5.–7. bekkur - Námsgagnastofnun

Íslenska
5.–7. bekkur
VAL UM FJÖLBREYTT NÁMSEFNI

Íslenska
5.–7. bekkur
VAL UM FJÖLBREYTT NÁMSEFNI
Í þessum bæklingi er að finna yfirlit yfir margvíslegt námsefni sem nýtist við nám í íslensku
í 5.–7. bekk. Um er að ræða lestrarbækur, verkefnabækur, gagnvirk verkefni á vef og efni til
útprentunar af vef. Til að auðkenna tegund stafræns efnis eru notuð táknin fyrir efni
á vef til útprentunar, fyrir gagnvirkt vefefni og fyrir kennsluforrit.
www.nams.is
nams
Til að fá heildarsýn yfir efni Námsgagnastofnunar í íslensku fyrir yngsta skólastigið er einfaldast
að fara inn á vefsíðuna www.nams.is, smella á hnappinn námsefni og velja námsgrein
og aldursstig.
AUÐLESIÐ EFNI
Sögubækur í flokknum Auðlesið efni eru
einkum ætlaðar börnum sem eiga erfitt
með að lesa langan, samfelldan texta.
Þær eru skrifaðar á léttu máli, letur er
skýrt og línur stuttar. Hljóðbækur til
lestrarþjálfunar fylgja mörgum auðlesnu
sögubókunum þar sem textinn er lesinn
skýrt og ætlast til að nemandinn fylgist
með í bókinni um leið og hann hlustar.
@nams.is
• Allt getur gerst
• Bras og þras á Bunulæk
• Draugasaga Dóra litla
• Ég heiti Grímar
• Einn í óbyggðum
• Flautan og vindurinn
• Grettir og berserkirnir
• Grettir og skógarbjörninn
• Ilmur
• Litlu landnemarnir
• Loftur og gullfuglarnir
• Lukkudýrið
• Rigning í Osló
• Skipbrotið
• Trú, von og kærleikur
• Ugla sat á kvisti
• Það var Skræpa
2

www.nams.is
nams@
Hlustum á þjóðsögurnar okkar –
Texti og hljóðbók
Þjóðsögurnar eru arfleifð sem æskilegt er að
sem flest börn fái tækifæri til að kynnast. Hér
eru komar á vef nokkrar þekktar þjóðsögur
sem hægt er að prenta út. Sumar eru nokkuð
þungar aflestrar og því er kjörið að lesa þær
fyrir nemendur. Upplesturinn á diskinum má
nota fyrir allan bekkinn í einu til að hlusta á
nams.is
saman, segja frá og ræða um. Hljóðbókin er til
á geisladiski en henni má einnig hlaða niður af
vef.
Sögurnar eru:
• Búkolla
• Kerling vill hafa nokkuð fyrir snúð sinn
• Gilitrutt
• Velvakandi og bræður hans
• Átján barna faðir í álfheimum
Sagnorðaspilið, mál- og
talörvunarefni
Sagnorðaspilið er ætlað börnum með sértæka
málþroskaröskun en hentar einnig börnum
með seinan málþroska og nemendum sem
hafa annað móðurmál en íslensku. Spilið er
ætlað til að æfa börn í að nota algengar
íslenskar sagnir í nútíð og þátíð. Í spilinu eru
samtals 144 spil (288 myndapör) sem skiptast
í sex flokka eftir beygingum sagnorðanna. Á
hverju spili er mynd og setning með sagnorði
í nútíð eða þátíð. Sagnorðaspilið býður upp á
ýmsa möguleika bæði í einstaklingskennslu og
litlum hópum. Hugmyndir um notkun fylgja
spilinu.
Sögusteinn, Óskasteinn og
Völusteinn
Bækur til að lesa saman og spjalla um.
Bækurnar innihalda fjölbreytt efni, sögur,
fræðsluefni, samtalsþætti og vísur. Bókunum
fylgja ekki vinnubækur heldur er hugmyndin
að nemendur búi þær til sjálfir. Til að auðvelda
þeim það eru verkefni innan á bókarkápu og í
lok kafla.
3

