əməkdaşlıq, sərmayələrin təşviqi, yeni maliyyə mənbələrinin<br />

əldə edilməsi, ölkəmizin Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv<br />

olmasının dəstəklənməsini təmin edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki,<br />

1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan<br />

sonra Aİ Azərbaycan iqtisadiyyatına yardım göstərən əsas<br />

donorlardan biri olmuşdur. Bu müddət ərzində Aİ ilə münasibətlər<br />

“MDB ölkələrinə texniki yardım” (TACIS), “Avropa-Qafqaz-Asiya<br />

Nəqliyyat Dəhlizi” (TRACECA), “Avropaya neft və qazın nəql edilməsi<br />

üzrə dövlətlərarası proqram” (INOGATE), “humanitar yardım”<br />

(ECHO) və digər proqramlar çərçivəsində inkişaf etdirilmişdir.<br />

Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın<br />

inkişafında, müxtəlif sahələrdə əlaqələrin genişlənməsində, eləcə də<br />

ölkəmizin Avropaya inteqrasiyasında Şərq Tərəfdaşlığı Təşəbbüsü<br />

mühüm alətdir. Şərq Tərəfdaşlığı (ŞT) təşəbbüsü Aİ Xarici İşlər<br />

Nazirlərinin 26 may 2008-ci il tarixində Brüsseldə keçirilmiş görüşü<br />

zamanı Polşa və İsveç tərəfindən irəli sürülmüşdür. Bu təşəbbüs 6<br />

keçmiş sovet ölkəsini - Azərbaycan, Belarus, Moldova, Ukrayna,<br />

Gürcüstan və Ermənistanı əhatə edir. Təşəbbüs çərçivəsində tədbirlərin<br />

görülməsi üçün 2010-2013-cü illər üçün 600 mln. avro məbləğində<br />

ümumi büdcə ayrılmışdır.<br />

Şərq Tərəfdaşlığı Aİ və Şərq tərəfdaş ölkələri arasında<br />

münasibətlərin daha yüksək səviyyəyə qaldırılması, mövcud<br />

əməkdaşlığın ikitərəfli və çoxtərəfli formatda davam etdirilərək<br />

genişləndirilməsini nəzərdə tutur. Belə ki, Aİ və hər bir tərəfdaş ölkə<br />

arasında daha sıx əlaqələrin yaradılması məqsədilə ikitərəfli format<br />

çərçivəsində mövcud Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişləri əvəzinə<br />

yeni, Assosiasiya Sazişlərinin imzalanması, tərəfdaş ölkənin<br />

Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olduğu təqdirdə onunla dərin və<br />

müfəssəl azad ticarət zonasının yaradılması, həmçinin vizaların<br />

tədricən liberallaşdırılması, tərəfdaş ölkələrin və Aİ-nin enerji<br />

təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi məqsədilə daha dərin əməkdaşlığın<br />

həyata keçirilməsi və s. planlaşdırılır.

Elmi rəhbər: Cəfərova Nərmin<br />

V BÖLMƏ:<br />

AZƏRBAYCAN VƏ QƏRBİ AVROPA: İKİTƏRƏFLİ<br />

QARŞILIQLI MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

(Rəhbər: dos.İ.Kunina, b/m.Z.Məlikova, tələbə N.Paşayeva)<br />

Bolqar Mədəniyyət Mərkəzi<br />

Рашидова Айгюль<br />

Бакинский Евразийский Университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН - ГЕРМАНИЯ: ПОЛИТИЧЕСКИЙ ДИАЛОГ<br />

Взаимоотношения между двумя странами берут начало во<br />

второй половине XIX века. Так, в 1863 году немецкой компанией<br />

братьев Сименс были построены на базе нахо-дившихся на<br />

террито-рии Гедабека медных месторождений крупные<br />

медеплавильные заводы. Вследствие повышения активности в<br />

Азербайджане немецких промышленников, в округе, и в частности в<br />

нынешних Гей-Гельском и Шамкирском районах, появились<br />

немецкие колонии.<br />

Политические отношения между Азербайджанской<br />

Республикой и Федеративной Республикой Германии берут свое<br />

начало с 1992 г., после обретения Азербайджаном независимости и<br />

объединения Германии. Отметим, что Германия была одним из<br />

первых государств в Европе, признавшим независимость<br />

Азербайджана. В феврале 1992 г. между Азербайджаном и<br />

Германией были установлены дипломатические отношения и, в том<br />

же году произошел обмен посольствами. Азербайджанское<br />

посольство в Германии было одним из первых дипломатических<br />

представительств республики за рубежом.<br />

За период 1993-1996 гг. отношения между Азербайджаном и<br />

Германией заметно активизировались. Так, в указанный период<br />

состоялся ряд важных визитов и встреч, ставших позитивным<br />

импульсом в деле активизации и развития двухсторонних контактов<br />

между азербайджанской и германской сторонами. В частности, в<br />

декабре 1993 г. Прези-дент Азербайджанской Республики Гейдар

Алиев принял председателя комиссии Бунде-стага по Кавказу Вилли<br />

Виммера. Одним из важных шагов в развитии азербайджаногерманских<br />

отношений были встречи Гейдара Алиева с<br />

руководящими лицами Германии. В череде этих встреч можно<br />

отметить встречу с Федеральным Президентом ФРГ Романом<br />

Герцогом в январе 1995 г. в Давосе, с канцлером Гельмутом Колем в<br />

мае 1995 г. в Москве, с министром иностранных дел ФРГ Клаусом<br />

Кинкелем в мае 1995 г. в Лондоне, в октябре 1995 г. в Нью-Йорке, в<br />

апреле 1996 г. в Люксембурге в рамках проводимых мероприятий на<br />

международном уровне. Основным направлением азербайджаногерманских<br />

отношений было обсуждение Нагорно-Карабахского<br />

конфликта.<br />

Научный руководитель: преп. Джафарова Р.<br />

Şamıyeva Zinyət<br />

Bakı Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ QƏRBİ AVROPA: QARŞILIQLI<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

Müstəqillik əldə etdikdən sonra demokratik dövlət quruculuğu yoluna<br />

qədəm qoymuş gənc Azərbaycan Respublikasının üzləşdiyi sosialiqtisadi<br />

və siyasi problemlərin müvəffəqiyyətli həlli, beynəlxalq əlaqələr<br />

sistemində layiqli yer tutması üçün dünya siyasətinin<br />

formalaşmasında aparıcı rol oynayan dövlətlərlə, o cümlədən siyasi<br />

çəkisinə və iqtisadi potensialına görə beynəlxalq aləmdə özünməxsus<br />

yer tutan Qərbi Avropa ölkələri ilə qarşılıqlı münasibətlərinin<br />

tənzimlənməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Beləliklə Qərbi Avropa<br />

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı<br />

ATƏT-in prinsip və qərarlarının həyata keçirilməsinə, Qafqaz<br />

bölgəsində sülhün və təhlükəsizliyin bərqərar olmasına çox mühüm<br />

təsir göstərmək imkanına malikdir.Həmçinin Xəzərin Azərbaycan<br />

sektorunun ölkəmizin taleyüklü məsələlərinin həllində həyati<br />

əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alsaq, Qərbi Avropa ilə bu sahədə<br />

əməkdaşlığın çox böyük siyasi və iqtisadi dəstək rolu oynaması şübhə<br />

doğurmamalıdır.Həmçinin Qərbi Avropanı da Azərbaycanla

dostluğa və əməkdaşlığa sövq edən bir sıra amillər mövcuddur,<br />

Azərbaycanın Avropa-Asiya nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin<br />

mərkəzində yerləşməsi, zəngin təbii resurslara sahib olması, MDB<br />

respublikaları arasında tam müstəqil siyasət yeritməsi, xarici<br />

siyasətində Qərbə, xüsusən də Avropaya meyl göstərməsi, regionda<br />

Avropanın nüfuz və maraq dairəsinə çevrilməsi və s. bu amillər<br />

sırasındadır.<br />

İkitərəfli əməkdaşlıq əlaqələrini tənzimləyən hüquqi-normativ<br />

sənədlərin imzalanması və həyata keçirilməsi sahəsində ilk illər heç bir<br />

addım atılmadı.Yalnız 1993-cü ilin dekabr ayında Prezident Heydər<br />

Əliyevin Fransaya rəsmi səfəri Azərbaycanın Qərbi Avropa ölkələri ilə<br />

əlaqələrində intensiv inkişafın başlanğıcını qoydu. Səfər dövründə<br />

“Azərbaycan Respublikası ilə Fransa respublikası arasına dostluq,<br />

qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlıq haqqında” müqavilə imzalandı.<br />

Bundan sonra Böyük Britaniya ilə 1994-cü ildə “Dostluq və<br />

əməkdaşlıq haqqında”Birgə Bəyannamə, 1996-cı ildə Norveç və<br />

Almaniya ilə “Azərbaycan Respublikası və Norveç Krallığı arasında<br />

Birgə Bəyanat”, “Azərbaycan Respublikası və Almaniya Federativ<br />

Respublikası arasında münasibətlərin əsasları haqqında”Birgə<br />

bəyanatların imzalanması ölkələr arasında hüquqi- normativ bazanı<br />

genişləndirdi. Bununla yanaşı Azərbaycanın Qərb ölkələri ilə siyasi və<br />

iqtisadi əlaqələrinin dərinləşməsinə əsas təkan verən amil 1994-cü ildə<br />

Qərb ölkələri şirkətlərinin geniş təmsil olunduğu konsorsiumla<br />

Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin net hasilatına dair imzaladığı<br />

“Əsrin müqaviləsi” olmuşdur.<br />

Elmi rəhbər: dos. Sadıqov R.<br />

Рзазаде Тургут<br />

Бакинский Евразийский Университет<br />

ДВУСТОРОННИЕ ОТНОШЕНИЯ МЕЖДУ<br />

АЗЕРБАЙДЖАНОМ И ФРАНЦИЕЙ: ПОЛИТИЧЕСКИЙ<br />

АСПЕКТ<br />

Франция признала государственную независимость<br />

Азербайджана в январе 1992 года, дипломатические связи были<br />

установлены в феврале того же года. Посол Франции был вторым<br />

после посла Турции дипломатом, начавшим официальную<br />

деятельность в Азербайджане (март 1992).

С конца 1993 года Президент Азербайджана Гейдар Алиев<br />

начал проводить политику сотрудничества с Европой именно с<br />

Франции. Свой первый официальный визит за рубеж после избрания<br />

президентом Азербайджана (3 октября 1993) он совершил во<br />

Францию по приглашению президента этой страны Франсуа<br />

Миттерана. Во время визита во Францию 19-22 декабря 1993 года<br />

Гейдар Алиев провел встречи с Президентом Франции Франсуа<br />

Миттераном, министром иностранных дел Аленом Жюппе,<br />

руководством парламента, представителями промышленных и<br />

деловых кругов страны. Ф.Миттеран и Г. Алиев под-писали договор<br />

о дружбе, взаимопонимании и сотрудничестве между Францией и<br />

Азер-байджаном. Во время пребывания в Париже Гейдар Алиев<br />

подписал также "Парижскую хартию", являющуюся одним из<br />

основных контрактов СБСЕ и предусматривающую пере-ход<br />

социалистических республик Восточной Европы и бывших<br />

советских республик к демократии и рыночной экономике.<br />

Президент Франции Франсуа Миттеран заявил о том, что он<br />

признает территориальную целостность и неприкосновенность<br />

границ Азербайджана. Также он заявил, что было бы правильным<br />

разрешение конфликта в рамках конференции СБСЕ. На<br />

сегодняшний день Франция является сопредседателем Минской<br />

группы ОБСЕ, и в этом качестве участвует в процессе<br />

урегулирования армяно-азербайджанского Нагорно-Карабахского<br />

конфликта.<br />

В январе 1997 года, Гейдар Алиев совершил второй визит во<br />

Францию, продол-жив углубление партнерства между<br />

Азербайджаном и Францией. 13 января 1997 года в Елисейском<br />

дворце Гейдар Алиев, напомнив о том, что Франция защищала<br />

предложения Азербайджана на Лиссабонском саммите ОБСЕ,<br />

выразил свое удовлетворение по этому поводу.<br />

Научный руководитель: преп. Джафарова Р.<br />

Cəfərova Aişə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

RUSİYA AZƏRBAYCAN MÜNASİBƏTLƏRİ:

XƏZƏRİN HÜQUQİ STATUSU<br />

XX əsrin son onilliyində beynəlxalq aləmdə gedən ictimai siyasi<br />

proseslər təkqütblü dünya nizamının yaranması, qloballaşma və s.<br />

nəticəsində Xəzər dənizi və Qafqaz regionu yenidən öz əhəmiyyətinə<br />

görə dünya siyasətinin əsas hədəflərindən birinə çevrilmişdir.<br />

Demək olar ki, 250 il ərzində Rusiya - İran siyasi və iqtisadi<br />

maraqları zonası olan Xəzər dənizi SSRİ – nin dağılmasından sonra<br />

Rusuya - İran Azərbaycan-Qazaxıstan-Türkmənistan maraqlarının<br />

zonasına çevrildi. Sovet Sosialist Respublikaları ittifaqının gənc<br />

varisləri dəniz sərvətlərinə hüquqları olduğunu elan etdilər və məhz bu<br />

vəziyət Xəzər dənizinin statusu siyasi problemini tamamilə yeni siyasi<br />

səviyyəyə çıxarmış oldu.<br />

1921, 1935 və 1940 – cı il müddətsiz bağlanmış Sovet–İran<br />

müqavilələri Xəzər dənizində iki Xəzəryanı dövlətin SSRİ və İranın<br />

dəniz fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə olan bərabər və müstəsna<br />

hüquqlarını müəyyən etdi. Sovet–İran dənizi termini yalnız bu iki<br />

dövlətin onun təşkilat və vətəndaşlarının dənizdən istifadə etmək<br />

hüququ olması deməkdir.<br />

Qazaxıstan Xəzəri 1982-ci il dəniz hüququ üzrə BMT<br />

konvensiyanın normalarının aid edilməsi olduğu “qapalı dəniz” hesab<br />

edir. Azərbaycan Respublikasının mövqeyi Xəzərin sərhəd gölü<br />

hesab edilməsi və onun Xəzəryanı ölkələr arasında milli sektorlara<br />

bölünməsindən ibarət idi.<br />

Rusiya Dövlət Dumasının Ekologiya üzrə Komitəsinin sədri<br />

Tamara Zlotnikova SSRİ ilə İran arasında 1921-ci və 1940-cı illərdə<br />

imzalanmış müqavilələrin qüvvədə olduğunu iddia edərək<br />

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında Xəzər dənizinin<br />

Azərbaycana mənsub olan bölməsinin Respublikanın ərazisinin tərkib<br />

hissəsi kimi göstərilməsinin əleyhinə çıxış etdi və belə bir fikir də<br />

söylədi ki, Azərbaycanla yanaşı, Qazaxıstan və Türkmənistan<br />

beynəlxalq öhdəliklərə əməl etmədiklərinə görə məhkəməyə verilməlidir.<br />

İran Ali milli təhklükəsizlik Şurasının katibi Buhani 2001-ci ilin<br />

iyulunda Azərbaycana səfər edərək H.Əliyevlə görüşüb Xəzərin statusu<br />

ilə bağlı İranın mövqeyini əvvəlki tək qaldığını bəyan etdi. O, bildirdi<br />

ki, tehran hesab edir ki, bütün sahilyanı dövlətlər arasında<br />

konsensus əldə edilənədək İranla sovet hokuməti arasında bağlanmış<br />

1921-ci və 1940-cı illər müqavilələri fəaliyyət göstərməlidir.

Elmi rəhbər: müəl. Sadiqova P.<br />

Əliyev Pərvin<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ FRANSA ARASINDA DİPLOMATİK<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

Fransızların Azərbaycana marağı təxminən XIII əsrdə yaranır.<br />

1708-ci ildə Fransa ilə Azərbaycan Səfəvi dövləti arasında ticarət<br />

müqaviləsi imzalanır.<br />

Fransa-Azərbaycan əlaqələrinin növbəti mərhələsi Azərbaycan<br />

Xalq Cümhuriyyəti dövrünə təsadüf edir. Parisdə təşkil olunan<br />

Beynəlxalq konfransda Ə.Topçubaşovun başçılığı altında<br />

Azərbaycan nümayəndəliyi də təşkil olunur. Nümayəndəliyin yüksək<br />

fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycanın müstəqilliyi Fransa tərəfindən de<br />

facto tanınır. Lakin cəmi 23 ay mövcud olan AXC dövründə Fransa<br />

ilə əlaqələr bundan o yana getmir. Fransa ilə Azərbaycan arasında daha<br />

yaxın münasibətlər yalnız 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini elan<br />

etdikdən sonra mümkün olmuşdur.<br />

1992-ci il yanvarın 3-də Fransa ilə Azərbaycan arasında<br />

diplomatik münsaibətlər yarandı. Həmin ilin mart ayının 19-da<br />

Fransanın Azərbaycanda səfirliyi açıldı. Fransanın Azərbaycandakı<br />

birinci səfiri M. Jean Perrin öz etimadnaməsini Azərbaycan<br />

prezidentinə təqdim edən ikinci diplomat oldu. Rəsmi Bakı ilə<br />

münasibətlərini daha da inkişaf etdirmək üçün fransız höküməti 1993<br />

-cü ildə Azərbaycana ictimai məsələlər üzrə dövlət katibi Bernard<br />

Kouchnerin başçılığı ilə nümayəndə heyəti göndərdi. Bu 1993-cü ilin<br />

sonunadək yeganə yüksək səviyyəli səfər idi.<br />

1990-cı illərin əvvəllərində Fransa Azərbaycan münasibətlərinin<br />

inkişafına mane olan əsas səbəb erməni faktoru idi. Bu dövrdə<br />

Fransada erməni diasporası çox yaxşı təşkil olunmuşdu. Bu səbəblə<br />

də rəsmi Paris ilə Bakı arasında münasibətlərin inkişafı ləngiyirdi.<br />

1993-cü ilin dekabrında Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev<br />

Qərbə ilk rəsmi səfərini məhz Fransaya etdi. Cənab Mitterant və H.<br />

Əliyev arasında əsas müzakirə mövzusu fransız-azərbaycan<br />

münasibətlərinin əsas prinsipləri, Cənubi Qafqazda baş verən

hadisələr, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli yolları, eyni zamanda<br />

dünyada baş verən qlobal problemlər və onların beynəlxalq<br />

münasibətlərə təsiri oldu. Rəsmi danışıqların sonunda iki prezident<br />

Fransa və Azərbaycan arasında dostluq, razılaşma və qarşılıqlı<br />

əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzaladılar. Bir preambula və iyirmi<br />

maddədən ibarət olan müqavilə siyasət, təhlükəsizlik, iqtisadiyyat, elm<br />

və təhsil sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlığı əhatə edirdi.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əliyeva V.<br />

Əliyeva Şəfa<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

YENİ DÖVRDƏ AZƏRBAYCAN - BÖYÜK BRİTANİYA<br />

MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Azərbaycanla Böyük Britaniya arasındakı münasibətlərin tarixi<br />

təxminən 500 il əvvələ gedib çıxır.Hələ XVI əsrin ortalarından<br />

etibarən İngiltərəyə aid “Moskva” şirkətinin nümayəndələri Səfəvi<br />

sarayında olmuş və ayrı-ayrı Səfəvi hökmdarları ilə<br />

görüşmüşdülər.Təkcə 1558-1580-ci illər arasında Antoni Jenikson,<br />

Artur Eduards, Riçard Çini, Loures Çempen, Riçard Pinqli, Entoni<br />

və Robert Şerli qardaşları və başqalarının rəhbərliyi altında 9 iqtisadi<br />

ekspedisiya Səfəvi sarayında olmuşdu. Belə ki,ilk əlaqələr ticarət<br />

məqsədilə yaradılmış və sonrakı dövrlərdə də davam etmişdir. Lakin<br />

XX əsrin əvvəllərindən etibarən bu əlaqələr daha intensiv xarakter<br />

daşıyaraq 1918-1920- ci illərdə öz zirvəsinə çatdı. Azərbaycan Xalq<br />

Cümhuriyyətini de fakto tanıyan ölkələrdən biri də İngiltərə oldu.<br />

Azərbaycanda Sovet Hakimiyyəti qurulduqdan sonra bu əlaqələr xeyli<br />

zəiflədi. Lakin Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra bu əlaqələr<br />

yenidən bərpa edildi. Hazırkı günümüzdə qarşılıqlı münasibətlər çox<br />

yüksək səviyyədədir.Bu özünü 2 ölkə arasında keçirilən<br />

iqtisadi,elmi,mədəni və s. tədbirlərdə, rəsmi görüşlərdə göstərir.<br />

2009-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında<br />

Strateji Araşdırmalar Mərkəzində “müzakirələr üçün toplantılar”<br />

layihəsi çərçivəsində “Böyük Britaniya – Azərbaycan əlaqələri müasir<br />

regional geosiyasət kontekstində” tədbir keçirildi. Böyük Britaniyanın<br />

səfiri xanım Karolin Braun qeyd etdi ki, Azərbaycan Böyük<br />

Britaniyanın aparıcı tərəfdaşlarından biridir və Britaniyadan idxalın

həcminə görə ikinci yerdədir. İki ölkə arasındakı münasibətlər<br />

hökumətlər səviyyəsindəki əlaqələrdən daha geniş və dərindir. Bu həm<br />

dil, həm də mədəni əlaqələrdir.Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqda o<br />

bildirdi ki, Böyük Britaniya münaqişənin tez müddətdə və sülh yolu ilə<br />

həllində maraqlıdır.<br />

Ötən il Böyük Britaniya rəsmisi Devid Lidinqton Azərbaycana<br />

səfəri zamanı ölkələrimiz arasındakı münasibətlərin yüksək səviyyədə<br />

olduğunu təsdiqləyərək qeyd etmişdi ki, “Böyük Britaniyanın<br />

Azərbaycanla çox güclü və dəyərli münasibətləri var. Bizim hökumət<br />

Azərbaycanı Avropa Birliyindən kənar dövlətlər arasında ən<br />

əhəmiyyətli ölkə kimi qəbul edir.” Müasir dövrdə Böyük Britaniya ilə<br />

Azərbaycan arasında münasibətlərin yüksək səviyyədə olması<br />

ölkələrin qarşılıqlı maraqlarına cavab verir. Azərbaycanı Böyük<br />

Britaniya üçün önəmli edən faktorlardan birincisi iqtisadi<br />

maraqlardır.Böyük Britaniya ölkəmizdə fəaliyyət göstərən 100-dən<br />

artıq şirkəti ilə ən böyük xarici sərmayəçidir. Böyük Britaniyanın BP<br />

şirkəti Azərbaycanın iri neft layihəsi sayılan “əsrin müqaviləsi”ndə ən<br />

böyük paya (39,7629%) sahib olmaqdadır. Bundan başqa Bakı-<br />

Tiflis-Ceyhan layihəsinin də ən böyük səhmdarı və operatoru BP<br />

şirkətidir (30,1%)<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhməd Ə.<br />

İsrafilova Nərgiz<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

FRANSA – AZƏRBAYCAN SİYASİ MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Azərbaycan respublikasının dövlətçilik maraqları və mənafeləri<br />

beynəlxalq münasibətlər sisteminin ən mühüm fəal aktorlarından olan<br />

Fransa Respublikası ilə əməkdaşlıq münasibətlərinin qurulması və<br />

inkişaf etdirilməsini zəruri edir, qeyd etmək lazımdır ki, münasibətlərin<br />

inkişaf etdirilməsi yalnız Azərbaycan üçün deyil, hər iki dövlət üçün<br />

dividentlər vəd edir. 1996-cı ilə Bakıda səfərdə olan Fransa xarici<br />

işlər naziri Erve De Şarret bildirmişdi ki, Avropa Atlantikdən başlanır<br />

və Xəzərdə bitir. Fransa üzünü ayrı-ayrı xalqların qüvvələr nisbətində<br />

xüsusi yer tutan Azərbaycana çevirir.Azərbaycan öz müstəqilliyini<br />

qazandıqdan sonra 1992-ci il yanvar ayının 3-ündə Fransa da<br />

Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyır və iki dövlət arasında diplomatik<br />

münasibətlər qurulur və səfirliklər fəaliyyətə başlayır. 1993-cü ildə<br />

Azərbaycanın erməni təcavüzünə məruz qaldığı bir dövrdə Fransanın

o zamankı prezidenti Mitteran Azərbaycan prezidenti Ə Elçibəyə<br />

ğöndərdiyi məktubunda Dağlıq Qarabağ ətrafında gedən hərbi<br />

əməliyyatların intensivləşməsindən narahat olduğunu ifadə edir.<br />

Lakin, 1993-cü ilin yay aylarınadək Azərbaycan hökumətinin<br />

yeritdiyi birtərəfli xarici siyasət nəticəsində Fransa ile əlaqələrin<br />

genişləndirilməsinə heç bir cəhd göstərilmir və məhz bu dövr<br />

Azərbaycan və Fransa arasında münasibətlərin soyuq dövrü kimi<br />

qiymətləndirilir. Lakin, 1993-cu ilde Heydər Əliyevin hakimiyyətə<br />

gəlməsindən sonra iki ölkə başçısı arasında Yelisey sarayında baş<br />

tutmuş görüş “soyuq dövr”ün artıq başa çtdığından xəbər verir.<br />

Protokol normasından 3 dəfə çox davam edən görüş zamanı iki ölkə<br />

arasında bir sıra məsələlər müzakirə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki,<br />

1996-cı ildə Heydər Əliyev 3 dəfə Fransada səfərdə olur. Onu da qeyd<br />

etmək lazımdır ki, cənab İlham Əliyev də prezident seçildikdən sonra ilk<br />

rəsmi səfərini məhz Fransaya edir. Bu da Fransanın Azərbaycan<br />

xarici siyasətindəki önəmindən xəbər verir.<br />

Bildiyimiz kimi, Fransa Respublikası 1997-ci ildən başlayaraq<br />

Dağlıq Qarabağ məsələsinin həlli ilə bağlı olaraq yaradılan ATƏT-in<br />

Minsk Qrupunun həmsədr ölkələrindən biridir. Rəsmən səsləndirilən<br />

bəyənatlarda Fransa Respublikasi Azərbaycanınn ərazai bütövlüyünü<br />

tanısa da, Fransanın təcavüzkar Ermənistana dəstək verməsi<br />

hamımıza məlumdur.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Səmədli Z.<br />

Məmmədli Əli<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ ALMANİYA ARASINDA İKİ TƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏT<br />

Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq fəaliyyətində Avropa ölkələri<br />

ilə münasibətlərin qurulması və inkişaf etdirilməsi başlıca yerlərdən<br />

birini tutdu.<br />

Müstəqillik elan edildikdən sonra 1993-cü ilin avqust ayınadək<br />

Avropanm 18 ölkəsi Azərbaycan Respublikasının dövlət<br />

müstəqilliyini tanıdı. Həmin ölkələr aşağıdakılar idi: İsveçrə,<br />

Finlandiya, Belçika, AFR, Niderland, Danimarka, Böyük Britani- ya,<br />

Yunanıstan, İtaliya, Norveç, Fransa, Portuqaliya, Avstriya, İsveç,<br />

İslandiya, Kıbrıs, İspaniya, Lüksemburq. Azərbaycanla Avropa<br />

dövlətləri arasmda əlaqələrin zəngin tarixi keçmişi vardrr.

Almaniya 1991-ci il dekabrm 12-də Azərbaycanm dövlət<br />

müstəqilliyini tanıdı, 1992-ci il fevralm 2-də diplomatik münasibətlər<br />

qurdu. Azərbaycan dövləti Avropada ilk dəfə olaraq bu öl- kədə səfırlik<br />

açdı. 1992-ci il martın əvvəlində Almaniya bundestaqı nümayəndə<br />

heyətinin Azərbaycana səfəri oldu. Sentyabrm 2-də Almaniyada<br />

Azərbaycanm fövqəladə və səlahiyyətli səfiri H.Sadıqov prezident<br />

R.fon Vaytzekkerə etimad məktubunu təqdim etdi.<br />

ci ilin sentyabrmda respublika Ticarət Nazirliyinin,<br />

noyabrında isə Azərbaycan Respublikası baş nazirinin biıinci<br />

miiavini başda olmaqla hökumət niimayəndə heyəti Almaniyaya səfər<br />

etdi.<br />

cü ilin yayında Almaniya ilə Azərbaycan arasında bir-başa<br />

hava xətti açıldı.<br />

Azərbaycan Respublikasmın dövlət katibi başda olmaqla<br />

nümayəndə heyəti 1993-cii ilin yanvarında Almaniyada səfərdə oldu.<br />

Azərbaycanla Almaniya arasmdakı iqtisadi əlaqələr də inkişaf<br />

etdi. Bu dövrdə Azərbaycan Almaniyadan əsasən ərzaq məhsulları və<br />

xalq istehlakı şeyləri alırdı. Öz növbəsində ölkəmiz Almaniyaya neft<br />

emalı sənayesi malları, əlvan metallar, kimya və nefit kimyası,<br />

maşınqayırma, toxuculuq sənayesi məhsulları, ərzaq və xalq istehlakı<br />

malları göndərirdi.<br />

Almaniya ilə ikitərəfli əməkdaşlıq çərçivəsində 1994-cü il martın<br />

7-14-də Milli Məclisin komissiya sədri A.Rəhimzadə başda olmaqla<br />

nümayəndə heyəti bu ölkədə səfərdə oldu. Səfər müddətində<br />

nümayəndə heyəti Ahnaniya Bundestaqının sədri xanım R.Züsmutla<br />

görüşdü. Almaniyanm xarici işlər, iqtisadiyyat nazirliklərində və bir<br />

neçə şirkətlərdə görüşlər keçirildi. Görüşlərdə Azərbaycan üçün aktual<br />

olan siyasi məsələlər, o cümlədən Ermənistanm ölkəmizə hərbi<br />

təcavüzü, özəlləşdirmə və bazar iqtisadiyyatı, Almaniya ilə<br />

Azərbaycan arasında iqtisadi əməkdaşlıq məsələləri müzakirə edildi.<br />

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Məmmədli Mehdi<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ BÖYÜK BRİTANİYA. DİPLOMATİK,<br />

İQTİSADİ VƏ MƏDƏNİ ƏLAQƏLƏR<br />

Müstəqillik əldə etdikdən sonra demokratik dövlət quruculuğu

yoluna qədəm qoymuş gənc Azərbaycan Respublikasının üzləşdiyi<br />

sosial-iqtisadi, siyasi problemlərin müvəffəqiyyətli həlli onun beynəlxalq<br />

aləmdəki mövqeyi, ayrı-ayrı ölkələrdə milli dövlət mənafelərinə cavab<br />

verən qarşılıqlı faydalı əlaqələri və dünya birliyinə inteqrasiyası<br />

prosesinin intevsivliyi ilə sıx bağlıdır. Bu mənada Azərbaycanın<br />

beynəlxalq əlaqələr sistemində layiqli yer tutması üçün dünya<br />

siyasətinin formalaşdırılmasında aparıcı rol oynayan dövlətlərlə, o<br />

cümlədən siyasi çəkisinə və iqtisadi potensialına görə beynəlxalq<br />

aləmdə özünəməxsus yer tutan Qərbi Avropa ölkələri ilə qarşılıqlı<br />

münasibətlərinin tənzimlənməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.<br />

Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra Böyük Britaniya<br />

Azərbaycanın müstəqilliyini 1991-ci ilin dekabr ayında tanıdı və<br />

Azərbaycanın Avropada Əməkdaşlıq və Təhlükəsizlik Konfransında<br />

(hazırda Təşkilat adlanır) iştirakını dəstəklədi. Iki ölkə arasında<br />

diplomatik əlaqələr parlamentin üzvü, Britaniya Xarici İşlər<br />

Nazirliyinin Dövlət Naziri Hon Duqlas Hoqqun 1992-ci ilin mart<br />

ayında Bakıya səfərindən sonra yenidən quruldu. Bakıda kiçik ofislə<br />

kifayətlənməli olan Ser Brayn Fol Britaniyanın Azərbaycandakı ilk<br />

səfiri olmuşdur. 1993-cu ildə təyin edilən Tom Yan isə Britaniyanın<br />

Azərbaycanda daimi nümayəndəliyində ilk səfir olmuşdur. Səfirlik<br />

2003-cü ilin may ayından Landmark 2 ünvanında yerləşir.<br />

Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfirliyi 1994-cü ilin yanvar<br />

ayında açılıb.<br />

Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzkarlığında Böyük<br />

Britaniya ədalətli və obyektiv mövqe tutdu. Böyük Britaniyanın baş<br />

naziri c.Meycor Azərbaycana məktub göndərərək birmənalı şəkildə<br />

bildirdi ki, «Dağlıq Qarabağı Azərbaycan Respııblikasının ayrılmaz<br />

tərkib hissəsi kimi qəbul edir və onun başqa hər hansı statusunu<br />

tanımayacaqdır». Eyni zamanda BMT Təhlükəsizlik Şurasının<br />

iclasında Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətin müzakirəsi zamanı sədrlik<br />

edən Böyük Britaniyanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi səfir<br />

D.Xanney obyektiv mövqe tutaraq 853 nömrəli qətnamənin qəbul<br />

edilməsinə kömək etdi.<br />

1998-ci il 19-24 iyul tarixində sabiq Prezident Heydər Əliyevin<br />

Böyük Britaniyaya rəsmi səfəri olmuşdur. Səfər çərçivəsində siyasi<br />

bəyanat imzalandıqdan sonra Prezident Britaniya Kraliçasının rəsmi<br />

qəbulunda olmuş və Dauninqstritdə Baş Nazirlə görüşmüşdür.<br />

Görüşün yekununda Baş Nazir və Heydər Əliyevin iştirakıyla

ARDNŞ (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ) ilə BP, RAMCO və<br />

Monument Oil şirkətləri arasında üç mühüm saziş imzalanmışdır.<br />

2004-cü ilin 13-14 dekabr tarixində Azərbaycan Prezidenti<br />

İ.Əliyev Böyük Britaniyada rəsmi səfərdə olmuşdur. O, Britaniyanın<br />

Baş naziri, Xarici Işlər və Müdafiə üzrə Dövlət Katibləri ilə<br />

görüşmüşdür. Baş Nazir və Prezident 1998-ci ildə iki ölkə arasında<br />

imzalanmış Dostluq və Əməkdaşlığa dair Birgə Bəyannaməni bir daha<br />

təsdiqləmişlər. Onlar insan haqqları, azadlıqlar və qanunun aliliyinə<br />

söykənən demokratiyanın və bazar iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişaf<br />

etməsi üçün ikitərəfli münasibətlərin inkişafına bir daha dəstək ifadə<br />

etmişlər.Səfər zamanı Azərbaycan Prezidenti və Britaniya Baş Naziri<br />

tərəfindən ikitərəfli münasibətlərin ilkin və gələcək inkişaf<br />

perspektivləri istiqamətində Birgə Kömunike qəbul edilmişdir.<br />

Elmi rəhbər: s.e.f.d. Həşimov D.<br />

Musavi Şahin<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

İTALİYA-AZƏRBAYCAN MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

İtaliya ilə Azərbaycan arasında münasibətlər 90-cı illərdən bəri<br />

xeyli inkşaf etmişdir. Enerji tələbatının böyük bir hissəsini idxal<br />

hesabına ödəyən İtaliyanı Azərbaycanın zəngin enerji resursları<br />

xüsusilə cəlb edir.<br />

İtaliya Azərbaycanın müstəqilliyini 1 yanvar 1992-ci ildə tanıyıb.<br />

İki dövlət arasında diplomatik münasibətlər 8 may 1992-ci ildə<br />

yaranıb. İtaliya öz səfirliyini Cənubi Qafqaz respublikalarından ilk<br />

dəfə 1997-ci ildə Azərbaycanda açıb. İtaliyada Azərbaycan səfirliyi isə<br />

2003-cü ildən fəaliyyət göstərir.<br />

Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh<br />

yolu ilə həlli üçün 1992-ci ilin martında yaradılmış ATƏT-in Minsk<br />

qrupunun ilk sədri İtaliya olub. O zaman İtaliya nümayəndəsi Mario<br />

Rafaelli münaqişənin dayandırılması üçün bir sıra diplomatik<br />

addımlar atıb. İndiki sədrlərlə müqayisədə Mario Rafaelli kifayət qədər<br />

aktiv bir diplomat olmuşdur.<br />

25-28 sentyabr 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikasının<br />

Prezidenti Heydər Əliyevin İtaliyaya ilk rəsmi səfəri dövlətlər arasında<br />

bütün sahələrdə münasibətlərin inkşaf etdirilməsi üçün əhəmiyyətli

addım olub. Həmin səfər zamanı H.Əliyev İtaliya prezidenti Oskar<br />

Luici Skalfaro, Baş nazir Romano Prodi, Senat sədri N.Mançio,<br />

deputatlar palatasının sədri L.Violante ilə görüşüb. İtaliya rəhbərləri<br />

Heydər Əliyevlə söhbət zamanı Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq<br />

Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə ədalətli həllinə və Azərbaycanın<br />

ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına tərəfdar olduqlarını bildiriblər.<br />

Heydər Əliyev səfəri zamanı həmçinin Roma və Neapol<br />

şəhərlərinin merləri və “Böyük İtaliya” şirkətinin təmsilçiləri ilə də<br />

görüşlər keçirib. O, eyni zamanda yerli qəzetlərə və informasiya<br />

agentliklərinə müsahibələr verib.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əliyeva V.<br />

Novruzova Aysel<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN İLƏ ALMANİYA ARASINDA<br />

