ELEKTROTEHNIÄAR TELEKOMUNIKACIJA ... - Vlada Crne Gore

REPUBLIKA CRNA GORA 

MINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE 

OBRAZOVNI PROGRAM 

ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / 

ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA 

Centar za stručno obrazovanje 

Januar 2005.

_________ ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA _______________________________ 

SADRŽAJ 

SADRŽAJ....................................................................................................................................................3 

OBRAZOVNI PROGRAM ...................................................................................................................................5 

OPŠTI DIO ..................................................................................................................................................7 

1. NAZIV PROGRAMA..................................................................................................................................7 

2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................................................................7 

3. CILJEVI OBRAZOVNOG PROGRAMA ..............................................................................................................9 

4. USLOVI ZA UPIS, ODNOSNO UKLJUČIVANJE U PROGRAM ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH ............................................... 10 

5. TRAJANJE OBRAZOVANJA ...................................................................................................................... 10 

6. PROHODNOST .................................................................................................................................... 10 

7. OBRAZOVANJE KOJE SE STIČE ................................................................................................................. 11 

POSEBNI DIO ............................................................................................................................................. 13 

1. PREDMETNI PROGRAMI.......................................................................................................................... 13 

1.1.OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI............................................................................................................................... 13 

1.2.STRUČNO-TEORIJSKI PREDMETI............................................................................................................................ 15 

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE ...................................................................................................................... 15 

1.2.2. ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI ................................................................................................................. 33 

1.2.3. PRIMJENA RAČUNARA U ELEKTROTEHNICI .................................................................................................... 41 

1.2.4. ELEKTRONIKA ..................................................................................................................................... 79 

1.2.5. ELEKTRIČNA MJERENJA.......................................................................................................................... 99 

1.2.6. OSNOVE TELEKOMUNIKACIJA ..................................................................................................................111 

1.2.7. TELEKOMUNIKACIONI VODOVI I MREŽE .......................................................................................................133 

1.2.8. EKONOMIKA I ORGANIZACIJA PREDUZEĆA ...................................................................................................147 

1.2.9. PRENOSNI SISTEMI ...............................................................................................................................155 

1.2.10. DIGITALNA ELEKTRONIKA.......................................................................................................................165 

1.2.11. ENERGETSKA ELEKTRONIKA ....................................................................................................................173 

1.2.12. TELEKOMUNIKACIONA MJERENJA .............................................................................................................183 

1.2.13. OSNOVE KOMUTACIONE TEHNIKE .............................................................................................................189 

3

_______________________________ ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA _________ 

1.3.IZBORNA NASTAVA..........................................................................................................................................197 

1.3.1 IZABRANA POGLAVLJA IZ MATEMATIKE ......................................................................................................197 

1.3.2. ENGLESKI (JEZIK STRUKE) ......................................................................................................................227 

1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA .....................................................................................................................239 

1.3.4. OSNOVE ENERGETIKE............................................................................................................................247 

1.3.5. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE ..................................................................................................................259 

1.3.6. RAČUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJA .........................................................................................277 

2. STRUČNI ISPIT ................................................................................................................................... 307 

2.1.ISPITNI KATALOZI ...........................................................................................................................................307 

2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE .....................................................................................................................307 

2.1.2. PRIMJENA RAČUNARA U ELEKTROTEHNICI ...................................................................................................311 

2.1.3. OSNOVE TELEKOMUNIKACIJA ..................................................................................................................317 

2.1.4. TELEKOMUNIKACIONI VODOVI MREŽE ........................................................................................................321 

2.1.5. PRENOSNI SISTEMI ...............................................................................................................................325 

3. STRUČNI RAD .................................................................................................................................... 329 

4. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA ZNANJA UČENIKA................................................................ 338 

5. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA.........................................................................................340 

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ......................................................... 340 

7. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH..................................................................... 340 

8. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA......................................................................... 341 

9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ..................................................................... 343 

10. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ........................................................................... 345 

11. SLOBODNE AKTIVNOSTI ....................................................................................................................... 345 

12. PROFESIONALNA PRAKSA ..................................................................................................................... 346 

PRILOG: STANDARDI ZANIMANJA .................................................................................................................. 349 

P.1. TEHNIČAR / TEHNIČARKA MONTAŽE TELEKOMUNIKACIONIH MREŽA .................................................................. 349 

P.2. TEHNIČAR / TEHNIČARKA ODRŽAVANJA TELEKOMUNIKACIONE OPREME ............................................................. 353 

4


Obrazovni program 

Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju određeno je da se obrazovanje ostvaruje na 

osnovu obrazovnog programa (kurikuluma) (čl. 19). 