www.nams.is
nams
Sögusteinn, Óskasteinn og
Völusteinn – Ritunarverkefni á vef
Verkefni með lestrarbókunum Sögusteinn, Óskasteinn
og Völusteinn. Í þeim er lögð áhersla á að
þjálfa nemendur í að tjá sig skipulega í rituðu máli.
Verkefnin eru afmörkuð og ekki ætlast til að nemendur
skrifi langt mál heldur átti sig á atriðum sem
tengjast málsniði, framsetningu og efnistökum.
Verkefnin má leysa með því að handskrifa textann
á sjálf blöðin en einnig í ritvinnslu.
@nams.is
Lesið til skilnings – Kennarahandbók
og æfingatextar
Lesið til skilnings er handbók á vef sem ætluð er að
kynna gagnvirkan lestur fyrir kennurum sem vilja
efla lesskilning með nemendum sínum. Æfingatextar
til útprentunar fylgja. Þyngd æfingaefnis miðast
einkum við miðstig en hentar líka nemendum á
unglingastigi.
Óðinn og bræður hans – Heimur verður til
Edda Snorra Sturlusonar geymir bestu lýsingar sem
við eigum af ásatrú. Hér endursegir Iðunn
Steinsdóttir Snorra-Eddu fyrir börn.
Lífið í Ásgarði – Gullnar töflur í grasi
Önnur bókin um æsi þar sem Snorra-Edda er
endursögð.
Með bókunum fylgja fjölbreytt verkefni og kennsluleiðbeiningar
á vef sem kennarar geta valið úr og
prentað út. Um er að ræða:
• Kennsluhugmyndir með köflum bókanna.
• Vinnublöð handa nemendum.
• Lesskilningsverkefni með spurningum.
• Samlestrarefni sem er vel til þess fallið
að æfa upplestur og framsögn.
• Hugtakasafn þar sem flest hugtök
goðafræðinnar eru útskýrð.
Þriðja bókin er væntanleg 2009.
4

www.nams.is
Blákápa, Rauðkápa og Grænkápa
Þrjár lestrarbækur sem einkum eru ætlaðar
miðstigi grunnskólans. Í Blákápu eru textar frá
mismunandi tímum og frá ýmsum þjóðum.
Rauðkápa hefur að geyma efni eftir íslenska og
nams@
erlenda höfunda. Í Grænkápu eru sögur, frásagnir
og ljóð úr nútíð og fortíð, kímnisögur,
sögur af sæbúum og fornaldar- og riddarasögur.
Einnig eru fræðandi textar um miðaldirnar.
Með bókunum eru hljóðbækur á geisladiski og
á vef til að hlaða niður. Kennsluleiðbeiningar
fást með hverri bók.
Ljóðspor
nams.is
Ljóðin í þetta ljóðasafn eru valin með nemendur
á miðstigi grunnskóla í huga. Bókin er ein af
þremur í flokki ljóðabóka sem Námsgagnastofnun
hefur gefið út fyrir grunnskólann.
Hinar tvær nefnast Ljóðsprotar og Ljóðspeglar.
Ljóðin í Ljóðsporum eru að mestu eftir höfunda
frá 19. og 20. öld. Ljóðunum er raðað eftir viðfangsefnum
og fylgja verkefni og orðskýringar
hverjum þætti bókarinnar. Í bókinni er fjöldi
myndverka eftir þekkta íslenska myndlistarmenn.
Valur – Heimspekilegar smásögur
Safn tólf smásagna sem allar fjalla um strákinn
Val. Í sögunum veltir hann fyrir sér ýmsu um
lífið og tilveruna. Sögurnar eiga að vera kveikja
að umræðum um siðferðileg og heimspekileg
málefni. Kennarakver fæst með bókinni.
Finnbjörg
Finnbjörg er lítil bók um málfræði og stafsetningu.
Hún er einkum ætluð til íslenskukennslu á
miðstigi grunnskóla. Í bókinni er fjallað um
helstu reglur og hugtök sem nemendur þurfa að
kunna skil á og þau útskýrð með dæmum.
Bókin er aðgengileg og útskýrir flókna hluti á
einfaldan hátt. Á íslenskuvefnum Miðbjörg er
að finna kennsluhugmyndir, glærusafn og verkefni
sem nýtast með Finnbjörgu. Þar er einnig
safn stafsetningartexta og tillögur um notkun
þeirra.
5