SİYASİ ƏLAQƏLƏR<br />

Azərbaycan Respublikası xarici siyasətinin 1993-cü ildən<br />

Avropa istiqamətini gücləndirib. Həmin dövrdən etibarən xüsusilə<br />

Avropanın böyük dövlətlərindən Almaniya ilə əlaqələr<br />

genişləndirilməyə başlanılıb.<br />

Almaniya Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini 1992-ci ilin 12<br />

yanvarında tanıyıb. Azərbaycan ilə Almaniya arasında diplomatik<br />

münasibətlər 1992-ci ilin 20 fevralında qurulub. 2 sentyabr 1992-ci<br />

ildə Azərbaycanın Almaniyada səfirliyi, 22 sentyabr 1992-ci ildə<br />

Almaniyanın Azərbaycandakı səfirliyi açılıb. Diplomatik<br />

münasibətlərin yaranmasından sonra Azərbaycan və Almaniya<br />

arasında əlaqələr mütəmadi olaraq inkişaf edib.<br />

22 dekabr 1995-ci ildə Almaniyanın xarici işlər naziri Klaus<br />

Kinkel Azərbaycanda rəsmi səfərdə olub. Klaus Kinkellə görüşən<br />

Prezident Heydər Əliyev Almaniyanın Avropa İttifaqı daxilində<br />

Azərbaycana köməyini yüksək qiymətləndirib. Azərbaycanın dövlət<br />

başçısı xarici işlər nazirindən Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ<br />

münaqişəsində Almaniyanın köməyinin artırılmasını gözlədiyini<br />

deyib.<br />

Prezident Heydər Əliyev o zamankı Almaniya Prezidenti<br />

Roman Hersoqun dəvəti ilə 1-4 iyul 1996-cı il tarixdə Almaniyada rəsmi

səfərdə olub. Səfər zamanı Heydər Əliyev Almaniyanın prezidenti,<br />

kansleri, vitse-kansleri və digər hakimiyyət nümayəndələri ilə görüşlər<br />

keçirib. Bu görüşlər zamanı ölkələr arasındakı əməkdaşlığın<br />

xüsusiyyətləri geniş şəkildə müzakirə edilib. Ermənistan tərəfindən<br />

Azərbaycan ərazilərinin işğalı və münaqişənin sülh yolu ilə həlli<br />

məsələləri Azərbaycan Prezidentinin keçirdiyi görüşlərin əsas<br />

müzakirə mövzusu olub. Səfər çərçivəsində, siyasi, iqtisadi və elmi<br />

texniki əməkdaşlıq sahəsində beş müqavilə imzalanıb. Keçən illər<br />

ərzində Almaniya ilə Azərbaycan arasında müdafiə, siyasi<br />

təhlükəsizlik, terrorizmə qarşı mübarizə sahəsində uğurlu əməkdaşlıq<br />

aparılıb.<br />

Elmi rəhbər: b/m Talıblı S.Ə.<br />

Qarayeva Aygün<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

АЗЕРБАЙДЖАН-ГЕРМАНИЯ: КУЛЬТУРНЫЕ СВЯЗИ<br />

Культурные связи между азербайджанским и немецким<br />

народами, имеющие исторические корни, активно развиваются на<br />

современном этапе, поддерживаются на государственном уровне,<br />

свидетельством чему является проведение дней культуры, научных<br />

конференций, обмена студентов и научных кадров, так и на уровне<br />

общественных, частных инициатив – проведение концертов,<br />

выставок, кинопоказов и т.д.<br />

Развитие двухсторонних азербайджано-германских отношений<br />

оказало непосредственное влияние на укрепление культурных связей<br />

и культурного обмена. В 1995 г. в Баку было подписано<br />

«Соглашение между Правительствами Азербайджана и ФРГ о<br />

культурном сотрудничестве», ставшее официальным<br />

подтверждением и способствовавшее развитию культурного диалога<br />

между Азербайджаном и Германией. В последние годы заметно<br />

увеличилось количество встреч, проведение культурных программ,<br />

научных мероприятий, поддерживаемых на официальном уровне<br />

обеих стран.<br />

Связи между Азербайджаном и Германией поддерживаются<br />

также в сфере образования и обмена научными достижениями и<br />

кадрами. Большой интерес для азербайджанских студентов и

молодых исследователей представляет обучение, учебные и научные<br />

стажировки в известные в Европе – ведущие вузы и научноисследовательские<br />

центры Германии. Сотрудничество в области<br />

образования ведется через посольство Германии, организацию<br />

DAAD (Немецкая академическая служба обменов) и Институт Гете.<br />

Немецкие предприниматели подчеркивают заинтересованность<br />

в претворении в жизнь совместных проектов в области развития<br />

туризма в республике. В частности, в апреле 2007 г. состоялся визит<br />

в Азербайджан экспертов - представителей германских турфирм и<br />

руководителей медиа-фирм, в ходе которого была совершена<br />

совместная поездка по живописнейшим уголкам республики –<br />

Шеки, Габала, Куба, Шемаха, Гянджа, Ханлар. Этот визит<br />

состоялся в целях пропаганды туризма и исторического наследия<br />

Азербайджана за рубежом.<br />

Научный руководитель: преп. Ахмедова А.<br />

AZƏRBAYCANIN XARİCİ SİYASƏTİNİN QƏRBİ<br />

AVROPA İSTİQAMƏTLƏRİ<br />

Quliyev Şəhriyar<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

Müstəqillk əldə etdikdən sonra demokratik dövlət quruculuğu<br />

yoluna qədəm qoymuş gənc Azərbaycan Respublikasının üzləşdiyi<br />

sosial-iqtisadi və siyasi problemlərin müvəfəəqiyyətli həlli onun<br />

beynəlxalq aləmdəki mövqeyi, ayrı-ayrı ölkələrlə milli dövlət<br />

mənafelərinə cavab verən qarşılıqlı faydalı əlaqələri və dünya birliyinə<br />

inteqrasiya prosesinin intensivliyi ilə sıx bağlıdır. Bu mənada<br />

Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələr sistemində layiqli yer tutması üçün<br />

dünya siyasətinin formalaşdırılmasın-da aparıcı rol oynayan<br />

dövlətlərlə, o cümlədən siyasi çəkisinə və iqtisadi potensialına görə<br />

beynəlxalq aləmdə özünəməxsus yer tutan Qərbi Avropa ölkələri ilə<br />

qarşılıqlı münasibətlərinin tənzimlənməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.<br />

Qərbi Avropa dövlətləri beynəlxalq münasibətlərə təsiretmə gücünə<br />

görə dünya siyasətinin yönümünü müəyyən edən və beynəlxalq aləmin<br />

ən ümdə problemlərinin həllində xüsusi çəkisi olan ölkələr sırasındadır.<br />

Dünya siyasətini müəyyən edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş

daimi üzvündən ikisi- Fransa və Böyük Britaniya, eləcə də özünün<br />

iqtisadi potensialına görə dünyanın lider dövlətlərindən hesab olunan<br />

Almaniya və İtaliya Avropa qitəsinin həmin aparıcı dövlətləri<br />

sırasındadır. Müstəqillik yoluna qədəm qoymuş Azərbaycan<br />

Respublikası üçün dünyanın bütün dövlətləri, o cümlədən Qərbi<br />

Avropanın ən böyük və nüfuzlu dövlətləri ilə qarşılıqlı faydalı<br />

əməkdaşlıq və dostluq əlaqələri qurmaq çox böyük siyasi və beynəlxalq<br />

əhəmiyyət kəsb edir. Bu əlaqələrin siyasi əhəmiyyəti onunla şərtlənir ki,<br />

həmin dövlətlər Azərbaycanın üzv olduğu bütün beynəlxalq və<br />

regional təşkilatlarda ləyaqətlə təmsil olunmasına, onun beynəlxalq<br />

iqtisadi və təhlükəsizlik əməkdaşlıq sisteminə, Avropanın müxtəlif<br />

struktur və inistitutlarına inteqrasiyasına hərtərəfli əməli yardım<br />

göstərmək imkanına malikdirlər. Digər tərəfdən, Ermənistan-<br />

Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı ATƏT-in<br />

prinsip və qərarlarının həyata keçrilməsinə, Qafqaz bölgəsində sülhün<br />

və təhlükəsizliyin bərqərar olmasına da çox mühüm təsir göstərmək<br />

imkanına malikdirlər. Nəhayət, enerji ehtiyatları ilə zəngin olan Xəzərin<br />

Azərbaycan sektorunun ölkəmizin taleyüklü məsələlərinin həllində<br />

həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini nəzərə alsaq, Qərbi Avropa dövlətləri ilə<br />

bu sahədə səmərəli iqtisadi əməkdaşlığın da Azərbaycan üçün çox böyük<br />

siyasi və iqtisadi dəstək rolu oynaması şübhə doğurmamalıdır.<br />

Elmi rəhbər: s.e.f.d. Həşimov D.<br />

Rəşad Əliyev<br />

Bakı Savyan <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN XARİCİ SİYASƏTİNDƏ LÜKSEMBURQ.<br />

KİÇİK ÖLKƏNİN BÖYÜK UĞURLARI<br />

Lüksembuq Böyük Hersoqluğu (LBH) əhalisi 0.5 mln, ərazisi 2.586<br />

kv.km. paytaxtı Lüksemburq olan kiçik bir ölkədir. Lüksemburq 1839<br />

-cu ildə Niderlanddan ayrılmaqla müstəqillik qazanmışdır. 1947-ci<br />

ildə Belçika və Niderland ilə iqtisadi və gömrük birliyi Benelüksü<br />

meydana gətirmiş, 1949-cu ildə NATO, 1957-ci ildə Avropa İqtisadi<br />

Birliyinə üzv olmuşdur. 2007-ci ildə isə Avropa mədəniyyət paytaxtı<br />

seçilib. Dövlət quruluşu konstitusiyalı monarxiyadır. Ali qanunverici<br />

orqanı birpalatalı olmaqla ümümxalq səsverməsi yolu ilə 5 il<br />

müddətində seçilən 60 üzvdən ibarət Deputatlar Palatasıdır. İnzibati

ərazi quruluşu 3 dairədən (Diekirx, Qrevenmaxer, Lüksemburq)<br />

ibarətdir. Ölkə əhalisi əsasən kelt, portiqaliyalı, italyan, slavyan, gəlmə<br />

və rezident işçilərdən ibarətdir.Ölkə əhalisinin 87%-ni katoliklər, 13%-ni<br />

isə protestant, yəhudi və müsəlmanlar təşkil edir.<br />

Avropa quruculuğu Lüksemburqun əsas xarici siyasət<br />

prioritetidir. Eyni zamanda Lüksemburq sərhəd qonşuları olan<br />

Almaniya, Fransa və Belçika ilə əmakdaşlığın genişləndirilməsi<br />

siyasətini aparır.<br />

Avropanın iqtisadi inkişafı, təhlükəsizliyi və müdafiəsi siyasətində<br />

Lüksemburq yaxından iştirak edir. Beynəlxalq planda zəif inkişaf<br />

etmiş, xüsusən də fransızdilli ölkələrə iqtisadi yardım göstərir. Son<br />

illər Lüksemburqun Latın Amerikası və Şərqi Asiya ölkəri ilə əlaqələri<br />

genişlənmişdir.<br />

Lüksemburq Hersoqluğunun nümayəndələri Gürcüstanda və<br />

Kosovada missiyalarda iştirak etmişlər. Lüksemburq İraq üçün<br />

“Hüquqi dövlət” missiyası çərcivəsində təkmilləşdirmə kursları təşkil<br />

etmişdir.<br />

LBH AR-ın müstəqilliyini 31 dekabr 1991-ci ildə tanımışdır. 1 iyun<br />

1992-ci ildə iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr yardılmışdır.1992-ci<br />

ildən AR-ın Almaniyadakı səfiri Lüksemburqda da akkreditə<br />

olunmuşdur.15 mart 2005-ci ildən isə AR-ın Belçikadakı səfiri<br />

Lüksemburqda akkreditə olunmuşdur. 16 may 2007-ci ildə<br />

E.Eyyubov AR-ın LBH-da fövqəladə və səlahiyyətli səfiri təyin<br />

edilmişdir.<br />

İki ölkə arasında 3 sənəd imzalanmış, 1 sənəd isə<br />

baxılmaqdadır.<br />

Hazırda AR və Lüksemburq arasında müxtəlif istiqamətli əlaqələr<br />

mövcuddur. Xüsusilə iqtisadi sahədə əməkdaşlığı göstərmək olar.<br />

İqtisadi sahədə Lüksemburqun uğurları böyükdür. Ümumi daxili<br />

məhsulu 41 mlrd ABŞ dolları olan Lüksemburqun adambaşına<br />

düşən ÜDM: 82 min ABŞ dollarıdır. İqtisadi sektorların payına<br />

düşən ÜDM: kənd təssərüfatı 0.4%, sənaye 13.6%, xidmətlər 86% -dir.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Həsənov F.<br />

Şahbazi Səkinə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycan Böyük Britaniya münasibətləri

Azərbaycan Respublikasi və Böyük Britaniya arasında əlaqələrin<br />

yaradılması prosesində ilk addım 1991-ci il dekabrın 31-də Böyük<br />

Britaniyanın Azərbaycanın müstəqilliyini tanıması olub. Bu addımı<br />

möhkəmlədən amil isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti<br />

Heydər Əliyevin 1994-cü il fevralın 22-dən 25-dək Böyük Britaniyaya<br />

ilk rəsmi səfəri olmuşdu. Ümumiyyətlə, Prezident Heydər Əliyevin<br />

siyasəti nəticəsində ölkələrimiz arasında siyasi, iqtisadi, mədəni və<br />

digər sahələr üzrə əlaqələr qurulmuşdu. Səfər zamanı Heydər Əliyev<br />

Böyük Britaniyanın Baş naziri Con Meycorla, həmçinin, Birləşmiş<br />

Krallığın digər dövlət və hökumət nümayəndələri, şirkət rəhbərləri ilə<br />

görüşmüşdü. Sözügedən səfər zamanı Azərbaycan Respublikası ilə<br />

Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı arasında<br />

dostluq və əməkdaşlıq haqqında bəyannamə, elm, təhsil və mədəniyyət<br />

sahəsində əməkdaşlıq haqqında və hava nəqliyyatı haqqında sazişlər,<br />

məhdudiyyətsiz hərəkət azadlığı haqqında anlaşma memorandumu<br />

imzalanmışdı.Bundan başqa, 19-24 iyul 1998-ci il tarixində<br />

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Böyük<br />

Britaniyada ikinci dəfə rəsmi səfərdə olması ölkələrimiz arasında<br />

ikitərəfli münasibətlərin inkişafında əsaslı rol oynayıb. Səfər<br />

çərçivəsində ilk dəfə olaraq Heydər Əliyevin Böyük Britaniya kraliçası<br />

2-ci Yelizaveta ilə görüşmüş, həmçinin də Böyük Britaniyanın Baş<br />

naziri Toni Bleyerlə, digər dövlət və hökumət nümayəndələri ilə<br />

görüşlər keçirmişdi. Heydər Əliyevin Toni Bleyerlə görüşü zamanı<br />

Ermənistan - Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizama<br />

salınması problemləri də müzakirə obyekti olmuşdu. Baş nazir Toni<br />

Bleyer öz ölkəsinin Azərbaycanın müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi<br />

bütövlüyünü dəstəklədiyini vurğulamışdı. Toni Bleyer bu sahədə<br />

beynəlxalq hüquq normalarına, BMT və ATƏT-in dəyişməz<br />

prinsiplərinə əməl olunmasının, 1994-cü ilin mayında əldə olunmuş<br />

atəşkəsin qorunub saxlanılmasının vacibliyini, o cümlədən ATƏT-in<br />

Minsk Qrupu və onun həmsədrlərinin - ABŞ, Rusiya və Fransanın<br />

səylərini dəstəklədiyini söyləmişdi. Görüşün yekununda Baş Nazir və<br />

Heydər Əliyevin iştirakıyla ARDNŞ (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti)<br />

ilə BP, RAMCO və Monument Oil şirkətləri arasında üç mühüm saziş<br />

imzalanmışdı.<br />

1999-cu il 11 avqust tarixində Azərbaycan Respublikasının<br />

Prezidenti Heydər Əliyev Britaniya-Azərbaycan Parlament qrupunun

nümayəndə heyətini qəbul etmişdi. Görüş zamanı Britaniya-<br />

Azərbaycan əlaqələrinin inkişafı məsələsinə toxunulmuşdu. Heydər<br />

Əliyev çıxışında Böyük Britaniya ilə Azərbaycan arasında bütün<br />

sahələrdə əlaqələrə xüsusi əhəmiyyət verildiyini, əlaqələrin strateji<br />

əməkdaşlıq, tərəfdaşlıq xarakteri daşıdığını və bu yöndə də işlərin<br />

aparıldığını vurğulamışdı.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Mikayılzadə L.<br />

Şükürova Rəfiqə<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ FRANSA: İKİTƏRƏFLİ ƏLAQƏLƏR<br />

Azərbaycan dövlətinin xarici siyasət prioritetlərindən biri məhz<br />

Avropa ölkələri ilə əlaqələrinin inkişafıdır.Azərbaycan cəmi 20 ildir ki,<br />

müstəqil bir dövlətdir.Lakin bu qısa müddət ərzində xarici siyasətin<br />

düzgün qurulmasının nəticəsidir ki, Azərbaycan artıq dünyanın<br />

nəhəng dövlətləri ilə əlaqələrini qurmuş və bu istiqamətdə fəaliyyətini<br />

genişləndirməkdədir. İkitərəfli əlaqələrimizin yüksələn xətlə inkişaf<br />

etdiyi ölkələrdən biri də Fransadır.<br />

Fransa Azərbaycanın müstəqilliyini 1991-ci ildə tanımış və öz<br />

səfirliyini Bakıda 1992-ci ildə açmışdır. Fransa, məqsədi Ermənistan<br />

ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllini axtarmaq olan<br />

ATƏT-in Minsk qrupuna həmsədrlik edir. Həmçinin Fransa Avropa<br />

qonşuluğu siyasəti çərçivəsində, Avropa Birliyi və Azərbaycan<br />

arasında əməkdaşlıqda da fəal rol oynayır. 2002-ci ilin<br />

sentyabrından Tbilisidə Fransanın Azərbaycandakı Səfirliyinin hərbi<br />

attaşesi fəaliyyət göstərir ki,onun səlahiyyətinə Azərbaycan, Ermənistan,<br />

Gürcüstanla regional əməkdaşlıq daxildir. Təəssüf ki, hərbi və müdafiə<br />

əməkdaşlığımız çox az inkişaf edib. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin<br />

həlli üçün ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri olan Fransanın<br />

vasitəçilik fəaliyyəti, onu təmkinliyə və tarazlığı gözləməyə çağırır.<br />

Azərbaycan və Fransa arasında əlaqələrin dinamik inkişafi üçün<br />

lazimi hüquqi baza mövcuddur. Iki ölkə arasında indiyədək 35-dək<br />

sənəd və saziş imzalanıb.Fransa şirkətlərinin Azərbaycanın neft-qaz<br />

sektorunda fəallığı müsbət qiymətləndirilir. Qafqaz ölkələri arasında<br />

Azərbaycanla Fransanın möhkəm ticari əlaqələrini qurma<br />

səbəblərindən biri bu ölkənin yanacaqla təhciz etməsidir. Iki ölkə

arasında ticarət dövriyyəsi artaraq həcmi 1 milyard 874 avroya çatıb.<br />

Həmçinin tarixə nəzər salsaq görərik ki, məhşur fransız yazıçısı<br />

Aleksandr Düma hələ 19-cu əsrdə özünün “Qafqaz səfəri” əsərində<br />

Azərbaycan haqqında geniş məlumat verib. Bundan başqa 2-ci<br />

dünya müharibəsinin iştirakçısı Əhmədiyyə Cəbrayılov Fransada<br />

göstərdiyi şücaətə görə bu ölkənin ən yüksək fəxri adını alıb. Bunları<br />

göz önündə saxlayaraq hər iki ölkənin əlaqələrinin gələcəkdə daha<br />

möhkəm olacağını demək üçün əsasımız vardır.<br />

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Süleymanlı Südabə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN FRANSA İLƏ SİYASİ ƏLAQƏLƏRİNƏ DAİR<br />

Azərbaycan Respublikası xarici siyasətinin 1993-cü ildən<br />

Avropa istiqamətini gücləndirib. Həmin dövrdən etibarən xüsusilə<br />

Avropanın böyük dövlətlərindən Fransa ilə əlaqələr genişləndirilməyə<br />

başlanılıb.<br />

Fransa Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini 1992-ci ilin<br />

yanvarında tanıyıb, diplomatik əlaqələr həmin ilin fevralında<br />

yaradılıb.<br />

Azərbaycan - Fransa münasibətlərinin ilkin mərhələdə nisbətən<br />

zəif inkişaf etməsinin səbəbləri o zaman Azərbaycanda Dağlıq<br />

Qarabağ münaqişəsinə görə hərbi-siyasi vəziyyətin gərgin olması,<br />

Fransanın isə Ermənistanla sıx əməkdaşlıq əlaqəsi saxlayan ölkə kimi<br />

qiymətləndirilməsi idi.<br />

1993-cü ilin yayına qədər Azərbaycanın yeritdiyi birtərəfli<br />

xarici siyasət nəticəsində Fransa ilə əlaqələrə heç bir cəhd göstərilməmiş<br />

və yüksək dövlət rəhbərləri səviyyəsində bu məqsədlə heç bir addım<br />

atılmamışdır. Məhz həmin dövr Azərbaycan-Fransa münasibətlərində<br />

soyuq dövr kimi qiymətləndirilir.<br />

Yalnız Prerzident Heydər Əliyevin respublika rəhbərliyinə<br />

yenidən qayıtmasından sonra Azərbaycanın xarici siyasətində, o<br />

cümlədən Fransa ilə münasibətlərdə dönüş baş verdi.Yüksək<br />

səviyyədə qarşılanan Azərbaycan Prezidenti ilk öncə respublika<br />

haqqında Fransada formalaşmış ictimai rəyin dəyişdirilməsi<br />

istiqamətində bir sıra mühüm işlər görə bildi. Fransanın siyasi və

iqtisadi maraqlarının Azərbaycanda təmin edilməsi, adekvat formada<br />

Azərbaycanın Avropa ilə inteqraiyasına Fransanın kömək etməsi və<br />

Dağlıq Qarabağ probleminin həllində beynəlxalq təkləblərinin ədalətli<br />

müdafiə etməsi iki dövlətin dostluq münasibətlərinin formalaşmasını<br />

şərtləndirən əsas amillər hesab oluna bilər. Azərbaycan – Fransa<br />

münasibətləri hər iki ölkənin mənafeyinə cavab verən sıx əməkdaşlığı<br />

inkişaf etdirmək üçün geniş perspektivlər açır.<br />

Elmi rəhbər: dos. Əliyev Ş.<br />

Гусейнова Гюнай<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПОЛИТИЧЕСКИЕ И КУЛЬТУРНЫЕ ОТНОШЕНИЯ МЕЖДУ<br />

АЗЕРБАЙДЖАНОМ И ВЕЛИКОБРИТАНИЕЙ<br />

Политические отношения: Независимость Азербайджана<br />

была признана Великобританией 31 декабря 1991 года. 11 марта 1992<br />

года между Азербайджаном и Великобританией было подписано<br />

соглашение об установлении дипломатических отношений.<br />

Посольство Великобритании приступило к деятельности в<br />

Азербайджане в сентябре 1992 года в качестве торгового<br />

представительства. Посол Королевства в России был назначен также<br />

послом в Азербайджане и представил свою верительную грамоту<br />

Президенту Азербайджана в июле 1992 года. Посольство<br />

Азербайджана в Лондоне функционирует с 1994 года.<br />

22-25 февраля 1994 года состоялся первый официальный визит в<br />

Великобританию Президента Азербайджана Гейдара Алиева. В ходе<br />

визита он встретился и провел переговоры с премьер-министром<br />

Джоном Мейджором, министром иностранных дел Дугласом<br />

Хэрдом. В ходе данного визита Гейдаром Алиевым и Джоном<br />

Мейджором было подписано основное Соглашение, регулирующее<br />

сотруднические отношения между двумя странами – Совместная<br />

декларация о дружбе и сотрудничестве между Азербайджанской<br />

Республикой и Великобританией. Во время первого визита в<br />

Великобританию Гейдар Алиев сказал об основной цели<br />

сотрудничества Азербайджана с Соединенным Королевством<br />

следующее: «… Мы считаем Великобританию страной, обладающей

политическим весом в мировой политике, занимающей очень важное<br />

место в мировой экономической системе, страной с богатой историей<br />

и традициями, наладив с которой всестороннее сотрудничество,<br />

можно многому у нее научиться».<br />

19-24 июля 1998 года состоялся второй официальный визит в<br />

Великобританию Гейдара Алиева. Данный визит сыграл<br />

основательную роль в развитии двусторонних отношений между<br />

странами. Так, в ходе официальной встречи Гейдара Алиева с<br />

королевой Великобритании Елизаветой II она сказала Президенту<br />

Азербайджана то, что внимательно следит за его деятельностью в<br />

сфере строительства в Азербайджане правового, демократического<br />

государства. В ходе визита Президент Азербайджана встретился<br />

также с премьер-министром Великобритании Тони Блэром,<br />

заявившим о признании Великобританией территориальной<br />

целостности Азербайджана.<br />

В декабре 2004 года во время визита в Великобританию в<br />

качестве Президента Азербайджана Ильхама Алиева, в ходе его<br />

встречи с премьер-министром страны была переутверждена<br />

подписанная в 1998 году Декларация о дружеских отношениях и<br />

партнерстве.<br />

Научный руководитель: преп. Микаилзаде Л.<br />

Пашаева Нигяр<br />

Академия Государственного Управления<br />

при Президенте Азербайджанской Республики<br />

АЗЕРБАЙДЖАН И ЗАПАДНАЯ ЕВРОПА: ЭКОНОМИЧЕСКИЕ<br />

ФАКТОРЫ ДВУХСТОРОННИХ ВЗАИМООТНОШЕНИЙ<br />

Успешное решение социально-экономических и<br />

политических проблем, с которыми столкнулась молодая<br />

Азербайджанская Республика, вступившая после обретения<br />

независимости на путь построения демократического государства,<br />

непосредственно связано с ее позицией на международной арене,<br />

отвечающей национальным и государственным интересам<br />

взаимовыгодными связями с различными странами и<br />

интенсивностью процесса интеграции в мировое сообщество. В этом

смысле для завоевания Азербайджаном достойного места в системе<br />

международных отношений важное значение представляет<br />

регулирование взаимоотношений с государствами, играющими<br />

ведущую роль в формировании мировой политики, в том числе со<br />

странами Западной Европы, которые по своему политическому<br />

весу и экономическому потенциалу занимают особое место на<br />

международной арене.<br />

Отношения Азербайджана со странами Западной Европы<br />

имеют особое значение для нашей страны. Развитие этих отношений<br />

оказывает положительное влияние на осуществление основательных<br />

реформ в государственном и частном секторе, а также на создание<br />

современной рыночной экономики и на привлечение иностранных<br />

инвестиций. Надо отметить, что страны Западной Европы для<br />

Азербайджана выступают как основной рынок экспорта. Кроме<br />

этого, Азербайджан получает пользу от выгодного сотрудничества со<br />

странами Западной Европы в процессе становления своего<br />

гражданского общества. Данные связи носят многосторонний<br />

характер и обладают несколькими основными значениями для нашей<br />

Родины.<br />

Политическое значение этих связей обуславливается тем, что<br />

эти государства располагают возможностью оказать всестороннюю<br />

практическую помощь достойному представительству Азербайджана<br />

во всех международных и региональных организациях, членами<br />

которых он является, его интеграции в международную систему<br />

безопасности и экономического сотрудничества,<br />

различныеструктуры и институты Европы.С другой стороны, – они<br />

имеют возможность оказать довольно существенное влияние и на<br />

претворение в жизнь принципов и решений ОБСЕ, связанных с<br />

урегулированием армяно-азербайджанского, нагорно-карабахского<br />

конфликта, установление мира и безопасности в Кавказском регионе.<br />

Экономическое значение сотрудничества проявляется в<br />

незаменимости роли этих стран в отражении необоснованных<br />

претензий отдельных государств по вопросу статуса Каспийского<br />

моря, их попыток спровоцировать конфликт, в поддержке во всем<br />

мире справедливого раздела моря на сектора.<br />

Научный руководитель: доц. Мамедова С.

VI BÖLMƏ:<br />

AVROPA İQTİSADİYYATI VƏ İNTEQRASİYA PROSESLƏRİ<br />

(Rəhbər: dos.Q.Barxalov, b/m. M.Şadlinskaya, tələbə F.Əhmədova)<br />

Yunan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi (5 mərtəbə)<br />

Джафарлы Умай<br />

Академия Государственного Управления<br />

при Президенте Азербайджанской Республики<br />

АЗЕРБАЙДЖАН В РАМКАХ ЕВРОПЕЙСКОЙ ИНТЕГРАЦИИ<br />

Европейская интеграция является необратимой стратегической<br />

целью внешней и внутренней политики Азербайджанской<br />

Демократической Республики. В начале ХХ века под влиянием ярких<br />

представителей общественно - политической мысли мы смогли<br />

начать процесс интеграции в Европу, что является авангардом<br />

мусульманского и тюркского мира в процессе освоения европейских<br />

ценностей и интеграции в Европу.<br />

Одной из основных целей Азербайджана в деле интеграции в<br />

европейские структуры является обеспечение безопасности и<br />

восстановление своей территориальной целостности.<br />

Говоря о процессе интеграции Азербайджана в Европу, следует<br />

отметить, что разговор идет о возвращении Азербайджана в Европу и<br />

в евроатлантическое пространство. Стоит вспомнить, что<br />

Азербайджан первым в мусульманском и тюркском мире создал<br />

парламентскую республику в начале ХХ века. Первая опера и первый<br />

джаз на Востоке прозвучали именно в Азербайджане. Наше<br />

государство раньше многих стран Европы и Америки предоставило<br />

полные политические права женщинам. Поэтому когда идет речь об<br />

интеграции в Европу, мы говорим не об уровне жизни в Европе,<br />

поскольку уже через 10-15 лет Азербайджан достигнет<br />

среднеевропейского уровня жизни, а речь идет о перенимании<br />

европейских ценностей. Сила европейских культуры и ценностей<br />

зиждется на отношении к науке и знаниям. Сила Европы и США<br />

заключается в их научно-исследовательских и образовательных<br />

центрах, многочисленных университетах и эффективной системе<br />

применения знаний на практике. Именно эти факторы дали Европе и

США сильный экономический толчок в развитии, который перерос<br />

затем в военно-политическое развитие, позволяющее ныне Западу<br />

быть ведущей силой во всех мировых процессах. Следует отметить,<br />

что за прошедший год Азербайджан достиг прогресса в реализации<br />

плана действий по Европейской политике добрососедства, в том<br />

числе в сфере экономики и социального управления. Несмотря на<br />

экономический кризис, в стране сохранилась относительная<br />

стабильность, что позволило государству увеличить социальные<br />

пособия и государственные инвестиции. Был достигнут прогресс и в<br />

сфере авиации, примером чего может послужить подписанное<br />

соглашение об авиасообщении и борьбе с отмыванием денег.<br />

Небольшой прогресс был достигнут в процессе вступления в ВТО, а<br />

также в сфере защиты прав человека и основных свобод.<br />

Еврокомиссия считает, что необходимы дальнейшие усилия в сфере<br />

политического диалога и реформ, включая судебный сектор и<br />

усиление силы закона. В отчете говорится, что наиболее важным<br />

должна стать реализация законодательства во всех сферах и должны<br />

быть продолжены усилия по борьбе в коррупцией. Также<br />

Еврокомиссия считает необходимым продолжение позитивной<br />

тенденции в урегулировании нагорно-карабахского конфликта.<br />

Научный руководитель: доц. Мамедова С.<br />

Фукс Светлана<br />

Бакинский Славянский университет<br />

ЭНЕРГЕТИЧЕСКАЯ ДИПЛОМАТИЯ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ<br />

РЕСПУБЛИКИ<br />

После распада Советского союза Азербайджан стал проводить<br />

независимую внешнюю политику, в которой одним из приоритетных<br />

направлений было энергетическое.Первым шагом на пути<br />

осуществления энергетической дипломатии было подписание<br />

«Контракта века» (1994). В «Контракте века» были представлены 13<br />

компаний (Амоко, БП, МакДермотт, Юникал, ГНКАР, ЛУКойл,<br />

Статойл, Эксон, Туркиш петролиум, Пензойл, Иточу, Ремко, Делта)<br />

из 8 стран мира (Азербайджан, Турция, США, Япония,<br />

Великобритания, Норвегия, Россия и Саудовская Аравия),который<br />

открыл путь к подписанию еще 26 соглашений с участием 41

нефтяных компаний из 19 стран мира. С момента подписания и<br />

начала реализации «Контракта века» в экономике Азербайджана<br />

произошел скачок вперед, началось претворение в жизнь громадных<br />

работ. Был также восстановлен и модернизирован азербайджанский<br />

участок нефтепровода северного направления Баку-Новороссийск.<br />

Впервые, 25 октября 1997 года азербайджанская нефть была<br />

доставлена в порт Новороссийска.Другой нефтепровод Баку —<br />

Тбилиси — Джейхан был построен для транспортировки каспийской<br />

нефти к турецкому порту Джейхан,строительные работы начались в<br />

апреле 2003 года. Нефтепровод вступил в строй 25 мая 2005 года.<br />

Также на пути развития энергетической дипломатии президенты<br />

Азербайджана, Грузии и Турции Ильхам Алиев, Михаил Саакашвили<br />

и Ахмет Недждет Сезер подписали декларацию об открытии<br />

международного транспортного коридора Карс-Ахалкалаки-Тбилиси<br />

-Баку. Соглашение предусматривает строительство между турецким<br />

городом Карс и грузинским Ахалкалаки железнодорожной<br />

магистрали протяжённостью 98 км. Его реализация позволит<br />

ежегодно транспортировать по новому коридору до 3 млн тонн<br />

грузов, которые сейчас следуют транзитом через Азербайджан из<br />

Казахстана и Туркмении до черноморских портов Грузии. В 1998<br />

году состоялась конференция по восстановлению Великого<br />

шелкового пути- ТРАСЕКА. Участие Азербайджанской Республики<br />

в Программе ТРАСЕКА имеет стратегическое значение, и<br />

раскрывает широкие возможности для укрепления и расширения<br />

экономических связей Азербайджана с Европой, интеграции в<br />

мировую экономику и превращения в международный транспортный<br />

узел.На основе Программы ТРАСЕКА Европейского Союза было<br />

подписано "Основное Многостороннее Соглашение о<br />

международном транспорте по развитию коридора Европа-Кавказ-<br />

Азия" и принята Бакинская Декларация. На сегодняшний день<br />

Азербайджан успешно реализует свою энергетическую политику со<br />

странами ЕС.Так в проекте «Nabucco» Азербайджан играет важную<br />

роль поставщика энергоресурсов.<br />

Научный руководитель: преп. Рзаева Н.

Əhmədova Fatimə<br />

Bakı Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPADA İNTEQRASIYANIN İQTİSADİ ASPEKTLƏRi<br />

İkinci Dünya müharibəsi Avropa ölkələrinin iqtisadi cəhətdən<br />

xeyli zəifləmsinə səbəb oldu ve bu zəifliyi aradan qaldırmaq və<br />

iqtisadiyyatı birgə inkişaf etdirmək üçün hələ bir neçə əsr əvvəldən irəli<br />

sürülmüş Avropa inteqrasiyası ideyası yenidən gündəmə gəldi. 1951-<br />

ci ildə Avropa Kömür və Polad Birliyinin yaradılması bu yolda ilk<br />

addım oldu. Bu birlik onu imzalayan ölkələrə, Almaniya, Belçika,<br />

Fransa, İtaliya, Lüksemburq və Hollandiyaya öz aralarında kömür<br />

və metal ticarətini tənzimləmək, vahid qiymət, tarif və daşıma siyasətini<br />

müəyyən etmək imkanı verdi.<br />

1957-ci ildə Avropa İqtisadi Birliyi yaradıldı, elə həmin ildə Atom<br />

Enerjisi üzrə Avropa Təşkilatı təsis edildi. 1965-ci il Brüssel<br />

müqaviləsinin imzalanması ilə əsasını bu 3 strukturun təşkil etdiyi<br />

Avropa Birliyi yaradıldı. Bundan sonra Avropa dövlətləri arasında<br />

iqtisadi inteqrasiya meyilləri 70-80-ci illərdə daha da intensivləşərək<br />

həm eninə, həm də dərininə inkişaf edir.<br />

1991-ci il SSRİ-nin süqutu ilə keçmiş sosialist ölkələrinin azad<br />

bazara cəlb edilməsi prosesi başlandı. 1993-cü ildə Maastrix sazişinin<br />

imzalanması ilə Avropa Birliyinin adi dəyişdirilərək Avropa İttifaqı<br />

adlandırıldı. 1999-cu ildə Vahid Avrozonanın yaradılması Avropa<br />

inteqrasiyasının yeni mərhələsi oldu. Bununla da avro İttifaqa üzv<br />

dövlətlərin millli valyutasını əvəz etdi və bütün idxal və ixrac<br />

əməliyyatlarının avro vasitəsilə həyata keçirilməsinə başlandı. Müvafiq<br />

olaraq, 2004-cü və 2008–ci illərdə qəbul olunmuş “Avropa qonşuluq<br />

siyasəti” və “Şərq tərəfdaşlıq” siyasəti Avropa İttifaqının şərqə doğru<br />

genişlənməsi üçün yeni imkanlar açmışdır.<br />

Hazırda 27 ölkəni birləşdirən Avropa İttifaqı dünyanın ən geniş<br />

iqtisadiyyatına malikdir. Ümumdaxili məhsulun ümumi həcminin 16<br />

milyon dollar təşkil etdiyi bu ittifaqda iqtisadi gücünə görə birinci yeri<br />

Almaniya tutur. Avriopa İttifaqında alman iqtisadiyyatının xüsusi<br />

çəkisi 40% təşkil edir. Bu İngiltərə və Fransanın birgə götürülmüş<br />

potensialından daha çoxdur. Avropa İttifaqı əhalisinin 22%-i təşkil<br />

edən Almaniya Federativ Respublikasının payına Avropa İttifaqında<br />

olan bütün büdcə gəlirlərinin 30%-i düşür. Həmçinin, Beynəlxalq<br />

Valyuta Fondu və Dünya Bankının ən böyük səhmdarı da məhz<br />

Almaniyadır. Aİ-da iqtisadi gücünə görə ikinci və üçüncü yerləri isə<br />

müvafiq olaraq Fransa ve Birləşmiş Krallıq tutur.

