etika e të ushqyerit - Instituti i Zhvillimit te Arsimit

INSTITUTI I KURRIKULËS DHE I TRAJNIMIT
PROGRAMET E KURRIKULËS ME ZGJEDHJE TË LIRË E GJIMNAZIT
FUSHA: KARRIERA DHE AFTËSIMI PËR JETËN
LËNDA: EDUKIMI PËR KARRIERËN
KODI: 5.1.Z
PROGRAMI I MODULIT “ETIKA E TË USHQYERIT”
PËR KLASËN E 11 të
TIRANË, DHJETOR 2009
1

1. QËLLIMI I MODULIT
Ky modul ka si qëllim të zhvillojë te nxënësit njohuri për të dalluar rëndësinë që ka etika
e të ushqyerit për jetën, t’i aftësojë për të zbatuar rregullat për zgjedhjen dhe ruajtjen e
ushqimeve si dhe teknikat e etikës në tavolinë.
Përmbushja e objektivave të këtij moduli realizohet në 36 orë.
2. OBJEKTIVA TË PËRGJITHSHËM
Në përfundim të zhvillimit të modulit “Etika e të ushqyerit”, nxënës/i,-ja :
- të dallojë evolucionin e konsumit të ushqimit;
- të vlerësojë ndikimin e faktorëve të ndryshëm në sjelljen ndaj ushqimit;
- të dallojë ndikimin e globalizmit në sjelljen ndaj ushqimit;
- të shpjegojë kuptimin për sigurinë ushqimore;
- të dallojë mënyrat e klasifikimit të ushqimeve sipas kodit dhe kategorive evropiane;
- të dallojë kuptimin për cilësinë ushqimore;
- të tregojë kuptimin për kodin e vijëzuar në etiketat e ushqimeve;
- të zbatojë rregullat e etikës në tavolinë;
- të përshtasë ushqimin me pijet në një menu sipas rregullit;
- të zbatojë rregullat e etikës në pritje, bankete, bufe etj.;
- të përgatisë pije të thjeshta mikse në bar për raste të ndryshme.
3. OBJEKTIVAT SIPAS LINJAVE
Linja: Evolucioni i konsumit të ushqimit dhe sjellja ushqimore.
Nxënës/i,-ja zhvillon njohuri mbi evolucionin e konsumit të ushqimit nga epoka parahistorike
deri në ditët tona si dhe dallon faktorët që ndikojnë në sjelljen ndaj ushqimit.
Orë të sugjeruara: 6 orë
Linja
Evolucioni i
konsumit të
ushqimit dhe
sjellja ushqimore.
Objektiva
Në përfundim të këtij moduli nxënës/i,-ja:
- të shpjegojë rëndësinë e ushqimit;
- të shpjegojë evoluimin e ushqimit në epokën parahistorike, të
Mesopotamisë dhe Egjiptit;
- të shpjegojë evoluimin e ushqimit në periudhën klasike dhe në mesjetë;
- të shpjegojë evoluimin e ushqimit ne periudhën moderne,
bashkëkohore, si dhe prirjet aktuale;
- të shpjegojë kuptimin për sjelljen ushqimore;
- të dallojë faktorët mjedisorë, social-kulturorë, individualë dhe fetarë në
sjelljen ndaj ushqimit;
- të konkretizojë me shembuj nga realiteti ndikimin e faktorëve të
ndryshëm në sjelljen ndaj ushqimit.
2

