1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje - Instytut ...

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 1
1.
SYSTEMY BUDOWNICTWA. PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE
1.1 Wprowadzenie
Otaczający nas świat składa się z nieliniowej ilości elementów materialnych wzajemnie na siebie
oddziałujących i wzajemnie się warunkujących. Interakcje mogą odbywać się na różnej drodze, mogą być
różne skoncentrowane w czasie i przestrzeni. Skutkiem tego w całym zbiorze elementów można wyróżnić
pewne ich zespoły (grupy), w ramach których występują większe nasilenia oddziaływań aniżeli na zewnątrz.
Zespoły o skoncentrowanych cechach nazywa się układami, pozostałość – otoczeniem.
Schematyczne ujęcie układu i otoczenia pokazano na rysunku.
Rys. 1.1 Relacja Układ – Otoczenie
Układ współdziała z otoczeniem poprzez wejścia i wyjścia. Za pośrednictwem wejść układ odbiera
bodźce z otoczenia, za pośrednictwem wyjść wysyła reakcje, czyli oddziaływuje na otoczenie.
Obok pojęcia układu istnieje również pojęcie systemu, jako układu wyższego rzędu. Składa się on już
nie z przypadkowych elementów, ale z pewnych podukładów powiązanych ze sobą w sposób przyczynowy
lub logiczny. Jest to, zatem układ odpowiednio już zorganizowany i wykazujący pewna wewnętrzna
spójność, posiadający także swoje otoczenie.
1.2. System budownictwa i jego elementy
Pod pojęciem „system” rozumie się zbiór obiektów wraz z relacjami istniejącymi pomiędzy tymi
obiektami oraz pomiędzy ich własnymi. Każdy system nawiązuje do trzech różnych przestrzeni:
- technicznej,
- funkcjonalno – ekonomicznej,
- społecznej.
Przestrzenie te są odpowiednio zdefiniowane i posiadają sprecyzowane treści składników.
Odnosząc pojęcie systemu do produkcji budowlanej (rys. 1.2)można stwierdzić, że jest to celowa i spójna
całość, funkcjonująca zgodnie z założeniem, na którą składają się racjonalnie rozwiązane i oddziałujące
na siebie elementy (zakłady, branże), współprzyczyniające się do wykonania określonych zadań w zakresie
budownictwa (rys. 1.3).
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 2
Rys. 1.2. Produkcja budowlana, jej elementy i otoczenie
Rys. 1.3. System budownictwa
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 3
W myśl tej definicji na system składają się zatem zakłady materiałów budowlanych (cementowanie,
wytwórnia kruszyw, zakłady prefabrykacji), a także zakłady sprzętu budowlanego oraz jednostki projektowania
i instytuty naukowo – badawcze. Elementy rozwiązane są ze sobą bezpośrednio na zasadach
kooperacji, umów lub przez jednostki zarządzania. System budownictwa z kolei powiązany jest za pośrednictwem
organów administracji państwowej z otoczeniem.
Otoczenie wyznaczane jest przez:
- przestrzeń techniczną, tj. środowisko naturalne, bazę surowcową kraju, aktualny stan techniki, technologii,
organizacji, obowiązujące ograniczenia (normy, normatywy, prawo budowlane itp.) oraz istniejące
systemy budowania i związane z nimi metody organizacyjne.
- przestrzeń funkcjonalno-ekonomiczną, tj. aktywność rządową, aktualną politykę mieszkaniową, struktury
organizacyjne, ekonomikę,
- przestrzeń społeczną: ogólne warunki społeczne i związane z nimi stosunki własnościowe, polityczne
itp.
Z pojęciem systemu budownictwa jako całość wyodrębnić można systemy niższego rzędu: tj. np. system
budownictwa lądowego, wodnego.
Rozpatrując dalej system budownictwa lądowego wyodrębnić można podsystemy:
- technologie budowania lub technologie wznoszenia obiektów budowlanych.
Technologie budowania związane są z jednostkami produkcyjnymi i ich wzajemnymi powiązaniami, mającymi
wpływ na sposób realizacji budowli.
W budownictwie stosowane są następujące technologie:
- technologia betonowego budownictwa prefabrykowanego (TBBP),
- technologia monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB),
- technologia monolityczno - prefabrykowanego budownictwa betonowego (TM- PBB),
- technologia budownictwa metalowego (TBM),
- technologia budownictwa drewnianego (TBD).
Technologie charakteryzują się:
- doborem materiałów,
- sposobem transportu, przetwarzania i wbudowania materiałów, półfabrykatów i prefabrykatów,
- doborem maszyn, sprzętu, narzędzi,
- technologią i organizacją wszystkich złożonych procesów pomocniczych i zasadniczych,
- warunkami techniczno-ekonomicznymi oraz kontrolą i odbiorem robót.
W ramach określonych technologii (traktowanych w sposób systemowy - zawężony) występują
metody budowania (MB).
Metody budowania są to zespoły celowych sposobów postępowania prowadzących do rozwiązania danego
problemu w ramach określonych technologii.