Obrazovni program postaje javno važeći kada ga usvoji Ministarstvo prosvjete i nauke 

(čl. 21), na prijedlog nadležnog savjeta (čl. 22 Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju). 

Sadržaj obrazovnog programa definisan je članom 21 Opšteg zakona o obrazovanju i 

vaspitanju. 

Obrazovni program sastoji se od opšteg i posebnog dijela. Opšti dio javno važećeg 

obrazovnog programa utvrđuje Ministarstvo, na prijedlog Savjeta za opšte obrazovanje Crne 

Gore. 

U stručnom obrazovanju, obrazovni programi se pripremaju na osnovu standarda 

zanimanja, usvojenih od strane Savjeta za stručno obrazovanje. 

Ministarstvo objavljuje javno važeće obrazovne programe najmanje 12 mjeseci prije 

početka njihove primjene (čl. 25 Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju). Novi, javno važeći 

programi prije primjene, obavezno se eksperimentalno provjeravaju (pilot programi). 

Ministarstvo, na prijedlog Centra za stručno obrazovanje, određuje ustanove u kojima će se 

izvoditi eksperimentalni programi u stručnom obrazovanju (čl. 26 Opšti zakon o obrazovanju i 

vaspitanju). 

Obrazovni program Elektrotehničar telekomunikacija / Elektrotehničarka telekomunikacija 

je urađen u skladu sa standardima zanimanja: 

• Tehničar / Tehničarka montaže telekomunikacionih mreža br. CSO ST 04 004 

140104, usvojenog na 14. sjednici Savjeta za stručno obrazovanje Republike Crne 

Gore dana 06.04.2004. god. 

• Tehničar / Tehničarka održavanja telekomunikacione opreme br. CSO ST 04 005 

140104, usvojenog na 14. sjednici Savjeta za stručno obrazovanje Republike Crne 

Gore dana 06.04.2004. god. 

5


OPŠTI DIO 

1. NAZIV PROGRAMA 

ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA. 

2. NASTAVNI PLAN 

Red. 

I II III IV Ukupno 

Nastavni predmeti - grupe predmeta 

broj 

sedm god. sedm god. sedm god. sedm god. 

A Opšteobrazovni predmeti 

1. Maternji jezik i književnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423 

2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 

3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 

4. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282 

5. Informatika 1 36 - - - - - - 36 

Društvena grupa predmeta 

1. Istorija 2 72 - - - - - - 72 

2. Geografija 2 72 - - - - - - 72 

3. Umjetnost - - 2 72 - - - - 72 

4. Sociologija - - - - 2 72 - - 72 

Prirodna grupa predmeta 

1. Biologija 2 72 - - - - - - 72 

2. Fizika 2 72 2 72 - - - - 144 

3. Hemija - - 2 72 - - - - 72 

UKUPNO A 19 684 16 576 12 432 10 330 2022 

7


Red. 

broj 

B 


Stručno-teorijski predmeti 

I II III IV 


1. Osnove elektrotehnike 4 144 3 108 - - - - 252 

2. Elektrotehnički materijali 2 72 - - - - - - 72 

3. Primjena računara u elektrotehnici* 3 108 3 108 - - - - 216 

4. Elektronika* - - 3 108 3 108 - - 216 

5. Električna mjerenja* - - - - 3 108 - - 108 

6. Osnove telekomunikacija* - - 2 72 3 108 - - 180 

7. Telekomunikacioni vodovi i mreže - - - - 2 72 2 66 138 

8. Ekonomika i organizacija preduzeća - - - - 2 72 2 66 138 

9. Prenosni sistemi - - - - 2 72 2 66 138 

10. Digitalna elektronika* - - - - - - 3 99 99 

11. Energetska elektronika* - - - - - - 3 99 99 

12. Telekomunikaciona mjerenja* - - - - - - 3 99 99 

13. Osnove komutacione tehnike - - - - - - 2 66 66 

C 

Izborna nastava 

Ukupno 

UKUPNO B 9 324 11 396 15 540 17 561 1821 

1. Izabrana poglavlja iz matematike 2 72 2 72 2 72 2 66 282 

2. Engleski jezik (jezik struke) 2 72 2 72 2 72 2 66 282 

3. Poslovna komunikacija 2 72 - - - - - - 72 

4. Osnove energetike - - 2 72 - - - - 72 

5. Automatsko upravljanje - - - - 2 72 2 66 138 

6. Računarska grafika i Internet tehnologija* - - - - 2 72 2 66 138 

UKUPNO C 2 72 2 72 4 144 4 132 420 

8


Red. 