Linja: Menaxhimi i cilësisë dhe sigurisë ushqimore.
Nxënës/i,-ja zhvillon njohuri mbi kuptimin e cilësisë dhe sigurisë ushqimore dhe aftësohet të
menaxhojë informacionin, zgjedhjen, ruajtjen dhe konsumin e ushqimeve.
Orë të sugjeruara: 10 orë
Linja
Menaxhimi i
cilësisë dhe
sigurisë
ushqimore.
Objektiva
Në përfundim të këtij moduli nxënës/i,-ja:
- të shpjegojë klasifikimin e ushqimeve sipas kodit dhe kategorive
evropiane;
- të dallojë autoritetet shqiptare dhe evropiane që merren me
menaxhimin e cilësisë dhe sigurisë ushqimore;
- të shpjegojë kuptimin mbi cilësinë dhe ruajtjen e ushqimeve;
- të shpjegojë kuptimin mbi sigurinë ushqimore dhe prirjet;
- të dallojë përbërësit kryesorë të ushqimit dhe ndikimin në shëndet;
- të shpjegojë rolin e ambalazhit dhe etiketave në cilësinë e ushqimit;
- të lexojë etiketat e ushqimeve sipas rregullit;
- të dallojë kuptimin mbi kodin e vijëzuar në etiketat e ushqimeve;
- të shpjegojë ndikimin e mediave dhe reklamave në përzgjedhjen e
ushqimeve.
Linja: Etika në tavolinë
Nxënës/i,-ja aftësohet për zbatimin e rregullave të sjelljes dhe etikës në tavolinë në shtëpi,
restorant dhe bar.
Orë të sugjeruara: 20 orë
Linja
Etika në tavolinë
Objektiva
Në përfundim të këtij moduli nxënës/i,-ja:
- të shpjegojë kuptimin për menunë ushqimore si dhe historinë e
zhvillimit të saj;
- të shpjegojë radhën e vendosjes së ushqimeve në menu;
- të shpjegojë mënyra të kombinimit të ushqimit me pijet;
- të dallojë llojet e mbulesave, pajisjeve të të ngrënit, porcelaneve,
qelqeve, dekorit që përdoren për shtrimin e tavolinës;
- të përdorë sipas rregullit pajisjet e të ngrënit;
- të zbatojë rregullat e sjelljes gjatë ngrënies së mëngjesit, drekës,
darkës në restorant;
- të dallojë mënyra të shtrimit të tavolinës në raste festash, banketesh;
3

- të zbatojë rregullat e sjelljes në bankete, bufe;
- të shpjegojë llojet e pijeve mikse në bar, përgatitjen, përdorimin e
tyre;
- të dallojë rregullat e sjelljes së kamarjerit në bar dhe restorant si dhe
mënyrat e komunikimin të tij me klientët.
4. KËRKESA TË MODULIT “ETIKA E TË USHQYERIT” NDAJ LËNDËVE TË TJERA
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
1. Historia
Nxënës/i,-ja:
- të dallojë veçoritë e epokave historike për të shpjeguar
evolucionin e konsumit të ushqimit.
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
2. Gjuha shqipe
Nxënës/i,-ja:
- të përdorë kuptimin e termave dhe të koncepteve
gjuhësore si: ushqim, ambalazh, menu, pajisje të të
ngrënit, porcelane, qelqe, bar, restorant, banket, bufe, kod
i vijëzuar, etiketë, etj.;
- të shprehë opinione, të arsyetojë, të diskutojë, të
argumentojë dhe të bëjë debat në lidhje me tematika që
lidhen me historinë e ushqimit, sigurinë ushqimore,
mënyrën e jetësës, menunë, sjelljen në restorant, bar,
pritje festive, bankete, etj.;
- të dëgjojë me vëmendje, të reagojë me takt dhe të
kontrollojë emocionet.
3. Gjuha e huaj
Nxënës/i,-ja:
- të flasë rrjedhshëm dhe saktë gjuhën e përditshme;
- të transmetojë saktë informacione në gjuhë të huaj në
lidhje me sjelljen si konsumator, në restorant, bar, pritje
festive, bankete, etj.;
- të shfrytëzojë fjalorin terminologjik në gjuhë të huaj për
termat më të përdorshëm në lidhje me etikën e të
ushqyerit.
2. TIK
Nxënës/i,-ja:
- të përdorë programe të ndryshme për punët e pavarura
dhe prezantimet e ndryshme (si word, excel, power point
etj.);
- të përdorë komunikimin elektronik (email, rrjetin e
brendshëm, internetin, etj.) për të komunikuar dhe
bashkëpunuar në lidhje me zgjedhjet dhe blerjet e
4

Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
Etika e të ushqyerit
Për të gjitha linjat
ushqimeve, prenotimet për bar dhe restorant etj.
3. Biologji
Nxënës/i,-ja:
- të përdorë funksionimin dhe rolin e aparatit të tretjes në
radhitjen e ushqimeve në menu;
- të shpjegojë funksionin e përbërësve të ushqimit në
organizëm;
- të shpjegojë mënyrat e organizimit të një diete të
ekuilibruar për organizmin.
-
4. Qytetari
Nxënës/i,-ja:
- të shpjegojë rëndësinë e ushqimit dhe sjelljes
konsumatore;
- të dallojë legjislacionin shqiptar për mbrojtjen e
konsumatorit.
5. Aftësimi për jetën
Nxënës/i,-ja:
- të shpjegojë llojet e sëmundjeve që lidhen me mënyrën e
të ushqyerit;
- të dallojë shkaktarët e sëmundjeve në organizëm dhe
llogaritjen e dietave efektive për parandalimin e tyre.
6. Kimi
Nxënës/i,-ja:
- të dallojë përbërjen kimike të ushqimeve;
- të shpjegojë ndryshimin kimik të ushqimeve gjatë ruajtjes,
ambalazhimit, transportimit dhe masat për parandalim;
- të shpjegojë ndikimin e përbërësve të ushqimit në
zhvillimin dhe mbarëvajtjen e shëndetit.
5. KËRKESAT PËR ZBATIMIN E PROGRAMIT
Programi i këtij moduli është një dokument zyrtar i detyrueshëm për t’u zbatuar nga
përdoruesit e tij (mësues, autorë të teksteve etj.).
Përdoruesve të këtij programi u lind nevoja të njohin standardet e të gjitha fushave të
tjera të të nxënit dhe të gjitha programet lëndore të të njëjtit vit.
Udhëzime për zbatimin e objektivave të programit
Objektivat e programit janë detyrim për të gjithë përdoruesit e programit. Kjo do të thotë
se që të gjithë nxënësit duhet të nxënë çka përshkruhet në objektiva. Realizimi i objektivave në
tema, kapituj e njësi dhe renditja e tyre është zgjedhje e lirë e zbatuesit të programit. Kështu, për
shembull: objektivi: “Nxënës/i,-ja të shpjegojë mënyra të kombinimit të ushqimit me pijet”, do të
5