Elmi rəhbər: dos. Sadıqov R.<br />

Qasımov Həsən<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycanın “Nabukko”qaz-boru kəmərində iştirakı<br />

Avropalı diplomatlar məşhur bəstəkar Cüzeppe Verdinin<br />

1841-ci ildə tamamladığı dörd pərdəli “Nabukko” operasını<br />

dinləyirlər. Opera yəhudilərin qədim Babilistandan çıxmasını<br />

təcəssüm etdirir. Nabukko hökmdar Nabukodonosorun qısaldılmış<br />

adıdır. Opera tamamlandıqdan sonra real diplomatiya hərəkətə<br />

keçdi. ABŞ və Avropanın beyin mərkəzləri neçə minillik tarixi olan<br />

mistik “Nabukko” ismini simvol seçərək köhnə qitəyə qaz idxalı adıyla<br />

Avropanı Asiya, o cümlədən Xəzər bölgəsiylə birləşdirməyə qərar<br />

verdilər. Bir başqa hədəf Avropanın avtoritar Rusiyadan enerji<br />

asılılığını azaltmaq idi.<br />

Bolqarıstandan başlayıb Rumıniya, Macarıstandan keçərək<br />

Avstriyaya qədər uzanması planlaşdırılan bu xəttin ümumi uzunluğu<br />

3 300 km-dir. Nabukko Təbii Qaz Boru Xəttinin minimum 25,<br />

maksimum 31 milyard m3 illik daşıma həcminə sahib olması və 2017<br />

-ci ildə istismara verilməsi nəzərdə tutulur. Xəttin ümumi xərclərinin<br />

təxminən 8 milyard dollar olacağı ehtimal edilir. 3 300 kilometrlik bu<br />

boru xətti layihəsində OMV (Avstriya), Bulgargaz (Bolqarıstan), MOL<br />

(Macarıstan), Transgaz (Rumıniya) və BOTAŞ (Türkiyə) iştirak edir.<br />

Alman RWE Qaz Şirkəti 5 fevral 2008-də Vyanada təşkil olunan<br />

iclasda Nabukkonun altıncı ortağı olmuşdur. Həmçinin, Fransa<br />

şirkəti olan Gas da France də bu layihəyə qoşulmaq istəyini bildirmişdir.<br />

Nabukko layihəsi Avropanın Rusiyadan qaz asılılığını azaltmaq<br />

məqsədi daşıdığından Rusiya bu kəmərin işləməsində maraqlı<br />

görünmür. Rəsmi kreml layihəni əngəlləmək üçün ilk hədəfi<br />

Türkmənistan kimi müəyyən etdi. Rusiya Türkmənistanın ildə 70-90<br />

milyard kubmetr qazını almaq məqsədilə bir anlaşma imzaladı ki,<br />

artıq bu ölkənin başqa dövlətlərə qaz idxal etməyə ehtiyatı qalmasın.<br />

Lakin Moskvanın bu qazı həzm edə bilməməsi, dünya maliyyə<br />

böhranı və Türkmənistan-Rusiya boru xəttində partlayışın baş verməsi<br />

Rəsmi Aşqabadı bu layihəyə daha güclü yönləndirdi. Artıq<br />

Türkmənistan prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov türkmən<br />

qazının NABUKKO-ya verilməsinə maraqlı olduğunu bəyan edib.<br />

Ancaq ekspertlər rəsmi Aşqabadın bu məsələ ilə bağlı tez-tez fikir

dəyişikliyi etdiyini və bu baxımdan da Berdiməhəmmədovun<br />

bəyanatının hələlik nə dərəcədə real olduğunu söyləməkdə çətinlik<br />

çəkirlər. Onu da qeyd edək ki, bu vaxta qədər Qərb rəsmiləri öz<br />

bəyanatlarında ilkin mərhələdə qaz mənbəyi rolunu Azərbaycanın<br />

oynayacağını bildirsələr də, rəsmi Bakı dəfələrlə bu layihədə tranzit<br />

ölkə kimi iştirak etdiyini açıqlamışdı. Hətta yekun sazişin<br />

imzalanmasına da Azərbaycan tranzit ölkə kimi qatıldı. Bununla belə<br />

bu günlərdə Böyük Britaniyada səfərdə olan Azərbaycan prezidenti<br />

Azərbaycanın NABUKKO-da iştirakı məsələsinə yenidən toxunarkən<br />

Azərbaycan qazının bu kəmərlə ixracının mümkünlüyünü də istisna<br />

etməyib. Qeyd edək ki, layihənin reallaşmasında Azərbaycan həlledici<br />

ölkələrdən sayılır. Çünki rəsmi Bakının bu layihəyə qoşulmaması<br />

Mərkəzi Asiyanın qaz ehtiyatlarını Rusiyadan kənar ərazi ilə aparmaq<br />

istəyən Avropa üçün İran istisna olmaqla demək olar ki, heç bir<br />

alternativ variant qoymur.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhməd Ə.<br />

İsmayılova Gunay<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

NABUCCO LAYİHƏSİ VƏ AZƏRBAYCAN<br />

“Nabucco” Xəzər bölgəsi və Orta Şərq təbii qaz ehtiyatlarını<br />

Avropa bazarlarına çatdırmağı nəzərdə tutan qaz kəməri layihəsidir.<br />

Bu kəmər vasitəsilə Türkiyə, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan və<br />

Avstriya kimi ölkələr Türkmənistan və Azərbaycan qazı ilə təmin<br />

olunacaq.<br />

Bolqarıstandan başlayıb, Rumıniya, Macarıstan və Avstriyaya<br />

qədər uzanması planlaşdırılan bu xəttin ümumi uzunluğu 3 300 kmdır.<br />

“Nabucco” Təbii Qaz Boru Xəttinin minimum 25, maksimum 31<br />

milyard barel illik daşıma həcminə sahib olması nəzərdə tutulur.<br />

Kəmərin 2012-ci ildə istismara veriləcəyi gözlənilirdisə, kəmərin<br />

tikintisinə 2013-cü ildə başlanacaq və 2017-ci ildə ilk qaz ötürüləcək.<br />

Xəttin ümumi xərclərinin təxminən 10 milyard dollardan çox olacağı<br />

gözlənilir.<br />

3 300 kilometrlik bu boru xətti layihəsində “OMV” (Avstriya),

“Bulgargaz” (Bolqarıstan), “MOL” (Macarıstan), “Fransgaz”<br />

(Rumıniya) və “BOTAŞ” (Türkiyə) iştirak edir. Alman “RWE” Qaz<br />

Şirkəti 5 fevral 2008-ci ildə Vyanada təşkil olunan iclasda “Nabucco”<br />

nun altıncı ortağı olub. Həmçinin Fransa şirkəti olan “Gas da France”<br />

də bu layihəyə qoşulmaq istədiyini bildirib.<br />

“Nabucco” kəməri Xəzər dənizində olan qazı Türkiyə vastəsilə<br />

Avropaya daşımağı və Avropa İttifaqı ölkələrinin Rusiya qazından<br />

asılılığını azaltmağı nəzərdə tutan layihədir. Rusiyanın hər il 1 milyard<br />

kubmetr Azərbaycan qazı almağı, həmçinin Türkmənistanın Çinlə 30<br />

milyard kubmetrlik qaz ixracı müqaviləsi “Nabucco”ya təsir edən<br />

amillərdəndir.<br />

“Nabucco” mənərinin reallaşdırılmasına kölgə salan<br />

addımlardan biri 2010-cu il aprelin 13-də Buxarestdə imzalanan<br />

AGRI (Azerbaijan-Georgia-Romania İnterconnecter) qaz kəməri<br />

oldu. AGRI layihəsi Azərbaycan qazının Gürcüstan vasitəsilə<br />

Rumıniyaya çatdırılmasını, həmçinin Bolqarıstan və Macarıstanın<br />

da qaz almaq istəklərini birləşdirən bir layihədir. Belə olan halda<br />

“Nabucco”nun ilk vaxtlardakı əhəmiyyəti azalmış kimi görünür.<br />

Elmi rəhbər: dos. Məmmədov H.<br />

Məcidov Elşən<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPADA İNTEQRASİYA: PROBLEMLƏR VƏ<br />

PERSPEKTİVLƏR<br />

Siyasi fəaliyyətlə bir az da olsa əlaqəsi olan şəxslər bilirlər ki,<br />

Böyük siyasətdə təsadüf adlı bir söz yoxdur onun əvəzinə daha çox<br />

qanunauyğunluq sözü siyasi leksikona uyğundur. Tezisimizin<br />

mövzusu kimi biz dünyada baş verən Maliyyə böhranını və onun<br />

Avropada verdiyi əks-sədasını götürmüşük. Hələ ABŞ dünya<br />

ağalığının zirvəsinə çıxan zaman ABŞ geosiyasətçisi Spaykmen öz<br />

əsərlərində Avropanın bir ittifaq halında birləşməsini ABŞ-ın öz<br />

mənafelərinə zidd olduğunu bildirir və buna qarşı hər cür mübarizə<br />

aparmağın vacib olduğunu qeyd edirdi. Avropa öz ittifaqının<br />

yaranma mərhələlərini keçən zaman okeanın digər tərəfində ABŞ

Avropanın inteqrasiya əlaqələrinə qarşı əks plan hazırlayırdı. Böyük<br />

Maliyyə böhranın tarixini hamı çox gözəl bilir: Federal Milli İpoteka<br />

Assosiasiyası (Fanni Mey) və Yaşayış İpotekalarının Federal<br />

Korporasiyası (Freddi Mak) hökümət orqanlarının təzyiqi və eyni<br />

zamanda dəstəyi nəticəsində krediti tam qaytara bilməyən vətəndaşlara<br />

ipoteka kreditləri verməyə başladı.<br />

1965-ci ildə Avropada Avroatomun, kömür və polad birliyinin,<br />

Avropa iqtisadi birliyinin birləşməsi və 1973-cü ildə gələcək Avropa<br />

ittifaqının birinci genişlənməsi baş verdi. Bunun nəticəsində ABŞ-da<br />

prezident Karterin təklifi ilə 1977-ci ildə Konqressdə “Cəmiyyətlərə<br />

reinvestisiya qoyulması haqqında Qanun” qəbul edildi. Bu qanunun<br />

mahiyyəti ondan ibarət idi ki, dövlət kommersiya təşkilatlarına təzyiq<br />

edərək onları etibarsız müştərilərə güzəştli şəkildə kredit verməyə<br />

məcbur edir. Fanni Mey və Freddi Mak korparasiyalarının ABŞ<br />

bankları ilə sıx əlaqə yaratdığı görünür, ABŞ banklarının isə öz<br />

növbəsində Avropa bankları ilə necə sıx iqtisadi-maliyyə əlaqədə<br />

olduğunun nəzərə alaraq biz Karter administrasiyasının həyata<br />

keçirtdiyi siyasətin istiqamətini açıq-aşkar görə bilərik. 1992-ci ildə<br />

Avropada Maastrix müqaviləsinin imzalanması ilə Avropa ittifaqı<br />

yaradıldı. Elə həmin ildə demokratların çoxluq təşkil etdiyi<br />

konqressdə, konqressmenlər Fanni Meyə və Freddi Maka aldıqları<br />

ipotekalarının həcminin artırılmasını və kreditlərin verilməsi<br />

qaydalarının daha da asanlaşdırılması haqqında öhdəlik qoydular.<br />

2004-cü ildə Avropa ittifaqının sayca 5-ci genişlənməsi baş verdi və<br />

elə həmin ildə Avropanın vahid Konstitusiyası aktı imzalandı, Aİ artıq<br />

hüquqi qüvvəli bir subyektə çevrildi. Fanni Meyin apardığı siyasət ilə<br />

ABŞ senatı çox sıx əlaqədə idi. Senatın bir çox nümayəndələri bunu<br />

dəstəkləyirdilər və bunun əvəzində nəzərə çarpacaq dərəcədə mükafatlar<br />

alırdılar. Mükafatçılar içərisində ilk 4 yeri bank komitəsinin rəhbəri Kris<br />

Dod, senatorlar Barak Obama, Hilari Klinton, Barni Frank tuturdular.<br />

Elmi rəhbər: müəl. İskəndərli S.<br />

“NABUKKO” QAZ KƏMƏRİ<br />

İsazadə Piyalə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>

‘Nabukko’ qaz kəməri – Orta Şərq və Xəzər bölgəsi təbii qaz<br />

ehtiyatlarının Avropaya , ilk növbədə Avstriya və Almaniyaya ixracı<br />

nəzərdə tutulan qaz kəməridir. Layihənin 7.9 mlrd. avroya başa<br />

gələcəyi nəzərdə tutulsa da , 2011-ci il fevralın əvvəllərində ‘Guardian’<br />

qəzetində BP – nin öz hesablamalarına görə layihənin 14 mlrd.<br />

avroya başa gələcəyi kimi xəbərlər işıq üzü görüb. Qaz kəmərinin adı<br />

Cuzeppe Verdinin ‘Nabukko’ operasının adından götürülüb.<br />

Nabukko üçün potensial techizatçılar olaraq Azərbaycanın,<br />

Türkmənistanın, İranın və İrakın adları çəkilir. İrak qazının Avropaya<br />

çatdırılmasını ABŞ dəstəkləyir.<br />

Kəmərin tikintisinə aid konsorsiumda aşağıdakı şirkətlər iştirak<br />

edir :<br />

OMV Gas GmbH (Avstriya)<br />

Botaş (Türkiyə)<br />

Bulqarqaz (Bolqarıstan)<br />

S.N.T.G.N. Transqaz S. A. (Rumıniya)<br />

MOL Natural Gas Transmission Company Ltd (Macarıstan)<br />

RWE AG (Almaniya).<br />

Layihəyə hazırlıq 2002-ci ildən gedir. Bolqarıstandan<br />

başlayıb Rumıniya, Macarıstandan keçərək Avstriyaya qədər<br />

planlaşdırılan bu xəttin ümumi uzunluğu 3 300 km-dir. Xəttin 2010-cu<br />

ildən tikintiyə başlaması və artıq 2013 – cü ildən istismara verilməsi<br />

nəzərdə tutulurdu. Ancaq, bu qeyri müəyyən tarixədək təxirə salınıb .<br />

Bu da layihə ilə bağlı hələ də tam razılığa gələ bilməməklə və<br />

dövlətlərarası rəqabətlə bağlıdır. Belə ki, Xəzər dənizinin<br />

bölüşdürülməsi haqqında müqaviləni yalnız Rusiya, Azərbaycan və<br />

Qazağıstan bağlayıblar. Türkmənistan və Azərbaycan isə hələ də Xəzər<br />

dənizinin şelfinin bölüşdürülməsində razılığa gələ bilməyiblər. AŞ Aİnın<br />

Azərbaycan və Türkmənistan arasında ‘Nabukko’nun tikilməsinə<br />

dair danışıqlar aparılmasında mandat almasını dəstəklədi.<br />

Avropa Xəzər qazının köməyi ilə Rusiyadan asılılıği<br />

azaltmağa çalışır.Çin isə belə vəziyyətdə həm Aİ – nın həm də Asiyada<br />

təsirini artirmağa çalışan Rusiyanın planlarına mane olur.Aİ – nin<br />

planlarına ciddi maneə olaraq Nabukko nun əsas rəqibi olan Cenub<br />

Axınını xüsusi qeyd etmək lazımdır.<br />

ARDNŞ – nin prezidenti Rövnəq Abdullayev öz çıxışında<br />

bildirib ki‘Azərbaycan öz qazını Avropaya ‘Nabukko’layihəsi ilə yox

daha yaxşı şərtlər təklif edən başqa marşrutlar vasitəsilə də çıxara<br />

bilər’. Yəni Azərbaycan layihədə daha yaxşı iqtisadi şərtlər əldə etməyə<br />

çalışır. Bu həm Avropaya həm də Türkiyəyə bir mesaj kimi də<br />

dəyərləndirilə bilər. ‘Nabukko’ yalnız əlverişli şərtlər ilə ölkə üçün<br />

məqbuldur.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Cəfərova N.<br />

Şirinova Şahnaz<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

İLHAM ƏLİYEV VƏ AVROPANIN ENERJİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNDƏ<br />

AGRI LAYIHƏSİNİN ƏHƏMİYYƏTİ<br />

13 aprel 2010-cu il tarixində Buxarestdə Azərbaycan, Gürcüstan<br />

və Ruminiya arasinda AGRI layihəsinin reallaşmasi ilə bağli anlaşma<br />

memorandumu imzalanib. Bu memorandumu Azərbaycan dövlət<br />

neft şirkəti, Gürcüstan Neft-qaz korporasiyasi və Ruminiyanin<br />

“Romqaz”şirkətinin rəhbərləri imzalayib.<br />

14 sentyabr 2010-cu il tarixində isə Bakıda Azərbaycan,<br />

Gürcüstan, Ruminiya və Macaristanin dövlət və hökumət başçilarinin<br />

dördtərəfli görüşü keçirilmişdir. Görüşdə əsas mövzu enerji<br />

təhlükəsizliyi sahəsində imzalanan “AGRI” layihəsi olmuşdur.<br />

“AGRI” layihəsinin gerçəkləşməsində əhəmiyyətli rol Azərbaycan<br />

Respublikasinin Prezidenti I.Əliyevə məxsusdur. “AGRI” layihəsi<br />

təşkilində Azərbaycanın müvafiq qurumları və nazirlikləri böyük işlər<br />

görmüşlər. Prezident I.Əliyevin fikrincə “AGRI” layihəsi regional<br />

miqyasda tamamilə yeni bir vəziyyət yaradacaq və artıq 2011-ci ildə bu<br />

layihənin həyata keçirilməsi planlaşdırılır.<br />

Hazirda Azərbaycanın neft və qaz təchizatinin<br />

şaxələndirilməsində əldə etdiyi yaxşi nəticələr tamamilə yeni mənzərə<br />

yaradir. Azərbaycan bu sərmayələri iqtisadiyyati şaxələndirmək, digər<br />

sahələrə cəlb etmək və eyni zamanda yeni layihələr üzərində çalişmaq<br />

üçün istifadə etməyə çalışır. Baki-Tbilisi-Ceyhan bu istiqamətdə ilk<br />

addim oldu. Cənubi Qafqaz adlandirilan qaz boru kəməri isə<br />

Azərbaycana qonşu bazarlara nəinki nefti, hətta qazi ixrac etməyə<br />

imkan yaratdi.<br />

Azərbaycan Xəzər dənizinin şərqindəki tərəfdaşları üçün tranzit

ölkəyə çevrilmişdir. Azərbaycan həm hasilatçi, həm də ixracatçıdır.<br />

“AGRI” layihəsinin Avropanin enerji təhlükəsizliyində əhəmiyyətini qeyd<br />

edən Prezident I.Əliyev bəyan etdi ki, “AGRI” layihəsi Azərbaycana<br />

bundan sonra da mühüm regional layihələri həyata keçirməyə zəmin<br />

yaradacaqdır. Prezident I.Əliyev əmin olduğunu bildirmişdir ki,<br />

“AGRI” layihəsinin gerçəkləşməsindən Avropa ölkələri və xalqları<br />

faydalanacaq və bunun regional əməkdaşliqda, Avropanin enerji<br />

təhlükəsizliyinin təminatında yeni bir mərhələyə gətirib çixaracaqdır.<br />

“AGRI” layihəsinin gerçəkləşməsi üçün real zəmin vardır. Belə<br />

ki, Azərbaycanın uğurlu neft strategiyasi və siyasətinin nəticəsi olaraq<br />

ökkəmiz artiq qaz ixrac edən ölkəyə çevrilib. Bu ixracatin istiqamətləri<br />

genişlənir və həcmi də artir. 2010-cu ildə qaz hasilatinin həcmi təxminən<br />

28 milyard kubmetr olmuşdur. Bu gün Azərbaycan qazını dörd<br />

qonşu ölkəyə ixrac edir və həmin ixracatin həcmi artmaqdadir.<br />

Azərbaycanın təsdiq olunmuş böyük qaz ehtiyatları vardir.<br />

Azərbaycanin beynəlxalq səviyyədə təsdiq olunmuş qaz ehtiyatlari<br />

təxminən 2 trilyon kubmetrdir, Lakin realliqla minimal potensial<br />

ehtiyatlarimiz 5 trilyon kubmetrə yaxindir. Prezident I.Əliyev xüsusi<br />

olaraq vurğulayır ki, bu rəqəm şaxələndirilmiş ixracat strategiyasi<br />

üçün onilliklərə, bəlkə də yüz ilə kifayətdir və artiq Azərbaycan qazini<br />

müxtəlif bazarlara nəql etmək üçün ölkə infrastruktura malikdir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Hacı R.<br />

Гараев Амиль<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

Интеграция Азербайджана в Европейскую экономику<br />

Окончание эпохи "холодной войны" в корне изменило<br />

сложившуюся систему международных отношений.<br />

Посткоммунистические страны начали вести диалог с западным<br />

миром, политической и экономической модели которого они хотят<br />

следовать и от которого они ждут реальной помощи. Западные<br />

государства с конца 80-х - начала 90-х годов непосредственно<br />

реагируют на потрясения, происходящие на востоке Европы,<br />

содействуя положительным переменам в этих странах и выделяя<br />

многомиллионные кредиты на реформирование их инфраструктур.

Таким образом, бывшие отношения Восток-Запад исчезают, чтобы<br />

уступить место взаимовыгодному сотрудничеству.<br />

Западная политическая мысль, проявляет большой интерес к<br />

Азербайджану. После обретения независимости Азербайджан в<br />

короткий срок стал членом ООН, ОБСЕ, СНГ, ОИК, Объединения<br />

тюркских государств, Организации экономического сотрудничества<br />

стран Черноморского бассейна, Международного Валютного Фонда,<br />

Европейского банка реконструкции и развития, установил связи с<br />

межпарламентским союзом, Советом Европы, Европарламентом,<br />

НАТО и другими международными организациями. С 1993 года<br />

Азербайджан заявил о своей заинтересованности в отношениях с<br />

Европейским Союзом и приступил к планированию связей с ним в<br />

различных областях. В 1996 году Президент Гейдар Алиев подписал<br />

подготовленное Союзом «Соглашение о партнерстве и<br />

сотрудничестве» и установил официальные связи Азербайджана с<br />

этой структурой. В 1991 году, после распада СССР, Европейский<br />

Союз подготовил и финансирует новую, специальную программу<br />

ТАСИС по проведению работы, в частности, осуществлению<br />

демократических реформ в независимых государствах, созданию<br />

инфраструктур рыночной экономики, развитию межгосударственной<br />

торговли, транспорта, сети таможенно-пропускных пунктов. В<br />

рамках именно этой программы в 1993 году в Брюсселе по<br />

инициативе Европейского Союза был выдвинут проект<br />

«Транскавказский транспортный коридор Европа-Кавказ-Азия»<br />

(ТРАСЕКА), обсуждение которого было проведено с участием<br />

представителей Азербайджана, Грузии, Казахстана, Кыргызстана,<br />

Узбекистана, Туркменистана, Таджикистана и Армении. По итогам<br />

обсуждений были подписаны два официальных документа под<br />

названием «Брюссельская декларация» и принято решение о<br />

восстановлении в новых условиях коридора «Шелкового пути»<br />

Восток-Запад, реконструкции и развитии транспортнокоммуникационных<br />

инфраструктур.<br />

Научный руководитель: доц. Караева Л.<br />

Кянан Гаджиев<br />

Азербайджанская Государственная<br />

Нефтяная Академия

ЭКОНОМИЧЕСКИЙ РОСТ И ПРОБЛЕМЫ ЭКОЛОГИИ<br />

Процесс взаимодействия человека с природой есть содержание<br />

любого производства. Экономика поэтому представляет собой<br />

искусство рационального и эффективного управления этим<br />

процессом, иначе, как показывает мировой опыт хозяйствования и<br />

природопользования, экономические и экологические кризисы<br />

неизбежны. Понятия «экономика» и «экология» (от греческого эйкос<br />

- дом, жилище, местопребывание) неразделимы, они тесно<br />

взаимосвязаны между собой и обуславливают друг друга. Всерьез<br />

понимать это начали с развитием научно-технической революции<br />

конца XIX века, когда на смену примитивным орудиям труда<br />

пришли более развитые.<br />

В настоящее время еще больше усложнились экономикоэкологические<br />

связи. Современная экологическая ситуация<br />

свидетельствует о том, что антропогенное воздействие человека на<br />

окружающую среду достигло такого уровня когда ее дальнейший<br />

рост при прежних условиях может привести к необратимым<br />

изменениям, ставящим под угрозу нормальную жизнедеятельность<br />

общества. Снижение качества природной среды оборачивается<br />

ростом заболеваемости населения, сокращением продолжительности<br />

жизни и т.д. Ухудшение экологических условий подрывает основу<br />

воспроизводства главной производительной силы – человека.<br />

Загрязнение окружающей природной среды сужает возможности<br />

экономического развития, требует отвлечения дополнительных<br />

средств для восстановления природных объектов, имеющих<br />

хозяйственное значение, а так же компенсации ряда других проблем,<br />

связанных с экологическими нарушениями. В итоге конечные<br />

результаты производственной деятельности сопровождаются все<br />

возрастающим ущербом и затратами на его предотвращение и<br />

ликвидацию. Становится очевидным тот факт, что качество<br />

природной среды во все большей мере превращается в один из<br />

регламентирующих факторов экономического развития. Это<br />

обуславливает органичное сочетание производственных и<br />

природоохранных процессов в едином воспроизводственном<br />

процессе, переход к качественно новому, более эффективному<br />

взаимоотношению общества и природы.<br />

Одним из видов экологической катастрофы является<br />

глобальное потепление. В результате изучения материалов

метеорологических наблюдений во всех районах земного шара<br />

установлено, что климат подвержен определенным изменени-ям.<br />

Начавшееся в конце XIX в. потепление особенно усилилось в 20 —<br />

30-х годах XX в., однако затем началось медленное похо-лодание,<br />

которое прекратилось в 60-е годы.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Babayev B.<br />

Мамед-Велиева Наиля<br />

Бакинский славянский университет<br />

РАЗВИТИЕ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ОТНОШЕНИЙ МЕЖДУ<br />

АЗЕРБАЙДЖАНОМ И ГРЕЦИЕЙ<br />

Греция является географически ближайшим к Азербайджану<br />

членом Евросоюза. Сотрудничество с Грецией открывает для<br />

Азербайджана широкие возможности для реализации самых<br />

разнообразных и взаимовыгодных проектов в рамках евроинтеграционной<br />

политики Азербайджана и сотрудничества с ЕС.<br />

Греция же проявляет серьезный интерес к сотрудничеству с<br />

Азербайджаном. Интерес Греции к сотрудничеству с<br />

Азербайджа-ном, прежде всего интерес к азербайджанскому газу<br />

обусловлен желанием Афин играть важную транзитную роль в<br />

реализации региональных и международных энергетических<br />

проектов.<br />

Основой экономических отношений между Грецией и<br />

Азербайджаном стало подписанное 26 июля 1994 года и вступившее<br />

в силу 1ого августа 1994 года соглашение «О сотрудничестве между<br />

Правительствами Азербайджанской и Греческой Республики в<br />

области экономики, промышленности и технологии».<br />

21-22 июня 2004 года был проведен Первый Бизнес Форум с<br />

участием деловых кругов и Президента Греции. На форуме<br />

участвовали около 100 греческих и до 200 азербайджанских<br />

предпринимателей. Во время бизнес форума было подписано 20<br />

договоров о бизнес сотрудничестве: соглашения о совместном<br />

поощрении капиталов, о перевозке международных автомобилей, об<br />

оказании совместной помощи по таможенным делам и т.д.<br />

Торговый оборот между Азербайджанской и Греческой<br />

Республикой за период с января по декабрь 2007 года составил 187,4<br />

млн. долларов, из которых 5,4 млн. пришлось на импорт и 182 млн.<br />

долларов на экспорт. За этот период торговое сальдо составило 176,6

млн. долларов. Тогда как торговый оборот лишь Азербайджанской<br />

Республики за указанный период составил 11,64 млрд. долларов.<br />

Доля Греческой Республики в торговом обороте составляла 1,6 %.<br />

Основываясь на данные Государственного Комитета<br />

Статистики Азербайджанской Республики, торговый показатель за<br />

период с января по апрель 2008 года между Азербайджаном и<br />

Грецией, составлял 15,8 млн. долларов. При этом импорт составлял<br />

2,4 млн., а экспорт 13,4 млн. долларов. За этот период сальдо<br />

двусторонней торговли составило 11,1 млн. долларов. Исходя из<br />

этого, можно сказать, что товарообмен между двумя странами не<br />

развивается удовлетворительно для греческой стороны, согласно<br />

факту, что давление за 2008 год лишь увеличилось.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Babayev B.B.<br />

Раджабли Али-Ашраф<br />

Тюбингеньский университет, Германия<br />

АЗЕРБАЙДЖАН И ЕВРОПЕЙСКИЙ СОЮЗ:<br />

ПРИНЦИПЫ СОТРУДНИЧЕСТВА<br />

Народы Европы вкладывают сегодня в понятие «интеграция»<br />

или «сотрудничество» неодинаковый смысл, что, по нашему<br />

мнению, непосредственно связано с государствами Евроазиатского<br />

континента.<br />

Азербайджан начал участвовать в этом процессе с момента<br />

установления в феврале 1993 г. дипломатических отношений между<br />

сторонами, что послужило основой для подписания в апреле 1996 г.<br />

люксембургского долгосрочного Соглашения о партнёрстве и<br />

сотрудничестве между ЕС и Азербайджаном, вступившего в силу с 1<br />

июля 1999 г., а также других соглашений, которые определили<br />

приоритетные направления общестратегической сбалансированной<br />

политики двух сторон: создание координационных структур; мирное<br />

решение конфликтов; усиление демократии; усиление законности;<br />

улучшение условия для бизнеса и инвестиции (борьба с коррупцией);<br />

совершенствование функционирования таможенной службы;<br />

диверсификация экономической деятельности, улучшение практику<br />

управления; усиление двухстороннего (в сфере энергетики) и<br />

регионального (в сфере энергетики и транспорта) сотрудничества,

усиление сотрудничества в сфере юстиции, свободы, безопасности и<br />

управлении границами; усиление регионального сотрудничества<br />

(безусловно, с учетом каспийского бассейна).<br />

Роль геополитического фактора, в этом плане, уже оказала<br />

решающее влияние на подключение республики к<br />

транснациональным программам ТРАСЕКА (Транспортный коридор<br />

Европа-Кавказ-Азия) и ИНОГЕЙТ (Межгосударственный транспорт<br />

нефти и газа в Европу), а также программе «Расширяющаяся Европа<br />

– новые соседи». Эти программы представляют для Азербайджана<br />

некоторые привилегии в использовании «ресурсов» Европейского<br />

Союза. Следующим шагом на пути к интеграции с Европой должно<br />

стать вступлении Азербайджана в ВТО (в работе, которой он<br />

участвует в качестве наблюдателя с 1997 г.).<br />

На сегодняшний день актуальным остается поэтапное<br />

включение его в основные европейские структуры. Однако, это<br />

является программой максимум, реализация которой, естественно,<br />

займёт определённое время, ресурсы и использование<br />

потенциальных возможностей.<br />

Современное развитие общеевропейских интеграционных<br />

процессов следует рассматривать и изучать через призму нового<br />

политико-экономического порядка, установившегося в кавказскокаспийском<br />

регионе.<br />

Научный руководитель: проф. О.А.Алиев<br />

VII BÖLMƏ:<br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA: ÇOXTƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

(Rəhbər: dos. Ş.Nuruzadə, dos.L.Qarayeva, tələbə S.Haşımlı )<br />

Türkiyə Mədəniyyət Mərkəzi (4 mərtəbə)<br />

Рашидов Рауф<br />

Бакинский славянский университет<br />

МНОГОСТОРОННЕЕ СОТРУДНИЧЕСТВО

АЗЕРБАЙДЖАНА С ЕС<br />

Во внешней политике Азербайджана особое значение имеют<br />

отношения с ЕС. Правовая основа партнерства была заложена в 1999<br />

году Соглашением о партнерстве и сотрудничестве. Важным шагом в<br />

развитии сотрудничества Азербайджана с ЕС стало присоединение<br />

Азербайджана к Европейской политике соседства (ЕПС), решение о<br />

котором было принято 14 июня 2004 года Советом ЕС. ЕПС,<br />

предусматривающая более высокий уровень политической и<br />

экономической интеграции с ЕС, является новым этапом развития<br />

партнерства для стран, присоединившихся к этой политике.<br />

Другое направление сотрудничества ЕС и Азербайджана<br />

осуществляется в рамках инициативы "Восточного партнерства"<br />

(ВП). Инициатива ВП была предложена 26 мая 2008 года Польшей и<br />

Швецией во время Брюссельской встречи министров иностранных<br />

дел ЕС. ВП предусматривает переход на более высокий уровень<br />

отношений ЕС со странами "Восточного партнерства", расширение<br />

существующих связей сотрудничества в двустороннем и<br />

многостороннем формате. С этой целью между ЕС и странамипартнерами<br />

вместо старых соглашений о партнерстве и<br />

сотрудничестве заключаются новые соглашения об ассоциации, а<br />

также происходит постепенная либерализация выдачи виз,<br />

планируется более углубленное сотрудничество с целью усиления<br />

энергетической безопасности ЕС и стран-партнеров. В настоящее<br />

время ЕС и Азербайджан ведут переговоры о заключении<br />

соглашения об ассоциации.<br />

С 25 января 2001 года Азербайджан стал полноправным членом<br />

СЕ. В успешном развитии отношений между СЕ и Азербайджаном<br />

имеются неоценимые заслуги Президента страны Ильхама Алиева.<br />

Его целенаправленные, решительные выступления в международных<br />

организациях оказали значительное влияние на рост авторитета<br />

Азербайджана в мире. Именно благодаря его решительным<br />

выступлениям армянские агрессоры были разоблачены в СЕ, на<br />

Западе сформировалось объективное мнение о Нагорном Карабахе<br />

как о неотъемлемой части Азербайджана и о надуманной "нагорнокарабахской<br />

проблеме", этому конфликту была дана верная<br />

политическая оценка, были сделаны важные шаги в его<br />

урегулировании. Заслугой азербайджанской стороны является<br />

признание в СЕ Армении в качестве государства-агрессора и

оккупанта, доведение до сведения мировой и европейской<br />

общественности факта превращения неподконтрольного Нагорного<br />

Карабаха в гнездо терроризма и пункт наркотрафика.<br />

Научный руководитель: преп. Садыхзаде О.<br />

Abdullayeva Ləman<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA QARSILIQLI MÜNASİBƏTLƏRİN<br />

PROBLEMLƏRİ VƏ PERSPEKTİVLƏRİ<br />

1990-cı ildə qəbul edilmiş Paris xartiyasında souq müharibənin<br />

başa çatması ilk dəfə rəsmən bəyan edildi. Souq müharubənin bitməsi<br />

və Sovetlər birliyinin süqutu nəticəsində beynəlxalq münasibətlərdə<br />

keyfiyyətcə yeni sistemin formalaşması başladı. 1990-cı ilin<br />

əvvəllərindən formalaşmağa başlayan bu sistemin bərabərhüquqlu<br />

iştirakçılarından biridə yenicə müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan<br />

Respublikası oldu.<br />

1991-ci ildə, müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycan<br />

Respublikasının qarşısında yerinə yetirilməsi zəriri olan bir sıra<br />

mühüm vəzifələr dururdu . Müstəqilliyin bərpasından öncə başlamış<br />

Ermənistanın təcavüzünün qarşısını almaq, işğal altında olan<br />

torpaqları azad etməklə ölkənin ərazi bütövlüyünü, dağılmaqda olan<br />

mərkəzləşmiş planlı iqtisadi sistemdən azad bazar iqtisadiyyatına<br />

keçidi temin etmek, demokratik dəyərləə, insan hüquq və<br />

azadlıqlarına əsaslanan cəmiyyət formalaşdır-maq həllini gözləyən ən<br />

ümdə vəzifələr idi. Bütün bu vəzifələrin yerine yetirilməsi yeni<br />

beynelxalq sistemin ağırlıq mərkəzi olan Qərb dünyası ilə sıx siyasi,<br />

iqtisadi, mədəni əlaqələrinqurulmasını və bu məkana uğurlu<br />

inteqrasiya siyasətinin həyata keçirilməsini zəruri edirdi.<br />

Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası regionun siyasi –hüquqi<br />

arxitekturasını təşkil edən dörd beynəlxalq strukturla –ATƏT, Avropa<br />

Şurası , Avropa İttifaqı və NATO ilə sıx qarşılıqlı əlaqələrin<br />

qurulmasını , milli maraqlar tələb etdikdə onların tamhüquqlu üzvü<br />

olmasını ehtiva edir. Qeyd olunan beynelxalq strukturlara<br />

inteqrasiyaı prosesi xarakterinə ,intensivliyinə və formalarına görə

əhəmiyyətli şəkildə bir-birindən fərqlənir . Bu fərqləri biz konkret<br />

təşkilatlarla qarşılıqlı əlaqələri araşdırarkən , bir qədər sonra , açıb<br />

göstərməyə çalışacağıq.<br />

Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının ilkin mərhələsi 1991-ci<br />

ildə Azərbaycan öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra<br />

başlamış və 1993 –cü ilin iyuluna qədər davam etmişdir.Uzun<br />

müddət totalitar rejimdə yaşamış və nəinki siyasi , hətta iqtisadi<br />

hüquqlara malik olmayan Azərbaycan xalqı imperiyanın süqutu<br />

dövründə üzləşdiyi xaos ,qaunusuzluq,özbaşınalıq və haqsızlıqdan<br />

qurtulmaq və müasir ,demokratik , hüquqi və ədalətli dövlət qurmaq<br />

üçün Avropa məkanına inteqrasiyanı özünün xarici siyasətinin<br />

prioriteti elan etdi. 1992-ci ildə Azərbaycan ATƏT-ə üzv olmaqla<br />

Avropaya inteqrasiya yolunda ilk addımını atmış oldu. ATƏT-lə<br />

bərabər Azərbaycan Respublikası 1992-1993 –cü illərdə Avropanın<br />

digər beynəlxalq strukturları ilə də münasibətlər qurmaq niyyətini<br />

bəyan etdi. Azərbaycan 1992-ci ilin mart ayinda NATO-nun 1991-ci ildə<br />

təsis edilmiş və sosializmdən azad olunmuş Şərqi Avropa ölkələri ilə<br />

qarşılıqlı tərafdaşlığı və əməkdaşlığı nəzərdə tutan Şimali Atlantika<br />

Əməkdaşlıq Şurasına daxil oldu. 1993-cü ilin fevralın 27-də<br />

Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında qarşılıqlı münasibətlərin əsası<br />

qoyuldu. Lakin bütün bu addımlar bəyannamə səviyyəsindən irəli gede<br />

bilmədi. Azərbaycanın daxilində geden böhran, vətəndaş<br />

qarşıdurması və qeyri–legitim hakimiyyət dəyişiklikləri Azərbaycanın<br />

Avropa inteqrasiyas potensialını zəiflətdi, imkanlarını<br />

məhdudlaşdırdı ,eyni zamanda Qərbin ölkəmizə olan etibarını<br />

azaltdı. bununla yanaşı bu dövrdə, yəni 1992-ci ildə Azərbaycana<br />

qarşı ABŞ Konqresi tərəfindən bədnam Azdlığı müdafiə aktına 907<br />

saylı düzəliş adlanan sənəd qəbul edildi. Belə bir ağır dövrdə<br />

Azərbaycanda hakimiyyətə müasir dövrün ən böyük siyasətçilərindən<br />

biri olmuş Heydər Əliyev gəldi. H.Əliyev hakimiyyətə gəldiyi zaman<br />

Azərbaycan faktiki olaraq parçalanmış vəziyyətdə idi, ölkədə<br />

vətəndaş müharibəsi təhlükəli real parametrlər almışdı.<br />

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Hüseynova Aliyə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>

AVROPA İTTTİFAQI VƏ AZƏRBAYCAN<br />

Azərbaycan Respublikasının Avropa və Asiya arasında<br />

strateji yerləşməsi onun digər dövlətlər ilə əlqələrinin<br />

müəyyənləşdirilməsinə böyük təsir göstərir. Azərbaycan ilə Avropa<br />

İttifaqı arasında hərtərəfli münasibətlərin hüquqi əsasını 22 aprel<br />

1996-cı ildə Lüksemburq şəhərində imzalanmış “Bir tərəfdən Avropa<br />

Birliyi və onun üzvü olan dövlətlər, digər tərəfdən Azərbaycan<br />

Respublikası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi” təşkil edir.<br />

Bu Sazişin qüvvəyə minməsi münasibəti ilə 1999-cu ilin 22 iyun<br />

tarixində Lüksemburq şəhərində Zirvə Toplantısı keçirilmişdir. Həmin<br />

tədbirdə Avropa İttifaqının Qafqaz ölkələri ilə əlaqələri barədə Birgə<br />

Bəyannamə də qəbul olunmuşdur. 1999-cu ilin 1 iyul tarixində<br />

qüvvəyə minmiş bu Saziş Avropa İttifaqı və Azərbaycan arasında<br />

əməkdaşlığın bütün mümkün, xüsusilə də siyasi və ticarət, sahələrini<br />

əhatə edir. Saziş Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında hərbi sahəni<br />

əhatə etməyən bütün növ əməkdaşlığın çərçivələrini təmin edir.<br />

Sazişin əsas amillərindən biri həm Azərbaycan, həm də Avropa İttifaqı<br />

demokratiya və insan hüquqlarının qorunması və həmçinin, azad<br />

bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə söykənməsindən ibarətdir. Bununla<br />

yanaşı, Azərbaycan qanunvericiliyinin Avropa hüquq sisteminə<br />

uyğunlaşdırılması Sazişin əsas məqsədlərindən biridir.<br />

Avropa İttifaqının mövqeyinə görə, Dağlıq Qarabağ<br />

problemində irəliləmə əldə olunmasına qədər regional sabitlik təhlükə<br />

altında qalacaqdır və inkişaf məhdudlaşdırılacaqdır. Avropa<br />

İttifaqının genişlənməsi ilə Avropa İttifaqı Avropa Qonşuluq<br />

Siyasətini həyata keçirməyə başlamışdır və Azərbaycan 2004-cü ildə<br />

bu siyasətin bir hissəsi olmuşdur.<br />

Avropa İttifaqı Azərbaycanın Ermənistan ilə dəmir yolunun<br />

açılması əvəzinə işğal altında olan 4 rayonun tam azad olunmasını<br />

nəzərdə tutan təşəbbüsünə tam şərikdir. Avropa İttifaqı bu məsələ üzrə<br />

Azərbaycan və Ermənistan arasında əldə olunacaq hər bir razılaşmanı<br />

dəstəkləyəcəkdir və onun praktiki həyata keçirilməsi üçün zəruri olan<br />

maliyyə və texniki yardımı göstərəcəkdir.<br />

Azərbaycan Avropa İttifaqının Qafqazda ən böyük ticarət<br />

tərəfdaşıdır və bu ticarətin əsas məhsullarını neft, qaz və pambıq təşkil<br />

edir. 1993-cü ildən etibarən Avropa İttifaqı ilə ümumi ticarət<br />

dövriyyəsi daimi artmaqdadır.