broj 


I II III IV 


D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 

E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana - - 

F Broj časova 31 1116 30 1080 32 1152 32 1056 4404 

G Broj radnih sedmica 36 - 36 - 36 - 33 - 141 

Ukupno časova za obrazovni program (A+B+C+D) 4404 

* Predmeti sa obaveznim praktičnim vježbama 

Ukupno 

3. CILJEVI OBRAZOVNOG PROGRAMA 

- sticati opšta i osnovna znanja za razumijevanje zakonitosti u prirodi i društvu, razvijati vještine za uspješan 

rad i stručno usavršavanje, 

- razvijati motivaciju za cjeloživotno obrazovanje i usavršavanje i oblikovanje trajnog sistema vrijednosti, 

- upoznati područja elektrotehnike, elektronike, telekomunikacija i utvrditi osnovna stručna znanja za 

povezivanje teorije i prakse, 

- sticati znanja za uspješnu upotrebu savremenih komunikacijskih tehnologija za rad na stručnom području, 

- vršiti osnovna izračunavanja pri izboru elemenata i lako dimenzionisati jednostavne elektronske veze, 

- razlikovati funkcije posebnih elektronskih elemenata u jednostavnim šemama, 

- saznati osnovne pojmove iz područja telekomunikacija, 

- poznavanje osnovnih pojmova u elektirčnim mjerenjima, 

- poznavanje i razumijevanje osnovnih načina mjerenja na tk sistemima, 

- upoznavanje sa sistemima i medijumima za prenos, 

- sticanje osnovnih znanja o radio-relejnom principu prenosa, 

- upoznavanje sa modelima telekomunikacionog sistema, 

- upoznavanje sa prirodom poruka i karakteristikama signala, 

- upoznavanje sa modulacijom i demodulacijom, 

- usvajanje temeljnih teorijskih znanja o osnovnim kablovskim elementima, 

- razlikovanje sastavnih djelova kablovske kanalizacije, 

- razumijevanje značaja optičkih vlakana u savremenim komunikacijskim sistemima, 

- poznavanje osnovnih računarskih mreža, 

- opisivanje vrsta, načina montaže, zaštite, posljedica nestručnog rukovanja pri izradi tk linija, 

9


- upoznavanje standarda prenosa podataka, 

- upoznavanje novihe tehnike i primjena komutacije, 

- upoznavanje sa sastavnim dijelovima i principom rada telefonskih aparata, 

- sticanje osnovnih znanja za detaljnije upoznavanje telefonskih centrala koje se nalaze u nacionalnoj mreži, 

- upoznavanje osnovnih tehnika i programskih algoritama procesne automatizacije za različite nivoe 

automatizacije, 

- povezivanje usvojenih znanja sa ostalim stručno-teorijskim predmetima na području telekomunikacija, 

naročito sa profesinalnom praksom, 

- razvijanje kod učenika ekološke svijest i upoznanje sa propisima o zaštiti na radu i zaštiti okoline i važnosti 

njihovog dosljednog poštovanja. 

4. USLOVI ZA UPIS, ODNOSNO UKLJUČIVANJE U PROGRAM ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH 

- U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju - obrazovni program 

Elektrotehničar/ka telekomunikacija, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili dvogodišnju stručnu 

školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18 godine života uz odobrenje 

Nastavničkog vijeća škole. 

- Lica koja su napunila 18 godina života uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja konkursom raspisanih mjesta, isti se vrši prema Pravilniku o 

upisu učenika u stručnoj školi. 

5. TRAJANJE OBRAZOVANJA 

Obrazovanje traje četiri godine. 

6. PROHODNOST 

- U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih nastavnih predmeta na kraju tekuće 

školske godine dobili pozitivne ocjene, obavili profesionalnu praksu i obavili slobodne aktivnosti. 

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa Uputstvom o prilagođavanju ovog programa obrazovanju odraslih. 

10


7. OBRAZOVANJE KOJE SE STIČE 

Završetkom obrazovnog programa učenik stiče stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju – Elektrotehničar 

telekomunikacija / Elektrotehničarka telekomunikacija. 