www.nams.is
Skinna, Skræða og Skrudda
nams
Þessar þrjár bækur eru grunnnámsefni í móðurmáli.
Hverri bók fylgja tvö verkefnahefti. Í bókunum
er tekið á helstu þáttum móðurmálsnáms.
Í Skinnu er eru stuttir bókmenntatextar sem
tengjast umfjöllun um íslenskt umhverfi og
sögu eða endurspegla hlutskipti barna að fornu
og nýju. Töluðu máli og tjáningu eru gerð sérstök
skil í bókinni. Í Skræðu eru bókmenntatextar
og verkefni sem tengjast þema bókarinnar,
Hvaðan kem ég? Áhersla er lögð á munnlega
tjáningu og hvers kyns ritun, þrír höfundar
eru kynntir sérstaklega og fjallað um útgáfu
dagblaðs. Í Skruddu er mikil áhersla lögð á
ritsmíðar nemenda.
@nams.is
Veggspjöld í íslensku
Þrjú veggspjöld í stærðinni A2. Á þeim eru upplýsingar
um orðflokkana, orðflokkagreiningu og
samhljóða orð sem hafa mismunandi rithátt
eftir merkingu.
Málrækt 1.–3. hefti
Námsefni ætlað börnum í 5.–7. bekk. Í bókunum
eru hvers kyns verkefni og æfingar í móðurmálinu
með aðaláherslu á málfræði og ritun en
einnig stafsetningu og bókmenntir. Margar
teikningar prýða bækurnar. Efnið byggist á eldra
efni með sama nafni en er mikið endurskoðað
og búið að bæta við mörgum verkefnum.
Mál til komið, Mál í mótun og
Mál er miðill
Þrjár bækur um stafsetningu og ritun. Grunnbækurnar
eru margnota og í þeim er að finna
margs konar texta. Sumir henta til afritunar,
aðrir til að skrifa eftir upplestri eða gera útdrátt
úr og svo er fjöldi verkefna í bókunum.
Grunnbókunum fylgja verkefnabækur og hlustunarefni
fæst á geisladiski eða því er hlaðið
niður af vefnum. Lausnahefti fást með verkefnabókunum.
6

www.nams.is
nams@
nams.is
@
Réttritunarorðabók
Í bókinni eru um 15.000 flettiorð að meðtöldum
manna- og staðarnöfnum. Fjöldi orðmynda
og beygingardæma eru í bókinni og er oft
vísað til þeirra þegar um orð sömu beygingar
eru að ræða. Fjöldi skýringarmynda er í bókinni.
Með Réttritunarorðabók fást þrjár verkefnabækur.
Að hlusta sjá og skrifa
Í bæklingnum lýsir höfundur kennsluaðferð í
stafsetningu sem reynst hefur vel fyrir börn
með mikla stafsetningarörðugleika.
Íslenska sem annað tungumál
Handbók fyrir kennara. Bókinni er ætlað að
auðvelda kennurum að skipuleggja kennslu
með tilliti til nemenda með takmarkaða kunnáttu
í íslensku. Fjallað er um helstu atriði sem
hafa verður í huga við kennslu nýbúa og bent
á leiðir til að laga námsefni að þörfum nemenda
með ólíka undirstöðu í íslensku. Einnig
eru í bókinni nokkur sýnishorn af námsáætlunum.
Íslenska nýja málið mitt 1 og 2
Efnið er ætlað til kennslu fyrir nemendur sem
eru nýkomnir til Íslands og eru að byrja að
læra íslensku. Lögð er áhersla á að kenna
algengustu hugtök sem notuð eru í skólastarfi
svo og hugtök tengd heimili og fjölskyldu.
Einnig eru verkefni sem æfa nemendur í að
skilja og svara algengum spurningum. Verkefnin
eru þannig fram sett að þau nýtast bæði í einstaklingskennslu
og litlum hópum en nemandinn
getur einnig unnið þau inni í bekk.
Hlustunarefni á geisladiski fylgir svo að nemendur
geta hlustað á framburð orða oftar en
einu sinni. Efnið er í möppu í stærðinni A4 og
er ætlað til ljósritunar. Hlustunarefni á geisladiskum
fylgir.
7

www.nams.is
nams
Kæra dagbók og Kæra dagbók 2
Námsefni fyrir nemendur með annað móðurmál
en íslensku. Kæra dagbók og Kæra dagbók 2
samanstanda af:
• Nemendabók
• Hljóðbók á geisladiski (aðeins Kæra
dagbók) eða til að hlaða niður af vef.
• Verkefnum á vef til útprentunar
@nams.is
• Ítarefni með nemendabók til útprentunar
• Ábendingum til kennara til útprentunar
Námsefnið er samið fyrir nemendur með annað
móðurmál en íslensku. Það er einkum miðað við
nemendur á aldrinum 8–12 ára, sem eru læsir á
sínu móðurmáli en hafa litla eða enga kunnáttu
í íslensku. Efnið getur nýst bæði eldri og yngri
nemendum. Í því er mikið af myndum sem þjóna
þeim tilgangi að auðvelda nemendum að tengja
saman myndir og orð.
Málfræðibókin mín 1.–3. hefti
Námsefnið Málfræðibókin mín samanstendur af
þremur heftum sem eru samin fyrir börn með
annað móðurmál en íslensku sem hafa náð allgóðri
færni í íslensku máli. Efnið er einkum ætlað
nemendum á unglingastigi grunnskólans en nýtist
einnig á miðstigi. Bókunum er m.a. ætlað að
uppfylla markmið í kaflanum ,,íslenska sem
annað tungumál” í Aðalnámskrá grunnskóla –
íslenska.
Ritunarbókin
Fátt er mikilvægara nú á tímum en hæfnin til að
geta tjáð sig bæði munnlega og skriflega. Öll
höfum við frá einhverju að segja. Listin er að
gera það þannig að aðrir hlusti og lesi af áhuga.
Ritunarbókin er full af dæmum um hvernig best
er að finna athyglisverðan efnivið í frásögn,
skrifað svo að textinn grípi lesandann og tillögur
um hvernig byggja á upp langar frásagnir og
skemmtilega ritunarleiki.
8