Avropa İttifaqı TACIS proqramı vasitəsi ilə Avropadan<br />

Azərbaycana yeni texnologiyaları gətirən layihələrin qrant şəkilində<br />

maliyyələşdirərək, Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatın və demokratik<br />

cəmiyyətin inkişafını təşviq edir. Avropa İttifaqı Azərbaycana TACIS<br />

çərçivəsində Fövqəladə Yardım Proqramı üçün 30 mln. AVRO<br />

məbləğində vəsait ayırmışdır. Bu vəsaitin ayrılmasının məqsədi<br />

Azərbaycan şirkətləri tərəfindən həyata keçirilən layihələrin<br />

maliyyələşdirilməsindən və bunun nəticəsində dövlətimizin vəsaitlərinin<br />

sosial məsələlərin həll olunmasına istiqamətləndirilməsindən ibarətdir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhməd Ə.<br />

Атакишиева Айтар<br />

Бакинский Славянский Университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН НА ПУТИ К НЕЗАВИСИМОСТИ В<br />

ОБЩЕЕВРОПЕЙСКОЙ СИСТЕМЕ МЕЖДУНАРОДНЫХ<br />

ОТНОШЕНИЯХ<br />

Неизбежность распада СССР предоставила всем входившим в<br />

его состав союзным республикам возможность обрести<br />

независимость. Азербайджан, заявив принятым 18 октября 1991 года<br />

"Конституционным актом о независимости Азербайджанской<br />

Республики", что является правопреемником Азербайджанской<br />

Демократической Республики, провозгласил на весь мир свою<br />

государственную независимость и суверенитет. Первой эту<br />

независимость признала Турция, затем Румыния, Пакистан,<br />

Швейцария, Иран, США, Россия и другие страны. Еще в 1991 году<br />

Азербайджан вошел в Организацию Исламской Конференции, в 1992<br />

году в Организацию Экономического Сотрудничества, а 2 марта 1992<br />

года Азербайджан был принят в ООН.<br />

Хаос в первые годы независимости и противоречащая<br />

интересам народа политика, ослабление экономики и расхищение<br />

национальных богатств привели к глубокому политическому и<br />

социально-экономическому кризису. Новый политический курс,<br />

который начал формироваться в стране с июня 1993 года,<br />

предотвратил угрозу гражданской войны, положил конец

сепаратистским тенденциям и способствовал реализации политики<br />

Гейдара Алиева по государственному строительству. В сентябре<br />

1993 года Азербайджан вступил в СНГ. В мае 1994 года<br />

присоединился к программе НАТО “Партнерство во имя мира” и<br />

вошел в Атлантический совет по сотрудничеству в Европе. В 1994-<br />

1995 годах, во время юбилея ООН, Гейдар Алиев выступал в ООН и<br />

довел правду об Азербайджане до всего мира. Азербайджан еще в<br />

1992 году вступил в ОБСЕ.<br />

Опираясь на Конституцию 1995 года, Азербайджан стал<br />

строить демократическое правовое цивилизованное общество.<br />

В 1997 году в сентябре на высшем форуме стран-членов Совета<br />

Европы Грузия, Украина, Азербайджан и Молдавия заявили об<br />

организации четырех государств - ГУАМ, цель которой<br />

содействовать экономическому развитию и создание транспортнокоммуникационных<br />

коридоров.<br />

Важной вехой в развитии экономики стало подписание 20<br />

сентября 1994 года “Контракта века”. Согласно 23-й статье Устава<br />

ООН, Генеральная ассамблея избирает десять непостоянных членов<br />

Совета безопасности, уделяя внимание, в первую очередь, степени<br />

участия страны в поддержании международного мира и безопасности<br />

и в достижении других целей организации. То есть, Азербайджан не<br />

просто прошел в Совбез, а обошел страну- члена ЕС. То, что<br />

Азербайджан победил с перевесом в голосах, говорит о том, что<br />

страны-члены ООН понимают - избрание Азербайджана внесет<br />

значимый вклад в дело поддержания мира и стабильности. .<br />

Азербайджан избран в этот орган от Европы, за него проголосовали<br />

155 стран при необходимых 129. Это голосование совпало с 20-<br />

летней годовщиной независимости Азербайджана.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Джафарова Н.<br />

Azərbaycan və Qərbi Avropa dövlətlətləri<br />

Bayramova Esmira<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq fəaliyyətində Avropa ölkələri<br />

ilə münasibətlərin qurulması və inkişaf etdirilməsi başlıca yerlərdən

irini tutdu.Qərbi Avropanın ən böyük və nüfüzlu dövlətləri ilə<br />

qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq və dostluq əlaqələri qurmaq çox böyük<br />

siyasi və beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edir. Bu əlaqələrin siyasi əhəmiyyəti<br />

onunla şərtlənir ki həmin dövlətlər Azərbaycanın üzv olduğu<br />

beynəlxalq və regional təşkilatlarda ləyaqətlə təmsil olunmasına onun<br />

beynəlxalq təhlükəsizlik və iqtisadi əməkdaşlıq sisteminə, Avropanın<br />

müxtəlif struktur və institutlarına inteqrasiyasına hərtərəfli əməli<br />

yardım göstərmək imkanına malikdirlər. Digər tərəfdən Ermənistan-<br />

Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı ATƏT-in<br />

prinsip və qərarlarının həyata keçirilməsinə, Qafqaz bölgəsində sülhün<br />

və təhlükəsizliyin bərqərar olmasına da çox mühüm təsir göstərmək<br />

imkanına malikdirlər .<br />

1991-ci il 18 oktyabrda Azərbaycan Respublikası dövlət<br />

müstəqil-liyini bərpa etdikdən sonra, Qərbi Avropa dövlətlərindən<br />

dekabr ayında Böyük Britaniya, 1992 ci ilin yanvarında isə Fransa,<br />

Almaniya, İtaliya tərəfindən tanınmış və tez bir zamanda diplomatik<br />

əlaqələr yaranmışdı .<br />

ci ildə Azərbaycan prezidenti H.Əliyevin Böyük Britaniyaya<br />

səfəri zamanı iki ölkə arasında dostluq və əməkdaşlıq haqqında<br />

müqavilə və iqtisadi əməkdaşhğa dair səkkiz sənəd imzalandı.<br />

Bu ildə eyni zamanda Böyiik Britaniya parlamentinin üzvləri<br />

ölkəmizə səfər etdilər. Görüşlərdə ikitərəfii siyasi və ticarət- iqtisadi<br />

əlaqələr müzakirə olundu.<br />

1995-ci ildə Böyük Britaniyadakı Adam Smit institutunun baş<br />

direktoru M.Bell, xarici işlər və millətlər birliyi işləri nazirinin MBD və<br />

Şərqi Avropa ölkələri üzrə baş müşaviri F.Riçard və b. ölkəmizə<br />

səfərləri ilə münasibətlər inkişaf etdirildi.<br />

Fransa 1992-ci il yanvarın 3-də Azərbaycanm dövlət<br />

müstəqilliyini tanıdı və 1992-ci il fevralm 21-də diplomatik<br />

münasibətlər qurdu. Fransa xarici işlər nazirinin müavini B.Kuşner<br />

Azərbaycana səfər etdi.<br />

Respublika xarici işlər naziri H.Həsənovun 1993-cü ilin<br />

dekabrın əvvəllərində Parisdə Fransanın bir çox rəsmi adamları və<br />

prezident F.Mitteranla görüşü Azərbaycan-Fransa münasibətlərinin<br />

bir sıra məsələlərində aydınlıq yaratmaqda kömək etdi. Prezidentlə<br />

görüşdə iki ölkə araında münasibətlər müzakirə edildi. Azərbaycan<br />

prezidentinin məktubu ona təqdim olundu.<br />

Azərbaycan prezidenti H.Əliyevin 1996-cı ilin əvvəllərində, 1997

-ci ilin yanvarında və martında Fransaya səfəri zamanı imzalanan<br />

sənədlər münasibətləri yeni inkişaf səviyyəsinə qal dırdı. 1998-2000-<br />

ci illərdə müxtəlif səviyyəli nümayəndə heyətlərinin qarşılıqlı səfərləri<br />

oldu.<br />

Müstəqillik elan edildikdən sonra 1993-cü ilin avqust ayınadək<br />

Avropanm 18 ölkəsi Azərbaycan Respublikasının dövlət<br />

müstəqilliyini tanıdı. Həmin ölkələr aşağıdakılar idi: İsveçrə,<br />

Finlandiya, Belçika, AFR, Niderland, Danimarka, Böyük Britaniya,<br />

Yunanıstan, İtaliya, Norveç, Fransa, Portuqaliya, Avstriya, İsveç,<br />

İslandiya, Kıbrıs, İspaniya, Lüksemburq. Azərbaycanla Avropa<br />

dövlətləri arasmda əlaqələrin zəngin tarixi keçmişi vardrr. Almaniya<br />

1991-ci il dekabrm 12-də Azərbaycanm dövlət müstəqilliyini tanıdı,<br />

1992-ci il fevralm 2-də diplomatik münasibətlər qurdu. Azərbaycan<br />

dövləti Avropada ilk dəfə olaraq bu öl- kədə səfırlik açdı.<br />

Elmi rəhbər: s.e.f.d Həşimov D.<br />

Əli-zadə Firdovsi<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPAYA İNTEQRASİYA PROSESİNƏ YENİ BAXIŞ<br />

Beynəlxalq iqtisadi layihələri reallaşdıran, cəmiyyətin<br />

demokratik əsaslarını inkişaf etdirən Azərbaycanın qlobal məkanın<br />

ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilməsi daha aydın şəkildə 2007-ci ildən<br />

başlayaraq özünü büruzə verirdi. Azərbaycan bu qlobal sistemə daha<br />

çox inteqrasiya etdikcə qlobal proseslərin mənfi və müsbət təsirləri də<br />

hiss olunmağa başladı. Avropaya inteqrasiya prosesinə yeni baxış<br />

Beynəlxalq iqtisadi layihələri reallaşdıran, cəmiyyətin demokratik<br />

əsaslarını inkişaf etdirən Azərbaycanın qlobal məkanın ayrılmaz<br />

tərkib hissəsinə çevrilməsi daha aydın şəkildə 2007-ci ildən başlayaraq<br />

özünü büruzə verirdi. Azərbaycan bu qlobal sistemə daha çox inteqrasiya<br />

etdikcə qlobal proseslərin mənfi və müsbət təsirləri də hiss olunmağa<br />

başladı. Təəssüflər olsun ki, 2008-ci ildən dünyada səbəbləri<br />

tədqiqatçılar tərəfindən çətinliklə izah edilən iqtisadi böhran<br />

yayılmağa başladı. Bu çətin beynəlxalq vəziyyətdə Azərbaycan kənarda<br />

qala bilməzdi. Bəşəriyyətin çağırışları, beynəlxalq prinsiplərə<br />

münasibətin dəyişməsi, əksər hallarda onlara qarşı etinasızlıq, bəzi<br />

hallarda isə bu prinsiplərin kobud şəkildə pozulması, müəyyən

dövlətlərə münasibətdə ikili, üçlü standartların tətbiq olunduğu<br />

siyasətin yürüdülməsi Azərbaycanı dünya birliyinə inteqrasiya<br />

baxımından öz daxili və xarici siyasətinə çox ciddi və diqqətli<br />

yanaşmağa məcbur etdi. Azərbaycan həm Avropada, həm də dünyada<br />

beynəlxalq hüquq sahəsində baş verən prosesləri diqqətə almaya<br />

bilməzdi. Kosovo hadisələri, Gürcüstan və Rusiya arasındakı<br />

müharibə, Rusiyanın Cənubi Osetiya və Abxaziyanın müstəqilliyini<br />

tanıması nəticəsində Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün pozulması,<br />

Ermənistan və Türkiyə arasındakı münasibətlər xüsusilə diqqət tələb<br />

edirdi. Bu hadisələr, faktiki olaraq, Azərbaycanı məcbur etdi ki, ölkədə<br />

tam inamla həyata keçirilən tövsiyyələr və təklifləri yenidən diqqətlə<br />

təhlil etsin. Bu kəskin, güzəştsiz və son dərəcədə qeyri-adi fəaliyyət<br />

tələb edən mübarizə Azərbaycandan ölkənin geosiyasi rolunun və<br />

stabilliyinin təmin olunması şəraitində artıq əldə edilmiş demokratik<br />

azadlıqların qorunub saxlanılması və dərinləşdirilməsi imkanlarını<br />

ehtiva edən hərtərəfli düşünülmüş fəaliyyət tələb edirdi və etməkdədir.<br />

2008-ci ildə Azərbaycan Kosovodan öz sülhməramlı tağımını geri<br />

çağırdı və İraqdakı sülhməramlı bölüyün missiyasını başa<br />

çatdırılması haqqında qərar qəbul etdi. Eyni zamanda, Azərbaycanın<br />

daxili siyasətində də dəyişikliklər baş verdi. Bu gün Azərbaycan<br />

regionda balanslaşdırılmış siyasət aparan, iqtisadi baxımdan güclü,<br />

inkişaf etmiş demokratik dövlətdir. Bu siyasət hətta qlobal iqtisadi<br />

böhran şəraitində belə Azərbaycana dinamik inkişaf edən ölkə<br />

olmağa imkan verir. Bu siyasət dünyada neoliberalizmin böhranına<br />

baxmayaraq, Azərbaycana demokratik dəyərlərin inkişaf etdirilməsi<br />

üçün şərait yaradır. Bu siyasət Azərbaycana onun əsas problemi olan<br />

Dağlıq Qarabağın işğalını unutmamaq imkanını verir.<br />

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Haqverdi Mehrabov<br />

Azərbaycan Respublikası yanında<br />

Dövlət İdarəçilik Akademiyası<br />

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VƏ Aİ<br />

Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi 1996-cı ilin aprel ayında<br />

imzalanmış və 1999-cu il 1 iyul tarixində bütün tərəflərin parlament<br />

orqanlarında ratifikasiya olunduqdan sonar qüvvəyə minmişdir.

Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişinin məqsədi Azərbaycanın dünya<br />

iqtisadiyyatına inteqrasiyası və ölkədə bərabərhüquqla fəaliyyət<br />

göstərən xarici və daxili iqtisadi operatorlar vasitəsilə açıq, bazaarəsaslı<br />

iqtisadiyyatın yaranmasını təmin etməkdir. Tərəfdaşlıq və<br />

Əməkdaşlıq Sazişinə əsasən Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında<br />

üç əsas qurum yaradılmışdır ki, bunlara da Əməkdaşlıq Şurası,<br />

Əməkdaşlıq Komitəsi və Parlament əməkdaşlığı Komitəsi aiddir.<br />

Əməkdaşlıq Şurası bir tərəfdən Avropa İttifaqı, digər tərəfdən<br />

Azərbaycan Respublikası nümayəndələrindən təşkil olunmuş<br />

qurumdur. Bu qurumun funksiyalarına Sazişin icrasına ümumi<br />

nəzarət, sazişin təfsiri və mübahisələrin həlli, Azərbaycan<br />

Respublikası və Avropa İttifaqı arasında əməkdaşlığa dair qərarların<br />

qəbulu və nazirlər səviyyəsində siyasi dialoqun aparılması daxildir.<br />

Əməkdaşlıq Komitəsi alt komitə sayılır və Əməkdaşlıq Şurasının<br />

işinin yüngülləşdirilməsi məqsədilə fəaliyyət göstərir. Əməkdaşlıq<br />

Komitəsi sazişin 83-cü maddəsinə əsasən yaradılmışdır.<br />

Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan Respublikası arasında<br />

əməkdaşlığın yeni səviyyəyə keçməsi Avropa qonşuluq siyasəti ilə<br />

başlandı. Avropa Qonşuluq Siyasəti 2004-cü ildən həyata<br />

keçirilməyə başlamışdır və əsas məqsədi genişlənən Avropa İttifaqı ilə<br />

qonşu ölkələr arasında yeni parçalanma hallarının qarşısını almaq,<br />

davamı (stabil) təhlükəsizlik və firavanlığı təmin etməkdir. Avropa<br />

Qonşuluq Siyasətinin əsas mexanizmini ikitərəfli qaydada<br />

razılaşdırılan Avropa Qonşuluq Siyasətinin fəaliyyət planı təşkil edir.<br />

Bu plan Cənubi Qafqaz ölkələri ilə 2006-cı ildə razılaşdırılmışdır. Bu<br />

fəaliyyət planına əsasən əməkdaşlıq zamanı qısa və orta müddətə<br />

həyata keçiriləcək iqtisadi və siyasi islahatların siyahısı verilir ə<br />

istiqamətdə konkret addımlar atılır. Azərbaycan Respublikası –<br />

Avropa İttifaqı Fəaliyyət Planı 14 noyabr 2006-cı ilin tarixində<br />

Brüsseldə AR-Aİ Əməkdaşlıq Şurasının iclası zamanı qəbul<br />

edilmişdir. Beləliklə, daha əvvəl TƏS ilə tənzimlənən AR–Aİ<br />

münasibətlərinin gələcək inkişafının istiqamətləri AQS çərçivəsində<br />

AR-Aİ Fəaliyyət Planı ilə müəyyən olunmuşdur.<br />

Azərbaycan Respublikasını Avropa Qonşuluq Siyasətinə<br />

(AQS) daxil etmək haqqında Aİ Şurasının 14 iyun 2004-cü il tarixli<br />

qərarı ikitərəfli əməkdaşlıqda irəliyə doğru mühüm addım olmuşdur.<br />

Azərbaycan Respublikası ilə Avropa İttifaqı arasında enerji<br />

sahəsində əməkdaşlıq

Elmi rəhbər: dos. Məmmədova S.<br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA İTTİFAQI<br />

Haşımlı Sevinc<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas üstünlüklərindən birini<br />

Avropa İttifaqı (Aİ) ilə əməkdaşlıq təşkil edir. Azərbaycan ilə Avropa<br />

İttifaqı arasında hərtərəfli münasibətlərin hüquqi əsasını 22 aprel<br />

1996-cı ildə Lüksemburq şəhərində imzalanmış "Bir tərəfdən Avropa<br />

Birliyi və onun üzvü olan dövlətlər, digər tərəfdən Azərbaycan<br />

Respublikası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi" (TƏS)<br />

təşkil edir. Aİ öz Xüsusi Elçisini 1998-ci ildə Azərbaycana göndərmiş<br />

və Azərbaycan Aİ-da öz Daimi Nümayəndəliyini 2000-ci ildə<br />

açmışdır.<br />

TƏS Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında əməkdaşlığın<br />

bütün mümkün, xüsusilə də siyasi və ticarət sahələrini əhatə edir. TƏS<br />

Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında hərbi sahəni əhatə etməyən<br />

bütün növ əməkdaşlıq formalarının çərçivələrini təmin edir. 1992-<br />

2011-cı illər arasında Avropa İttifaqının TACİS Proqramı, Fövqəladə<br />

Yardım Proqramı, ECHO Humanitar təşkilatı, FEOGA Ərzaq<br />

Yardımı Proqramı, Ərzaq Təhlükəsizliyi Proqramı, Bərpa Proqramı,<br />

Fövqəladə Humanitar Yardım Proqramı çərçivəsində Azərbaycanda<br />

müxtəlif layihələr həyata keçirilmişdir. 12 may 2004-cü ildə Avropa<br />

Komissiyası Avropa Qonşuluq siyasətinə dair strateji sənədini qəbul<br />

etmişdir. 2007-2010-cu illərdə Avropa Qonşuluq Proqramı<br />

çərçivəsində Avropa İttifaqı və Azərbaycan arasında Fəaliyyət Planı<br />

(2006-cı ildə imzalanmış) həyata keçirilmişdir. Avropa İttifaqı<br />

tərəfindən yeni "Şərq Tərəfdaşlığı" təşəbbüsü irəli sürülmüşdür. Bu<br />

təşəbbüsə əsasən, Avropa İttifaqı 2013-cü ilə kimi 6 ölkəyə<br />

(Azərbaycan, Belarus, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və Ermənistan)<br />

600 milyon avro məbləğində yardım göstərməyi planlaşdırır. Həmçinin,<br />

Azərbaycan dövlətlərarası (regional) proqramlarda iştirak edir -<br />

bunlar İNOQEYT və TRASEKA proqramlarıdır.<br />

İNOQEYT - Avropa Komissiyası tərəfindən neft və qaz<br />

tədarükünün idarə edilməsinə yardım göstərən Aİ-nın texniki yardım<br />

proqramıdır. Proqramın məqsədi regional neft və qaz boru kəmərləri

sistemlərinin və infrastrukturun bərpa edilməsi və müasirləşdirilməsi<br />

üzrə səylərə dəstək göstərilməsindən ibarətdir. TRASEKA - "Yeni İpək<br />

Yolu" adlandırılan Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi Mərkəzi<br />

Asiya, Qafqaz və Avropa arasında nəqliyyat əlaqələrini inkişaf etdirən<br />

proqramdır. TRASEKA Brüsseldə 1993-cü ilin mayında keçirilmiş 8<br />

təsisçi dövlətin ticarət və nəqliyyat nazirlərinin konfransında təsis<br />

olunmuşdur. TRASEKA -nın məqsədi hazırda mövcud olan yollara<br />

əlavə olaraq Avropadan Qara dəniz və Qafqaz vasitəsi ilə Mərkəzi<br />

Asiyaya tez və ucuz ikitərəfli yolun yaradılmasıdır. Azərbaycan bu<br />

layihədə Aİ-nın əsas tərəfdaşıdır. 2000-ci ildən etibarən TRASEKA<br />

Hökumətlərarası Komissiyanın Katibliyi Bakıda yerləşir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Hacı R.<br />

RUSİYANIN CƏNUBİ QAFQAZ SİYASƏTİ<br />

Həsilova Sona<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Rusiya dünya siyasi səhnəsində çəkisinə görə xüsusi yer<br />

tutur. Beləki, bunun məntiqi nəticəsi olaraq o, dünyada öz sözünü<br />

keçirmək üçün düşünülmüş siyasət yeridir. Rusiyanın əsas diqqət<br />

yetirdiyi ölkələrə keçmiş potsovet ölkələrini daha dəqiq desək Cənubi<br />

Qafqaz ölkələri, Mərkəzi Asiya ölkələrini misal göstərə bilərik. Cənubi<br />

Qafqaz dövlətlə rinə Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan daxildir.<br />

Rusiya Cənubi Qafqaz istiqamətində uzun müddət etnik<br />

separatizm meyillərindən istifadə edərək, region ölkələrini öz təsir<br />

dairəsində saxlamaq siyasətini yürütmüşdür.<br />

Rusiya uzun müddət Azərbaycanın bərabərhüquqlu əsasda,<br />

qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlıq şəraitində, beynəlxalq hüquqa və<br />

mehriban qənşuluq münasibətlərinə uyğun əlaqələr qurmaq istəyinə<br />

müsbət reaksiya verməmişdir. Odur ki, 1991-1993 –cü illərdə iki ölkə<br />

arasındakı münasibətlər qeyri-normal olmuşdur.<br />

Azərbaycan Rusiya üçün bir neçə xarakteristikasına görə<br />

əhəmiyyətlidir :<br />

Azərbaycan müsəlman Şərqinə və Türkiyəyə çıxış üçün, Yaxın və<br />

Orta Şərqdə baş verən proseslərə təsir imkanlarına görə əhəmiyyətlidir.<br />

Azərbaycan Şərq-Qərb nəqliyyat kommunikasiyaları və

dəhlizlərinin mərkəzində yerləşir və bu baxımdan Rusiyanın rəqibidir.<br />

Azərbaycanın zəngin karbohidrogen yataqları mövcuddur ki,<br />

bunların istismarı, istehsalı və ixracı sahəsində Azərbaycan<br />

Rusiyanın dünya bazarında rəqibidir.<br />

Azərbaycan əraziləri Rusiyanın təhlükəsizliyi baxımından çox<br />

böyük əhəmiyyət kəsb edir.<br />

1997 –ci ildən Rusiyanın hakim dairələrində baş verən kadr<br />

dəyişiklikləri, Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi Qərblə partnyorluq<br />

əlaqələrinin inkişafı və onun milli haqlarına beynəlxalq dəstək,<br />

Prezident Heydər Əliyevin Moskvaya ilk rəsmi səfəri və keçirdiyi<br />

çoxsaylı görüşlər Rusiyanın mövqeyində ciddi korrektələrə səbəb oldu.<br />

1997-2000–ci illərdə tədricən iki ölkə arasındakı etimadsızlıq mühiti<br />

və “soyuq müharibə” praqmatik əlaqələrlə əvəz olunmağa başlayır.<br />

2001-ci ilin başlanğıcında Rusiyanın yeni prezidenti V.Putin<br />

Azərbaycana rəsmi səfəri bu yöndə mövcud olan problemlərin həllinə<br />

xüsusi müsbət göstərir.Rusiyanın hal–hazırki prezidenti<br />

D.Medvedev də Azərbaycana qənaətbəxş munasibətdədir. Lakin,<br />

Rusiyanın Azərbaycanın xarici siyasətində ən əsas rolu məhz<br />

Ermənistan Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində<br />

oynayır.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əhməd Ə.<br />

Hüseynova Aysel<br />

Odlar Yurdu <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPA İTTİFAQI VƏ AZƏRBAYCAN: QARŞILIQLI<br />

ƏLAQƏLƏRİN ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ<br />

XX əsrin son onilliklərində baş verən qlobal proseslər,soyuq<br />

müharibənin başa çat-ması fonunda sosializm düşərgəsi və SSRİnin<br />

dağılması beynəlxalq aləmdə siyasi mühi-tin ciddi şəkildə<br />

dəyişməsinə və yeni geosiyasi vəziyyətin yaranmasına səbəb oldu.<br />

Postsovet məkanında meydana çıxan yeni müstəqillik əldə etmiş<br />

dövlətlər beynəlxalq müna-sibətlər sisteminə qatılmaqla öz xarici<br />

siyasət kursuna uyğun xarici siyasət həyata keçirməyə başladılar.<br />

Mühüm geosiyasi məkanda yerləşən Azərbaycan Respublikası<br />

müstəqilliyini bərpa edərək 1991-ci il oktyabrın 18-də öz dövlət<br />

müstəqilliyini bəyan etdi və milli dövlətçilik prinsiplərinə uyğun xarici

siyasət kursunu formalaşdırıb həyata keçirməyə başladı.Qısa zaman<br />

ərzində dünyanın bir sıra dövlətləri tərəfindən rəsmi surətdə tanınmış<br />

Azərbaycan Respublikası nüfuzlu təşkilatlar olan<br />

BMT,ATƏT,İKT,Avropa Şurası və digər təşkilatlara üzv qəbul<br />

edildi.Həmçinin Avropa Birliyi,NATO kimi təşkilatlarla sıx əlaqələr<br />

yaratmağa nail oldu.<br />

Mühüm hərbi-siyasi və iqtisadi güc mərkəzlərindən biri olan<br />

Avropa Birliyi ilə qarşılıqlı faydalı münasibətlərin inkişaf etdirilməsi<br />

Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin prioritet<br />

istiqamətlərindən olmuşdur. Digər beynəlxalq təşkilatlar kimi Avropa<br />

Birliyi də Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra postsovet ölkələri ilə<br />

əməkdaşlıq etməyə tələsdi.Avropa Birliyi üçün Azərbaycan Avropa və<br />

Asiyanın kəsişmə nöqtəsində yerləşən və Avropa İttifaqının Qafqazda<br />

gələcək regional müttəfiqi olmaq üçün böyük potensiala malik bir ölkə<br />

oldu.Azərbaycan Respublikası və Avropa İttifaqı arasında<br />

münasibətlərin inkişafı üç ardıcıl mərhələlərə bölünə bilər:<br />

1991-ci ildən 1999-cu ilədək (yardım mərhələsi)<br />

1999-cu ildən 2006-cı ilədək (əməkdaşlıq mərhələsi)<br />

2006-cı ildən bu günə qədər (sıx əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq<br />

mərhələsi)<br />

Zəngin karbohidrogen ehtiyatlarına malik olan ölkəmizlə<br />

əməkdaşlıq etməkdə maraqlı olan Avropa İttifaqının üzvləri 1996-cı il<br />

aprelin 22-də Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi(TƏS)<br />

imzaladılar.1999-cu ilin 22 iyun tarixində qüvvəyə minən bu Saziş<br />

Azərbaycan üçün Avropa İttifaqı ilə daha sıx əməkdaşlığın yeni<br />

mərhələsi demək idi. [9] TƏS-nin imzalanmasından sonra Sazişin<br />

icrasını asanlaşdırmaq məqsədilə Avropa İttifaqı texniki yardımı<br />

təmin etməyə davam etdi.Fərdi olaraq,Avropa İttifaqı “Avropa İttifaqı<br />

və Azərbaycan Respublikası arasında TƏS-in icrasına<br />

dəstək”Layihəsini(TƏS Layihəsi)maliyyələşdirdi.Bu layihənin birinci<br />

mərhələsi 2002-ci ildə həyata keçirilmişdir.31 ay davam edən ikinci<br />

mərhələ isə 2004-cü ilin yanvar ayında başlanmış,üçüncü mərhələ<br />

2006-cı ilin avqust ayında başlanmış və 13 ay davam etmişdir.<br />

Elmi rəhbər: b/m. Məlikova Z.E.<br />

Məmmədli Cavid

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VƏ AVROPA<br />

QONŞULUQ SİYASƏTİ<br />

Azərbaycan Respublikasının Avropa Qonşuluq siyasətinə<br />

(AQS) daxil olunması haqqında 14 iyun 2004-cü il tarixli qərarı<br />

ikitərəfli əməkdaşlıqda irəliyə atılmış addım olmuşdur. Aİ ilə<br />

əlaqələrdə daha yüksək səviyyəli siyasi və iqtisadi inteqrasiyaya daxil<br />

olan ölkələr üçün tərəfdaşlığın gələcək inkişafı baxımından yeni<br />

mərhələ olmuşdur.<br />

AQS ölkəmiz üçün aşağıdakı imkanlar yaratmışdır:<br />

siyasi, iqtisadi və inzibati islahatların həyata keçirilməsi və birgə<br />

dəyərlərin təmin edilməsində konkret irəliləyişə nail olunması<br />

müqabilində Aİ-nin daxili bazarında müəyyən paya sahib olma<br />

imkanı:<br />

vətəndaşların, əmtəələrin, xidmətlərin və kapitalın sərbəst<br />

dövriyyəsinin inkişafı məqsədilə gələcək inteqrasiya və liberalizasiya<br />

proseslərində iştirak:<br />

Aİ üzv ölkələri ilə daha səmərəli dialoq və əməkdaşlıq, güzəştli açıq<br />

bazar, miqrasiya, narkotiklər və mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə,<br />

əməkdaşlıq, sərmayələrin təşviqi, yeni maliyyə mənbələrinin əldə<br />

edilməsi, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmasının<br />

dəstəklənməsi və s.<br />

AQS tərəfdaş ölkələrə, o cümlədən Azərbaycana ətraf mühit kimi<br />

sahələr üzrə əlaqələri təşviq edən müəyyən Aİ proqramlarında iştirak<br />

və texniki yardım imkanlarını təqdim etmişdir. Bu kontekstdə<br />

Tərəfdaşlıq Aləti (AQTA) çərçivəsində Tvinninq, Texniki yardım və<br />

Məlumat mübadiləsi (TAİEX), Büdcəyə dəstək, Tempus, Erasmus kimi<br />

proqramlar qeyd oluna bilər.<br />

AQS-in mərkəzi elementi isə Aİ ilə hər bir tərəfdaş ölkə arasında<br />

razılaşdırılmış və ölkə üzrə bir sıra orta müddətli prioritetlərin əks<br />

olunduğu Fəaliyyət Planları Sənədidir. 3-5 illik müddət üçün nəzərdə<br />

tutulan plan ölkənin ehtiyac və imkanları, o cümlədən qarşılıqlı dəyər<br />

və maraqlar üçün hazırlanmışdır.<br />

AQS-yə görə, bu prioritetlər aşağıdakılar ola bilər:<br />

Siyasi dialoq və islahat;<br />

Tərəfdaşların tədricən Aİ daxili bazasında paya sahib olmalarına

şərait yaradan ticarət və tədbirlərin görülməsi;<br />

ədliyyə və daxili işlər;<br />

enerji, nəqliyyat, informasiya, cəmiyyət, ətraf mühit, tədqiqat və<br />

innovasiya və s.<br />

Elmi rəhbər: dos. Əliyev Ş.H.<br />

Süleyman<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN ÇOXTƏRƏFLİ DİPLOMATİYASINDA<br />

AVROPA TƏŞKİLATLARI<br />

Azərbaycan Şərqlə Qərbin kəsişdiyi coğrafi məkanda<br />

yerləşən,zəngin mədəni irsə və adət-ənənələrə malik qədim diyardır.<br />

Ölkəmiz XX əsrin britaniyalı coğrafiyaşünas-alimi Halford<br />

Makkinderin “Şərqi Avropadan tutmuş Çinə qədər uzanan<br />

Avrasiyanın mərkəzi torqağı” adlandırdığı bu geniş ərazinin tam<br />

ortasında yerləşir. Azərbaycan hərtərəfli siyasi-hərbi təsir oxu ilə<br />

çoxqütblü beynəlxalq nizam baxımından strateji mövqeyə malikdir.<br />

Öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycan Avropa<br />

ölkələri ilə qarşılıqlı faydalı əlaqələr qurmağa başladı. Xüsusilə Heydər<br />

Əliyevin qətiyyətli və uzaqgörən rəhbərliyi altında Azərbaycanın xarici<br />

siyasətində Avropa ölçüsünə diqqət daha da artmışdır. Avropa ilə<br />

münasibətlər həm ikitərəfli,həm də çoxtərəfli forumlar çərçivəsində<br />

inkişaf etdirilmişdir.<br />

Beləliklə, Azərbaycan ilə Avropa ölkələri arasında münasibətləri<br />

çoxtərəfli və ikitərəfli formatda nəzərdən keçirmək mümkündür.<br />

Avropaya inteqrasiya istiqamətində atılmış ilk addım 1992-ci il<br />

yanvarın 30-da Azərbaycanın Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq<br />

Müşavirəsinin(ATƏM-in) üzvünə çevrilməsi oldu. 8 iyul 1992-ci il<br />

tarixində azərbaycan Respublikası ATƏM-in Helsinki Zirvə<br />

görüşündə rəsmi imzalanma mərasimində iştirak etməklə, ATƏM-in<br />

1975-ci il tarixli Helsinki Yekun Aktını qəbul etdi. 1994-cü ildə<br />

ATƏM Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatına (ATƏT-ə)<br />

çevrildi.<br />

Azərbaycan ATƏT-i yeganə panavropa təhlükəsizlik təşkilatı<br />

hesab edir və bunu nəzərə alaraq, bu təşkilat daxilində bütün sahələrdə<br />

öz iştirakının intensivləşdirilməsinə xüsusi önəm verir. Azərbaycan

ATƏT-in bütün üçölçülü fəaliyyətində (yəni siyasi-hərbi, iqtisadi-ətraf<br />

mühit və təhlükəsizliyin aspektlərində) fəal şəkildə iştirak edir.<br />

2001-ci il yanvarın 7-də Azərbaycan Respublikasının Avropa<br />

Şurasına tamhüquqlu üzv qəbul edilməsi haqqında qərar qəbul<br />

edilmişdir.<br />

Avropa Şurasının Azərbaycana etdiyi yardımın əsas hissəsi<br />

üzvlükdən sonra öhdəliklər və ümumi öhdəliklərin yerinə yetirilməsi<br />

məqsədilə Azərbaycanın Avropa Şurasının üzv dövləti kimi göstərdiyi<br />

səylərə dəstəyin verilməsindən ibarət olunmuşdur. Əməkdaşlıq əsasən<br />

aşağıdakı sahələrdə aparılır: insan hüquqlarının qorunması və<br />

təşviqi ilə bağlı hüquqi əməkdaşlıq; qanunun aliliyi; Avropa İnsan<br />

Hüquqları Konvensiyasının tətbiqinin gücləndirilməsi, məhkəmə<br />

sisteminin müstəqilliyi və işləməsi. Burada, həmçinin, korrupsiyaya və<br />

çirkli pulların yuyulmasına qarşı mübarizə, həbsxana sistemində<br />

islahatlar və demokratik proses də nəzərdə tutulur. Əməkdaşlığın digər<br />

sahələri mədəniyyətlərarası dialoq, təhsil imkanları vasitəsilə<br />

Azərbaycanda sosial hüquqları təmin edərək vətəndaş cəmiyyətinin<br />

gücləndirilməsi, Azərbaycanın mədəni və təbii irsinin qorunmasına<br />

yardım etməkdir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Əliyev Ş.H.<br />

Mirzəyev Səməd<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANVƏ AVROPA ARASINDA İKİTƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏTLƏR<br />

Azərbaycan Respublikası (AR) ilə Avropa İttifaqı (Aİ) arasında<br />

münasibətlərin hüquqi əsasını Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi<br />

(TƏS) qoymuşdur. Bu sənəd 22 aprel 1996-cı ildə Lüksemburq<br />

şəhərində imzalanmış və onu imzalamış bütün dövlətlər tərəfindən<br />

ratifikasiya edildikdən sonra 1 iyul 1999-cu il tarixində qüvvəyə<br />

minmişdir.<br />

TƏS əməkdaşlığı möhkəmləndirmək üçün müvafiq mexanizmlər təmin<br />

etməklə, AR ilə Aİ arasında münasibətlərə yeni təkan vermişdir. Bu<br />

Saziş siyasi dialoq, insan hüquqları, ticarət, investisiya, iqtisadi,<br />

qanunverici, mədəni və digər əməkdaşlıq sahələrində genişmiqyaslı

əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Onun əsas məqsədlərindən biri Azərbaycan<br />

qanunvericiliyinin Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması təşkil edir.<br />

TƏS-ə əsasən, AR ilə Aİ arasında ikitərəfli mütəmadi dialoqun<br />

aparılması məqsədilə Əməkdaşlıq Şurası, Əməkdaşlıq Komitəsi,<br />

Parlamentlərarası Əməkdaşlıq Komitəsi, Ticarət, iqtisadiyyat və<br />

əlaqədar hüquqi məsələlər üzrə Altkomitə və Enerji, nəqliyyat və ətraf<br />

mühit məsələləri üzrə Alt komitə kimi strukturlar yaradılmışdır.<br />

Əməkdaşlıq Şurası əməkdaşlığın əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir,<br />

Əməkdaşlıq Komitəsi isə Şuraya tövsiyələr verməklə yardım edir.<br />

Ticarət, iqtisadi və əlaqədar hüquqi məsələlər, həmçinin Enerji, nəqliyyat<br />

və ətraf mühit məsələləri üzrə Alt-komitələr Əməkdaşlıq Komitəsinin<br />

nəzdində fəaliyyət göstərir.<br />

Azərbaycan Respublikası Avropa Qonşuluq Siyasəti çərçivəsində<br />

Azərbaycan Respublikasını Avropa Qonşuluq Siyasətinə (AQS) daxil<br />

etmək haqqında Aİ Şurasının 14 iyun 2004-cü il tarixli qərarı ikitərəfli<br />

əməkdaşlıq dairəliyə doğru mühüm addım olmuşdur. Aİ ilə əlaqələr də<br />

daha yüksək səviyyəli siyasi və iqtisadi inteqrasiya vəd edən AQS ona<br />

daxil olan ölkələr üçün tərəfdaşlığın gələcək inkişafı baxımından yeni<br />

bir mərhələ olmuşdur.<br />

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Quliyeva Sitarə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN AVROPAYA İNTEQRASİYA PROSESİNDƏ<br />

Bu gün dünya yeni "inteqrasiya dalğasını" yaşayır. XXI<br />

yüzilliyin əvvəli inteqrasiya fenomeninin mahiyyətinə, suveren<br />

dövlətlərin inkişafına onun təsirinin öyrənilməsinə son dərəcə artan<br />

ictimai və elmi maraqla səciyyələnir. Müasir dünyada inteqrasiya<br />

ideyasının və inteqrasiya ənənələrinin reallığa çevrildiyi Avropa modeli<br />

XX əsrin ikinci yarısının ən möhtəşəm sosial fenomeni hesab olunur.<br />

Azərbaycan da yaxın və uzaq əhatədə gedən sürətli inteqrasiya<br />

proseslərinə qoşulma yolunda olduqca böyük addımlar atmışdır və<br />

hal hazırda da bu yolda işlərini davam etdirməkdədir. 1919-cu ilin<br />

may ayında Azərbaycan Xalq Cumhurriyyətinin Paris sülh<br />

konfransında iştirakını ölkəmizin Avropaya inteqrasiya yolunda

atılmış ilkin addımlardan biri kimi qiymətləndirmək olduqca vacibdir.<br />

Sonralar hər kəsə məlum olan siyasi hadisələr Azərbaycanla Avropa<br />

arasındakı əlaqlərin kəsilməsinə səbəb olsada, 1991-ci ildə Azərbaycan<br />

yenidən öz müsəqilliyini əldə etdikdən sonra həmin əlaqələrin bərpa<br />

olunmasında böyük səy göstərmişdir. Bu yolda ilkin addımlar<br />

sözsüz ki, Avropada yaradılan və eyni zamanda bütün dünyanı<br />

əhatə edən beynəlxalq təşkilatlara üzv olmaq və beynəlxalq<br />

müqavilələrdə iştirak etməkdən ibarətdir. Belə ki, müstəqil<br />

Azərbaycanın 1992-ci ilin martında BMT yə üzv dövlət kimi qəbul<br />

olunması və bununlada ölkəmizin BMT vasitəsilə bütün Avropada<br />

suverenliyinin tanınması Azərbaycanın inteqrasiya yolunda ən<br />

böyük uğurlarından biridir. Ölkəmizin ərazi bütövlüyünə edilən<br />

təcavüzlə bağlı olaraq Avropadan ən böyük dəstək ATƏT tərəfindən<br />

olmuşdur. Hətta 1997-ci ildən başlayaraq ABŞ, Rusiya, və Fransanın<br />

başçılıq etdiyi Minsk qrupu yaradılmışdır ki, bu da Qarabağ<br />

münaqaşisinin həllində yaxından iştirak edir və bu yolda dəstəyini<br />

hələ də davam elətdirir.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Cəfərova N.<br />

Quliyeva Türkan<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN BMT TƏHLÜKƏSİZLİK ŞURASININ QEYRİ-<br />

DAİMİ ÜZVÜ KİMİ<br />

24 oktyabr 2011-ci ildə BMT Baş Assambleyasında<br />

Təhlükəsizlik Şurasına Şərqi Avropadan yeni müvəqqəti üzv seçkisi<br />

keçirildi.Səsvermənin nəticəsinə görə Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik<br />

Şurasına 155 səs toplayaraq, quruma üzv seçilmişdir.Bu<br />

Azərbaycanın beynəlxalq arenada malik olduğu ciddi təsir və<br />

nüfuzundan xəbər verir.Bu nüfuz isə bir gün ərzində qazanılmayıb və<br />

onun əsasında H.Əliyev tərəfindən əsası qoyulmuş xarici siyasət<br />

strategiyası durur.Hazırda bu xətti yeni şərtlər daxilində Prezident<br />

İ.Əliyev davam etdirir və məhz, bu davamlılıq və varislik Bakının BMT<br />

Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilməsi haqqında qərarın qəbulu<br />

zamanı həlledici faktor rolunu oynadı.<br />

Azərbaycan Sloveniya və Macarıstan ilə birgə Avropa

ölkələrindən BMT Təhlükəsizlik Şurasına bir yer üzrə namizədliyini<br />

irəli sürmüşdü.Rəqib dövlət Sloveniya namizədliyini geri götürdükdən<br />

sonra keçirilən səsvermədə Azərbaycanın lehinə 155 ölkə səs vermiş,<br />

24 ölkə bitərəf qalmış,13 ölkə isə yenə də namizədliyini geri götürən<br />

Sloveniyaya səs vermişdir.Bununla da Azərbaycan artıq dünya<br />

birliyinin tərkib hissəsinə çevrilmişdir.Bu Azərbaycanın diplomatik<br />

uğurudur və Azərbaycan artıq BMT Təhlükəsizlik Şurasının<br />

tribunasından istifadə edərək Dağlıq Qarabağ problemini ən yüksək<br />

səviyyədə müzakirəyə çıxara biləcək.Həmçinin bu Azərbaycana adı<br />

çəkilən qurumda çıxarılan 4 qətnamənin icrasının gündəmə<br />

gətirilməsində müsbət təsir göstərə bilər.<br />

BMT Təhlükəsizlik Şurası ümumilikdə 15 üzvdən<br />

ibarətdir.Böyük Britaniya,Çin,Fransa,Rusiya və ABŞ qurumun daimi<br />

üzvləridir.Qalan 10 qeyri-daimi üzv isə Baş Assambleya tərəfindən<br />

iki illiyə seçilir.Hər il 5 ölkə növbəli şəkildə əvəzlənir.<br />

Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzv<br />

olmaqla Beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin müdafiəsinə, insan<br />

hüquqlarının qorunmasına və hərbi münaqişənin sülh yolu ilə aradan<br />

qaldırılmasına yardım etməlidir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Hacı R.<br />

Махмудова Гюнай<br />

Бакинский славянский университет<br />

ЕВРОПЕЙСКИЙ СОЮЗ И ВНЕШНЯЯ ПОЛИТИКА<br />

АЗЕРБАЙДЖАНА<br />

Азербайджанское государство в соответствии с собственными<br />

внешними приоритетами в отношениях с Европейским Союзом<br />

отдает предпочтение больше двусторонним связям. Азербайджан,<br />

который не только участвуют в региональных проектах<br />

Европейского Союза, но и является лидирующим государством по<br />

своему авторитету на Южном Кавказе, вкладу во всеобщий<br />

экономический прогресс, старается занять соответствующую<br />

позицию во внешних связях с Союзом. Поэтому Азербайджан<br />

находится в поисках новых форм двусторонних связей с<br />

Европейским Союзом, создает все необходимые институты для

сближения с ним, демонстрирует намерение интегрироваться в<br />

общеевропейское пространство экономики, политики и<br />

безопасности. В целом, Азербайджан больше других стран СНГ<br />

претендует на вступление в данную структуру и обладает более<br />

высоким потенциалом для этого.<br />

Во-первых, Азербайджан всегда позитивно относился к планам<br />

ЕС, связанным с укреплением сотрудничества между тремя странами<br />

на Южном Кавказе и интегрированием в дальнейшем этих<br />

государств в виде союза в ЕС, выражая готовность задействовать для<br />

этого свой потенциал. Во-вторых, именно Азербайджан является<br />

наиболее склонным к миру, примирению, сотрудничеству в регионе<br />

государством, обладающим возможностями для оказания содействия<br />

этому делу. Еще в 1918-20-е годы, в период Азербайджанской<br />

Демократической Республики, эта страна, проводя самую<br />

последовательную работу во имя утверждения взаимовыгодных<br />

связей между народами на Южном Кавказе, прилагала серьезные<br />

усилия для сотрудничества с Европой в этом направлении. С 1992<br />

года во внешней политике независимого Азербайджанского<br />

государства интеграция в Европу также стала приоритетным<br />

направлением, и началось активное сотрудничество в Европейским<br />

Союзом. В-третьих, в Азербайджане осуществляются<br />

экономические, политические, правовые и социальные реформы,<br />

отвечающие стандартам Европейского Союза, совместно с<br />

западными странами реализуются глобальные энергетические и<br />

транспортные проекты, в рамках европейской системы проводится<br />

вся политика внутреннего и внешнего развития страны.<br />

Азербайджан, представляющий значение стратегической страны в<br />

расширении Европы на восток, расположен на транспортнокоммуникационных<br />

линиях Восток-Запад. В-четвертых,<br />

Азербайджан, являясь исламской страной, в то же время обладает<br />

грамотным, толерантным населением, демократичным по природе,<br />

приобщившимся к европейским ценностям, склонным к развитию,<br />

образованной элитой, дорожащей культурными ценностями.<br />

Научный руководитель: ст.преп. Тагиева О.