Np. w ramach betonowego budownictwa prefabrykowanego wyróżnia się metody:
- budownictwa wielkoblokowego,
- budownictwa wielkopłytowego,
- budownictwa szkieletowego,
- budownictwa z elementów przestrzennych;
W ramach technologii betonowego budownictwa monolitycznego wyróżnia się metody:
- tradycyjną metodę deskowań drobno-, średnio- i wielkowymiarowych,
- rozbieralno - przestawnych urządzeń przestawnych,
- urządzeń ślizgowych.
W ramach poszczególnych metod występują systemy technologiczne (ST).
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 4
Przez system technologiczny rozumie się kompleksowy zespół współzależnych elementów i sposobów
postępowania projektowo-realizacyjnego i technologiczno-organizacyjnego oraz zabezpieczenia materiałowego
pozwalający na sprawną realizację struktur budowlanych charakteryzujących się odpowiednimi
walorami użytkowymi, funkcjonalnymi, ekonomicznymi.
Współzależność w budownictwie systemowym pokazano na rys. 1.4.
Rys. 1.4. System budownictwa i jego dekompozycja
1.3. Elastyczność i uniwersalność systemów
W odniesieniu do systemów budownictwa mieszkaniowego wyróżnia się cztery stopnie elastyczności,
klasyfikujące działające aktualnie systemy:
- I stopniem elastyczności charakteryzują się systemy budowania, których modelem typizacji jest
typowy budynek,
- II stopniem elastyczności charakteryzują się systemy, których modelem typizacji jest segment budynku,
mogący być zestawiony z innymi na określonych zasadach,
- III stopniem elastyczności charakteryzują się systemy, których modelem typizacji jest rozwiązanie
mieszkania. Mieszkania typowe z kolei składane są w segmenty i budynki według określonych projektowo
zasad,
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 5
- IV stopniem elastyczności charakteryzują się systemy, których modelem typizacji jest dowolne rozwiązanie
funkcjonalno – architektoniczne. Przedmiotem typizacji w tym przypadku są podstawowe
zasady projektowo – konstrukcyjne (element kierujący system), a efektem typizacji są stypizowane i
zunifikowane elementy prefabrykowane konstrukcyjne i niekonstrukcyjne, a także elementy instalacji
i wykończenia. Nie typizowane są natomiast gotowe rozwiązania mieszkań, segmentów czy budynków,
pozostawiając architektom swobodę ich indywidualnego kształtowania.
Drugą cechą klasyfikacyjną systemów budowania jest uniwersalność.
Uniwersalnymi nazywamy te systemy, w ramach których mogą być wykonywane różnorodne obiekty
różnego typu budownictwa ( np. budownictwa mieszkaniowego, oświaty, zakwaterowania zbiorowego,
handlu i usług). Miarą uniwersalności systemów budowania jest stopień uniwersalności) :
- I stopniem uniwersalności charakteryzują się systemy budowania z elementów płytowych oraz z prefabrykatów
wielkoprzestrzennych,
- II stopniem uniwersalności charakteryzują się systemy budownictwa szkieletowego,
- III stopniem uniwersalności charakteryzują się systemy monolitycznego budownictwa ścianowego,
- IV stopniem uniwersalności charakteryzują się systemy budownictwa oparte na metodzie podnoszonych
stropów oraz metodzie wypychania ( stropów i kondygnacji ).
Uwzględniając podane kryteria można stwierdzić, że systemy budowania stosowane w wielorodzinnym
budownictwie mieszkaniowym charakteryzują się II, III i IV stopniem elastyczności oraz I i II
stopniem uniwersalności.
1.4. Etapy uprzemysłowienia budownictwa w Polsce w latach 1945-1988
a. Technologie tradycyjne częściowo uprzemysłowione 1945 – 1956,
(okres budowy kraju i stolicy)
b. Pierwszy etap uprzemysłowienia budownictwa 1959 -1968, związany z rosnącym zapotrzebowaniem
na mieszkania ;
- rozwój TBBP – 1959 – osiedle prototypów w Warszawie, budowa pierwszego budynku z płyt
betonowych, systemy regionalne,
- początki TBBM – Warszawa, Katowice – metody monolityczne (system Stolica I, Kołodko,
system ślizgowy ),
- od 1966 próby metod podnoszonych przekryć, wypychanych kondygnacji, konstrukcji cięgnowych.
c. Drugi etap uprzemysłowienia budownictwa związany z masowym zapotrzebowaniem na mieszkania
– 1970 – 1980 (84),
- rozszerzenie TBBP – budowa ok. 100 fabryk domów, opracowanie i wdrożenie systemów państwowych
( SS, W-70, OWT, WUF-T, SBO),
- umiarkowany rozwój TBBM – opracowanie systemu Stolica II (system regionalny) i SBM – 75
( system ogólnopolski ).
d. Okres przejściowy 1986 –1990
humanizacja wielkiej płyty, poszukiwanie nowych technologii np.
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater

1. Systemy budownictwa. Podstawowe pojęcia i definicje 6
- budownictwo drewniane (Drewbud, systemy kanadyjskie),
- budownictwo z gipsu ( Chlewiński, Lewandowski ),
- metoda TERMOMUR i podobne (Velox, Radan.. ),
e. Regres budowlany 1992-1998
- powrót do budownictwa tradycyjnego – ceramicznego i metod monolitycznych.
Józef Jasiczak - „Technologie budowlane II” 2003r.
Alma Mater