www.nams.is
Skrifað í skrefum – Ferlisritun
Í þessari handbók um kennslu ritunar ganga höfundar
út frá kenningum fræðimanna um ferlisritun
og byggja á eigin reynslu af öllum stigum
grunnskóla. Í bókinni er ferlisritun skilgreind,
fjallað um hlutverk og mótunaráhrif kennarans,
samþættingu ritunar við aðrar námsgreinar,
ábyrgð nemenda, notkun gátlista og gefin fjölmörg
dæmi um skipulag og útfærslu. Sérstakur
kafli er um námsmat. Samnefndur vefur var fyrst
opnaður árið 1999. Hann hefur nú verið endurskoðaður
og miklu efni bætt þar inn.
nams@
Myndaorðabók – Forrit
Myndaorðabók á allt í senn erindi til barna, ungl-
nams.is
inga og fullorðinna með ólíka tungumálakunnáttu
og er hægt að nota forritið á ýmsa vegu og á mismunandi
námsstigum. Einkum er lögð áhersla á
að efla færni bæði varðandi málskilning og málnotkun.
Hægt er að nota forritið til námsaðgreiningar
og jafnframt til einstaklingsbundinnar þjálfunar.
Forritið getur nýst nemendum með annað
móðurmál en íslensku.
Dagur íslenskrar tungu –
Verkefnasafn á vef
Safn verkefna frá Námsgagnastofnun í tilefni af
degi íslenskrar tungu. Efnið er til útprentunar.
Frægt fólk – Lesskilningsverkefni á vef
Tuttugu gagnvirk verkefni sem reyna á lesskilning
nemenda og þjálfa þá í að svara á hnitmiðaðan
hátt spurningum úr stuttum textum. Textarnir eru
allir um sögufrægar persónur, allt frá Forn-
Grikkjum fram á okkar daga. Þeir eru á léttu og
ljósu máli, fræðandi og skemmtilegir. Verkefnin
má leggja fyrir í heild en þau henta einnig stök
sem viðbótarverkefni eða fyrir þá sem eru röskir.
Þau eru til útprentunar eða gagnvirk, þ.e. nemendur
geta unnið þau beint í tölvunni.
Að skrifa rétt!
VEFEFNI
Markmiðið með vefnum er að þjálfa nemendur í
að lesa og stafsetja texta með samhljóðasamböndum.
Verkefnin skiptast í þrjá hluta þ.e. Horfa
og skrifa, Muna og skrifa og Hlusta og skrifa.
9

www.nams.is
nams
Lestur og stafsetning
Lestur og stafsetning er ætlað til að þjálfa nemendur
í að lesa og stafsetja léttan, merkingarbæran
texta. Það byggist á tveimur sögum sem
skiptast í 25 kafla. Verkefnin eru í þremur hlutum,
þ.e. Horfa og skrifa, Muna og skrifa og Hlusta og
skrifa. Vefurinn er endurgerð á kennsluforritinu
Lestur og stafsetning sem kom út árið 2001 en
@nams.is-
það er byggt á námsefni sem ber sama heiti og
kom fyrst út í prentaðri útgáfu 1999.
Ritum rétt –
Stafsetningaræfingar á vef
Verkefnin eru tekin úr samnefndri bók sem gefin
var út af Námsgagnastofnun 1992. Þau eru einkum
ætluð 9–12 ára nemendum sem eiga við
stafsetningarörðugleika að etja en reynslan hefur
sýnt að hægt er að nota þau með góðum árangri
fyrir aðra aldursflokka og til almennrar þjálfunar í
stafsetningu.
Gagnvirkar æfingar í stafsetningu
Vefefnið Gagnvirkar æfingar í stafsetningu er
einkum ætlað mið- og unglingastigi grunnskóla.
Það byggist annars vegar á æfingum úr gömlum
stafsetningarbókum og hins vegar á íslenskum
þjóðsögum, kvæðum og ævintýrum.
Miðbjörg
Vefurinn Miðbjörg er ætlaður til móðurmálskennslu
á miðstigi. Hann inniheldur stutta umfjöllun
um helstu þætti móðurmálskennslunnar auk
fjölda kennsluhugmynda og verkefna. Allt efnið á
honum má prenta út og ljósrita eða nýta með
skjávarpa. Efnið á vefnum er vistað með mismunandi
hætti. Ritvinnsluskjölum og glærum má
breyta og aðlaga að mismunandi nemendahópum.
Efni sem ekki er hægt að breyta er vistað sem
pdf-skjöl.
10