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPANIN ÇOXTƏRƏFLİ<br />

MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Şərifli Orxan<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycan Respublikası ilə Avropa arasında münasibətlərin<br />

hüquqi əsasını Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi (TƏS) qoymuşdur.<br />

Bu sənəd 22 aprel 1996-cı ildə Lüksemburq şəhərində imzalanmış və<br />

onu imzalamış bütün dövlətlər tərəfindən ratifikasiya edildikdən sonra 1<br />

iyul 1999-cu il tarixində qüvvəyə minmişdir. TƏS əməkdaşlığı<br />

möhkəmləndirmək üçün müvafiq mexanizmlər təmin etməklə, AR ilə Aİ<br />

arasında münasibətlərə yeni təkan vermişdir. Bu Saziş siyasi dialoq,<br />

insan hüquqları, ticarət, investisiya, iqtisadi, qanunverici, mədəni və<br />

digər əməkdaşlıq sahələrində genişmiqyaslı əməkdaşlığı nəzərdə tutur.<br />

Onun əsas məqsədlərindən biri Azərbaycan qanunvericiliyinin Aİ<br />

qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması təşkil edir.<br />

Azərbaycan Respublikasını Avropa Qonşuluq Siyasətinə<br />

(AQS) daxil etmək haqqında Aİ Şurasının 14 iyun 2004-cü il tarixli<br />

qərarı ikitərəfli əməkdaşlıqda irəliyə doğru mühüm addım olmuşdur.<br />

Aİ ilə əlaqələrdə daha yüksək səviyyəli siyasi və iqtisadi inteqrasiya vəd<br />

edən AQS ona daxil olan ölkələr üçün tərəfdaşlığın gələcək inkişafı<br />

baxımından yeni bir mərhələ olmuşdur.<br />

Azərbaycan və Avropa arasında əməkdaşlığın əsas<br />

istiqamətlərindən birini enerji dialoqu təşkil edir. Bu çərçivədə 7 noyabr<br />

2006-cı il tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Brüsselə<br />

səfəri zamanı imzalanmış “Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan<br />

Respublikası arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında<br />

Anlaşma Memorandumu” Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında<br />

enerji dialoqunun genişləndirilməsi istiqamətində yeni imkanlar<br />

yaratmışdır. 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası müstəqillik<br />

qazandıqdan sonra Avropa Azərbaycan iqtisadiyyatına yardım<br />

göstərən əsas donorlardan biri olmuşdur. Bu müddət ərzində Aİ ilə<br />

münasibətlər “MDB ölkələrinə texniki yardım” (TACIS), “Avropa-<br />

Qafqaz-Asiya Nəqliyyat Dəhlizi” (TRACECA), “Avropaya neft və<br />

qazın nəql edilməsi üzrə dövlətlərarası proqram” (INOGATE),<br />

“humanitar yardım” (ECHO) və digər proqramlar çərçivəsində inkişaf<br />

etdirilmişdir.

Elmi rəhbər: s.f.e.d. Həşimov D.<br />

Axundov Tamerlan<br />

Azərbaycan Respublikası Prezidenti<br />

yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası<br />

AZƏRBAYCAN-AVSTRİYA MÜNASİBƏTLƏRİ<br />

Azərbaycan Avropaya inteqrasiya prosesində bir çox Avropa<br />

ölkələriylə ikitərəfli müsibətlər qurmaqdadır. Son zamanlar<br />

Avropanın aparıcı dövlətlərindən olan Avstriya ilə münasəbətlər yeni<br />

mərhələyə addımlamıştır.<br />

Tarixə nəzər salsaq, görərik ki, Avstriya Azərbaycanın<br />

müstəqilliyini 1992-ci il yanvarın 15-də tanıyıb. Diplomatik<br />

münasibətlər isə həmin ilin 20 fevral tarixində qurulub.<br />

Avstriyanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması və<br />

Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində<br />

beynəlxalq hüquq normalarının prioritet olduğunu vurğulaması<br />

müsibətlərin daha da perspektivli olmasına dəstəkdir. Avstriya ilə<br />

Azərbaycan bir sıra sahələrdə, xüsusilə də enerji təhlükəsizliyi<br />

sahəsində fəal əməkdaşlıq edirlər. Azərbaycanın Avropanın enerji<br />

təhlükəsizliyinin təmin edilməsində artan rolu Avstriya "Nabucco"<br />

layihəsində iştirakı Avstriyanın Azərbaycanla olan əlaqələrinin<br />

inkişafında marağını önə çəkməktədir.<br />

Bundan başqa, təhlükəsizlik sahəsində də irəliləyişlər vardır.<br />

Belə ki, 21 sentyabr 2004-cü il tarixində Azərbaycan Prezidenti<br />

İlham Əliyev Avstriyanın baş prokuroru Valter Preslauyeri qəbul edib.<br />

Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, beynəlxalq aləmin yeni təhlükələr,<br />

xüsusilə də beynəlxalq terrorizm kimi bəlalarla üzləşdiyini nəzərə alsaq,<br />

bu sahədə əməkdaşlıq çox əhəmiyyətli sayıla bilər. 25 yanvar 2005-ci<br />

il tarixində isə Prezident İlham Əliyev Avstriyanın Dövlətin<br />

Qorunması və Terrorizmə Qarşı Mübarizə üzrə Federal Agentliyinin<br />

direktoru Gert-Rene Pollini qəbul edib. İlham Əliyev terror təhlükəsinin<br />

qlobal xarakter daşıdığını diqqətə çatdıraraq, Azərbaycanın<br />

terrorizmlə mübarizədə çox fəal iştirak etdiyini, regionda və dünyada<br />

sülhün, təhlükəsizliyin təmin edilməsi işinə öz töhfəsini verdiyini<br />

vurğulayıb. Gert-Rene Polli terrorizm ilə mübarizədə Azərbaycanın<br />

önəmli rol oynadığını vurğulayaraq, bu sahədə Azərbaycanla<br />

əməkdaşlığın Avstriya üçün böyük əhəmiyyətə malik olduğunu

diqqətə çatdırıb.<br />

Avropa cəmiyyətinə inteqrasiya edən Azərbaycanın Avstriyanın<br />

təcrübəsi çox gərəklidir. Bu yolda müxtəlif sahələri əhatə edən<br />

görüşmələr və danışıqlar keçirilir. Belə ki, 10 aprel 2006-cı il<br />

tarixində Prezident İlham Əliyev Avstriya Ali Məhkəməsinin sədri<br />

İohann Jeşutu qəbul edib. Görüşdə Azərbaycanın məhkəmə<br />

sisteminin Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması əsas müzakirə<br />

predmeti olub.<br />

Avstriya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi əlaqələr əsasən<br />

iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı, texnika və texnologiya sahələrini əhatə<br />

edir. İlham Əliyevin 10 avqust 2009-ci il tarixli sərəncamı ilə<br />

Azərbaycan Respublikası ilə Avstriya Respublikası arasında<br />

iqtisadiyyat, kənd təsərrüfatı, sənaye, texnika və texnologiya sahələrində<br />

əməkdaşlıq üzrə Qarışıq Komissiyanın Azərbaycan Respublikası<br />

tərəfindən yeni tərkibi təsdiq edilib. İki ölkə arasında enerji sahəsində<br />

böyük işlər görülür. Avstriya Avropa Birliyi tərəfindən dəstəklənən və<br />

Xəzər və Orta Asiya regionunun enerji ehtiyatlarının Avropa<br />

bazarına daşınması üçün irəli sürülən "Nabucco" layihəsinin həyata<br />

keçirilməsində əsas rol oynayan ölkələrdən biridir.<br />

Elmi rəhbər: dos. Məmmədova S.<br />

Umarov Təbriz<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA İTTIFAQI MÜNASİBƏTLƏRİNİN<br />

ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ<br />

Azərbaycan Respublikası (AR) ilə Avropa İttifaqı (Aİ) arasında<br />

münasibətlərin hüquqi əsasını Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi<br />

(TƏS) qoymuşdur. Bu sənəd 22 aprel 1996-cı ildə Lüksemburq<br />

şəhərində imzalanmış və onu imzalamış bütün dövlətlər tərəfindən<br />

ratifikasiya edildikdən sonra 1 iyul 1999-cu il tarixində qüvvəyə<br />

minmişdir.<br />

TƏS əməkdaşlığı möhkəmləndirmək üçün müvafiq mexanizmlər<br />

təmin etməklə, AR ilə Aİ arasında münasibətlərə yeni təkan vermişdir.<br />

Bu Saziş siyasi dialoq, insan hüquqları, ticarət, investisiya, iqtisadi,<br />

qanunverici, mədəni və digər əməkdaşlıq sahələrində genişmiqyaslı

əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Onun əsas məqsədlərindən biri Azərbaycan<br />

qanunvericiliyinin Aİ qanunvericiliyinə uyğunlaşdırılması təşkil edir.<br />

TƏS-ə əsasən, AR ilə Aİ arasında ikitərəfli mütəmadi dialoqun<br />

aparılması məqsədilə Əməkdaşlıq Şurası, Əməkdaşlıq Komitəsi,<br />

Parlamentlərarası Əməkdaşlıq Komitəsi, Ticarət, iqtisadiyyat və<br />

əlaqədar hüquqi məsələlər üzrə Alt-komitə və Enerji, nəqliyyat və ətraf<br />

mühit məsələləri üzrə Alt-komitə kimi strukturlar yaradılmışdır.<br />

Əməkdaşlıq Şurası əməkdaşlığın əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir,<br />

Əməkdaşlıq Komitəsi isə Şuraya tövsiyələr verməklə yardım edir.<br />

Ticarət, iqtisadi və əlaqədar hüquqi məsələlər, həmçinin Enerji, nəqliyyat<br />

və ətraf mühit məsələləri üzrə Alt-komitələr Əməkdaşlıq Komitəsinin<br />

nəzdində fəaliyyət göstərir<br />

Azərbaycan Respublikasını Avropa Qonşuluq Siyasətinə<br />

(AQS) daxil etmək haqqında Aİ Şurasının 14 iyun 2004-cü il tarixli<br />

qərarı ikitərəfli əməkdaşlıqda irəliyə doğru mühüm addım olmuşdur.<br />

Aİ ilə əlaqələrdə daha yüksək səviyyəli siyasi və iqtisadi inteqrasiya vəd<br />

edən AQS ona daxil olan ölkələr üçün tərəfdaşlığın gələcək inkişafı<br />

baxımından yeni bir mərhələ olmuşdur.<br />

AQS ölkəmiz üçün aşağıdakı imkanlar yaratmışdır: siyasi,<br />

iqtisadi və inzibati islahatların həyata keçirilməsi və birgə dəyərlərə<br />

hörmət edilməsində konkret irəliləyişə nail olunması müqabilində Aİnin<br />

daxili bazarında müəyyən paya sahib olma imkanı;<br />

vətəndaşların, əmtəələrin, xidmətlərin və kapitalın sərbəst dövriyyəsini<br />

təmin etmək məqsədilə gələcək inteqrasiya və liberalizasiya proseslərində<br />

iştirak; Aİ üzv ölkələri ilə daha səmərəli siyasi dialoq və əməkdaşlıq,<br />

güzəştli ticarət əlaqələri və açıq bazar, miqrasiya, narkotiklər və<br />

mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə sahəsində əməkdaşlıq,<br />

sərmayələrin təşviqi, yeni maliyyə mənbələrinin əldə edilməsi,<br />

ölkəmizin Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmasının<br />

dəstəklənməsi və s.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əliyeva A.<br />

Mustafayev Tural<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

İNSAN HÜQUQLARININ MÜDAFİƏSİ SAHƏSİNDƏ<br />

AZƏRBAYCAN VƏ AVROPA ƏMƏKDAŞLIĞI

Azərbaycan Respublikasının 2001-ci ildə Avropa Şurasına<br />

üzv olmasından sonra, ölkədə insan hüquqlarının təmin edilməsi,<br />

qanunun aliliyinin gücləndirilməsi və demokratikləşdirmə məsələlərinə<br />

istər hökumətin, istər vətəndaş cəmiyyətinin, istərsə də dünya<br />

ictimaiyyətinin diqqəti artmışdır. Bu, bir tərəfdən ölkəmizin öz iradəsi<br />

ilə Avropa Şurası qarşısında üzərinə müvafiq öhdəliklər<br />

götürməsindən irəli gəlirsə, digər tərəfdən həyatın müxtəlif sahələrinə<br />

aid daim təkmilləşən və özünü müxtəlif sənədlərdə əks etdirən Avropa<br />

standartlarına uyğunlaşma tələbi ilə bağlıdır.<br />

Azərbaycan Avropa Şurası ilə demokratik dövlət quruculuğu,<br />

insan hüquqlarına hörmət və ölkədə qanunun aliliyinin tam təmin<br />

edilməsi sahəsində hərtərəfli əməkdaşlığa böyük önəm verir və bu<br />

əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsində maraqlıdır. Avropa Şurası ilə<br />

əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan məhkəmə sisteminin islahatı,<br />

vəkillik fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, korrupsiyaya qarşı mübarizə,<br />

ictimai televiziyanın fəaliyyətə başlaması istiqamətində mühüm<br />

tədbirlər görmüşdür.<br />

İnsan hüquqlarının təşviqi və müdafiəsi sahəsində<br />

Azərbaycanın əməkdaşlıq etdiyi təşkilatlardan biri də ATƏT-dir. 1998<br />

-ci il noyabr ayının 26-da Azərbaycan Respublikası Prezidenti və<br />

ATƏT-in Fəaliyyətdə olan Sədri tərəfindən Azərbaycan Hökuməti və<br />

ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu arasında<br />

Qarşılıqlı Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır. Memorandumun<br />

əlavəsində ölkədə insan hüquqları sahəsində demokratik islahatların<br />

həyata keçirilməsi istiqamətində sıx əməkdaşlıq nəzərdə tutulmuşdur.<br />

ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu və<br />

Bakı Ofisinin dəstəyi ilə Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı,<br />

fikir və ifadə azadlığının təşviqi, gender bərabərsizliyi və qadınlara<br />

qarşı zorakılıqla mübarizə, işgəncələrin qarşısının alınması, insan<br />

hüquqları üzrə maarifləndirmə, azad və ədalətli seçkilər sahələrində<br />

mühüm layihələr və tədbirlər həyata keçirilmişdir. 2002-2005-ci illərdə<br />

ATƏT-in DTİHB Avropa Komissiyası ilə birlikdə Cənubi Qafqaz<br />

ölkələrində 3 illik “Münaqişələrin qarşısının alınması və insan<br />

hüquqları sahəsində imkan quruculuğu” adlı proqram həyata<br />

keçirmişdir. Proqram penitensiar sistemin islahatı və penitensiar<br />

sistem işçilərinin treninqi, insan hüquqları sahəsində yerli QHT-ləri<br />

treninqi, insan alverinə qarşı mübarizə sahəsində QHT-lərə dəstək<br />

göstəriməsini əhatə etmişdir.

Elmi rəhbər: müəl. Əliyeva A.<br />

Алескерова Нурлана<br />

Бакинский славянский университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН – ЕВРОПА: МНОГОСТОРОННИЕ<br />

ОТНОШЕНИЯ<br />

После обретения Азербайджаном независимости в 1991 году наша<br />

страна обрела возможность проведения собственной внешней политики.<br />

С самого начала особый интерес для Азербайджана представляли<br />

двусторонние отношения с Европейским Союзом, надгосударственным<br />

объединением большинства европейских стран. Интеграция<br />

Азербайджана в некоторые Европейские структуры, такие как ОБСЕ и<br />

Совет Европы, членом которых Азербайджан стал в 1992 и 2001 году<br />

соответственно, а также участие в программе ЕС "Новые соседи" дает<br />

надежду, что настанет черед и Азербайджана стать членом этого<br />

"элитного дома" наций. В данное же время для достижения<br />

оптимального сотрудничества и взаимодействия Азербайджана с<br />

Европейским Союзом имеются все необходимые предпосылки:<br />

исторические судьбы наших народов традиционно взаимно<br />

переплетались, культуры взаимообогащались, экономики<br />

взаимодополнялись. В будущем эта многоплановая и цивилизационно<br />

закономерная взаимозависимость и взаимовыгодность с неизбежностью<br />

будет развиваться и принимать новые формы.<br />

Первые контакты состоялись в рамках программы ТАСИС по<br />

предоставлению ЕС помощи странам СНГ в начале 1990-х гг. В 1999 г.<br />

вступило в силу Соглашением о Дружбе и Сотрудничестве между<br />

Европейским Союзом и Азербайджаном. В 2003 году была открыта<br />

новая страница в отношениях между Азербайджаном и ЕС включением<br />

Азербайджана в программу Европейской политики соседства. В мае<br />

2009 года Азербайджан присоединился к программе ЕС "Восточное<br />

партнерство".<br />

В своих отношениях с ЕС Азербайджан главным образом

сосредоточен на расширении своего присутствия на энергетическом<br />

рынке ЕС. Переговоры по Соглашению об ассоциации начались в июле<br />

2010 года, хотя документ не будет включать Всеобъемлющего<br />

соглашения о зоне свободной торговли, поскольку Азербайджан не<br />

соответствует основному требованию, установленному ЕС, а именно, не<br />

является членом ВТО. Брюссель и Баку ведут технический диалог по<br />

либерализации визового режима и заключению соглашения о<br />

реадмиссии, однако соответствующие переговоры еще не начались. ЕС<br />

выделил 92 миллиона евро помощи Азербайджану за 2007-2010 гг. и<br />

122.5 млн. евро на 2011-2013 гг. В январе 2011 года ЕС и Азербайджан<br />

подписали меморандум о взаимопонимании по Комплексной программе<br />

институционального развития – программе, направленной на<br />

расширение возможностей азербайджанских государственных<br />

учреждении для максимального их приведения в совместимость с<br />

учреждениями ЕС. ЕС выделил на это направление 19 млн. евро.<br />

В 2006 году в рамках политики "Новые соседи" между<br />

Азербайджаном и Евросоюзом был подписан "План действий",<br />

предусматривающий расширение сотрудничества между<br />

Азербайджаном и Евросоюзом в политической, социальной,<br />

экономической и правовой сферах.<br />

Научный руководитель: преп. Микаилзаде Л.<br />

Алиева Аида<br />

Бакинский славянский университет<br />

АЗЕРБАЙДЖАН В ОРГАНИЗАЦИИ ЧЕРНОМОРСКОГО<br />

ЭКОНОМИЧЕСКОГО СООБЩЕСТВА<br />

В послевоенный период, сложившаяся политико-экономи-ческая<br />

ситуация в Азербайджане не позволяла стране налаживать<br />

всесторонние дипломатические связи и развивать отношения с<br />

международными организациями. Впервые участие в работе ОЧЕС<br />

Президента Азербайджанской Республики Гейдара Алиева<br />

произо-шло 25 октября 1996 года. Гейдар Алиев отметил в своей<br />

речи перспективы организации и роль, которую она сможет сыграть<br />

в регионе. Во всех саммитах Гейдар Алиев высоко оценил<br />

перспективу сотрудничества в рамках ОЧЭС, отметил сферы<br />

возможного сотрудничества.

Успешно продолжил процесс построения двусторонних<br />

отношений в рамках ОЧЭС и еще более плотный интеграционный<br />

процесс в организацию Президент Ильхам Алиев.<br />

В результате активной политики главы государства Ильхама<br />

Алиева темпы развития отношений между Азербайджаном и ОЧЭС<br />

ускорились.<br />

Милли Меджлисом Азербайджанской Республики был принят<br />

ряд законов, давших импульс сотрудничеству между ОЧЭС и<br />

Азербайджаном. В числе этих документов в качестве примера можно<br />

назвать Соглашение "О сотрудничестве между правительствами<br />

стран-членов Организации Черноморского экономического<br />

сотрудничества по борьбе с преступностью, и в особенности с ее<br />

организованными формами", Закон Азербайджанской Республики об<br />

утверждении дополнительного протокола "О борьбе с терроризмом".<br />

Если окинуть взглядом историю создания и деятельности<br />

ОЧЭС, мы увидим, что эта организация была активна, в основном, в<br />

1999-2007 годах. То, что государства, создавшие организацию в 90-х<br />

годах, были не столь сильны с экономической точки зрения и не<br />

были в состоянии выделить необходимое количество средств для<br />

деятельности ОЧЭС, превратило эту организацию в относительно<br />

пассивную структуру. Усиление с экономической точки зрения в<br />

2000-2007 годах стран, заложивших основы ОЧЭС, стало подспорьем<br />

в финансировании деятельности организации, и ее более активном<br />

функционировании.<br />

Наряду с проведением в рамках ОЧЭС пропагандистской<br />

деятельности, связанной с Карабахской проблемой, Азербайджан<br />

также смог построить сотрудничество в сферах энергоносителей,<br />

транспорта, образования, борьбы с терроризмом и в других областях.<br />

Одним словом, используя сотрудничество с ОЧЭС, Азербайджан<br />

смог наладить более обширные связи и функционировать в рамках<br />

международных отношений как независимый политический актор.<br />

Все это привело к повышению имиджа нашей страны и завоеванию<br />

ею статуса надежного экономического и политического партнера.<br />

Научный руководитель: к.п.н. Самедли. З.В.<br />

Орхан Рзаев<br />

Академия Государственного Управления при

Президенте Азербайджанской Республики<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ ВСТУПЛЕНИЯ АЗЕРБАЙДЖАНА В<br />

ЕВРОПЕЙСКИЙ СОЮЗ<br />

После обретения Азербайджаном независимости в 1991 году<br />

ЕС стал одним из основных доноров, оказывающих помощь<br />

азербайджанской экономике. За этот период отношения с ЕС<br />

развива-лись в рамках таких программ, как "Техническая помощь<br />

странам СНГ" (TACIS), "Транспортный коридор Европа-Кавказ-<br />

Азия" (TRACECA), "Межгосударственная программа по<br />

транспортировке в Европу нефти и газа" (INOGATE), "Гуманитарная<br />

помощь" (ECHO) и т.д. 1 января 2007 года программа TACIS была<br />

заменена программой Европейского инструмента соседства и<br />

партнерства (ЕИСП).<br />

Правовую основу взаимоотношений Азербайджана и<br />

Европейского Союза заложило Соглашение о партнерстве и<br />

сотрудничестве. Этот документ был подписан 22 апреля 1996 года в<br />

Люксембурге и после того, как он был ратифицирован всеми<br />

государствами, его подписавшими, вступил в силу 1 июля 1999 года.<br />

Соглашение о партнерстве и сотрудничестве, обеспечив укрепление<br />

сотрудничества соответствующими механизмами, дало новый толчок<br />

отношениями между Азербайджанской Республикой и ЕС. Этот<br />

договор предусматривает широкое сотрудничество в сфере<br />

политического диалога, прав человека, торговли, инвестиций,<br />

экономики, законодательства, культуры и других областей. Одна из<br />

его основных целей заключается в том, чтобы привести<br />

законодательство Азербайджана в соответствие с законодательством<br />

ЕС.<br />

Решение о включении Азербайджана в Европейскую политику<br />

соседства, которое было принято ЕС 14 июня 2004 года, стало<br />

важным шагом в направлении развития двустороннего<br />

сотрудничества. В мае 2009 года отношения между Азербайджаном и<br />

ЕС вступили в новый этап - партнерство в рамках программы ЕС<br />

"Восточное партнерство", инициированной Польшей и Швецией.<br />

"Восточное партнерство" предусматривает политическое и<br />

экономическое сближение с Евросоюзом шести государств<br />

постсоветского пространства - Азербайджана, Грузии, Молдавии,<br />

Украины, Белоруссии и Армении.

Программа не предусматривает возможности членства этих<br />

стран в ЕС, но предполагает облегчение визового режима,<br />

сотрудничество в сфере энергетики, введение зон свободной<br />

торговли.<br />

Научный руководитель: доц. Мамедова С.<br />

Abbasova Səbinə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AVROPA İTTİFAQININ PROQRAMLARINDA<br />

AZƏRBAYCANIN İŞTİRAKI<br />

Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında hərtərəfli münasibətlərin<br />

hüquqi əsasını 22 aprel 1996-cı ildə Lüksemburq şəhərində imzalanmış<br />

"Bir tərəfdən Avropa Birliyi və onun üzvü olan dövlətlər, digər tərəfdən<br />

Azərbaycan Respublikası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi"<br />

(TƏS) təşkil edir.Azərbaycan 2000-ci ildə Avropa İttifaqında öz Daimi<br />

Nümayəndəliyini açmışdır. Aİ-nın isə Azərbaycanda daimi<br />

nümayəndəliyini 2008-ci ildə təsis edilmişdir.<br />

TƏS Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında əməkdaşlığın bütün<br />

mümkün, xüsusilə də siyasi və ticarət sahələrini əhatə edir. TƏS Azərbaycan<br />

və Avropa İttifaqı arasında hərbi sahəni əhatə etməyən bütün növ<br />

əməkdaşlıq formalarının çərçivələrini təmin edir. Sazişin əsas<br />

məqsədlərindən biri də Azərbaycan qanunvericiliyinin Avropa hüquq<br />

sisteminə uyğunlaşdırılmasından ibarətdir.<br />

TƏS-in 2009-cu ildə müddətinin bitməsini nəzərə alaraq 2010-cu ilin<br />

16 iyul tarixində Avropa İttifaqı və Azərbaycan Respublikası arasında yeni<br />

Assosiasiya Sazişinin imzalanması üzrə danışıqlar başlamışdır. Bunun<br />

üçün 4 işçi qrup yaradılmış, bunlardan ikisində Xarici İşlər Naziriliyi,<br />

digər ikisində isə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi əlaqələndirici kimi çıxış edir.<br />

1992-2006-cı illər arasında Avropa İttifaqının TACİS Proqramı,<br />

Fövqəladə Yardım Proqramı, ECHO Humanitar təşkilatı, FEOGA Ərzaq<br />

Yardımı Proqramı, Ərzaq Təhlükəsizliyi Proqramı, Bərpa Proqramı,<br />

Fövqəladə Humanitar Yardım Proqramı çərçivəsində Azərbaycanda<br />

müxtəlif layihələr həyata keçirilmişdir.<br />

12 may 2004-cü ildə Avropa Komissiyası Avropa Qonşuluq<br />

siyasətinə dair strateji sənədini qəbul etmişdir. 2007-2010-cu illərdə<br />

Avropa Qonşuluq Proqramı çərçivəsində Avropa İttifaqı və Azərbaycan<br />

arasında Fəaliyyət Planı (2006-cı ildə imzalanmış) həyata keçirilmişdir.

Avropa İttifaqı tərəfindən yeni "Şərq Tərəfdaşlığı" təşəbbüsü irəli<br />

sürülmüşdür. Bu təşəbbüsə əsasən, Avropa İttifaqı 2013-cü ilə kimi 6<br />

ölkəyə (Azərbaycan, Belarus, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan və<br />

Ermənistan) 600 milyon avro məbləğində yardım göstərməyi planlaşdırır.<br />

"Şərq Tərəfdaşlığı" təşəbbüsü çərçivəsində 3 əsas məqsəd vardır: 1)<br />

Hərtərəfli İnstitusional Quruculuq proqramları, 2) Tərəfdaş ölkələr<br />

arasındakı iqtisadi qeyri-bərabərliyin və ölkələr daxilində sosial qeyribərabərliyin<br />

aradan qaldırılması üçün Pilot Regional İnkişaf Proqramları<br />

və 3) Şərq Tərəfdaşlığı Çoxtərəfli Ölçüsünün yerinə yetirilməsi. Hazırda<br />

Hərtərəfli İnstitusional Quruculuq proqramlarının həyata keçirilməsi<br />

mexanizmlərinin və ölkə üzrə əlaqələndiricinin müəyyən edilməsi üzrə işlər<br />

aparılır. Həmçinin, Azərbaycan dövlətlərarası (regional) proqramlarda<br />

iştirak edir - bunlar İNOQEYT və TRASEKA proqramlarıdır. İNOQEYT<br />

- Avropa Komissiyası tərəfindən neft və qaz tədarükünün idarə edilməsinə<br />

yardım göstərən Aİ-nın texniki yardım proqramıdır. Proqramın məqsədi<br />

regional neft və qaz boru kəmərləri sistemlərinin və infrastrukturun bərpa<br />

edilməsi və müasirləşdirilməsi üzrə səylərə dəstək göstərilməsindən<br />

ibarətdir.<br />

Elmi rəhbər: dos. A.Ə.Rəcəbli<br />

Гярибли Эцнай<br />

Бакы Славйан Уиверситети<br />

АЗЯРБАЙЪАН АВРОПА ИНСАН ЩЦГУГЛАРЫНЫН<br />

ГОРУНМАСЫ МЯКАНЫНДА<br />

Ики ясрин говшаьында мцстягил дювлятимизин тарихиня<br />

гызыл щярфярля йазылаъаг щадисялярдян бири дя Азярбайъанын<br />

Авропа Шурасына там щцгуглу цзв гябул едилмяси олду. Бу<br />

щадися мящз юлкя башчысы Щ.Ялийевин мягсядйюнлц сийасяти вя<br />

титаник фяалиййятинин нятиъяси кими гиймятляндирилир.<br />

Азярбайъан вя Авропа Шурасы бирэя фяалиййят<br />

эюстяриъиляри инсан щцгуглары, милли азлыгларын щцгуглары,<br />

демократик-щцгуги дювлятин инфра-структурларынын<br />

тякмилляшдирилмяси, Азярбайъан Республикасы ганунларынын<br />

щазырланмасында Авропа Шурасы тяряфиндян експерт кюмяйи<br />

эюстярилмяси сащясиндя тяърцбя мцбадиляси вя ямякдашлыьы

фонунда юзцнц эюстярир. Беля ки, бу тяшкилатла Азярбайъан<br />

арасында мювъуд ялагяляр юлкямизин бу гурумла фяалиййят<br />

истигамятлярини Ермянистан-Азярбайъан Даьлыг Гарабаь<br />

мцнагишясинин низама салынмасы, юлкямиздя демократик<br />

тясисатларын инкишафы, инсан щцгуглары мцдафиясинин<br />

тякмиляшдирилмяси, ганунвериъилик йуриспредексийасы, милли<br />

ганунларын авропа конвенсийалары вя сазишляриня<br />

мцвафиглийинин тямин олунмасы, тящсил вя мядяниййят<br />

сащяляринин инкишафы истигамятиндя Авропа Шурасы иля<br />

ямякдашлыг имканларындан максимум истифадя етмяк цчцн шяраит<br />

йарадыр. Юлкя щяйатында демократик иътимаи вя сийаси<br />

дяйишикликлярин баш вермяси, гябул олунмуш анайаса вя<br />

ганунларымызда инсан щцгуг вя азадлыгларынын тясбит олунмасы<br />

иля Азярбайъан ващид Авропа мяканына там шякилдя дахил олараг<br />

сосиал, техники, елм вя мядяниййят сащяляриндя бирэя ямякдашлыг<br />

програмлары лайищяляшдирмишдир.<br />

Авропа Шурасы иля Азярбайъанын ямякдашлыьы демократик<br />

институтларын, щюкумят структурларынын вя мящкямя системинин<br />

вя диэяр сащялярин инкишафына йардым едир.<br />

Мцстягил дювятимизин хариъи сийасят курсу чярчивясиндя:<br />

Азярбайъанын щягигятлярини дцнйа иътимаиййятиня<br />

чатдырмаг, Ермянистанын ишьалчылыг сийасятини ифша етмяк,<br />

гачгынларын аьрылы вязиййяти иля бейнялхалг алями таныш<br />

етмяк;<br />

демократик, щцгуги дювлят гуруъулуьу сащясиндя<br />

ислащатлары давам етдирмяк, мцстягиллийи<br />

мющкямляндирмякдян ютрц Авропа дяйярлярини мянимсямяк,<br />

бу бирлийя интеграсийа етмяк;<br />

вятяндаш ъямиййятинин инкишафыны тямин едилмяси<br />

йолунда Азярбайъан вя Авропа Шурасы ямякдашлыьы вя<br />

гаршылыглы ялагяляри инкишаф едир.<br />

Елми рящбяр: дос. А.Я.Ряъябли<br />

Seymur Bagirov<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANIN AVROPA TƏHLÜKƏSİZLİK VƏ<br />

ƏMƏKDAŞLIQ SİSTEMİNƏ İNTEQRASİYASI:

AZƏRBAYCAN-ATƏT ƏLAQƏLƏRİ<br />

Azərbaycan 1992-ci il yanvarın 20-də bu qurumun üzvülüyünə<br />

qəbul edilib və həmin ilin iyul ayının 10-da onun sənədlərini<br />

imzalayıb.Hazırkı dövrdə ATƏT-in Azərbaycan üçün ən əhəmiyyətli və<br />

vacib strukturu 1992-ci ilin martında yaradılmış Minsk<br />

qrupudur.Minsk qrupunun əsas vəzifəsi Ermənistan-Azərbaycan<br />

konfliktini nizama salmaq və Dağlıq Qarabağproblemini dinc<br />

vasitələrlə həll etmək üçün müvafiq sənəd hazırlamaq və xüsusi Minsk<br />

Konfransı çağırmaqla bu konfilikti birdəfəlik aradan<br />

qaldırmaqdır.Qrupun tərkibinə 11 dövlət<br />

–Almaniya,ABŞ,Fransa,İtaliya,İsveç,Çexiya,Türkiyə,Belarus,Rusiya,<br />

Azərbaycan və Ermənistan daxildir.Onun həmsədirlik funkisyası 1994-<br />

cü ilin dekabrından iki dövlətin-Rusiya və Finlandiyanın 1997-ci ildən<br />

isə üç-Rusiya,ABŞ və Fransanın nümayəndəsi tərəfindən həyata<br />

keçirilir.<br />

ATƏT-in 1996-ci ildə keçirilən növbəti Lssabon sammitində də<br />

Ermənistan-Azərbaycan,Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin<br />

nizamlanması məsələsi əsas müzakirə mövzülarından biri<br />

oldu.Beleliklə,ATƏT-in 54 dövlət başçısının iştirak etdiyi Lissabon<br />

zirvə toplantısı ümümdunya və ümumavropa məsələlərinin strateji,<br />

prespektiv inkişafı meyillərini aydınlaşdırmaqla və<br />

müəyyənləşdirməklə bərabər, ilk dəfə olaraq Qafqazda gedən proseslərin,<br />

xüsusən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin<br />

mahiyyəti, ümumi və xüsusi cəhətlərini, həlli yollarının hüquqi-siyasi<br />

çərçivəsini açıqladı.ATƏT-in fəaliyyətində olan sədrinin Ermənistan və<br />

Azərbaycanın ərazi bütövlüyü,Azərbaycanın tərkibində Dağlıq<br />

Qarabağa ən yüksək özünüidareetmə dərəcəsi verən hüquqi<br />

status,Dağlıq Qarabağa və onun bütün əhalisinin təminatlı<br />

təhlükəsizliyi prinsiplərini əhatə edən bəyanatı Lissabon sammitinin<br />

resmi sənədi kimi qəbul edildi.<br />

Elmi rəhbər: H.Əliyev<br />

VIII BÖLMƏ:<br />

AZƏRBAYCANDA VƏ AVROPADA TURİZM: PROBLEMLƏR

VƏ PERSPEKTİVLƏR<br />

(Rəhbər: t.e.n. A.Rüstəmov, b/m.Z.Abbaszadə, tələbə Ş.İsmayılov)<br />

Konfrans zal (2 mərtəbə)<br />

Ağalı Üzeyir<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

TURİZM SİYASƏTİ<br />

Son illər respublikamızda turizm sahəsində dövlət siyasətini<br />

həyata keçirən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən ölkəmizin<br />

mövcud turizm potensialının beynəlxalq aləmdə tanınması, turistlərin<br />

Azərbaycana çoxsaylı səfərlərinin təşkili, turizmin müxtəlif növlərinin<br />

inkişaf etdirilməsi, hüquqi-normativ aktların qəbul edilməsi, turizm<br />

sahəsində orta və kiçik sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, müasir turizm<br />

infrastrukturunun yaradılması sahəsində məqsədyönlü işlər<br />

görülməkdədir. Ötən illər ərzində ölkəmizdə turizm sahəsində çoxsaylı<br />

beynəlxalq tədbirlər keçirilmiş və beynəlxalq marşrutlar işlənmişdir.<br />

Bildiririk ki, hüquqi-normativ aktların qəbul edilməsi çərçivəsində<br />

«Azərbaycan Respublikasında turizmin inkişafına dair 2002-2005-ci<br />

illər üçün» Dövlət Proqramı Azərbaycan Respublikası Prezidenti<br />

tərəfindən təsdiq edilmişdir. Qeyd olunan Proqramın tələblərinə<br />

uyğun olaraq, turizm sahəsində beynəlxalq standartlara cavab verən<br />

mehmanxanalar tikilmiş, ölkəyə bir sıra aparıcı beynəlxalq<br />

investisiya şirkətləri cəlb olunmuş, respublikamıza gələn turistlərin<br />

sayı ildən-ilə artmışdır. Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikası<br />

Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə təsdiq edilən «Azərbaycan<br />

Respublikası regionlarının-sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət<br />

Proqramının (2004-2008-ci illər)» turizm sahəsi üzrə bəndlərinin<br />

tələbləri çərçivəsində sahibkarlığın inkişafı üçün müvafiq kreditlərin<br />

ayrılması, turizm obyektlərinin inşasının dəstəklənməsi, bir sıra<br />

hüquqi sənədlərin hazırlanması sahəsində işlər görülmüşdür. Dövlət<br />

Proqramı ilə yanaşı, Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən<br />

təsdiq edilən Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi<br />

inkişafının sürətləndirilməsinə dair silsilə Sərəncamların turizmə aid<br />

bəndlərinin icrasının təmin olunması məqsədilə, Lənkəran şəhəri,<br />

Tovuz, Gədəbəy, Oğuz, Masallı, Astara rayonlarının turizm inkişaf<br />

planı hazırlanmış və yerli icra hakimiyyəti orqanları ilə razılaşdırılaraq<br />

aidiyyəti üzrə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə təqdim<br />

olunmuşdur.<br />

Bununla yanaşı, Nazirlik tərəfindən elan olunmuş tenderdə qalib<br />

gələn «Caspian Group Consalting» şirkətinin mütxəsəsisləri

tərəfindən ABŞ Ticarət və İnkişaf Agentliyindən ayrılan qranta əsasən<br />

hazırlanan turizmin uzunmüddətli inkişafına dair master planın və<br />

Türkiyədən dəvət olunmuş mütəxəssislərin rəy, təklifləri əsasında<br />

Nazirliyin əməkdaşları tərəfindən turizm sahəsi üzrə kadr hazırlığının<br />

yaxşılaşdırılması, yataq yerlərinin sayının artırılması, turizmin<br />

müxtəlif növlərinin inkişaf etdirilməsi, həmçinin turizmin inkişafının<br />

yeni mərhələsinə təkan verəcək «Azərbaycan Respublikasında<br />

Turizmin İnkişafına dair 2008-2016-cı illər üçün Dövlət Proqramı»<br />

hazırlanmışdır. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin<br />

müvafiq Fərmanının tələbinə uyğun olaraq «Turizm və rekreasiya<br />

zonalarının nümunəvi Əsasnaməsi» tərəfimizdən hazırlanmışdır. Eyni<br />

zamanda bildiririk ki, «Turizm və rekreasiya zonaları»nın ilkin<br />

mərhələdə müəyyən edilməsi məqsədilə 2004-cü ilin fevral ayında<br />

Nazirliyin əməkdaşları bölgələrə ezam olunmuş və rayon icra<br />

hakimiyyətinin nümayəndələri ilə birgə fəaliyyət göstərmişlər.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ЭКОТУРИЗМА В<br />

АЗЕРБАЙДДЖАНЕ<br />

Гулиева Севда<br />

В Азербайджане разработан специальный проект по развитию<br />

экотуризма. Экперты считают, что это привлечет любителей отдыха<br />

на лоне природы в палатках и с гитарой у костра. Новый<br />

проект охватывает два национальных заповедника Азербайджана<br />

– Загатальский и Турианчайский, а также Ширванский<br />

национальный парк. Эти территории являются одними из наиболее<br />

привлекательных для местных и иностранных туристов. Именно<br />

здесь, по мнению специалистов, развитие экотуризма может<br />

принести в государственную казну солидные дивиденды.<br />

Некоторые экологи считают, что массовый наплыв туристов в эти<br />

районы может нанести природе непоправимый ущерб. При этом<br />

большинство экспертов убеждены, что при правильной организации<br />

экотуризма негативных его факторов можно избежать. Природные<br />

комплексы должны быть открыты для людей. Причём не только

для отдыха, но и в познавательных целях. Национальные парки<br />

и другие охраняемые территории служат и для изучения<br />

уникальных экосистем. Поэтому развитию экотуризма в стране<br />

придается особое значение. Данный проект предоставит все<br />

возможности для экономического развития населения,<br />

проживающего в непосредственной близости от заповедника.<br />

Работа по реализации проекта уже началась - организованы<br />

специальные курсы будущих гидов из числа местных жителей,<br />

разработаны экотуристические маршруты. Преимущественно на<br />

территории страны расположены горы. В последнее время в<br />

Азербайджане стал активно развиваться экологический туризм,<br />

что привлекает в страну отдыхающих с разных стран.<br />

Экологические туры в Азербайджан предполагают осуществление<br />

альпинистских маршрутов в горах, треккинг, ознакомление с<br />

природными заповедниками, катание на горных лыжах в районе<br />

заповедника Пиркули, дайвинг, на водных лыжах, отдых, отдых<br />

на песчаных пляжах Каспийского моря. Кто предпочитает<br />

экологический туризм, оценит по достоинству одно из<br />

красивейших озер Азербайджана - Гёй-гёль. Во время<br />

катастрофической силы землетрясения образовалась, эпицентр<br />

которого был в горах Малого Кавказа, огромные обломки<br />

Кяпяза (трехсоттысячная вершина в полусотне километров от<br />

Гянджи) завалили ущелье, где протекала река Асху. Так озеро Гёйгёль-<br />

голубое озеро.<br />

Его рождение впоследствии воспел в своих трудах Низами. Он<br />

бывал на Гёй-гёле и не мог не вдохновиться поэтической красотой<br />

этих мест. Горы, поросшие могучими лесами, как ладонями,<br />

охватили хрусально-голубую чашу Гёй-гёль. Если карабкаться по<br />

живописным нагромождениям скал, обходя угол голубого озера,<br />

вытянувшегося вглубь на несколько киломеров, можно выбраться на<br />

подъем с чистым буковым лесом и зарослями калины, бересклета и<br />

шиповника.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Аббасова З.А.<br />

Babayev Mirbaba<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong>

BEYNƏLXALQ NƏQLiYYAT DƏHLiZLƏRi VƏ<br />

AZƏRBAYCANDA TURiZMiN iNKiŞAFI<br />

Son dövrlər Azərbaycan Respublikasında iri regional<br />

layihələr həyata keçirilməkdədir. Həyata keçirilən layihələrin layihələrin<br />

nəticəsi olaraq əlverişli strateji-coğrafi mövqeyə malik ölkəmiz Avropa<br />

və Asiya arasında tranzit ölkəyə çevrilmişdir. Digər tərəfdən aydındır<br />

ki, hər bir ölkənin nəqliyyat sisteminin vəziyyəti, coğrafi mövqeyi və<br />

tranzit imkanları onun dünyaya inteqrasiyasında və iqtisadi<br />

inkişafında mühüm rol oynayır. Bu baxımdan, reallaşmaqla olan<br />

Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri, eləcədə də ölkəmizin<br />

əlverişli coğrafi mövqeyi onu Avropa və Asiya dövlətləri arasında<br />

obyektiv olaraq iqtisadi və geosiyasi körpü rolunu oynamağa vadar<br />

edir və respublikamızın beynəlxalq tranzitdə yaxından iştirakına<br />

şərait yaradır.<br />

Müasir dövrdə dünyada gedən qloballaşma prosesi turizmi<br />

milli iqtisadiyyatına vacib və perspektiv sektorlarının birinə<br />

çevirmişdir. Artıq əksər dünya dövlətləri turizm sektorunun<br />

potensialından istifadə edərək əhalinin məşğulluq, həyat səviyyəsinin<br />

yaxşılaşdırılması kimi makroiqtisadi problemlərlə yanaşı, onunla<br />

birbaşa əlaqədar olan sahələrin, o cümlədən, xidmət, kənd təsərrüfatı,<br />

nəqliyyat və digər infrastruktur sahələrinin də inkişafına da nail<br />

olmaqdadırlar. Turizmin inkişaf etdirilməsi həm də mədəniyyət, idman ,<br />

səhiyyə və digər sosial sahələrin rentabelliyinin artırılmasına geniş<br />

imkanlar yaradır. Bu baxımdan, turizmin inkişaf etdirilməsi əksər<br />

dövlətlərdə sosial-iqtisadi, qanunvericilik, təhlükəsizlik və s. sahələrdə<br />

dövlət siyasətinin prioritet istiqamətinə çevrilmişdir.<br />

Azərbaycan Respublikasında da turizm sektorunun inkişaf<br />

etdirilməsi, turizm xidmətlərinin beynəlxalq səviyyəyə çatdırılması, bu<br />

potensialdan tam və səmərəli istifadə edilməsi daim dövlətin iqtisadi<br />

siyasətinin aparıcı istiqamətlərindən olmuşdur. Məhz bu səbəbdən də<br />

turizm bazarının hüquqi əsaslarının bərqərar edilməsinə yönəldilmiş<br />

dövlət siyasətinin prinsiplərinin, turizm fəaliyyətinin əsaslarını müəyyən<br />

edən “Turizm Haqqında” Qanun, həmçinin turizmin inkişafı və turizm<br />

potensialından səmərəli istifadə etmək məqsədi ilə 2011-ci ildə<br />

“Azərbaycan Respublikasında 2011-2015-ci illərdə turizmin<br />

inkişafına dair Dövlət Proqramı” qəbul edilmişdir. 2011-ci il<br />

Azərbaycanda “ Turizm İli” elan edilmişdir ki, buda turizmin

inkişafına təkan verməkdədir. Azərbaycanın turizm potensialından<br />

səmərəli istifadə olunması üçün bu sektorun rəqabət qabiliyyətinin<br />

artırılması, turizm xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, ölkənin<br />

turizmin inkişafı üçün əlverişli olan ərazilərinin dislokasiyasının<br />

hazırlanması və hər bir zona üçün hansı turizm xidmətlərinin daha<br />

səmərəli olduğu aydınlaşdırılmalıdır.<br />

`<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

AZƏRBAYCANIN TURİZM SİYASƏTİ<br />

Babayeva Elmira<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Azərbaycanin turizm profilli ölkəyə çevrilməsi və dünya<br />

arenasında öz sözünü deməsi üçün böyük potensialı vardır. Zəngin<br />

təbii sərvətləri, qədim tarixi və memarlıq abidələri, özünəməxsus<br />

mentaliteti, əlverişli ictimai coğrafi mövqeyi, Xəzərin sahil zonaları<br />

turizimin inkişafında xususi əhəmiyyət kəsb edir. Bu halda bizi belə bir<br />

sual düşündürə bilər: bu qədər təbii sərvətləri olan ölkəni inkişaf etmiş<br />

turist ölkəsinə çevirmək üçün nə çatmır?<br />

İlk öncə, Azərbaycanın bu sahədə düzgün siyasəti, strategiyasi<br />

olmalıdır. Məlumdur ki, turizm milli maraqların və iqtisadi inkişafın<br />

əsas istiqamətlərindən biridir. Hər bir Azərbaycan vətəndaşı bu gün tam<br />

əmin olmalıdır ki, turizm insanın sosial-iqtisadi problemlərini həll<br />

etməyə qadirdir. Turizm həmçinin cəmiyyətdə gedən polyarizasiyaqütbləşmə<br />

və təbəqələşmə prossesinin də qarşısını alır. Bu sahə milli<br />

gəlirin əhali arasında bərabər bölünməsinə də müəyyən şərait yaradır.<br />

Aydın məsələdir ki, turizm iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqədədir. İlk<br />

növbədə turizmin infrastrukturu formalaşmalıdır. Bu, iqtisadiyyatın<br />

başqa sahələrinin də inkişaf etməsi üçün zəmin yaradır. Dövlətin<br />

turizmin idarə edilməsində götürdüyü istiqamət turizmin bazar<br />

münasibətləri şəraitində özü-özünü maliyyələşdirilməsi üçün imkan<br />

yaradır. Bunu reallaşdırmaq üçün dövlət özünü müxtəlif dövlət və<br />

yerli icra hakimiyyəti orqanlarının turizmin işinə qarışmadan<br />

turoperatorların – turist məhsulunu hazirlayanların sayının<br />

artmasına şərait yaradır. Turoperator və turagentliklərin hüquqları<br />

qanunla qorunur. Azərbaycan höküməti ölkədə turizmi inkşaf<br />

etdirmək üçün xüsusi layihələr işləyib hazırlayır. Təbii ki, mütəşəkkil və

düzgün turizm siyasətinin formalaşması və bunun uğurlu surətdə<br />

həyata keçirilməsi heç də asan məsələ deyil. Çünki bu məsələdə, ölkənin<br />

yalniz turizm resurslarının və potensial imkanlarının olması hər şeyi<br />

həll etmir. Kifayət qədər turizm resurslarına malik olan ölkəmizin<br />

beynəlxalq aləmdə turizm regionu kimi tanınması üçün isə turizm<br />

sahəsində dövlət siyasəti beynəlxalq standartlara uyğunlaşmalıdır. Bu<br />

sektorun inkişafı üçün siyasi, iqtisadi və sosial-mədəni imkanların<br />

yalnız son illərdə yarandığını nəzərə alsaq, gələcəkdə Azərbaycanda<br />

turizmin perspektivlərinə nikbin baxmaq olar.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Мехтиев Фахри<br />

Бакинский славянский университет<br />

МЕЖДУНАРОДНЫЙ ТУРИЗМ: СОСТОЯНИЕ И<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ<br />

Туризм занимает значительное место в международных<br />

отноше-ниях. Около 500 млн. человек ежегодно посещают<br />

зарубежные страны в туристических целях. Международный туризм<br />

является не только популярным видом отдыха, но и активно<br />

развивающейся сферой мировой экономики.<br />

Однако информация о развитии международного туризма не<br />

яв-ляется абсолютно точной, поскольку достаточно сложно<br />

измерить туристические потоки. Из-за отсутствия единого способа<br />

их учета значительно осложняется сопоставление статистических<br />

данных меж-ду странами.<br />

Кроме того, понятие «туризм» имеет несколько расплывчатый<br />

ха-рактер. Во-первых, туризмом считается временное перемещение<br />

людей из мест, где они обычно проживают и работают, в другие<br />

места. Под "временным перемещением" условно понимается период<br />

до одного года. Во-вторых, согласно международной статистике к<br />

ино-странным туристам относятся лица, посещающие другую<br />

страну (как минимум с одним ночлегом) с любой целью, кроме<br />

профессиональ-ной деятельности, оплачиваемой в этой стране.<br />

Туристы являются потребителями основных, дополнительных<br />

и сопутствующих услуг.<br />

Основные туристические услуги регламентируются

договором на туристское обслуживание и путевкой. К таким<br />

услугам, относятся: размещение; питание; транспортные услуги,<br />

включая трансферт; экскурсионные услуги.<br />

Дополнительные услуги имеют весьма широкий спектр и<br />

занима-ют при развитой инфраструктуре туризма до 50% от общего<br />

объема дохода. К ним относятся: дополнительные экскурсии, не<br />

вошедшие в перечень основных услуг; физкультурнооздоровительные<br />

услуги; медицинские услуги; культурнозрелищные<br />

и игровые мероприятия и др.<br />

К сопутствующим услугам относятся: обеспечение<br />

сувенирами, туристской символикой; торговое, валютно-кредитное,<br />

информационное и прочее обслуживание; услуги специальных<br />

видов связи, предоставление индивидуальных сейфов и др.<br />

Между дополнительными и сопутствующими услугами не<br />

сущест-вует четкой границы. В высокоразрядных отелях число<br />

дополнитель-ных и сопутствующих услуг достигает 500.<br />

Научный руководитель: проф. Салманов А.<br />

TÜRKİYƏDƏ BOTANİKA TURİZMİ<br />

Həsənzadə Nuranə<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Botanika turizmi-fərqli bitki növləri və coğrafi xüsusiyyətləri<br />

araşdırmaq məqsədilə meydana gəlmiş bir turizm<br />

növüdür.Topoqrafiya və iqlim çox dəyişdiyindən bitkilərdə çox<br />

dəyişmişdir.Dəyişik iqlim şəraitinin yaşandığı Türkiyədə bir çox<br />

müxtəlif bitki növləri vardır.Burada bitki növlərinin çox olması<br />

botanika turizmi üçün olduqca əlverişli şərait yaratmışdı.Avropada<br />

Türkiyənin bu turizm sahəsi ilə maraqlanan çox sayda insan<br />

vardır.Təkcə Avropada deyil,dünyanın bir çox yerlərində botanika ilə<br />

maraqlanan turistlər üçün olduqca cazibədar bir ölkədir.Burada təxminən<br />

11500-dən artıq təbii bitki növü var və bununda təxminən üçdə birinin<br />

yalnız Türkiyəyə xas olması səbəbiylə təbii bitki örtüyü mərkəzli<br />

turizm fəaliyyəti üçün xüsusi bir potensiala malikdir.Türkiyənin bitki<br />

zənginliyinə sahib olmasının ən əhəmiyyətli səbəblərindən biri də<br />

buzlaşma dövründə Anadolunun bitkilər üçün sığınacaq

olmasıdır.Bütün Avropada mövcud olan bitkilərin sayı cəmi 12000<br />

növ olduğu halda,Türkiyədə 9000 növ mövcuddur.Türkiyə bitki<br />

müxtəlifliyi baxımından Avropadan üstündür.Türkiyənin hər<br />

bölgəsinin özünə xas bitki növləri vardır.Türkiyədə ən çox endemik<br />

bitkiyə sahib 3 ərazi vardır ki,bunlarda 578 bitki növü ilə<br />

Antaliya,ikinci 478 bitki növü ilə Konya və üçüncüsü 366 bitki növü ilə<br />

Içeldir.Ümumiyyətlə, Antalya bölgəsi tək Ispaniya və Yunanıstan kimi<br />

ölkələrdən bitki müxtəlifliyi baxımından daha zəngindir.Içeldə bu<br />

baxımdan Avropa ölkələrindən daha zəngin olduğu asan təxmin edilə<br />

bilər.Antaliya və Içeli birlikdə düşünsək,bu iki ərazinin bitki<br />

potensialıyla Avropa ölkələri qarşısında rəqibsiz olacaqları asan<br />

görülür.Bu cür zənginliklərə ev sahibliyi edən Türkiyədə botanika<br />

turizmi xarici ölkələrdən gələn botanikaçilar tərəfindən olduqca rəğbət<br />

görməkdədir.Fikrimcə,hər mövsümdə təbiətdə müxtəlif çiçəklər<br />

görmək, tanımaq, onlarla ünsiyyətə keçmək,daha əhəmiyyətlisi də<br />

şəklini çəkib,sərgiləmək,həm türkiyənin təqdimat və iqtisadiyyatina bir<br />

qatqı,həm də gənc nəsillərə bir iş imkanıdır.Türkiyənin sahib olduğu<br />

bu xüsusiyyəti botanika turizmi baxımından əhəmiyyətli turizm<br />

potensialı sərgiləməkdədir<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

AVROPANIN KƏND TURİZMİ<br />

Heydərov Cavad<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Avropada geniş yayılmış turizm növü kənd turizmi ötən əsrin<br />

60-cı illerindən sonra intensiv inkişaf etməyə başlayıb.İlk olaraq<br />

turizm firmaları yeni xidmət kimi kənd evlərində və ya kənd ərazisində<br />

kiçik otellərdə istirahət təklif etməyə başladılar.<br />

Tədricən bu xidmət turizmdə geniş infrastrukturlu sahəyə<br />

çevrildi.Hazırda Avropada ildə 40 milyonadək insan istirahət edir.Kənd<br />

turizmi Avropanın bütün ölkələrində mövcuddur.Lakin turizmin bu<br />

növünün inkişaf səviyyəsi hər ölkədə müxtəlifdir.Şərqi Avropa<br />

ölkələrində kənd turizmi Qərbi Avropa ölkələrinə nisbətən az inkişaf<br />

edib.<br />

Kənd turizminin əsası Fransa, B.Britaniya və Almaniyada<br />

qoyu-lub.Fransanın şərq rayonlarında dağ relyefinin olması,habelə

ir neçə ölkə ilə (İsveçrə, Almaniya, İtaliya, Belçika və Lüksemburq)<br />

həmsərhəd olması turistləri buraya cəlb edir. Ölkənin cənubunda da<br />

çimərlik ərazilərinin, şərabçılıq rayonlarının yerləşməsi bu bölgədə<br />

kənd turizmini inkişaf etdirir. Fransanın qərb rayonlarında kənd<br />

turizminin az inkişaf etməsinə səbəb iqlimin yagışlı ve küləkli<br />

olmasıdır.Hazırda 35 min fransız fermeri turistləri qəbul etməyə<br />

hazırdır.<br />

Almaniyada da kənd turizminin inkişaf səviyyəsi eyni deyil.Cənub<br />

və qərb rayonlarında kənd turizmi daha çox inkişaf edib.Buna səbəb<br />

bu regionların iqtisadi cəhətdən güclü inkişaf etməsi və zənginliyi ilə<br />

fərqlən-məsidir.B.Britaniyada isə kənd turizmi əsasən ölkənin cənub<br />

regionunda inkişaf edib.Buna səbəb qədim tarixi abidələrlə zəngin bu<br />

ərazilərdə yerləşən iri şəhərlərin əhalisinin kənd yerlərində istirahətə<br />

üstünlük verməsidir.Hazırda regional siyasətin bir hissəsi kimi<br />

Şotlandiya və Şimali İrlandiyaya turistlərin cəlb edilməsi üçün tədbirlər<br />

həyata keçirilir.Belçika,Niderland,Lüksemburq ölkələrində kənd turizmi<br />

yüksək inkişaf edib.Avstriya və İsveçrədə kənd turizminin inkişaf<br />

səviyyəsi Almaniyadakı kimidir.<br />

Şimali Avropanın kənd turizmi bazarında Danimarka xüsusi<br />

yer tutur.Danimarkanın kənd təsərufatı öz effektivliyi ilə Avropa<br />

bazarında yüksək qiymətləndirilir.Kənd turizmi İsveçin və Norveçin<br />

yalnız cənub regionlarında inkişaf edib. Şimal regionlarında bu<br />

turizm növünə ehtiyacın az olması həmin ərazilərin sərt iqlimə malik<br />

olması ilə baglıdır.<br />

Cənubi Avropa ölkələri<br />

kənd turizmi bazarı üzrə güclü region sayılır.Bu dövlətlərin bütün<br />

ərazilərində kənd turizmi inkişaf edib.Bu ölkələrdə inkişaf müxtəlifliyi<br />

var.Kənd turizminin inkişaf etmiş əraziləri bu ərazilə-ridir.İspaniyanın<br />

cənubu,İtaliyanın bütün ərazisi,Yunanıstanın cənubu və adaları.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

İsayeva Ayten<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏBAYCANDA TURİZM SƏNAYESİNİN İNKİŞAFI<br />

Müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan Respublikasının qarşısında<br />

duran strateji məqsəd ölkənin bazar iqtisadiyyatına keçməsilə bağlı<br />

qarşıya çıxan bir sıra sosial-iqtisadi problemlərin həllində onun

mütərəqqi formalarından səmərəli istifadə yollarını müəyyən etməkdir.<br />

Turizm haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu Azərbaycan<br />

Respublikasında turizm bazarının hüquqi əsaslarının bərqərar<br />

edilməsinə yönəldilmiş dövlət siyasətinin prinsiplərini,turizm<br />

fəaliyyətinin əsaslarını müəyyən edir. Bu qanun turizm sahəsində<br />

meydana çıxan münasibətləri tənzimləyir,sosial-iqtisadi inkişafı təmin<br />

edən vasitələrdən biri kimi turizm ehtiyyatlarından səmərəli istifadə<br />

olunması qaydasını müəyyənləşdirir.<br />

Turizm və sosial-mədəni servis xidməti fəaliyyət növü kimi<br />

əhalinin asudə vaxtının səmərəli istifadə edilməsinə,ekskursiya,səyahət<br />

və turist marşrutlarının təşkilinə,həmçinin turistlərin başqa xidmət<br />

növlərindən istifadəsinin gücləndirilməsinə təkan verir.Turizm xidmətləri<br />

bilavasitə turist təşkilatlarının fəaliyyətinin nəticəsidir.Turizmdə əmək<br />

məhsuldarlığının artım sürəti üçün xidmətin səviyyəsinin<br />

yüksəldilməsi,turizm və sosial-mədəni servis xidmətlərinin təşkilinin<br />

yenidən qurulması zəruridir.<br />

Ölkəmizin dünyada turizm ölkəsi kimi tanınması üçün geniş<br />

imkanlar mövcuddur.2002-ci il sentyabrın 18-də Bakı şəhərində Bakı<br />

-Tblisi -Ceyhan Əsas İxrac boru kəmərinin tikintisinin təməli qoyuldu<br />

və bu layihə uğurla başa çatdırıldı.Bu layihənin davamlı olaraq<br />

Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi proqramı çərçivəsində Bakı<br />

şəhərində tarixi ipək yolunun bərpası üzrə beynəlxalq konfrans<br />

keçirildi.Burada Avrasiya nəqliyyat dəhlizi üzərində yerləşən Ölkələrin<br />

inkişafı, onların təbii ehtiyyatlarının mənimsənilməsi,ticarətin,turizmin<br />

və iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün etibarlı zəmin<br />

yaradan saziş imzalandı.2007-ci il 7 fevral tarixində Azərbaycan<br />

dunya nəqliyyat-kommunikasiya sisteminə mühüm töhfə kimi<br />

qiymətləndiriləcək uğura imza atdı:<br />

Möhtərəm Prezident İlham Əliyev cənablarının səyi nəticəsində<br />

Tiflis şəhərində Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə hökümət rəhbərləri<br />

arasında Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsinin həyata keçirilməsilə<br />

bağlı əldə olunmuş razılaşma bütövlükdə Cənubi Qafqaz və orta<br />

Asiya regionlarının uzunmüddətli inkişaf strategiyasının<br />

müəyyənləşdirilməsi baxımından vacib əhəmiyyət kəsb edir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

İsmayılov Şamil

Azərbaycan Turizm İnstitutu<br />

AZƏRBAYCANIN TURİZM SİYASƏTİ<br />

Tarixə nəzər saldıqda Azərbaycanın Avropa-Asiya ticarət və<br />

nəqliyyat yolunda tranzit ölkə kimi çıxış etdiyinin şahidi oluruq.<br />

Qədim zamanlardan Vətənimizin zəngin mədəniyyəti və əsrarəngiz<br />

təbiəti, flora və faunası diqqət çəkmişdir.<br />

Qeyd edilənlər Azərbaycan Respublikasının böyük turizm<br />

potensialına malik olduğunu sübut edir. Bu sahədə yüz ildən çox<br />

təcrübə vardır. Qeyri-neft sektorunda turizmin iqtisadiyyata təsirini<br />

düşünən ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi sayəsində<br />

hələ Sovet dövründə İttifaq miqyaslı ikinci kurort zonası Xəzərin qərb<br />

sahillərinə salınmışdır. Ölkəmizdə ilk dəfə uzunmüddətli turizm planı<br />

dahi şəxsiyyət H. Əliyevin təşəbbüsü ilə 1983-cü ildə qəbul<br />

olunmuşdur. Bu uğurlu və düşünülmüş siyasətin davamı kimi<br />

prezident İlham Əliyev 30 yanvar 2006 tarixli fərmanı ilə Mədəniyyət<br />

və Turizm Nazirliyinin yaradılmasına qərar vermiş, ”Azərbaycan<br />

Respublikasında 2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət<br />

Proqramı” haqqında sərəncam imzalamış və dərin məntiqli ideya əsas<br />

götürülərək 2011-ci il “Turizm ili” elan olunmuşdur.<br />

Turizmə dövlətin xüsusi qayğısı və diqqəti nəticəsində qeyri-neft<br />

sektoru inkişaf etdirilir və ölkədə məşğullun artırılmasına, vətənimizin<br />

dünyada daha da tanıdılmasına nail olunur.<br />

Son 5 il ərzində Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə<br />

Moldova Respublikası, Belorus Respublikası, Qətər Dövləti,<br />

Yunanıstan Respublikası, Qazaxıstan Respublikası, İordaniya<br />

Haşimiyyə Krallığı, Fransa Respublikası, Tacikistan Respublikası,<br />

Misir Ərəb Respublikası və Litva Respublikası arasında turizm<br />

sahəsində əməkdaşlıq haqqında Sazişlər bağlanmışdır. Hazırda 26<br />

ölkə ilə əməkdaşlıq barədə layihələr hazırlanır.<br />

Ölkə başçısının turizm sahəsində gördüyü vacib tədbirlərdən<br />

biri də 2006-ci il 25 avqust tarixli 925 saylı fərmanıdır. Azərbaycan<br />

Respubliksı Nazirlər Kabinetinin 2006-cı il 13 fevral tarixli 45 saylı<br />

qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin<br />

nəzdində Azərbaycanın Turizm İnstitutu yaradılmışdır.Azərbaycan<br />

Turizm İnstitutunun yaradılmasında əsas məqsəd turizm sahəsini<br />

ixtisaslı kadrlarla təmin etməkdir. Beləliklə də ATİ turizm sahəsinin<br />

inkişafı üçün lazım olan əsas istiqamətlərdə, yəni Menecment,

Marketinq, Bələdçi-tərcüməçi, sosial sahədə xidmətlər və s.<br />

istiqamətlərdə kadr hazırlığına başlamışdır. ATİ beynəlxalq turizm<br />

şirkətləri, yerli turizm mərkəzləri və tur şirkətlərlə mütəmadi əlaqələr<br />

saxlayır. Buna misal olaraq:<br />

Ümumdünya Turizm Təşkilatının baş katibi Taleb Rifai 2011-<br />

ci il 16 noyabr tarixində ATİ-də olmuş və Turizm İnstitutunun “Fəxri<br />

doktor”u adı qonağa təqdim edilmişdir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Fərmayılov A.<br />

Mehdi Kamil<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

TURİZM SAHƏSİNDƏ SİYASƏTİN MÜXTƏLİF VARİANTLARI<br />

Azərbaycan Respublikasında turizmin inkişafı sahəsində<br />

mövcud problemləriaradan qaldırmaq üçün bu sahədə inkişaf<br />

etmiş ölkələrin əldə etdiyi müsbət təcrübənin və turizm sahəsində<br />

yeridilən siyasətin müxtəlif variantlarının öyrənməsi olduqca vacibdir.<br />

Azərbaycanın spesifik xüsusiyyətlərinə və inkişaf istiqamətlərinə<br />

uyğun gələn beynəlxalq təcrübənin tətbiqi mövcud<br />

problemlərin aradan qaldırılmasına yaxından kömək göstərə bilər.<br />

Beynəlxalq təcrübə sübut edir ki, Azərbaycanda da dövlət<br />

vətəndaşlara social turizmin xidmətlərindən istifadə etmək üçün<br />

ezamiyyət çekləri verə bilər ki, bu çeklərdən istifadəçilər turməhsulun<br />

istehlakında istifadə edə bilərlər. Belə çekləri Fransada<br />

Fransa Milli Assosiasiyası, İsveçdə İsveç Səyahət Kassası<br />

vətəndaşlara verir. Azərbaycanda turizm sənayesinin qanunvericilik<br />

bazası təkmilləşdirilməsinə, bu zaman qabaqcıl turizm ölkələrinin, o<br />

cümlədən qardaş Türkiyənin təcrübəsindən faydalanmağa ciddi<br />

ehtiyac var. “Turizm haqqında” Azərbaycan Respublikası<br />

Qanununa “çətin vəziyyətə düşmüş turistə hüquqi və təşkilatı<br />

yardım almaq imkanının yaradılması” və “turizm xidmətlərinin<br />

keyfiyyətinin və təhlükəsizliyin yüksəldilməsi” maddələri əlavə<br />

edilməli, “turizm agentlikləri birliyi” haqqında qanun qəbul edilməli,<br />

ekoturizm fəaliyyətini tənzimləyən normativ sənədlər, dağ-xizək<br />

turizminin, otel biznesinin dəstəyinə yönəldilmiş qanunvericilik<br />

bazası və hüquqi aktlar hazırlanmalıdır. Daxili turizmin

inkişafının dövlət strategiyası, turizmin inkişafı üçün<br />

məqsədyönlü büdcə fondu yaradılmalı, turizm məqsədi ilə istifadə<br />

edilən təbii və mədəni resursların qorunması, maliyyənin cəlb<br />

edilməsi üçün tədbirlər görülməlidir. Bundan başqa turistlərin ölkə<br />

ərazisində maneəsiz hərəkəti təmin edilməlidir. Dünya çempionatları,<br />

idman yarışları, konfranslar, simpoziumlar həmçinin gələn il<br />

“Eurovision” musiqi yarişmasının Bakıda keçirilmasi ilə əlaqədar<br />

gələcəkdə Bakıya gələn qonaqların da çoxalması gözlənilir. Buna<br />

görə də Bakı liman şəhəri olduğu üçün flot tipli mehmanxanaların<br />

inşasına ehtiyac var. Dünyanın dəniz və okean ətrafında yerləşən<br />

limanlarda bu tipli mehmanxanalar fəaliyyət göstərir. Bundan başqa<br />

paytaxtda gündən-günə daha çox konqres və simpoziumlar<br />

keçirildiyinə görə, konqres otelin tikilməsi də məqsədəuyğundur.<br />

Konqres otellər 1000-1200 nəfəri qəbul edə bildiyinə və nəzərdə<br />

tutulan tədbirlər otelin özündə təşkil olunduğuna görə nəqliyyat<br />

problemi kimi bəzi problemlər aradan qalxır.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Mirzəzadə Tural<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

ŞİMAL TURİZM İSTİQAMƏTİ<br />

Şimal turizm istiqaməti - Bu istiqamətə 2 turizm bölgəsi daxildir:<br />

Bakı - Abşeron turizm bölgəsi və Quba-Xaçmaz turizm bölgəsi .<br />

Bakı-Abşeron turizm bölgəsi Azərbaycan Respublikasının<br />

şərqində, Xəzər dənizi sahilində yerləşir və əlverişli coğrafi mövqeyə<br />

malikdir. Bölgə dərketmə, müalicə-sağlamlıq, idman, işgüzar turizm<br />

növləri üzrə ixtisaslaşmışdır. Xəzərin Bilgəh, Nardaran, Pirşağı,<br />

Buzovna, Zuğulba, Novxanı sahillərindəki qumlu çimərliklər turizmin<br />

inkişafı baxımından əlverişlidir. Balneoloji iqlimə malik bölgədə<br />

"Gənclik", Beynəlxalq Turizm Məkəzi, "Neptun" turist bazası və<br />

Bilgəh, Mərdəkan, Buzovna sanatoriya-kurort mərkəzləri fəaliyyət<br />

göstərir. Bakıda İçərişəhərin tarixi-memarlıq abidələrindən olan Buxara<br />

və Multani karvansaralarından müasir dövrdə turist obyektləri kimi<br />

istifadə olunur. Bakı Əyləncə Mərkəzi, "Akva-park", "Lunapark", "Lido"<br />

istirahət və əyləncə mərkəzlərində turistlərə yüksək xidmət göstərilir.<br />

Dərketmə turizminin mərkəzi olan Bakıda gəlmə və getmə turizmi<br />

inkişaf etdirilir. Bakı şəhərində 5462 yerlik 40 TYO fəaliyyət göstərir.

Bakıda İçərişəhər kompleksi (Şirvanşahlar sarayı, Qız qalası, qədim<br />

məscidlər, karvansara və b.), Bibi-Heybət məscidi, "Atəşgah" məbədi,<br />

Xəzəryanı müdafiə qurğuları, qalalar, karvansaralar və ovdanlar<br />

kompleksi (Mərdəkan qalası və qüllələri, Nardaran və Ramana<br />

qalaları) və b. maraqlı tarixi abidələrdir. Şəhərdən 70 km cənubda<br />

Qobustan Dövlət Tarix-Bədii Qoruğu, Altıağac Milli Parkı, Abşeron<br />

Milli Parkı, "Cənnət bağı" istirahət zonası (Xızı) yerləşir. Bakının<br />

cənub-qərbində "Şıx" kurort kompleksi fəaliyyət göstərir. Turistlər<br />

Bakıdan 4 istiqamətdə: respublikanın qərb, şimal-qərb, şimal və<br />

cənub bölgələrinə səyahətə çıxırlar. Bundan başqa Bakı-Abşeron<br />

turizm bölgəsində müasir Olimpiya və digər idman kompleksləri idman<br />

turizminin inkişafına imkan yaradır.<br />

Quba-Xaçmaz turizm bölgəsi Azərbaycanın şimal-şərqində,<br />

Bakı-Xaçmaz turist marşrutunun üstündədir. Turizmin<br />

ixtisaslaşması istirahət-əyləncə, dərketmə və idman istiqamətindədir.<br />

Landşaftın rəngarəngliyi, iqlimin saflığı, mineral suları və qumlu dəniz<br />

sahilləri bölgənin səciyyəvi xüsusiyyətidir. Böyük Qafqazın yüksək<br />

dağlarından Bazardüzü, Şahdağ, Tufandağ və b. bu bölgədədir.<br />

Bölgənin Bakıya yaxın olması, aqroiqlim şəraiti turizmin inkişafına<br />

geniş imkanlar açır.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Musayeva Nərmin<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

İTALİYANIN İQTİSADİYYATINDA BEYNƏLXALQ<br />

TURİZMİN ROLU<br />

İtaliya dünyanın əsas turizm regionlarından biridir. Buna ölkənin<br />

coğrafi vəziyyəti və təbii şəraiti imkan yaradır. Qərbdə Fransa,<br />

İspaniya, şərqdə Yunanıstan və Yuqoslaviya ilə əhatələnən, eyni<br />

zamanda Avstriya və İsveçrə ilə qonşu olan İtaliya əsas beynəlxalq<br />

turizm axınının mərkəzində yerləşir. Bundan əlavə, çoxlu sayda tarixi<br />

– memarlıq və mədəniyyət abidələri, dəniz sahilləri, əlverişli təbii iqlim<br />

şəraiti olan bir ölkədir. Bu amillər dünya və region ölkələrinin saysız<br />

turistlərinin buraya cəlb edilməsinə səbəb olur.<br />

Rivyera İtaliyanın turizm məkanlarından biridir. Onun əsas mərkəzi<br />

olan San-Rema Fransa ilə bir neçə kilometr sərhəddə yerləşir. Burada<br />

istirahət və əyləncə üçün çoxlu sayda yerlər var. Alassio Aralıq dənizi

oyunca qumlu çimərlikləri ilə insanları cəlb edir. Daha məşhur səfər<br />

edilən yerlər Venesiya, Roma, Komo, Kapri, Neapol, Kortina, Trento,<br />

Sorrento, Toarmina və s. Burada qış turizminə böyük diqqət verilir. Bu<br />

ölkədə turizm intensiv olaraq, II Dünya müharibəsindən sonra inkişaf<br />

etməyə başladı, turistlərə xidmət iqtisadiyyatın aparıcı sahəsinə<br />

çevrildi.<br />

İtaliya iqtisadiyyatında turizm əsas yerlərdən birini tutur. Bəzi<br />

əyalətlərdə, cənubun dağlıq yerlərində turizm və onunla əlaqəli olan<br />

qədim sənətlərin dirçəldilməsi bir-birini tamamlayır, bəzən yerli sakinlər<br />

üçün gəlirlərinin ənənəvi mənbəyi kimi kənd təsərrüfatını əvəz edir.<br />

Turizm ölkəyə xarici valyutanın daxil olmasında əsas mənbələrdən<br />

biridir. Turizm, həmçinin ölkə büdcəsinin gəlir gətirən sahəsidir.<br />

Müharibədən sonrakı dövrlərdə İtaliyanın ticarət balansı böyük mənfi<br />

saldoya enəndə beynəlxalq turizm üzrə onun balansının aktivləri<br />

əhəmiyyətli şəkildə xarici ticarət defisitini ödəməyə kömək etdi. Son<br />

illərdə beynəlxalq turizm üzrə müsbət saldo xarici ticarət balansının<br />

aktivi ilə birgə ticarətin digər sahələri üzrə mənfi saldonu ödəyir. 1998-ci<br />

ilin statistik məlumatlarında İtaliya iqtisadiyyatında turizmin rolunun<br />

artması tendensiyaları təsdiq olunur. Turizm fəal şəkildə iqtisadiyyat<br />

fəaliyyətinin digər halqası kimi çıxış edərək digər sahələri öz orbitinə<br />

cəlb edir. Turizm - dinamik artımı qeyd edilən, investisiya<br />

qoyuluşlarının cəlbedilməsini artıran ölkə iqtisadiyyatının yeganə<br />

sahəsidir.<br />

Elmi rəhbər: b/müəl. Talıblı S.<br />

Халилзаде Насими<br />

Бакинский славянский университет<br />

ТУРИЗМ В ЕВРОПЕ И АЗЕРБАЙДЖАНЕ,<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ И ПРОБЛЕМЫ<br />

Охватив практически все уголки мира, и став фактом<br />

производства туристского продукта и развития производственных<br />

отношений в отрасли , индустрия туризма по праву считается<br />

глобальным социально-экономическим явлением современности. В<br />

условиях нарастающих процессов глобализации и интеграции<br />

национального хозяйства и бизнеса в мировое пространство,<br />

экономическую систему современного типа невозможно представить<br />

без туристской индустрии.