11


POSEBNI DIO 

1. PREDMETNI PROGRAMI 

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 

1.1.2. MATEMATIKA 

1.1.3. STRANI JEZIK 

1.1.4. FIZIČKO VASPITANJE 

1.1.5. INFORMATIKA 

1.1.6. ISTORIJA 

1.1.7. GEOGRAFIJA 

1.1.8. UMJETNOST 

1.1.9. SOCIOLOGIJA 

1.1.10. BIOLOGIJA 

1.1.11. FIZIKA 

1.1.12. HEMIJA 

13


1.2. STRUČNO-TEORIJSKI PREDMETI 

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE 

1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE. 

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave 

RAZRED 

Teorijska nastava 

VRSTA NASTAVE 

Vježbe 

(učenici se dijele na grupe) 

Ukupno 

I 144 - 144 

II 108 - 108 

III - - - 

IV - - - 

UKUPNO 252 - 252 

3. Opšti ciljevi nastave 

U okviru predmeta učenik: 

- usvaja osnovne pojmove iz područja elektrotehnike; 

- razumije i zna pravilno upotrebljavati stručnu terminologiju; 

- upoznaje i razumije osnovne zakone elektrotehnike u jednosmjernim i naizmjeničnim strujnim kolima; 

- upoznaje zakonitosti električnog i magnetnog polja; 

- upoznaje ulogu različitih materijala, njihove fizičke i hemijske karakteristike, kao i pojave u električnom i 

magnetnom polju; 

15


- razvija sposobnost razumijevanja i rješavanja elementarnih problemskih zadataka; 

- razvija sposobnost analize pojava u električnom i magnetnom polju; 

- prepoznaje i razumije primjenu osnovnih fizičkih zakona kod električnih instrumenata, mašina i uređaja; 

- upoznaje opasnosti pri radu s električnom strujom i razumije mjere zaštite od njenog opasnog dejstva; 

- primjenjuje teorijsko znanje u praktičnom/laboratorijskom radu; 

- upoznaje načine rješavanja problemskih zadataka kroz interdisciplinarni pristup. 

4. Sadržaji i standardi znanja 

RAZRED I 

INFORMATIVNI CILJEVI I 

SADRŽAJI 

FORMATIVNI CILJEVI 

Učenik 

Uvodni dio: Upoznaje se s pojmom fizičke veličine i brojne vrijednosti 

- Poznaje osnovne mjerne 

veličine, oznake i jedinice. 

- Iternacionalni sistem mjera. 

- Nabraja pomoćne jedinice. 

Osnovni električni pojmovi i veličine 

- Upoznaje se s pojmom 

materije i njenim električnim 

svojstvima. 

- Objašnjava šta je atom i od 

kojih čestica je sačinjen. 

- Razumije fizičke pojave, zna 

čime su određene i kako se 

dijele mjerne veličine. 

- Ima osjećaj brojne vrijednosti, 

upoređuje mjerne veličine i 

navodi primjere. 

- Razumije i zna značenje 

prefiksa jedinica (faktor 10n) i 

može ih pretvarati. 

- Radi na primjerima. 

- Zna najbitnije karakteristike 

materije. 

- Definiše elementarno 

naelektrisanje. 

- Poznaje raspored elementarnih 

čestica u atomu. 

- Upoređuje atom najprostije s 

atomom najsloženije građe. 

SOCIJALIZACIJSKI CILJEVI 

Učenik 

- Razvija sposobnost logičkog 

razmišljanja pri usvajanju 

novih informacija. 

- Umije da primijeni poznate 

informacije. 

- Upoznaje uređenost u sistemu 

prirodnih nauka i nastoji da 

samostalno izvodi analogije. 

- Razvija spretnost računanja i 

sposobnost analize 

vrednovanja podataka i 

rezultata. 

SPECIFIČNOSTI U 

IZVOĐENJU 

- Primjeri pretvaranja 

jedinica. 

- Korišćenje tehničkih 

izvještaja u cilju 

upotrebe i pretvaranja 

mjernih jedinica. 

- Pomoću grafoskopa 

analizirati građu atoma. 

- Demonstracija 

naelektrisanja. 

- Šematski prikaz prenosa 

električne energije. 

16



SADRŽAJI 


Učenik 

- Zna šta je valentnost i kako 

nastaju jedinjenja. 

- Razlikuje izolatore, 

provodnike i poluprovodnike. 

- Razumije i zna gdje se javlja 

električno polje. 

- Shvata pojam električne struje 

i objašnjava njeno nastajanje. 

- Razlikuje pojmove električnog 

potencijala i električnog 

napona. 

- Shvata fizičko značenje napona 

i može pokazati analogiju s 

drugim fizičkim veličinama. 