www.nams.is
nams@
Málfræðigreining
Forritið Málfræðigreining fyrir mið- og unglingastig
er samið með það að markmiði að
nemendur geti á auðveldan hátt öðlast færni
í greiningu hinna ýmsu málfræðiatriða. Þetta
er gert með því að:
• Meta svör nemenda samstundis.
• Gefa kost á innbyggðri hjálp sem
er ávallt tiltæk.
nams.is
• Greina árangur nemenda þannig að
þeir geti gert sér grein fyrir sterkum
og veikum hliðum sínum.
Í forritinu eru hundruð setninga þannig að
greiningaratriðin skipta þúsundum.
Ritfærni
Vefurinn Ritfærni er gerður fyrir elstu nemendur
grunnskólans. Við gerð vefjarins er
tekið mið af nýendurskoðaðri námskrá í
íslensku fyrir 8.–10. bekk. Nemendur í framhaldsskóla
og jafnvel á miðstigi grunnskólans
geta einnig nýtt sér ýmislegt á vefnum.
Ritfærni er ætlað að svara breyttum þörfum í
nútímasamfélagi með því að nýta tölvu og net
sem verkfæri í ritun og skapa mótvægi við
skeytastílinn sem margir hafa vanið sig á í
samskiptum sín á milli. Á vefnum er lögð
áhersla á vandað málfar, uppbyggingu málsgreina,
mismunandi tilgang ritunar og stíganda
í frásögn.
Ritbjörg
Ritbjörg er kennsluvefur sem aðstoðar notendur
við að skipuleggja ritsmíðar. Grundvallarhugmyndin
að forritinu er ferlisritun en
hún gengur út á að fólk skrifi í ákveðnum
skrefum. Notandinn býr aðeins til efnisgrind
að ritsmíð í forritinu. Því eru tvö fyrstu skrefin
í ritunarferlinu í brennidepli. Vefurinn er
endurgerð á samnefndu forriti sem gefið var
út árið 1999. Með því fylgdu kennsluleiðbeiningar
í bókarformi. Þar segir frá þeirri kennslufræði
sem forritið byggist á og myndræn
framsetning ritsmíðanna er útskýrð.
11

www.nams.is
Íslenska 5.–7. bekkur
www.nams.is
Íslenska – Málið þitt
nams
Vefurinn er tvískiptur: Annars vegar eru krækjur
inn á ýmiss konar fróðleik á vegum Íslenskrar
málstöðvar. Hins vegar eru umræðuefni og
verkefni er tengjast stöðu tungumálsins.
Titlarnir eru eftirfarandi: Lítil og stór tungumál,
Íslenska fyrr og nú, Ný orð, Á íslensku og á
útlensku, Ritreglur, Nöfnin okkar og Að læra
íslensku sem erlent mál.
@nams.is
Æfum íslensku
Á þessum vef er tekið mið af nemendum á miðstigi
og unglingastigi grunnskólans sem samkvæmt
aðalnámskrá flokkast undir að vera
lengra komnir í íslensku máli en algjörir byrjendur.
Markmiðið er að auka málfærni nemenda
í íslensku, bæði skilning og tjáningu, og
þroska tilfinningu þeirra fyrir beygingum málsins,
þ.e. kyni, tölu og föllum. Beygingar eru
þjálfaðar í eðlilegum setningum út frá söguþræði.
Fyrnist yfir allt – Vefbók
Saga Svövu Jakobsdóttur myndskreytt og lesin
upp. Vefbókinni fylgja hugmyndir að spurningum
og verkefnum.
Fræðslumyndir
• Jón Oddur og Jón Bjarni – DVD
• Katla gamla – DVD
• Kristnihald undir jökli – DVD
• Ungfrúin góða og húsið – DVD
• Útlaginn – DVD
Sjá fræðslumyndir til niðurhlaðs á
www.nams.is
www.nams.is
NÁMSGAGNASTOFNUN 2009
NÁMSGAGNASTOFNUN 2006
www.nams.is