Реклама выполняет одну из основных задач во всех видах<br />

производственной сферы. Она оказывает генеральную и<br />

необходимую помощь при распространении и реализации любого<br />

вида продукции и услуги. Точнее реклама служит специфическим<br />

механизмом в регулировании системы маркетинга. В туризме<br />

основное внимание отводится на продвижение продукта к<br />

потенциальному покупателю. Делается это с помощью рекламы,<br />

всяческих ярмарок, выставок, распространение буклетов. Другими<br />

словами предприниматель должен пользоваться всеми доступными<br />

инструментами для привлечения клиентов.<br />

Во всех странах мира, в том числе и в Азербайджане сфера<br />

рекламы развивается специфично, имея свои положительные<br />

особенности и проблемы. Существование различных способов<br />

рекламы создает немаловажные возможности для государств, чтобы<br />

они могли распространять информацию о себе, своей культуре и<br />

туристическом потенциале. Все страны Европы особенно западной и<br />

южной распознав все пути развития рекламной сферы, уже долгие<br />

годы, создавая о себе хороший имидж при помощи рекламы смогли<br />

заработать достаточное количество туристов.<br />

Наряду со всем этим в туристской сфере также как и в других<br />

областях производства в рекламном бизнесе остаются масштабные и<br />

не нашедшие решения проблемы. Некачественная технология при<br />

создании рекламы, неквалифицированные рабочие кадры и<br />

ненасыщенная информация являются основными недостатками. Для<br />

Азербайджана, как и для любого молодого государства, такое<br />

состояние рекламной сферы характерно. Но также нельзя отрицать<br />

достигнутые в этой сфере прогрессы. Созданные Министерством<br />

Культуры и Туризма туристические рекламы, являются<br />

доказатель-ством вышеуказанного.<br />

Научный руководитель: преп. Джафарова Р.<br />

Qasımova Sevil<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

QUBA-XACMAZ BÖLGƏSİNDƏ TURİZM PRESPEKTİVLƏRİ<br />

Azərbaycanin şimali-şərq hissəsi ən maraqlı eyni zamanda<br />

mürəkkəb geomorfolojı quruluşa malik sahələrdən biridir.Bu bölgə

dağlıq-düzənlik və Xəzərsahili ərazilərdən ibarətdir.Təbiətin<br />

rəngarəngliyi burada bir cox turizm növlərinin inkişafina şərait<br />

yaradir.Burada dağ turizmi,macəra turizmi,su turizmi,eko<br />

turizim,dərketmə turizmi,rekreasiya turizminin inkişafi üçün yüksek<br />

şərait vardir.<br />

Şahdağ,Tufandağ,bazardüzü dağlarinin bu bölgədə yerləşməsi<br />

alpinizim ve dağ turizmi üçün geniş imkanlar açir.Qusarda "dagxizek<br />

bazasi" yaradilmişdir ki, bunun sayəsində buraya turist axini<br />

guclənmişdir.Qusar rayonunda ilkin dəyəri 1.2 milyard ABŞ dollar<br />

olan,miqyasına görə ölkənin ən iri qış-yay turizm kompleksi sayilan<br />

"Şahdağ Qış-Yay Turizm və İstirahət kompleksi" yaradilir.Beynəlxalq<br />

standartlar əsasında yaradılması nəzərdə tutulan kompleks respublika<br />

əhalisinin, həmçinin xarici dövlətlərin böyük maraq və diqqətinə səbəb<br />

olmuşdur.<br />

Bu bölgede turistlərin dağlarda sərin havalarda gəzib və ya xizək<br />

sürüb qısa müddət sonra dəniz sahilinə enməsi ucun şerait<br />

vardir.Fikrimce bu bölgənin turizm inkişaf konsepsiyasında “Dəniz<br />

və dağ” fikri əsas yerdə durmalıdır.Belə şeraiti yarada bilecek<br />

komplekslerin tikintisi burada həm daxili,həm də xarici turizmin<br />

beynəlxalq seviyyede inkişafına geniş imkanlar açar.<br />

Quba-Xacmaz bölgesi mürəkkəb hidroqrafik şəbəkəyə malikdir<br />

ki, bu da turizmin inkişafında ve turizm-rekreasiya komplekslerinin<br />

formalaşmasında əsas amillərdən biridir.Çay,göl sahilində istirahət edən<br />

turistlər balıq ovu ile meşğul olar ve xoş mənzərəni seyr edərək dincələ<br />

bilərlər.Coşğun çaylarda macəra turizminin növü olan "raftinq"<br />

turizmi ilə də məşğul olmaq olar.Dağ çaylarında 10-12 nəfər üçün<br />

nəzərdə tutulmuş, hava ilə doldurulmuş rezin sal və qayıqlarda<br />

səyahət gencler tərəfindən sevilən,secilən bir əyləncə növüdür.<br />

Gələcək də inkişafi mümkün olan turizm novlərindən biri də su<br />

idman turizminin bir növünə aid olan "dayvinq" turizmidir.Akvalanqla<br />

su altına enmə aktiv turizm növlərindən sayilir.Həmçinin elmi-sualti<br />

müşahidələr,nadir dəniz florasi ve faunasi ilə tanişlıq elmi turizmin də<br />

inkişafına təkan verəcəkdir.Xəzər dənizində teploxod, yaxta və digər<br />

müxtəlif növ gəmi və qayıqlarda dəniz gəzinti də mümkündür.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Qasımzadə Leyla

HADİSƏ TURİZMİ VƏ EUROVİSİON<br />

Qərb <strong>Universiteti</strong><br />

Hadisə turizmi dedikdə - çoxlu sayda turistin eyni və yaxud<br />

müxtəlif zamanda bu və yaxud digər ölkəyə aparacaq hadisə nəzərdə<br />

tutulur..Hadisə turizmi Azərbaycanda da yüksək səviyyədə inkişaf<br />

etməkdədir.Buna misal olaraq Qəbələdə keçirilən musiqi<br />

festivalını,ölkəmizdə təşkil olunan bir çox beynəlxalq idman<br />

yarişlari,Eurovision musiqi yarişmasıni və s. göstərmək olar.<br />

Eurovision-19 oktyabr 1955-ci ildə EBU(Avropa Yayım Birliyi)-<br />

də öz əksini tapdı və 1956-cı il may ayının 24-də ilk dəfə İsveçrədə<br />

baş tutmuşdur. EBU tərəfindən təşkil olunan digər ixtisaslı tədbirlər<br />

arasında Eurovision Şəbəkəsinin çoxsaylı beynəlxalq xəbər və idman<br />

verilişləri olmuşdur. Buna baxmayaraq Mahnı Yarışması ən çox<br />

baxılan verilişə çevrildi və insanların hafizəsində "Eurovision"<br />

kəlməsinin daha çox Mahnı Yarışması kimi qazınmasına gətirib<br />

çıxardı.Azərbaycan bu müsabiqədə iştirak etmək haqqını 2008-ci<br />

ildə qazandı və 2011-ci ildə müsabiqənin qalibi oldu.<br />

Eurovisionun keçirilməsi ölkəmizin iqtisadiyyatına,<br />

infrastrukturu-na, qeyri-turizm sahələrinin inkişafina (şəhərlərin<br />

abadlaşdırılması, abidə və meşə massivlərinin bərpası, aeroportların,<br />

yolların, mağazaların tikintisi və s.) səbəb olur, bununla belə ölkəmizin<br />

tanınmasına və buraya daha çox turistlərin cəlb olunmasına,<br />

mədəniyyətimizin təbliğ olunmasına şərait yaradır.<br />

Eurovision 2012-də Azərbaycan 50.000 turisti qəbul etməyə və<br />

turiztləri yerləşdirməyə hazırdırmı?<br />

Turistlər Azərbaycanda olduqları müddətdə sözsüz ki,<br />

şəhərimizi gəzməyə çıxacaqlar. Əlbəttə, bu zaman onlara bələdçi və<br />

yaxud da ən azından polisin köməyi lazım olacaq.Bunu nəzərə alaraq<br />

artıq bələdçilərə, polislərə, ofisiantlara dil keçilməsinə<br />

başlanılıb,nəqliyyat firmaları ilə müqavilələr imzalanıb.Həmçinin<br />

tələbələrin köməyindəndə geniş istifadə ediləcək.Azərbaycana gələcək<br />

turistləri yerləşdirmək üçün bir çox beynəlxalq (Hilton, Park İnn,<br />

Sheraton, Kempinski və s.) və yerli (Abşeron, Qafqaz və s.) hotel<br />

şəbəkələri, hostellər və s. mövcuddur.Gələn turistləri yerləşdirmək<br />

üçün artıq bu və digər hotellərlə danışıqlara başlanılıb.Ölkəmiz<br />

Eurovision musiqi yarişmasına tam ciddiliklə,yüksək surətlə<br />

hazırlaşır və gələn il müsabiqənin keçirilməsinə tam şəkildə hazır

olacaq.<br />

Beynəlxalq miqyaslı tədbirlərin keçirilməsi Azərbaycanın<br />

tanınmasına və çoxlu sayda turistlərin ölkəmizə gəlməsinə səbəb olur.<br />

Bu isə turizm infrastrukturunun daha da genişlənməsinə gətirib<br />

çıxarır, turistlərə göstərilən xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsinə təkan<br />

verir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Yusupov Q.<br />

EKOLOJİ TURİZM<br />

Quliyev İlkin<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Turizm sahəsinin xüsusi sektoru olan ekoloji turizm dünya<br />

turizm bazarının təqribən 10 faizini əhatə edir. Bu sektorun inkişaf<br />

sürəti isə bütövlükdə turizm sənayesinin inkişaf sürətindən 2-3 dəfə<br />

artıqdır. Ekoturizmi adi turizmdən fərqləndirən xüsusiyyətlər vardır və<br />

onun inkişaf istiqamətləri müxtəlifdir. Ekoturizmin inkişafı üçün<br />

uyğun ərazilər seçilməlidir.<br />

Son illər turizm sektoru dünyada gəlir gətürən biznesin<br />

mühüm növlərindən birinə çevrilmişdir. ÜTT-nin məlumatına görə,<br />

beynəlxalq turizmdən əldə olunan gəlir 856 mlrd. dollar təşkil etmişdir ki,<br />

bu da beynəlxalq səyahətlərdə iştirak edən 903 milyon turistdən əldə<br />

olunmuşdur (2008-ci il).<br />

Təbiət qoynuna səyahət dedikdə, ilk növbədə ekoturizm (ekoloji<br />

turizm) ter-mini işlədilir. Ekoturizm təbiət turizminin mühüm tərkib<br />

hissəsidir, turizmin konkret forması olmaqla onun ətraf mühitə təsiri<br />

də müxtəlif formada təzahür edə bilər.<br />

«Ekoturizm» anlayışı qoruq zonalar və təbii parklarda müasir<br />

fəaliyyətdə geniş istifadə olunur. Son 15 il ərzində dünyada turizmin bu<br />

növünün sürətli inkişafı təkcə ətraf mühitin vəziyyətinin korlanması ilə<br />

deyil, populyar istirahət rayonlarının (dağ kurortları, isti dəniz sahilləri)<br />

daha çox «mədəniləşdirilməsi» ilə izah olunur. Alimlər və turizm<br />

mütəxəssisləri tərəfindən ekoturizmə verilən təriflər müxtəlifdir.<br />

Ekoturizm, ilk növbədə bütün dünyada milli və təbiət parkları,<br />

qoruqlar və digər mühafizə olunan təbii ərazilər kimi tanınan yaxşı<br />

saxlanılmış təbii ərazilərə səyahətlər və səfərlərdir.<br />

İkincisi, ekoturizm ətraf mühitə mənfi təsirin zəif olması ilə

fərqlənir. Ona görə də onu «yumşaq turizm» adlandırırlar. Məhz bu<br />

xüsusiyyətinə görə ekoturizm xüsusi mühafizə olunan təbii ərazilərdə<br />

təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadədə təcrübi cəhətdən turizmin yeganə<br />

növü sayılır.<br />

Ekoturizmi adi turizmdən fərqləndirən üçüncü xüsusiyyət irəli sürülür.<br />

Belə ki, ekoturizm səyahətçilər üçün istirahət, əyləncə və ekoloji təhsilin<br />

vəhdəti olan turizmdir. ABŞ-ın Ekoturizm Cəmiyyəti tərəfindən ekoloji<br />

turizmə tərif verilmişdir. Bu tərifə görə, ekoturizm – nisbətən<br />

toxunulmamış təbiətə ekosistemin bütövlüyünü pozmadan, həmin<br />

ərazinin təbii və mədəni-etnik xüsusiyyətləri haqda təəssürat əldə etmək<br />

məqsədilə səyahətdir ki, bu da təbiətin mühafizəsi yerli əhali üçün<br />

əlverişli iqtisadi şərait yaradır. Deməli, ekoturizm iqtisadi cəhətdən<br />

məqsədəuyğun və əlverişlidir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Səfərli Asif<br />

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANDA VƏ AVROPADA TURİZM.<br />

PROBLEM VƏ PERSPEKTİVLƏR<br />

Azərbaycan dövlətinə ilk səyahətlər ticarət, dini, siyasi və<br />

dərketmə məqsədləri ilə əlaqəli olmuşdur. Qədim Azərbaycan<br />

ərazisindən keçən ticarət karvanlarının hərəkətini ilk işgüzar səyahətlər<br />

hesab etmək olar. Azərbaycanda turizmin inkişafında 1983-cü il ən<br />

yaddaqalan illərdən biri olmuşdur. Çünki həmin il o vaxtkı SSRİ<br />

Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini işləmiş Heydər Əliyevin<br />

birbaşa təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Xəzərin Azərbaycan sahillərində<br />

Ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasının yaradılması barədə<br />

müvafiq qərar qəbul edilmişdir. Bundan sonra Azərbaycan SSR<br />

Nazirlər Sovetinin 1984-cü il 2 oktyabr tarixli 381 saylı qərarına<br />

əsasən Azərbaycan SSR-də 2000-ci ilə qədər Turizmin inkişaf sxemi<br />

qəbul olunmuşdur. Bu plan turizm sahəsində ilk və ən uzunmüddətli<br />

plan olmuşdur. 2001-ci ilin sentyabr ayının 25-də Cənubi Koreya<br />

Respublikasının paytaxtı Seul şəhərində Ümumdünya Turizm<br />

Təşkilatının (ÜTT) XIV Baş Assambleyasında Azərbaycan<br />

Respublikası bu beynəlxalq turizm təşkilatına üzv qəbul olunmuş və<br />

bununla beynəlxalq turizm hərəkatına rəsmən qoşulmuş oldu. 1999-cu

ildə “Turizm haqqında” qanunun qəbul olunması ilə bu sahədə dövlət<br />

siyasətinin əsas prioritetləri və hədəfləri müəyyən olunmuşdur. Ölkədə<br />

turizmi inkişaf etdirmək və turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə<br />

etmək məqsədilə “Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə<br />

turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı” icra olunmuşdur. 2003-cü<br />

ildə “Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın<br />

sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında”, 2004-cü ildə “Azərbaycan<br />

Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”<br />

haqqında Prezident fərmanları ölkə iqtisadiyyatının, o cümlədən<br />

turizm sektorunun inkişafı yolunda mühüm addımlar olub. Hazırda<br />

Azərbaycan turizmi yüksələn xətt üzrə inkişaf etməkdədir. . 2006-cı<br />

ildə aparılan struktur islahatları ilə müvafiq sahədəki siyasəti<br />

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi həyata keçirməkdədir. Müasir<br />

Azərbaycanda turizm sahəsində dövlət siyasəti ölkənin mövcud turizm<br />

potensialının beynəlxalq aləmdə tanınması, turistlərin Azərbaycana<br />

çoxsaylı səfərlərinin təşkili, turizmin müxtəlif növlərinin inkişaf<br />

etdirilməsi, hüquqi-normativ aktların qəbul edilməsi, turizm sahəsində<br />

orta və kiçik sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, müasir turizm<br />

infrastrukturunun yaradılması sahəsində məqsədyönlü işlərin<br />

görülməsindən və tədbirlərin həyata keçirilməsindən ibarətdir.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

AZƏRBAYCANDA TURİZMİN TARİXİ<br />

Əsədli Ruslan<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

Qədim və Orta əsrlərin ticarət karvanları mərhələləri<br />

Azərbaycan dövlətinə ilk səyahətlər ticarət, dini, siyasi və<br />

dərketmə məqsədləri ilə əlaqəli olmuşdur. Qədim Azərbaycan<br />

ərazisindən keçən ticarət karvanlarının hərəkətini ilk səyahətlər hesab<br />

etmək olar. Hələ eramızdan əvvəl Azərbaycanda olmuş səyyah və<br />

alimlərdən Plininin, Plutarxın, Heradotun, Ptolomey və Strabonunadlarını<br />

çəkə bilərik.Azərbaycan hələ qədim dövrlərdə BİY üzərində mühüm<br />

dayanacaq kimi tanınan bir ölkə olmuşdur. Antik müəlliflərin<br />

məlumatlarına görə BİY – nun ən fəal hərəkətli trasslarından<br />

biri Qafqaz Albaniyasının ərazisindən (Müasir Azərbaycan<br />

Respublikasının ərazisində yerləşən qədim dövlət) keçirdi. Bu yol elmi

dairələrdə Strabon yolu kimi daha məşhurdur. Belə ki, dahi filosof<br />

və tarixçi Strabon bu yol haqqında ilk dəfə müfəssəl surətdə ətraflı<br />

məlumat vermişdir. Strabon yazdığına görə hind mallarının böyük<br />

əksəriyyəti Orta Asiya ərazisindən keçərək çaylarla Gürgan (Xəzər)<br />

dənizinə, sonra dəniz vasitəsilə Albaniyaya və Kir (Kür) çayı ilə<br />

İberiyaya (Şərqi Gürcüstan), oradan isə Pont Evksinskiyə (Qara<br />

dənizə) aparılırdı. BİY trassları üzərində yerləşən şəhərlərin mühüm<br />

rolu qeyd olunurdu.Hələ qədim zamanlardan marşrut boyu yerləşən<br />

şəhərlər beynəlxalq status alırdı. Çünki əcnəbi tacirlər və karvanları<br />

qəbul edən və xidmət göstərən belə şəhərlər müvafiq infrastrukturlara<br />

malik olmalı idilər. Bu cür təsəvvür etmək olar ki, Orta<br />

Asiya, Hindistan və Çindən Mingəçevirə gətirilən malların bir hissəsi<br />

Gürcüstana və Qara dəniz sahillərinə göndərilir, bir hissəsi isə<br />

Mingəçevirdən ticarət yolu (trassı) ilə yayılırdı<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Qəniyeva Turac<br />

Sumqayit Dövlət <strong>Universiteti</strong><br />

AZƏRBAYCANDA VƏ AVROPADA TURİZM: PROBLEMLƏR VƏ<br />

PERSPEKTİVLƏR<br />

Avropa regionu beynəlxalq turizm sahəsində aparıcı mövqeyə<br />

malikdir.Avropada turizmin inkişafı üçün sosial, iqtisadi, siyasi, tarixi,<br />

mədəni, nəqliyyat və digər amillər baxımından çox əlverişli şərait<br />

formalaşmışdır. Ümumdünya Turizm Təşkilatının keçən əsrin son<br />

illərinin statistikasına görə dünya turist gəlmələrinin sayının 59,5 %-i<br />

, pul axınlarının isə 51 %-i bu qitənin payına düşür. Beynəlxalq turist<br />

gəlmələrinə görə avropa regionlar arasında 1-ci yerdədir.Bu birinciliyi<br />

avropa uzun müddətdir ki, saxlayır. Avropada turizmin inkişaf etdiyi<br />

subregionlara Qərbi Avropa, Cənubi Avropa, Cənubi və Aralıq dənizi<br />

Avropası, Mərkəzi və Şərqi Avropa aid edilir.<br />

Qərbi və Cənubi Avropa regionu turizmin ən çox inkişaf etdiyi<br />

subregiondur. Burada vahid Avropa turist bazarının yaradılması<br />

siyasəti aparılır. Turistləri qəbul edən ölkələr içərisində liderlik Fransa<br />

və Böyük Britaniyaya məxsusdur. Gəlmə turistlərin sayına görə də bu<br />

ölkələr dünyada ilk yerləri paylaşırlar.<br />

Aralıq dənizi Avropası subregionu turist gəlmələri üzrə

Avropada birinci yer tutur. Burada başlıca turizm ölkələri İtaliya,<br />

İspaniya, Yunanıstan, Türkiyə, Kipr və İsraildir. Son vaxtlar turizm<br />

sənayesində dinamik şəkildə inkişaf edən və bir çox amillərə görə<br />

Azərbaycana yaxın olan Türkiyə xüsusi maraq kəsb edir.<br />

Yunanıstanın da Araliq dənizi sahilində yerləşməsi və əlverişli iqlimi<br />

burada çimərlik turizminin inkişafına şərait yaratmışdır. Eyni<br />

zamanda tarixi-mədəni abidələrin hesabına dünyada turizmin bu<br />

növünün əsas mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Lakin buna<br />

baxmayaraq turizmin inkişaf səviyyəsinə və bu sahənin gətirdiyi<br />

həcminə görə Yunanısatan əhəmiyyətli dərəcədə geri qalır. Avropalılar<br />

region daxilində səyahət etməyi sevirler. Bundan ötrü Av-ropanın<br />

özündə bütün şərait yaranımşdır. Region daxili turistbrin sayı<br />

kontinentin bütün turistbrinin 90 %-ni təşkil edir. Ancaq 10 % regionlar<br />

arası səfərlərə çıxırlar. Regionlar arası avropalılar əsas Amerikaya<br />

gedirlər. Avropada turistlərin ən çox sevdiyi ölkə Fransadır. Avropa<br />

turistlərinin hər biri Fransaya səfər edir. Avropada ən çox turist<br />

mübadibsi Almaniya. İngiltərə və Benilüks ölkələri arası olur. Eyni<br />

zamanda Fransaya gedən turistlər orada çox qalmırlar, ona görə ki,<br />

Fransada bahalıqdır.<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Zöhrəbəyova Gülnar<br />

Bakı <strong>Slavyan</strong> <strong>Universiteti</strong><br />

TURİZM SEKTORUNDA İNFLYASİYA PROBLEMLƏRİ<br />

İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatda az və ya<br />

çox inkişafın nəticəsi olaraq müəyyən bir qiymət artımı, yəni<br />

inflyasiya baş verir. Qiymətlərin artması beynəlxalq aləmin ümumi<br />

istiqamətilə yanaşı ,iqtisadiyyatda səhv qərarların verilməsi ilə bağlı<br />

olur.Bu mühit içində inflyasiya , bütün sektorlara yaxın əlaqədə olan<br />

turizm sektoruna da təsir edir.Demək olar ki, hər sektor və hər kəs bu<br />

hadisənin təsirinə məruz qalır.<br />

Turizmin istehlak xərclərinin qiymət artımına qarşı xüsusən<br />

həssas olması səbəbi ilə ,inflyasiya hadisəsi turizm sektorunda da<br />

mühüm bir problem olmuşdur.İnflyasiya təzyiqi,tələb edilən malların<br />

azlığı və xidmət bölmələrində boş yerlərin olmaması ,bazarda təklif

və tələbin dinamik tarazlığına mane olan ünsürlərin olması halında<br />

da artır.Bu baxımdan turizmdə ehtiyat imkanının olmaması, təklifin<br />

inelastik(sərt) olması artan tələb qarşısında qiymət artımlarına səbəb<br />

olduğuna görə turizm tələbinin artması da inflyasiyaya səbəb olur.<br />

Bundan başqa , turist qəbul edən ölkələrdə, turizmin səbəbi ilə<br />

meydana gələcək gəlir artımları xərclərin artmasına,tələb həcminin<br />

böyüməsinə və qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb olur.<br />

Turizm sektorunda inflyasiya əsasən aşağıdakı proseslərdə baş<br />

verir.<br />

1.İstehlahdakı artımdan meydana gələn inflyasiya. Tələblərin<br />

çoxluğunun səbəb olduğu belə vəziyyətə tələb inflyasiyası da deyilir.<br />

2.Turizm xidmətlərinin maya dəyərlərinin artması ilə yaranan<br />

inflyasiya. Maya dəyər inflyasiyası olaraq adlanan bu<br />

vəziyyətdə,əsasən ümumi və regional turizm tələbinin artımı olmadan<br />

xidmətin maya dəyərinin yüksəlməsi qiymətlərin artmasına səbəb olur.<br />

Bu cür inflyasiya , dövlətin nəzarətində olan infrasutruktur sahələrindən<br />

istifadə edilməsi nəticəsində yaranır.<br />

3.Turizmə qoyulan sərmayələr ilə turizm obyektlərinə olan tələb<br />

arasındakı fərqin səbəb olduğu inflyasiya. İnkişaf etməkdə olan<br />

ölkələrdə digər sərmayələrlə yanaşı turizm tələbi də müvvəqqəti bir<br />

inflyasiyaya səbəb ola bilər.<br />

4.Xarici turizm balansının əmələ gətirdiyi inflyasiya. Xarici<br />

turizm balansı ,bir ölkənin digər ölkələrlə olan turizm əlaqələri zamanı<br />

turistlərin aparıb-gətidiyi valyutanın illik balansıdır .<br />

Elmi rəhbər: müəl. Əsədov N.<br />

Абдукеримова Эмиля<br />

Бакинский славянский университет<br />

ТУРИЗМ В БОЛГАРИИ<br />

Черноморское побережье Болгарии - популярное направление<br />

пляжного туризма. В 1990-е годы отрасль пережила спад, однако в<br />

настоящее время наблюдается настоящий бум. Кроме того, если<br />

сравнивать отельную базу Болгарии и Турции, то Болгария в<br />

последнее время находится в выигрыше (имеются ввиду новые отели<br />

и отели после реконструкции). Развитие туризма сдерживается<br />

недостаточно высоким, по сравнении с западными стандартами,

уровнем сервиса. С другой стороны, Болгария поражает душевной<br />

теплотой и гостеприимством большинства её граждан.<br />

Рост туристских потоков в Болгарию из стран бывшего Союза<br />

объясняется рядом причин: общностью славянских корней и<br />

отсутствием языкового барьера, современным, а главное, недорогим<br />

туристским продуктом в сочетании с богатыми природными и<br />

культурными возможностями страны.<br />

В страну ежегодно приезжают свыше 1 млн туристов. Помимо<br />

пляжного отдыха в Болгарии есть немало интересного для тех, кто<br />

интересуется древней историей, фольклором, лечением и отдыхом на<br />

горных курортах. Многие болгарские туроператоры предлагают<br />

комбинированные туры, включающие отдых на море и<br />

бальнеолечение, занятия спортом, прогулки в горы, экскурсии в<br />

глубь страны.<br />

На Черноморском побережье Болгарии протяженностью 378<br />

км есть несколько лучших пляжей в Европе. Купальный сезон длится<br />

с мая по октябрь. Международные курорты: Золотые пески,<br />

Солнечный берег с многочисленными отелями. Горнолыжный<br />

курорт - Боровец. Комплекс "Свети Врач" - 240 м над уровнем<br />

моря.В 170 км юго-западнее Софии у подножия гор Пирин. Климат в<br />

районе Сандански в сочетании с минеральными источниками<br />

считается как самый здоровый в Болгарии. Курорт приобрел<br />

известность как один из лучших европейских центров лечения<br />

бронхиальной астмы. Минеральные источники гипертермальные,<br />

гидрокарбонатно-сульфатно-натриевые и фторовые. Здесь успешно<br />

лечатся почечные заболевания, гастриты, колиты, кожные<br />

воспаления и заболевания дыхательных путей, а так же и<br />

дегенеративные воспаления суставов.<br />

Научный руководитель: преп. Шадлинская М.<br />

Алиева Нармин<br />

Бакинский славянский университет<br />

ЛЕЧЕБНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫЙ ТУРИЗМ В ЕВРОПЕ<br />

Лечебно оздоровительные курорты разделяются на 6 видов:<br />

1. Бальнеогрязевой — это такой курорт, в котором главным<br />

образом лечат минеральными водами и лечебными грязями.<br />

2. Бальнеоклиматический — такой курорт, в котором главный

лечебный фактор это климат и минеральные воды.<br />

3. Бальнеологический — такой курорт, в котором лечат только<br />

минеральными водами<br />

4. Грязевой — это такой курорт, в котором в качестве<br />

основных лечебных факторов используются лечебные грязи.<br />

5. Климатокумысолечебный — такой курорт, в котором лечат<br />

степным и климатом и кумысом.<br />

6. Климатические курорты — горные и приморские.<br />

Среди государств, в которых данный вид туризма получил<br />

развитие, на первом месте находится Чехия. Бальнеологический<br />

курорт Карловы Вары (бывший Карлсбад) каждый год посещают<br />

около 40 тыс. чел. из 70 стран. Лечебно — оздоровительный туризм<br />

так же развит и в других чешских курортах: Теплице, Яхимов<br />

(первый в мире радоновый курорт), Марианске-Лазне, Франтишкови<br />

-Лазне, Лугацовице, Янске-Лазне.<br />

Бесчисленные выходы минеральных вод превратили в<br />

мировой центр водолечебного купания небольшую Венгрию. Теперь<br />

каждый третий, приехавший в страну, едет на воды. Среди них<br />

немало немцев, американцев, австрийцев, самих венгров.<br />

В Польше больше всего популярны бальнеологические и<br />

бальнеогрязевые курорты Балтийского побережья: Свиноуйсцье,<br />

Камень-Поморски, Колобжег.<br />

Лечебно-оздоровительный туризм развивается в Болгарии,<br />

Румынии, Словакии, Словении, Хорватии.<br />

В России редкие запасы и качество минеральных вод,<br />

развитые обычаи курортного отдыха, но материальная база, как<br />

правило, небольшого качества. Главный курортный район —<br />

Кавказские Минеральные Воды.<br />

Курорты Западной Европы оказались немного потесненными<br />

на рынке лечебно-оздоровительного занятия, однако имеют давние<br />

традиции. Курорты Виши (Франция), Баден-Баден и Висбаден<br />

(ФРГ), Бат (Великобритания), Спа (Бельгия), Багдастайн (Австрия),<br />

Давос и Санкт-Мориц (Швейцария) были популярны уже в ХIХ в.<br />

На юго-востоке Европейского туристского региона с давних<br />

пор лечат климатом, водами и грязями Мертвого моря, где природа<br />

сотворила редкостные условия для сочетания отдыха с лечением и<br />

оздоровлением организма. Относительно новый центр<br />

бальнеологического лечения размещен в Турции — Паммукале, где

минеральные воды стекают по соляным террасам, формируя очень<br />

живописный сияющий белый ландшафт.<br />

Научный руководитель: преп. Шадлинская М.<br />

Алиева Эльмира<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПЕРСПЕКТИВА ТУРИЗМА В АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

Туризм в Азербайджане — это одна из отраслей экономики,<br />

которая стремительно развивается в последние годы. Сравнительно<br />

небольшая по территории «страна огней», расположена на стыке<br />

Европы и Азии, что делает её очень привлекательным для развития<br />

туристического бизнеса. Из 11 существующих климатических зон<br />

нашей планеты, 9 представлены на территории Азербайджана,<br />

начиная от субтропиков и заканчивая высокогорными альпийскими<br />

лугами. Вместе с тем, несмотря на большую диаспору<br />

азербайджанцев в России, туризм из России в Азербайджан<br />

практически равен нулю, исключая поездки российских<br />

азербайджанцев на историческую Родину.<br />

В 2008 году количество туристов, посетивших Азербайджан<br />

составило более 1 млн. 400 тыс. человек (В основном туристы из<br />

Европы, Азии, Северной Америки, и тд .) В Азербайджане на данный<br />

момент функционируют 230 туристических компаний, 370 гостиниц<br />

и объектов гостиничного типа.<br />

Для граждан СНГ (кроме Туркменистана) визы для въезда в<br />

Азербайджан не требуется. Для граждан остальных стран виза<br />

выдаётся на основании приглашения от частного или юридического<br />

лица или туристического агентства. С 1 января 2003 года для<br />

оформления туристической визы взимается государственная<br />

пошлина в размере 20 долларов США.<br />

Иностранная валюта должна быть декларирована по прибытии<br />

в Азербайджан. Разрешён беспошлинный ввоз вещей, которые<br />

предназначены для личного пользования, а также до 600 грамм<br />

чёрной икры, до 3 литров спиртных напитков, до 3 блоков сигарет и<br />

лекарств, для личного использования по мере необходимости. Из<br />

страны разрешается вывозить свои личные вещи, декларированные<br />

при въезде деньги, ценные бумаги, драгоценности, изделия ручной

работы и товары, купленные в стране.<br />

Научный руководитель: к.п.н. Кунина И.А.<br />

Ализаде Эльвира<br />

Бакинский славянский университет<br />

ТУРИЗМ В ХОРВАТИИ<br />

В Хорватии проживает около 4,8 миллионов человек. В<br />

Хорватию только первый раз можно попасть случайно.Каждый<br />

последующий раз эта страна манит своей красотой, многоликостью<br />

и гостеприимством. Хорватия, находясь между средиземным морем,<br />

Альпами и Панонией, вместила в себя неповторимую гармонию<br />

редкой и удивительной красоты, присущей этому региону. В отличие<br />

от других туристических центров, здесь все расположено очень<br />

близко друг от друга. В радиусе всего лишь ста километров можно<br />

увидеть море, скалы, поросшие лесом холмы и плодородные<br />

равнины. Адриатическое море, несомненно, является наиболее<br />

посещаемым туристами местом, но внутренняя территория Хорватии<br />

также необыкновенно привлекательна. Это страна редких по красоте<br />

лесов, Плитвицких озер,Лике, лесного Горского котара, славонских<br />

полей и рек, богатых рыбой, живописных холмов Загорья. Являясь<br />

одной из самых небольших стран Европы, Хорватия на такой<br />

маленькой территории умещает все, чем другие страны владеют<br />

только отчасти. И все это находится в нескольких часах езды от<br />

центра Европы, традиции которой вобрала в себя история и культура<br />

Хорватии, ее прошлое и настоящее.<br />

Оптимизм хорватского туризма основывается не только на<br />

красоте и разнородности регионов страны, но, прежде всего, на<br />

прекрасном состоянии ее природы, которой уделяется много заботы<br />

и внимания. на сегодняшний день здесь 7,5 территории находится в<br />

составе национальных парков или в составе каких-либо других<br />

заповедников, специализирующихся на защите природы. Принимая<br />

во внимание желание Хорватии, увеличить количество таких<br />

территорий, можно сказать, что страна представляет собой<br />

исключительно ценный и экологически чистый регион в<br />

Европе.Острова стали своеобразной кульминацией всего того<br />

лучшего, что создала природа и человек. Недалеко от Пулы,<br />

туристического, экономического и транспортного центра, находятся

острова Бриуны. Здесь, между Пулой и Ровинем на 7 км растянулось<br />

14 островов. Природа на этом месте с помощью человека создала<br />

настоящий рай.Необыкновенной красоте этого национального парка,<br />

гармонии богатой флоры и фауны, историческим памятникам и<br />

современным гостиницам сегодня нет равных. Поэтому это место<br />

было и остается местом отдыха политических и других известных<br />

деятелей всего мира.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Шадлинская М.<br />

Гулиева Севда<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ЭКОТУРИЗМА В<br />

АЗЕРБАЙДДЖАНЕ<br />

В Азербайджане разработан специальный проект по развитию<br />

экотуризма. Экперты считают, что это привлечет любителей<br />

отдыха на лоне природы в палатках и с гитарой у костра.<br />

Новый проект охватывает два национальных заповедника<br />

Азербайджана - Загатальский и Турианчайский, а также<br />

Ширванский национальный парк. Эти территории являются одними<br />

из наиболее привлекательных для местных и иностранных туристов.<br />

Именно здесь, по мнению специалистов, развитие экотуризма<br />

может принести в государственную казну солидные дивиденды.<br />

Некоторые экологи считают, что массовый наплыв туристов в<br />

эти районы может нанести природе непоправимый ущерб. При<br />

этом большинство экспертов убеждены, что при правильной<br />

организации экотуризма негативных его факторов можно избежать.<br />

Природные комплексы должны быть открыты для людей. Причём<br />

не только для отдыха, но и в познавательных целях. Национальные<br />

парки и другие охраняемые территории служат и для изучения<br />

уникальных экосистем. Поэтому развитию экотуризма в стране<br />

придается особое значение. Данный проект предоставит все<br />

возможности для экономического развития населения,<br />

проживающего в непосредственной близости от заповедника.<br />

Работа по реализации проекта уже началась - организованы<br />

специальные курсы будущих гидов из числа местных жителей,

разработаны экотуристические маршруты. Преимущественно на<br />

территории страны расположены горы. В последнее время в<br />

Азербайджане стал активно развиваться экологический туризм,<br />

что привлекает в страну отдыхающих с разных стран.<br />

Экологические туры в Азербайджан предполагают осуществление<br />

альпинистских маршрутов в горах, треккинг, ознакомление с<br />

природными заповедниками, катание на горных лыжах в районе<br />

заповедника Пиркули, дайвинг, на водных лыжах, отдых, отдых<br />

на песчаных пляжах Каспийского моря. Кто предпочитает<br />

экологический туризм, оценит по достоинству одно из<br />

красивейших озер Азербайджана - Гёй-гёль. Во время<br />

катастрофической силы землетрясения образовалась, эпицентр<br />

которого был в горах Малого Кавказа, огромные обломки<br />

Кяпяза (трехсоттысячная вершина в полусотне километров от<br />

Гянджи) завалили ущелье, где протекала река Асху. Так озеро Гёйгёль-<br />

голубое озеро.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Аббасова З.А.<br />