- Objašnjava nosioce elektriciteta 

u čvrstim, tečnim i 

gasovitim provodnicima. 

- Zna kako se kreće količina 

elektriciteta, šta je tehnički 

smjer električne struje i koja 

su njena dejstva. 

- Određuje gustinu jačine 

električne struje. 

- Radi zadatke. 

- Određuje električnu otpornost 

i električnu provodnost. 

- Upoređuje materijale prema 

njihovim električnim 

svojstvima. 

- Analizira uticaj temperature 

na vrijednost specifične 

električne otpornosti, 

električne otpornosti i 

električne provodnosti. 

- Zna da koristi tablice iz udžbenika 

i tehničkih priručnika. 


Učenik 


IZVOĐENJU 


električnog polja. 

- Objašnjava pojavu električne 

struje. 

- Definiše električni potencijal i 

električni napon, njihove 

oznake i jedinice. 

- Definiše: 

- količinu elektriciteta, 

- jačinu električne struje, 

- električnu otpornost i 

električnu provodnost, 

njihove oznake i mjerne 

jedinice. 

- Definiše električni generator i 

navodi tipične izvore. 

- Definiše električni prijemnik i 

navodi vrste potrošača. 

- Definiše pojam električnog 

kola i navodi njegove 

elemente – skicira standardne 

simbole električnog kola. 

- Definiše: 

- električni rad - energiju, 

- električnu snagu, 

- oznake i mjerne jedinice. 

- Mjeri osnovne veličine u 

električnom kolu i na 

njegovim pojedinim 

elementima. 

- Stiče rutinu za upotrebu 

ručnog kalkulatora. 

- Razvija osjećaj za red i 

urednost radnog prostora. 

- Njeguje osjećaj za 

odgovarajuću tačnost pri 

računanju. 

- Redovnom izradom domaćih 

zadataka stiče radne navike - 

obnavljanje znanja i 

postavljanje novih pitanja. 

- Shvata značaj čuvanja životne 

sredine od pretjerane ili 

neracionalne potrošnje 


- Pomoću dijaprojektora s 

odgovarajućim 

slajdovima pokazuje 

proizvodnju, način 

prenosa i potrošnju 


- Računski primjeri 

- Izračunava potrošnju i 

cijenu koštanja 

električne energije u 

svom domaćinstvu za 

mjesec dana. 

17



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Razumije pojavu 

supraprovodljivosti. 

- Zna upotrijebiti zapisane odnose 

među veličinama. Razumije 

logičku važnost zapisa. 

- Objašnjava način proizvodnje i 

potrošnje električne energije. 

- Razlikuje ulogu izvora i potrošača 


- Skicira šemu električnog kola i 

analizira je. 

- Određuje smjer električne 

struje u datom kolu. 

- Razlikuje prirodne oblike 

energije. 

- Zna izračunati potrošnju 


- Povezuje električne instrumente 

u električno kolo. 

- Radi zadatke i računski 

analizira primjere iz prakse. 

Elektrostatika 

- Objašnjava elektrostatičko 

polje, njegove osobine i 

načine prikazivanja. 

- Definiše sile u električnom 

polju. Navodi Kulonov zakon. 

- Definiše jačinu, vektor jačine, 

oznaku i jedinice električnog 

polja. 

- Uočava razliku između stacionarnog 

i statičkog naelektrisanja, 

odnosno između stacionarnog 

i elektrostatičkog polja. 

- Prikazuje grafički električno 

polje. 

- Definiše probno naelektrisanje. 

- Zna šta su vektori i poznaje 

osnovne operacije s njima. 

- Određuje silu koja djeluje 

između naelektrisanih 

(punktualnih) opterećenja. 

- Upoznaje se s opasnošću 

prisustva električnog polja. 

- Prati informacije iz područja 

upotrebe zaštite od štetnih 

električnih polja. 

- Proširuje znanje iz pomenutog 

područja. 

- Prikazuje spektar linija 

električnog polja. 

- Eksperiment s izvorom i 

dvije metalne ploče. 

18



SADRŽAJI 


Učenik 

- Primjenjuje princip 

superpozicije električnih sila. 

- Zna šta je dipol. 


- Analizira raspored naelektrisanja 

na provodnicima. 

- Poznaje djelovanje Faradejevog 

kaveza. 

- Zna čime se karakteriše 

električno polje u jednoj tački 

prostora. Razlikuje homogeno 

od nehomogenog električnog 

polja. 

- Određuje fluks po Gausovoj 

teoremi. 