thotë se të gjithë nxënësve duhet t’u jepet mundësia të njohin mënyra të ndryshme të kombinimit
të ushqimit me pijet, sipas radhës së asortimenteve në menu, si dhe të mund të sugjerojnë dhe
përshtasin ushqimin me pijet sipas rregullit.
Një objektiv mund të përmbushet në nivele të ndryshme nga nxënës të ndryshëm.
Udhëzime për realizimin e orëve mësimore
Programi “Etika e të ushqyerit” është strukturuar në tri linja që vijnë njëra pas tjetrës.
Linja e parë dhe e dytë përqendrohet në aspekte kryesisht teorike që synojnë të realizojnë të
kuptuarit për rëndësinë dhe evolucionin e konsumit të ushqimit, sigurinë ushqimore, menaxhimin
e cilësisë dhe rujatjes së ushqimeve si dhe parashikohen veprimtari praktike në lidhje me
ndikimin e faktorëve të ndryshëm në sjelljen ndaj ushqimit, në leximin e etiketave të ushqimeve
dhe kodit të vijëzuar.
Linja e tretë synon të kuptuarit dhe aftësimin e nxënës/it,-es në lidhje me menunë, sjelljen
në restorant e në bar në vakte dhe raste të ndryshme.
Përdoruesit e programit duhet të respektojnë sasinë e orëve vjetore të modulit, kurse janë
të lirë të ndryshojnë me 10% (shtesë ose pakësim) orët e rekomanduara për secilën linjë.
Mësues/i,-ja mund të vendosë të përparojë më ngadalë kur vë re se nxënësit e tij/saj hasin
vështirësi të veçanta në përmbushjen e objektivave, por mund të ecë më shpejt, kur nxënësit e
tij/saj demonstrojnë një përvetësim të kënaqshëm.
Në programin e modulit “Etika e të ushqyerit” afërsisht 60% e orëve mësimore totale
janë për shtjellimin e njohurive të reja lëndore dhe 40% e tyre janë për përpunimin e njohurive
(gjatë vitit dhe në fund të vitit shkollor).
Udhëzime për zbatimin e objektivave nëpërmjet përpunimit të njohurive
Përpunimi i njohurive përmban:
- përsëritjen e njohurive-bazë (konceptet themelore),
- vlerësimin e njohurive-bazë,
- integrimin e njohurive të reja të një linje me njohuritë e linjave paraardhëse,
- integrimin e njohurive të reja me njohuritë e lëndëve të tjera (integrimi do të përshkojë
zhvillimin e çdo ore mësimore),
- veprimtaritë praktike, detyrat, projektet përmbledhëse (pavarësisht nga ndarja në linja,
lënda duhet parë si një e tërë).
Veçanërisht gjatë përpunimit të njohurive duhet t’i kushtohet kohë e posaçme kultivimit
të:
- aftësive të përgjithshme si komunikimi, menaxhimi dhe transferimi i informacionit, të
menduarit kritik dhe krijues, zhvillimi i karakterit dhe i etikës;
- aftësive të posaçme lëndore në lidhje sjelljen si konsumator i shërbimeve në raste të
ndryshme, zbatimin e etikës në bar, restorant, zbatimin e teknikave të sjelljes në raste të
ndryshme gjatë konsumit të ushqimit dhe pijeve;
- formimit të qëndrimeve, si qëndrimi etiko-social dhe qëndrimi gjatë punës në grupe të
vogla nxënësish.
Gjatë orëve të përpunimit të njohurive nxënësve duhet t’u krijohet mundësia të punojnë
detyra tematike, projekte kurrikulare, të zgjidhin situata problemore nga jeta etj.
6

Pjesë e përpunimit të njohurive është vlerësimi i realizimit të objektivave, i cili ka për
qëllim të nxjerrë në pah shkallën e realizimit dhe të përforcojë, të përmirësojë njohuri e aftësi të
papërmbushura të kësaj lënde.
6. VLERËSIMI
Vlerësimi i nxënës/it,-es përshkon gjithë procesin mësimor dhe shërben për përmirësimin e këtij
procesi.
Vlerësimi i nxënës/it,-es është në përputhje me objektivat e programit lëndor.
Objektiv i vlerësimit janë njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet e nxënësve (qëndrimet
etiko-sociale, në përgjithësi dhe ato të bashkëpunimit me të tjerët, në veçanti).
Vlerësimi i nxënës/it,-es mund të bëhet në mënyrë individuale ose në grup. Nxënës/i,-ja
vlerësohet me notë ndërsa demonstron arritjet e tij/saj me gojë, me shkrim apo nëpërmjet
veprimtarive të tjera.
Në këtë lëndë nxënës/i,-ja vlerësohet edhe për portofolin e detyrave dhe për prezantimet e
realizuara në përputhje me formularët standardë të përcaktuar nga mësuesi.
Në punime të nxënësve me grupe të vogla, mësues/i,-ja parashtron peshën e vlerësimit
me notë të grupit në tërësi dhe të secilit nxënës në veçanti.
Për linjën e tretë, krahas instrumenteve të tjera të vlerësimit, duhet të përdoret lista e
kontrollit për vlerësimin e demonstrimit të nxënës/it,-es.
Nuk është i detyrueshëm vlerësimi me notë i nxënësve në çdo orë mësimore.
Mësues/i,-ja duhet t’u parashtrojë nxënësve qëllimin, kriteret dhe instrumentet e
vlerësimit.
Portofoli i punëve të nxënës/it,-es është një nga mundësitë kryesore të vlerësimit për
mësues/in,-en dhe të vetëvlerësimit për nxënës/in,-en.
7