Гусейнов Ислам<br />

Бакинский славянский университет<br />

ТУРИЗМ И ОТДЫХ АЗЕРБАЙДЖАНА<br />

Азербайджан, находится на стыке двух частей света - Европы<br />

и Азии, а это накладывает отпечаток на все.Занимая сравнительно<br />

небольшую территорию, Азербайджан располагает уникальными<br />

природно-климатическими особенностями. Из 11 климатических зон<br />

нашей планеты 9 представлены на территории Азербайджана: от<br />

субтропиков до высокогорных альпийских лугов!<br />

В Азербайджане можно ознакомиться со множеством<br />

исторических памятников, относящихся к различным эпохам. Это и<br />

наскальные рисунки в Гобустане, датируемые XII-X тысячелетием до<br />

н.э., и памятники скифской культуры (III-II тысячелетие до н.э.), и<br />

памятники Албанской культуры (IV в до н.э.-XII в.), и исторические<br />

памятники, относящиеся к христианскому и исламскому периоду.<br />

Туры по Баку и Абшеронскому полуострову, Нахчывану, Губа-<br />

Хачмазским, Шеки-Загатальским, Лянкяран-Астаринским регионам,

историческим областям Ширван и Гянджабасар. Худат-Яламинском<br />

взморье, знаменитом своими густыми, дышащими свежестью<br />

лесами, или на морском побережье Абшерона.очень интересны<br />

специализированные туры, расчитанные на любителей истории,<br />

этнографии, пеших и конных походов. Туры могут быть как<br />

групповые, так и индивидуальные.<br />

Лянкяран-Астаранский регион - великолепное место отдыха.<br />

Песчаные пляжи прекрасны, температура воды у побережья 22-26°С<br />

в течение пяти и более месяцев, что обеспечивает продолжительный<br />

купальный сезон. За последние годы здесь отстроены десятки отелей,<br />

которые по своему уровню и классу могут сравниться с<br />

европейскими. Кто откажется от удовольствия искупаться в<br />

ласковом, теплом море, понежиться на песчаных пляжах или<br />

поплавать в бассейне с водными горками, разместиться в номерах<br />

различной категории от стандартного до люкса и апартаментов! Кто<br />

сможет устоять перед зовом огней многочисленных ресторанов и<br />

кафе, пленящих изысканной национальной и европейской кухнями,<br />

эстрадными и шоу-программами. Наиболее привлекательны для<br />

альпинизма и зимнего спорта Шамахинский и Гусарский районы.<br />

Для лицензионной охоты же очень удобны Гызылагачский<br />

заповедник, где в зимние месяцы скапливается более миллиона<br />

особей двухсот видов перелетных птиц!<br />

Научный руководитель: ст/преп. Шадлинская М.<br />

Джамилов Мухтар<br />

Бакинский славянский университет<br />

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА В АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

В наше время туризм стремительно развивается, что<br />

способствует увеличению занятости населения. А это выгодно<br />

любому государству, особенно такому государству как Азербайджан.<br />

В нашем государстве туризм еще не развит на нужном уровне.<br />

Но есть все шансы для его развития(природа, реки, озера и т.д). Во -<br />

первых территория расположена на стыке Европы и Азии,<br />

благоприятный климат (субтропический и т.д). Во- вторых<br />

дружелюбный народ, отличающийся высокой гостеприимством,

богатая культура, насыщенная история. В третьих финансы и<br />

инфраструктура. Но есть острая нехватка высоко<br />

квалифицированных кадров.<br />

В связи с этим был создан Институт Туризма, в Бакинском<br />

Славянском Университете тоже есть факультет «Туризм и отельное<br />

дело», а также в Бакинском Государственном Университете есть<br />

факультет «Туризм и гостиничное дело»<br />

По моим размышлениям, в Азербайджане можно развить<br />

водный туризм, горный туризм (скалолазание, лыжный спорт) ,<br />

конгресный туризм и т.д<br />

Также можно проводить организованные экскурсии по<br />

древним городам, историческим памятникам.<br />

Должно проводиться много встреч с Министерствами Туризма<br />

разных стран. Большую роль должна играть реклама (о красивых<br />

местах Азербайджана, культуре и т.д) Для их транслирования по<br />

всему миру. Это могло бы заинтересовать еще больше туристов.<br />

Положительно повлияло бы и возвращение потерянных земель.<br />

На этих землях можно построить новые отели, курортные зоны,<br />

заповедники и т.д. Можно предать Нафталанским источникам<br />

международный статус как и в СССР, это повлияло бы росту потоков<br />

туристов в страну. Пляжный туризм пользовался бы большим<br />

спросом, т.к побережье Каспийского озера, которое принадлежит<br />

Азербайджану, имеет благоприятные условия. Можно<br />

организовывать походы с ночевкой, по окраинным, лесным<br />

местностям страны.<br />

В заключение, я хотел бы сказать, туризм должен стать одной<br />

из основных опор экономики, которая в дальнейшем станет<br />

составляющим звеном экономики.<br />

Поэтому нужно встать на новый уровень развития, развить<br />

туризм и выйти на мировой рынок туризма. В ближайшем будущем<br />

мы можем этого достичь. И для этого нужны средства, которые<br />

государство может выделить.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Аббасова З.А.<br />

Кязимова Аида

Бакинский славянский университет<br />

ГОРНОЛЫЖНЫЙ ТУРИЗМ В АВСТРИИ<br />

Ушли в прошлое времена, когда горные лыжи были уделом<br />

самых мужественных избранных. Ныне мир лыж стал массовым.<br />

Приоритет в развитии горного туризма принадлежит Австрии.<br />

Возможности для отдыха, спорта, лечения, развлечений поистине<br />

безграничны. Находясь в центре пересечения основных<br />

авиационных, железнодорожных и шоссейных магистралей Австрия<br />

стала важным транзитным центром Европы. Живописные<br />

ландшафты, чистый живительный воздух гор, прекрасно<br />

организованное обслуживание спортсменов, наличие множества<br />

курортов… способствуют быстрому развитию туризма.<br />

Горнолыжники знают, что лучшие трассы именно здесь.<br />

Иностранный туризм для Австрии уже давно является важной<br />

отраслью экономики; поэтому ему уделяется огромное внимание.<br />

Индустрия снежных развлечений отлажена десятилетиями. По числу<br />

гостиничных мест она находится на одном из первых мест. Фонд<br />

размещения Австрии состоят главным образом из небольших<br />

гостиниц. Все они отлично оборудованы и располагают большим<br />

числом различных средств активного отдыха, лечения и занятия<br />

спортом. В общем: благоприятное природно-климатические условия,<br />

обилие достопримечательностей, выгодное географическое<br />

положение, отличные транспортные пути, а также превосходная<br />

материально техническая база туризма – всё это способствует<br />

постоянно высокому интересу туристов к Австрии. В значительной<br />

степени стабильность и интенсивность развития туризма в Австрии<br />

предопределяется так же тем, что эта страна предлагает наиболее<br />

«ходовые» и сравнительно недорогие виды туризма: отдых, зимний<br />

спорт. Ежегодно Австрию посещает около 25 миллионов туристов.<br />

Основными факторами при планировании современных<br />

горных курортов являются следующие:<br />

1. Наличие снега в течении 4-5 месяцев в году плотного<br />

снежного покрова; 2. Высота местности; 3. Особенности рельефа; 4.<br />

Погодные условия горнолыжного сезона; 5. Отсутствие лавинной и<br />

селевой опасности; 6. Разнообразие и уникальность ландшафтов.<br />

Среди различных видов активного отдыха горнолыжное<br />

катание более всего зависит от природных условий. Первостепенное

значение имеет наличие в течение четырех – пяти месяцев в году<br />

плотного снежного покрова. Другими факторами,<br />

предопределяющими удобства и привлекательность горнолыжного<br />

отдыха, являются высота местности, особенности рельефа, погодные<br />

условия горнолыжного сезона, характер растительности, отсутствие<br />

лавинной и селевой опасности и, безусловно, разнообразие и<br />

уникальность ландшафтов.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Шадлинская М.<br />

Мамедово<br />

Бакинский славянский университет<br />

ГИРКАН, ЛЯНКЯРАН И ОКРЕСТНОСТИ<br />

Когда слышишь название Азербайджан, на ум по ассоциации<br />

приходят Кавказские горы. На территории Азербайджана Кавказ<br />

есть. Два хребта: Большой Кавказский и Малый Кавказ. На юге<br />

республики есть удивительные Талышские горы. Талышские горы<br />

состоят из трех хребтов, вытянутых почти параллельно побережью<br />

Каспия. Вершины Кёмюркёй и Гыз-Юрду достигают почти 2500 м.<br />

Между хребтами расположены межгорные котловины - Дыманская,<br />

Ярдымлинская и Лерикская.<br />

Природа Талышских гор уникальна. Леса, покрывающие склоны<br />

этих гор, относятся к третичному периоду. Это значит, что их не<br />

настигло оледенение четверичного периода, и вся природа<br />

сохранилась в первозданной красоте. Горы переходят в<br />

Лянкяранскую низменность. Вообще этот уголок природы интересен<br />

туристам не только уникальными возможностями для экотуризма, но<br />

и с познавательной точки зрения. Потрясающие пейзажи,<br />

живописные развалины, прекрасно сохранившиеся памятники<br />

архитектуры придают этим местам еще большую прелесть. Главным<br />

городом этих мест является Лянкяран. В прошлом, в XVIII в,<br />

Лянкяран была столицей Талышского ханства. Город считается<br />

одним из древнейших городов Азербайджана, хотя время основания<br />

его точно неизвестно. В древности он входил в состав Албании<br />

Кавказской. Во время русско-персидской войны 1804-1813 гг. был<br />

разрушен персами, которые здесь построили крепость.

Лянкяран расположилась на левом берегу одноименной реки, в месте<br />

впадения ее в Каспий. Одним из самых интересных исторических<br />

памятников города можно назвать Лянкяранскую крепость, от<br />

которой сохранились две башни XVIII в.<br />

Окрестности города славятся плодородными полями, цветущими<br />

садами и плантациями чая. Горные хребты подступают к Каспию, а в<br />

сторону Талышских гор уходят ущелья, прорезанные бурлящими<br />

речками.<br />

Здесь, на юге, прижились и пальмы с их широкими тенистыми<br />

листьями, и вечнозеленые лавры, и плантации чая, лимонов,<br />

мандаринов, тунга, инжира - представителя древней гирканской<br />

флоры. Прижились кусты фейхоа из Южной Америки. Это растение<br />

чувствует здесь себя как дома. Его плоды, по вкусу напоминающие<br />

одновременно ананас и клубнику, содержат белый йод, понижающий<br />

кровяное давление.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Аббасова З.А.<br />

Салимова Суад<br />

Бакинский славянский университет<br />

ОСНОВНЫЕ ЗАДАЧИ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА В<br />

АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

Как одна из отраслей экономики, туризм в Азербайджане<br />

стремительно развивается в последние годы. Сравнительно<br />

небольшая по территории «страна огней», расположена на стыке<br />

Европы и Азии, что делает её очень привлекательным для развития<br />

туристического бизнеса. Из 11 существующих климатических зон<br />

нашей планеты, 9 представлены на территории Азербайджана,<br />

начиная от субтропиков и заканчивая высокогорными альпийскими<br />

лугами.<br />

В 2008 году количество туристов, посетивших Азербайджан<br />

составило более 1 млн. 400 тыс. человек (В основном туристы из<br />

Европы, Азии, Северной Америки, и тд) . В Азербайджане на данный<br />

момент функционируют 230 туристических компаний, 370 гостиниц<br />

и объектов гостиничного типа.<br />

В Азербайджане можно ознакомиться со множеством<br />

исторических памятников, относящихся к различным эпохам. Это и

наскальные рисунки в Гобустане, датируемые XII-X тысячелетием до<br />

н.э., и памятники скифской культуры (III-II тысячелетие до н.э.), и<br />

памятники Албанской культуры (IV в до н.э.-XII в.), и исторические<br />

памятники, относящиеся к христианскому и исламскому периоду.<br />

Храм огня Атешгях построен на месте "вечных огней" - горящих<br />

выходов естественного газа в поселке Сураханы. Слово "Атешгях"<br />

означает "Дом огня", "Место огня". С незапамятных времен здесь<br />

было святилище зороастрийцев - огнепоклонников, которые<br />

приезжали сюда из разных стран на поклонение священному огню.<br />

Наиболее привлекательны для альпинизма и зимнего спорта<br />

Шамахинский и Гусарский районы. Для лицензионной охоты же<br />

очень удобны Гызылагачский заповедник, где в зимние месяцы<br />

скапливается более миллиона особей двухсот видов перелетных<br />

птиц.<br />

В Азербайджане расположено свыше 130 музеев, галерей и их<br />

филиалов по всем городам и регионам республики. Уникальны<br />

древние мавзолеи: Момине-Хатун, мавзолей Юсифа, башни<br />

Апшеронского полуострова. В горах Гобустана, Беюк-даш,<br />

Кичикдаш, Джингирдаг, Шонгардаг и Шыхгая сосредоточены<br />

свидетельства многовекового прошлого азербайджанского народа<br />

начиная с эпохи каменного века и последующих периодов -<br />

наскальные изображения, стоянки древнего человека, скальные<br />

крепости, надгробные памятники и могильники.<br />

к.п.н. Научный Кунина И.А. руководитель:<br />

Садыхова Милена<br />

Бакинский славянский университет<br />

ЛЕЧЕБНЫЙ ТУРИЗМ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ.<br />

НАФТАЛАНСКАЯ НЕФТЬ.<br />

Как и все страны, заинтересованные в развитии лечебного<br />

туризма за счет экономических возможностей и в то же время<br />

полученный доход использующие для развития туризма,<br />

Азербайджанская Республика обладает широкими возможностями.<br />

Эту мысль можно обосновать имеющимся еще со времени бывшего<br />

Советского Союза и раньше в Азербайджане известными лечебными

природными источниками и потребностью в них. Пользование<br />

лечебными свойствами известной нафталанской нефти и<br />

подземными соляными шахтами Дуздага на уровне современных<br />

требований актуально и поныне. Являющаяся известным подземным<br />

богатством Азербайджанской Республики, нафталанской нефть по<br />

своим несравнимым лечебным свойствам привлекает особое<br />

внимание. Нафталанская нефть еще с древних времен дала исцеление<br />

тысячам людей, проживающих в странах Ближного и Дального<br />

Востока и также европейских стран.<br />

Курорт Нафталан – это город-курорт со 100-летней историей,<br />

национальное достояние Азербайджана, значение которого трудно<br />

переоценить. Город Нафаталан примерно с 8 тысячным населением<br />

находится в Геранбойском районе Азербайджана примерно в 320 км<br />

западнее Баку и 50 км юго-восточнее второго по величине города<br />

страны Гянджи.<br />

Город назван по залегающему здесь одноименному<br />

месторождению нафталана – жидкости, похожей на промышленную<br />

нефть. Отсутствие вредных паров бензина и керосина, наличие<br />

ценных смазочных масел, абсолютная чистота и сравнительно<br />

большой удельный вес (0,930-0,960) отличают нафталанскую нефть<br />

от других сортов нефти. В настоящее время нафталанская нефть<br />

применяется с большим успехом почти во всех областях медицины.<br />

История Курорта Нафталан берет свое начало в 1873 году,<br />

когда нафталан добывался ручным способом из неглубоких скважин.<br />

"Густая кровь земли"- так называют нафталан. Прошло более 100 лет<br />

с начала изучения лечебных свойств и применения нафталана. Его<br />

эффективность при различных заболеваниях подтверждена<br />

результатами более 1600 научных работ и монографий.<br />

Сейчас Курорт Нафталан обеспечивает лечение свыше 70-ти<br />

заболеваний с помощью лечебных нафталановых ванн по<br />

усовершенствованным методикам, в условиях максимального<br />

комфорта. Квалифицированный, опытный и доброжелательный<br />

коллектив прилагает все усилия для достижения главной цели –<br />

здоровья Человека.<br />

Научный руководитель: ст/преп. Шадлинская М.<br />

Насирзаде Сабина<br />

Бакинский евразийский университет

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА В АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

С конца ХХ века и по сей день туризм занял лидирующее<br />

место в международных внешнеэкономических связях, стал<br />

оказывать серьезное воздействие на развитие экономики отдельных<br />

стран и мирового хозяйства в целом. Поэтому туризм и получил<br />

название «феномен ХХ века».Несмотря на возникающие препятствия<br />

(природные катаклизмы, техногенные катастрофы, террористические<br />

акты и др.), туризм и в настоящее время продолжает активно<br />

развиваться. Меняются формы и методы организации путешествий,<br />

возникают новые виды туризма, разрабатываются и создаются<br />

условия устойчивого развития туризма. Туристы, в связи с<br />

расширением возможностей получения информации, все более<br />

активно начинают вмешиваться в процесс подготовки путешествия.<br />

Тенденции, которые развиваются в туристской отрасли в<br />

последние годы, свидетельствуют о том, что дальнейшее развитие<br />

туризма будет осуществляться путем широкого внедрения<br />

инноваций. Значительное влияние будет оказывать дальнейший<br />

технический прогресс, появление и внедрение базовых инноваций<br />

(нанотехнологии, биотехнологии и др.), широкое использование<br />

знания. Этому будет способствовать и борьба за устойчивое развитие<br />

мировой цивилизации, в том числе и туризма.<br />

Азербайджан, который в течение многих лет была закрыт для<br />

внешнего мира и который обладает гигантскими туристскими<br />

возможностями, может стать жестким конкурентом в борьбе за<br />

привлечение туристов. Для этого он должен рассказать миру, что он<br />

имеет, и затем наилучшим образом воспользоваться имеющимся.<br />

Одновременно Азербайджан должен научиться охранять свои<br />

туристские объекты, так как туристы прибывают в страну, чтобы<br />

наслаждаться ими. Как заметил один наблюдатель: «Туризм требует<br />

не просто маркетинга. Он должен стремиться сделать<br />

достопримечательности более привлекательными. Это означает<br />

сохранение и обустройство природных туристских объектов. В<br />

конечном итоге именно уникальное культурное наследие, дикая<br />

природа или красота пейзажа в первую очередь привлекают<br />

туристов».<br />

В Азербайджане туризм - развивающаяся отрасль. Во всех

сферах туристической деятельности, как на уровне государственных<br />

структур, так и в области формирующегося турбизнеса, идет поиск<br />

новых форм работы, расширение сферы предложения и углубление<br />

его специализации.<br />

Индустрия туризма должна рассматриваться также как и<br />

экономическая категория, выражающая совокупность<br />

взаимосвязанных отраслей и производств национальной экономики,<br />

единой функциональной задачей которых является деятельность,<br />

направленная на удовлетворение разнообразных и постоянно<br />

растущих потребностей людей в различных видах отдыха и<br />

путешествий в свободное время при рациональном использовании<br />

всех имеющихся туристских ресурсов.Национальным туристическим<br />

фирмам еще предстоит много работы над качеством и расценками на<br />

предлагаемые услуги. Им в помощь было принято Закон<br />

Азербайджанской Республики «О туризме» и другие нормативные<br />

акты.<br />

Научный руководитель : Джафарова Р.<br />

M Ü N D Ə R İ C A T<br />

I BÖLMƏ<br />

Həşimov Rüfət 4

Heydər Əliyev və dünya siyasəti..........................................<br />

İsfəndiyar Hacıyev<br />

5<br />

İngiltərədə və Azərbaycanda dövlət<br />

qulluğuna qəbul təcrübəsi .....................................................<br />

İslam Əsədov<br />

7<br />

Müasir Türkiyə və Fələstin problemi....................................<br />

Гандахов Могума<br />

8<br />

Авары и славяне..................................................................<br />

Nilufer Orucova<br />

10<br />

Avropada baş verən siyasi böhran və bunun<br />

Azərbaycana ....................................................<br />

biləcək təsiri<br />

Rəşid Əlizadə<br />

11<br />

Heydər Əliyev dövründə Azərbaycanın Qərblə<br />

münasibətlərində neft amilinin rolu və balanslaşdırma<br />

siyasəti....................................................................................<br />

Səbuhi Qasımov<br />

12<br />

Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz siyasəti – Azərbaycan .....<br />

Tağıyeva Nübar<br />

14<br />

“Erməniçilik” ideologiya-sına qarşı mübarizədə<br />

“Azərbaycançılıq” ideologiya-sı-nın yeri və<br />

rolu......................<br />

Orucov Tahir<br />

15<br />

ABŞ xarici siyasə-tinin yeni istiqamətləri ..............................<br />

Yaşar Rzayvev<br />

17<br />

Rusiya Gürcüstan müharibəsinin Azərbaycana<br />

təsiri.............<br />

Фарида Байрамова<br />

19<br />

Политичес-кие аспекты Российско-грузинской<br />

пятидневной войны.............................................................<br />

Джафаргулиева М.Р.<br />

21<br />

Демографи-ческие кризисы в России и их<br />

основные черты ...................................................................<br />

Рзаев О.В.<br />

23<br />

Электрон-ное правительство – путь к прямой<br />

демократии.............................................................................<br />

Rəcəbova Aytac<br />

24<br />

Müstəqillik dövründə enerji sahəsindəki nəaliyyətlərimiz .....<br />

İradə Xəlilli 26

Heydər Əliyevin Azərbaycan cəmiyyətinin<br />

inkişafinda rolu........................................................................<br />

II BÖLMƏ<br />

Fuad Şahbazov<br />

Ümumavropa Təhlükəsizliyi.................................................. 27<br />

Dəmirova Nemət<br />

28<br />

Avropa Birliyinin regional təhlükəsizlik<br />

sistemində rolu........................................................................<br />

Cəfərli Vüsal<br />

30<br />

Azərbaycanın Qərb təhlükəsizlik sisteminə<br />

inteqrasiyası: Azərbaycan-NATO əlaqələri<br />

...........................<br />

Зейналова Айла<br />

31<br />

ОБСЕ-Азер-байджан..............................................................<br />

Ayazov Pərvin<br />

33<br />

Qərbdə qlobal hərbi problemlərə nəzəri<br />

yanaşma..................<br />

Ağayev Ağa<br />

34<br />

Ümumavropa məkanı kontekstində Azərbaycanın<br />

milli təhlükəsizlik<br />

maraqları...................................................<br />

Abasov Mübariz<br />

35<br />

NATO - Azərbaycan əməkdaşlığının<br />

əhəmiyyəti və perspektivləri....................................................<br />

Рзаев Фарид<br />

36<br />

Общая политика Европейской безопастности.....................<br />

Оруджев Фаик<br />

37<br />

Роль ОБСЕ в поддержании Европейской<br />

безопасности .........................................................................<br />

Мамедова Севиндж<br />

38<br />

Расширение НАТО на Восток..............................................<br />

Исмаилов Рагиль<br />

40<br />

Роль Азербайджана в энергетической<br />

безопасности Европы............................................................<br />

Гасанов Эльвин<br />

41<br />

Азербайджан в борьбе с терроризмом................................<br />

Turxan Süleyman<br />

42<br />

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin

nizamlanmasına dair danışıqlarda yanaşmalar və<br />

taktiki üsullar...........................................................................<br />

Salahova Fatimə<br />

Türkiyə – İran münasibətləri və regionda<br />

təhlükəsizlik..........<br />

Hidayətzadə Toğrul<br />

Azərbaycan və Avropa: çoxtərəfli münasibətlər.<br />

Azərbaycan-NATO əlaqələrinin inkişaf<br />

perspektivləri...........<br />

Tamerlan Məhyəddinli<br />

Азербайджан в программе NATO «Партнерство<br />

ради мира»..............................................................................<br />

Исмайлова Шаргия<br />

Проблемы энергетической безопасности<br />

Европейского Союза и Азербайджана...............................<br />

Qocayeva Günel<br />

Azərbaycan-ATƏT münasibətləri...........................................<br />

Xəyalə Mustafayeva<br />

Azərbaycan-<br />

NATO<br />

münasibətləri..........................................<br />

Muradov Xəyyam<br />

Avropa siyasi fikrində hərbi təhlükəsizlik ideyasi..................<br />

Mədətova Günay<br />

NATO-nun Azərbaycanla tərəfdaşlığı.....................................<br />

Тейюббейли Турал<br />

Место НАТО в системе европейской безопасности...........<br />

III BÖLMƏ<br />

Казымова Самира<br />

Бакинский Славянский Университет: София Киевская ....<br />

Мамед-заде Айгюль<br />

Бакинский Славянский Университет: Азербайджанские<br />

и Болгарские флаги как символы государственности ......<br />

Козориз Валерия<br />

Суржик................................................... ...............................<br />

Məmmədli Hikmət<br />

Müasir mərhələdə Azərbaycan – Rusiya mədəni<br />

əlaqələrinin bəzi aspektləri haqqında<br />

.....................................<br />

44<br />

45<br />

47<br />

48<br />

49<br />

50<br />

52<br />

53<br />

54<br />

56<br />

57<br />

58<br />

59

İsmayılov Söhrab<br />

Sivilizasiyalararası dialoq və Ermənistanın Azərbaycana<br />

qarşı mədəni soyqırımı...........................................................<br />

Haqverdiyeva Sitarə<br />

Azərbaycan-Polşa əlaqələrində Məmməd Əmin<br />

Rəsulzadənin rolu ...................................................................<br />

Əliyeva Aysel<br />

Milli diasporun Rusiyada mədəni irsimizin təbliğində rolu ....<br />

Cəfərov Orxan<br />

Müasir bolqar mətbuatında türk sözlərinin<br />

işlədilməsi............<br />

Abbaslı Kənan<br />

Azərbaycanın xarici siyasəti və Qərbi Avropa<br />

münasibətləri..<br />

Микаилова Н.З.<br />

Деятель-ность Польских архитекторов в<br />

Азербайджане.....<br />

IV BÖLMƏ<br />

Мамедов Меджид<br />

Двусторонние политические связи между<br />

Азербайджаном и Болгарией...............................................<br />

Рзаева Фарида<br />

Азербайджано-польские связи.............................................<br />

Агаева Наргиз<br />

Роль Бакинского Славянского Университета в<br />

развитии отношений между Азербайджаном<br />

и Болгарией...........................................................................<br />

Агаджанова Эльнара<br />

Роль Гейдара Алиева в развитии Азербайджаноукраинских<br />

отношений.........................................................<br />

Mehdiyeva Zərif<br />

Azərbaycan Çexiya ara-sında qarşılıqlı<br />

münasibətlər..............<br />

Qurbanəliyev Elgün<br />

Müasir dövrdə Azərbay-can-Türkiyə<br />

münasibətləri.................<br />

Магамедов Мурадали<br />

Новый этап в развитии<br />

60<br />

62<br />

63<br />

64<br />

65<br />

66<br />

67<br />

69<br />

70<br />

72<br />

73<br />

74<br />

75

азербайджано-чешских экономических отношениях.........<br />

Махмудбекова Камилла<br />

76<br />

Азербайджан-представитель Восточной<br />

Европы в Совете Безопасности ООН................................<br />

Майылов Идрис<br />

77<br />

Внешнеэкономические связи Азербайджана с Россией ....<br />

Hüseynova Eleonora<br />

78<br />

Azərbaycan-Türkiyə: bir millətin iki dövlətini<br />

bağlayan<br />

iqtisadi<br />

tellər............................................................<br />

Əsədov Zahid<br />

Azərbaycan və Rumıniya arasında ikitərəfli<br />

80<br />

münasibətlər.......<br />

İbrahimov Eltun<br />

Azərbaycan və Gürcüstan respublikaları arasında<br />

81<br />

nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrin inkişafı<br />

“Tarixi ipək yolu “nun bərpası<br />

kontekstində...........................<br />

Баширова Ульвия<br />

Развитие Азербайджано-Украинских отношений<br />

82<br />

после приобретения странами независимости...................<br />

Süleymanova Aytən<br />

“Şərq Tərəfdaşlığı” proqrami çərçivəsində Azərbaycanın<br />

Avropaya iqtisadi<br />

83<br />

inteqrasiyasi................................................<br />

V BÖLMƏ<br />

Рашидова Айгюль<br />

Азербайджан - Германия: политический диалог................<br />

84<br />

Şamıyeva Zinyət<br />

86<br />

Azərbaycan və Qərbi Avropa: qarşılıqlı<br />

münasibətlər.............<br />

Рзазаде Тургут<br />

Двусторон-ние отношения между<br />

87<br />

Азербайджаном и Францией: политический аспект...........<br />

Cəfərova Aişə<br />

88<br />

Rusiya Azərbaycan münasibətləri: Xəzərin hüquqi<br />

statusu.....<br />

Əliyev Pərvin 89

Azərbaycan və Fransa arasında diplomatik<br />

münasibətlər........<br />

Əliyeva Şəfa<br />

Yeni dövrdə Azərbaycan - Böyük Britaniya<br />

münasibətləri.....<br />

İsrafilova Nərgiz<br />

Fransa – Azərbaycan siyasi<br />

münasibətləri..............................<br />

Məmmədli Əli<br />

Azərbaycan və Almaniya arasında iki tərəfli<br />

münasibət.........<br />

Məmmədli Mehdi<br />

Azərbaycan və Böyük Britaniya. Diplomatik,<br />

iqtisadi və mədəni əlaqələr......................................................<br />

Musavi Şahin<br />

Italiya-Azərbaycan<br />

münasibətləri............................................<br />

Novruzova Aysel<br />

Azərbaycan ilə Almaniya arasında siyasi<br />

əlaqələr...................<br />

Qarayeva Aygün<br />

Азербайджан-Германия: культурные связи........................<br />

Quliyev Şəhriyar<br />

Azərbaycanın xarici siyasətininm Qərbi<br />

Avropa istiqamətləri................................................................<br />

Rəşad Əliyev<br />

Azərbaycanın xarici siyasətində Lüksemburq. Kiçik<br />

ölkənin böyük<br />

uğurları............................................................<br />

Şahbazi Səkinə<br />

Azərbaycan Böyük Brita-niya<br />

münasibətləri............................<br />

Şükürova Rəfiqə<br />

Azərbaycan və Fransa: ikitərəfli<br />

əlaqələr......................................<br />

Süleymanlı Südabə<br />

Azərbaycanın Fransa ilə siyasi əlaqələrinə<br />

dair...........................<br />

90<br />

92<br />

93<br />

94<br />

95<br />

96<br />

97<br />

98<br />

99<br />

10<br />

1<br />

10<br />

2<br />

10<br />

3

Гусейнова Гюнай<br />

Полити-ческие и культурные отношения между<br />

Азербайджа-ном<br />

и<br />

Великобританией..........................................<br />

Нигяр Пашаева<br />

Азербайджан и Западная Европа: Экономические<br />

факторы<br />

двухсторонних<br />

взаимоотношений.............................<br />

VI BOLMƏ<br />

Умай Джафарлы<br />

Азербайджан в рамках европей-ской<br />

интеграции......................<br />

Фукс Светлана<br />

Энергетическая дипломатия Азербайджанской<br />

Республики..<br />

Əhmədova Fatimə<br />

Avropada inteqrasiyanın iqtisadi<br />

aspektləri..................................<br />

Qasımov Həsən<br />

Azərbaycanın “Nabukko”qaz-boru kəmərində<br />

iştirakı..................<br />

İsmayılova Gunay<br />

Nabucco layihəsi və<br />

Azərbaycan...................................................<br />

Məcidov Elşən<br />

Avropada inteqrasiya: problemlər və<br />

perspektivlər.......................<br />

İsazadə Piyalə<br />

“Nabukko”<br />

qaz<br />

kəməri.................................................................<br />

Şirinova Şahnaz<br />

İlham Əliyev və Avropanin enerji təhlükəsizliyində<br />

AGRI<br />

layihəsinin<br />

əhəmiyyəti........................................................<br />

Гараев Амиль<br />

Интеграция Азербайджана в Европейскую<br />

экономику...........<br />

Кянан Гаджиев 11<br />

10<br />

4<br />

10<br />

5<br />

10<br />

7<br />

10<br />

8<br />

11<br />

0<br />

11<br />

1<br />

11<br />

2<br />

11<br />

3<br />

11<br />

4<br />

11<br />

6<br />

11<br />

7

Экономический рост и проблемы экологии<br />

.............................<br />

8<br />

12<br />

0<br />

отношений между Азербайджаном и<br />

Мамед-Велиева Наиля<br />

Наиля Развитие экономических<br />

Грецией.........................<br />

Раджабли Али-Ашраф<br />

12<br />

Азербайджан и Европейский Союз: принципы<br />

1<br />

сотрудничества………………………………………………<br />

…..<br />

VII BÖLMƏ<br />

Рашидов Рауф<br />

12<br />

Многостороннее сотрудничество Азербайджана с 2<br />

ЕС.........<br />

Abdullayeva Ləman<br />

Azərbaycan və Avropa qarsiliqli münasibətlərin<br />

12<br />

4<br />

problemləri<br />

və<br />

perspektivlər........................................................<br />

Hüseynova Aliyə<br />

Avropa İtttifaqı və<br />

12<br />

5<br />

Azərbaycan..................................................<br />

Атакишиева Айтар<br />

12<br />

Азербай-джан на пути к независимости в<br />

7<br />

общеевропейской системе международных<br />

отношениях.......<br />

Bayramova Esmira<br />

Azərbaycan və Qərbi Avropa<br />

12<br />

8<br />

dövlətlətləri..................................<br />

Əli-zadə Firdovsi<br />

Avropaya inteqrasiya prosesinə yeni<br />

13<br />

0<br />

baxış.................................<br />

Haqverdi Mehrabov<br />

Azərbaycan Respublikası və<br />

13<br />

1<br />

Aİ..................................................<br />

Haşımlı Sevinc<br />

13<br />

Azərbaycan və Avropa 2<br />

İttifaqı....................................................<br />

Sona Həsilova 13

Rusiyanın Cənubi Qafqaz<br />

siyasəti...............................................<br />

Hüseynova Aysel<br />

Avropa İttifaqı və Azərbaycan: qarşiliqli əlaqələrin<br />

əsas<br />

istiqamətləri.........................................................................<br />

Məmmədli Cavid<br />

Azərbaycan Respublikası və Avropa Qonşuluq<br />

Siyasəti..............<br />

Naim Süleymanov<br />

Azərbaycanın çoxtərəfli diplomatiyasında Avropa<br />

təşkilatları...<br />

Mirzəyev Səməd<br />

Azərbaycan və Avropaarasında ikitərəfli<br />

münasibətlər...............<br />

Quliyeva Sitarə<br />

Azərbaycan Avropaya in-teqrasiya<br />

prosesində.............................<br />

Quliyeva Türkan<br />

Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasının<br />

qeyri-daimi<br />

üzvü<br />

kimi.................................................................<br />

Махмудова Гюнай<br />

Европей-ский Союз и внешняя политика<br />

Азербайджана.......<br />

Şərifli Orxan<br />

Azərbaycan və Avropanin çox-tərəfli<br />

münasibətləri....................<br />

Tamerlan Axundov<br />

Azərbaycan-Avstriya<br />

münasibətləri............................................<br />

Təbriz Umarov<br />

Azərbaycan və Avropa Ittifaqi münasibətlərinin<br />

əsas<br />

istiqamətləri..........................................................................<br />

Tural Mustafayev<br />

İnsan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində Azərbaycan<br />

və<br />

Avropa<br />

3<br />

13<br />

5<br />

13<br />

6<br />

13<br />

7<br />

13<br />

8<br />

13<br />

9<br />

14<br />

0<br />

14<br />

1<br />

14<br />

3<br />

14<br />

4<br />

14<br />

5<br />

14<br />

6

əməkdaşlığı...............................................................<br />

Алескерова Нурлана<br />

Азербайджан – Европа: многосторонние<br />

отношения............<br />

Алиева Аида<br />

Азербайджан в Организации<br />

Черноморского<br />

Экономического<br />

Сообщества........................<br />

Орхан Рзаев<br />

Перспективы вступления Азербайджана в<br />

Европейский<br />

Союз.....................................................................<br />

Səbinə Abbasova<br />

Avropa İttifaqının proqramlarında Azərbaycanın<br />

iştirakı...........<br />

Qəribli Günay<br />

Azərbaycan və Avropa təhlükəsizliyi: çoxtərəfli<br />

əməkdaşlığın<br />

əsas<br />

istiqamətləri...................................................<br />

Seymur Bagirov<br />

Azərbaycanın Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq<br />

sisteminə inteqrasiyası:Azərbaycan-ATƏT<br />

əlaqələri..................................<br />

VIII BÖLMƏ<br />

Ağalı Üzeyir<br />

Turizmin inkişafında dövlət proqramının<br />

rolu............................<br />

Гулиевоа Севда<br />

Перспекти-вы развития экотуризма в<br />

Азербайджане.............<br />

Babayev Mirbaba<br />

Beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri və Azərbaycanda<br />

turizmin<br />

inkişafı.........................................................................<br />

Babayeva Elmira<br />

Azərbaycanın<br />

siyasəti......................................................<br />

turizm<br />

14<br />

8<br />

14<br />

9<br />

15<br />

0<br />

15<br />

2<br />

15<br />

3<br />

15<br />

4<br />

15<br />

5<br />

15<br />

7<br />

15<br />

8<br />

15<br />

9

Мехтиев Фахри<br />

Международный туризм: состояние и<br />

перспективы<br />

развития..............................................................<br />

Həsənzadə Nuranə<br />

Türkiyədə<br />

botanika<br />

turizmi.........................................................<br />

Heydərov Cavad<br />

Avropada<br />

kənd<br />

turizmi................................................................<br />

İsayeva Ayten<br />

Azəbaycanda turizm sənayesinin<br />

inkişafı...................................<br />

İsmayılov Şamil<br />

Azərbaycanin<br />

turizm<br />

siyasəti......................................................<br />

Mehdi Kamil<br />

Turizm sahəsində siyasətin müxtəlif<br />

variantlari...........................<br />

Mirzəzadə Tural<br />

Şimal<br />

turizm<br />

istiqaməti...............................................................<br />

Musayeva Nərmin<br />

İtaliyanın iqtisadiyyatında beynəlxalq turizmin<br />

rolu..................<br />

Халилзаде Насими<br />

Туризм в Европе и Азербайджане, перспективы<br />

и<br />

проблемы..............................................................................<br />

Qasımova Sevil<br />

Quba-Xacmaz bölgəsində turizm<br />

prespektivləri.........................<br />

Qasımzadə Leyla<br />

Hadisə turizmi və<br />

Eurovision......................................................<br />

Quliyev İlkin<br />

Ekoloji<br />

turizm.............................................................................<br />

16<br />

0<br />

16<br />

2<br />

16<br />

3<br />

16<br />

4<br />

16<br />

5<br />

16<br />

6<br />

16<br />

7<br />

16<br />

8<br />

16<br />

9<br />

17<br />

1<br />

17<br />

2<br />

17<br />

3

Asif Səfərli<br />

Azərbaycanda və Avropada Turizm. Problem və<br />

Perspektivlər.<br />

Əsədli Ruslan<br />

Azərbaycanda<br />

turizmin<br />

tarixi.....................................................<br />

Qəniyeva Turac<br />

Azərbaycanda və Avropada turizm:<br />

problemlər<br />

və<br />

perspektivlər........................................................<br />

Zöhrəbəyova Gülnar<br />

Turizm sektorunda inflyasiya<br />

problemləri.................................<br />

Абдукеримова Эмиля<br />

Туризм<br />

в<br />

Болгарии....................................................................<br />

Алиева Нармин<br />

Лечебно-оздоровительный туризм в<br />

Европе.........................<br />

Алиева Эльмира<br />

Перспектива туризма в<br />

Азербайджане...................................<br />

Ализаде Эльвира<br />

Туризм<br />

в<br />

Хор--ватии....................................................................<br />

Гулиева Севда<br />

Перспек-тивы развития экотуризма в<br />

Азербайджане.............<br />

Гусейнов Ислам<br />

Туризм и отдых<br />

Азербайджана................................................<br />

Джамилов Мухтар<br />

Перспективы развития туризма в<br />

Азербайджане..................<br />

Кязимова Аида<br />

Горнолыж-ный туризм в<br />

Австрии............................................<br />

Мамедова Тамилла 18<br />

17<br />

4<br />

17<br />

5<br />

17<br />

6<br />

17<br />

7<br />

17<br />

8<br />

17<br />

9<br />

18<br />

1<br />

18<br />

2<br />

18<br />

3<br />

18<br />

4<br />

18<br />

5<br />

18<br />

7

Гиркан, Лянкяран и<br />

окрестности.............................................<br />

Салимова Суад<br />

Основные задачи развития туризма в<br />

Азербайджане............<br />

Садыхова Милена<br />

Лечебный туризм в Азербайджане. Нафталанская<br />

нефть.....<br />

Насирзаде Сабина<br />

Перспективы развития туризма в Азербайджане<br />

.................<br />

8<br />

18<br />

9<br />

19<br />

0<br />

19<br />

2

Йыьыма верилиб: 29.10.2004<br />

Чапа имзаланыб: 01.11.2004<br />

Формат: 60Х84 1/16, Сифариш 136. Тираж 200.<br />

Азярбайъан Республикасы Тящсил Назирлийи<br />

Бакы Славйан Университети,<br />

«Китаб алями» няшриййат-полиграфийа мяркязи<br />

Цнван: Бакы, С.Рцстям 25.

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!