- Zna kada je rad sila u elektrostatičkom 

polju pozitivan, a 

kada negativan. 

- Razumije šta je referentna 

tačka u polju. 

- Određuje veličine u elektrostatičkom 

polju i radi zadatke 

s jednim, dva, tri i više 

naelektrisanja. 

- Poznaje električni kondenzator 

i njegov šematski prikaz. 

- Nabraja vrste kondenzatora. 

- Razumije pojam kapacitivnosti. 

- Upoređuje kondenzator s 

promjenljivom i stalnom 

kapacitivnošću. 

- Određuje kapacitivnost 

pločastog kondenzatora. 

- Radi zadatke za određivanje 

kapacitivnosti, napona i 


Učenik 

- Nastoji da stečena znanja 

primijeni u praksi. 


IZVOĐENJU 

- Definiše fluks elektrostatičkog 

polja, oznaku i jedinicu. 

- Određuje rad sila u 

elektrostatičkom polju, 

potencijal i napon. 

- Objašnjava pojam polarizacije 

dielektrika. 

- Definiše električni 

kondenzator. 

- Definiše kapacitivnost 

kondenzatora, oznaku i 

jedinicu. 

- Objašnjava kada i zašto 

nastaje proboj dielektrika. 

- Navodi načine povezivanja 

kondenzatora. 

- Objašnjava ekvivalentnu 

kapacitivnost, raspored 

opterećenja i padove napona 

za rednu, paralelnu i 

mješovitu vezu. 

- Upoznaje se s postupnošću 

usvajanja novih znanja i 

prednostima praktičnog 

učenja i radnih navika. 

- Razvija preciznost 

posmatranja za lakše 

prepoznavanje elemenata i 

radnih mjernih postupaka. 

- Razvija smisao za zajednički 

rad, odgovornost i solidarnost. 

- Demonstracija vježbe 

izračunavanja 

kapacitivnosti pločastog 

kondenzatora. 

- Sastavljanje baterije 

kondenzatora za 

određeni napon, 

kapacitivnost i 

opterećenje 

kondenzatora. 


19



SADRŽAJI 


Učenik 

opterećenja kondenzatora. 

- Analizira dvoslojni (višeslojni) 

kondenzator. 

- Zna šta je dielektrična (električna) 

čvrstoća materijala. 

- Navodi načine povezivanja 

kondenzatora u grupe. 

- Radi zadatke za rednu, 

paralelnu i mješovitu vezu 

kondenzatora. 

- Određuje električnu energiju i 

gustinu energije. 

- Zna da objasni pojam i od 

čega zavisi održavanje 

električne energije u 

električnom polju. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Definiše energiju električnog 

polja 

- Razvija sposobnost 

kombinovanja elemenata radi 

ostvarenja praktičnih 

zahtjeva. 

Jednosmjerna struja 

- Obnavlja i objašnjava: 

- jačinu električne struje, 

- električni napon, 

- električnu otpornost. 

- Navodi i definiše: 

- Omov zakon, 

- Džulov zakon. 

- Objašnjava uzroke 

zagrijavanja provodnika i 

dozvoljeno opterećenje. 

- Definiše električne sile. 

- Navodi Uopšteni Omov zakon. 

- Objašnjava rješavanje prostog 

električnog kola: jedan izvor – 

jedan potrošač. 

- Poznaje linearne elemente 

električnog kola. 

- Razumije pojam jednosmjerne 

struje. 

- Razumije primjenu Omovog i 

Džulovog zakona i matematički 

formuliše zakone. 

- Analizira šta definiše Džulov 

zakon. 

- Razumije pojam električne 

mreže. 

- Razumije osnovne zakonitosti 

opterećenja električnih 

mreža. 

- Određuje elektromotornu, 

kontraelektromotornu i 

elektrootpornu silu. 

- Radi zadatke za prosto 

- Stiče osjećaj važnosti čuvanja 

energetskih izvora, tačnost i 

sposobnost upoređivanja. 

- Povezuje stečeno teorijsko 

znanje s poznatim 

informacijama i praktičnim 

primjerima. 

- Povezuje teorijska znanja s 

ličnim iskustvom iz prakse. 

- Razvija sposobnosti računanja 

i logičkog razmišljanja. 


sistematičnosti. 

- Prikaz praktičnih 

primjera električnog 

kola. 

- Prikaz načina mjerenja 

osnovnih električnih 

veličina. 

20



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

električno kolo s primjenom 

Omovog, Džulovog i Uopštenog 

Omovog zakona. 

- Određuje napon na krajevima 

generatora. 

- Razumije i objašnjava pojam 

unutrašnje otpornosti izvora. 

- Može da objasni realnu unutrašnju 

otpornost izvora koristeći 

realne tehničke podatke. 

- Analizira i zna da objasni u 

kojim režimima može da radi 

električni generator. 

- Radi zadatke za električna kola 

s više izvora i više 

potrošača. 

- Određuje napon između dvije 

tačke u kolu i električni 

potencijal za tačku kola. 

- Razlikuje povezivanje 

ampermetra i voltmetra i zna 

da uporedi njihove unutrašnje 

otpornosti. 

- Razumije šta znači proširiti 

mjerni opseg nekom mjernom 

instrumentu. 

- Razumije pojam električne 

mreže. 

- Razumije osnovne zakonitosti 

opterećenja električnih 

mreža. 

- Određuje elektromotornu, 

kontraelektromotornu i 

elektrootpornu silu. 

- Radi zadatke za prosto 

električno kolo s primjenom 


kola s više izvora i više 

potrošača. 

- Objašnjava uzroke 

zagrijavanja provodnika i 

dozvoljeno opterećenje. 

- Definiše električne sile. 

- Navodi Uopšteni Omov zakon. 


električnog kola: jedan izvor – 

jedan potrošač. 

- Poznaje uređenost u domenu 


samostalno ustanovljava 

analogije. 

- Razvija upornost pri 

rješavanju problema. 

- Razvija osjećaj tačnosti i 

sposobnosti upoređivanja. 


znanje s poznatim 

informacijama i prektičnim 

primjerima. 

- Povezuje teorijska znanja s 

ličnim iskustvom iz praktičnog 

rada. 

- Razvija sposobnost računanja i 

logičkog razmišljanja. 

- Određivanje 

procentualnog pada 

napona i gubitka snage. 

- Izračunavanje električnih 

veličina u prostim i 

složenim kolima. 

21



SADRŽAJI 


Učenik 

Omovog, Džulovog i Uopštenog 


- Određuje napon na krajevima 

generatora. 

- Razumije i objašnjava pojam 

unutrašnje otpornosti izvora. 

- Može da objasni realnu 

unutrašnju otpornost izvora 

koristeći realne tehničke 

podatke. 

- Analizira i zna da objasni u 

kojim režimima može da radi 

električni generator. 

- Radi zadatke za električna kola 

s više izvora i više 

potrošača. 

- Određuje napon između dvije 

tačke u kolu i električni 

potencijal za tačku kola. 

- Razlikuje povezivanje 

ampermetra i voltmetra i zna 

da uporedi njihove unutrašnje 

otpornosti. 

- Razumije šta znači proširiti 

mjerni opseg nekom mjernom 

istrumentu. 

- Razumije suštinu prvog 

Kirhofovog zakona, zapisuje 

matematički izraz i zna ga 

upotrijebiti pri izračunavanju. 

- Razumije funkcionalno redno i 

paralelno povezivanje 

otpornika. 

- Određuje ekvivalentnu otpornost, 

jačine električnih struja 

i pojedinačne padove napona 


Učenik 


sistematičnosti. 


IZVOĐENJU 

- Određivanje 

procentualnog pada 

napona i gubitka snage. 


kola sa više izvora i više 

potrošača. 

- Navodi Prvi Kirhofov zakon. 

- Razmatra načine vezivanja 

otpornika u grupe. 

- Definiše ekvivalentnu 

otpornost. 

- Objašnjava transformaciju 

trougao – zvijezda i obrnuto. 

- Poznaje uređenost u domenu 


samostalno ustanovljava 

analogije. 



- Stiče osjećaj odgovarajuće 

preciznosti pri rješavanju 

primjera iz prakse. 

- Razvija sposobnost opažanja, 

razlikovanja i upoređivanja pri 


- Navikava se na postupnost pri 

usvajanju novih znanja i 

shvata prednosti redovnog 

učenja i radnih navika. 

- Razvija sposobnost korišćenja 

matematičkih izraza. 

- Izgrađuje sposobnost analize i 

vrednovanja podataka i 

- Izračunavanje električnih 

veličina u prostim i 

složenim kolima. 

22



SADRŽAJI 


Učenik 

za prosta i složena kola. 

- Razumije logiku 

pojednostavljivanja složenih 

električnih kola i zna ih 

upotrijebiti pri izračunavanju 

ekvivalentne otpornosti. 

- Analizira načine povezivanja i 

posljedice različitih pravilnih i 

nepravilnih povezivanja 

električnih izvora. 

- Određuje i izračunava snagu 

za redne, paralelne i 

mješovite veze. 

- Razlikuje konturu složenog od 

prostog kola. 

- Razumije Drugi Kirhofov zakon 

i može ga primijeniti kod 

izračunavanja. 

- Primjenjuje metod Kirhofovih 

zakona za rješavanje složenih 

električnih kola. 

- Postavlja i određuje konturne 

struje u složenom električnom 

kolu i radi na primjerima. 

- Postavlja potrebne 

matematičke izraze za 

rješavanje zadataka metodom 

zajedničkih čvorova. 

- Radi zadatke primjenom 

Tevenenove teoreme. 


Učenik 

rezultata. 


IZVOĐENJU 

- Definiše i objašnjava Drugi 

Kirhofov zakon za prosto i 

složeno elekrično kolo. 

- Navodi i objašnjava metode 

rješavanja složenih električnih 

kola: 

- Metod Kirhofovih zakona, 

- Metod konturnih struja, 

- Metod zajedničkog napona, 

- Metod ekvivalentnog 

generatora. 

- Razvija sposobnost odabira 

adekvatnog metoda za 

uspješno rješenja 

zadatke/problema. 

- Izrada programa za 

rješavanje složenog kola 

metodom konturnih 

struja. 

Elektromagnetizam 


magnetnog polja i njegovim 

osnovnim karakteristikama. 

- Razumije šta je osnovna manifestacija 

magnetnog polja. 

- Zna da objasni pojavu magnetnog 

polja i njegov izvor; kao i 

- Razvija motivaciju za praćenje 

informacija i dalje 

obrazovanje u cilju zaštite od 

štetnih efekata snažnog 

- Demonstriranje linije sila 

magnetnog polja pomoću 

magneta i željeznih 

opiljaka. 

23



SADRŽAJI 


Učenik 

da opiše vrste magneta. 

- Grafički predstavlja magnetno 

polje trajnih magneta, 

provodnika i kalemova. 

- Određuje magnetnu indukciju, 

magnetni fluks i jačinu 


- Zna kojom veličinom se 

karakteriše magnetno polje u 

svakoj tački u prostoru. 

- Rješava zadatke primjenom 

Amperovog zakona. 

- Poznaje magnetna svojstva 

materije, magnećenje 

feromagnetnih materijala i 

histerezisnu petnju. 

- Upoređuje magnetne 

materijale na osnovu različitih 

magnetnih krivih. 

- Analizira i zna da zapiše odnose 

između veličina u jednostavnim 

magnetnim kolima. 

- Računski rješava jednostavne 

problemske zadatke. 

- Određuje magnetnu indukciju, 

jačinu magnetnog polja i 

magnetni fluks za: 

- pravi provodnik, 

- torusni navoj (prsten), 

- solenoid, 

- navojak. 

- Radi praktične primjere. 

- Određuje elektromagnetnu i 

elektrodinamičku silu - 

intenzitet, pravac i smjer. 

- Analizira djelovanje sile na 


Učenik 



IZVOĐENJU 

- Određivanje oblika 

konkretnog magnetnog 

polja elektromagneta. 

- Definiše i objašnjava osnovne 

veličine magnetnog polja, 

značaj, oznake i jedinice. 

- Definiše magnetno kolo. 

- Navodi Amperov zakon. 

- Objašnjava magnetne 

karakteristike. 

- Definiše: 

- magnetnomotornu silu, 

- magnetnu otpornost, 

- magnetnu provodnost, 

- permeabilitet, 

- oznake i jedinice. 

- Navodi Kap–Hopkinsonov 

zakon. 

- Definiše: 

- elektromagnetnu silu, 

- elektrodinamičku silu, 

- oznake i jedinicu. 

- Razvija tačnost i sposobnost 

upoređivanja. 

- Posebnu pažnju posvećuje 

upoređivanju pojava u 

električnom i 

elektromagnetnom polju i 

ističe sličnosti i razlike. 

- Upoznaje se s važnošću 

stručnog pristupa i 

profesionalnog rada koji se 

zasniva na složenom i 

kvalitetnom obrazovanju i 

funkcionalnom 

osposobljavanju. 

- Razvija sposobnost opažanja, 

upoređivanja i razlikovanja. 


rješavanju problema, 

preciznost i odgovornost u 

radu. 

- Razvija sposobnost primjene 

teorijskog znanja pri 

praktičnom radu. 

24



SADRŽAJI 


Učenik 

provodnik sa strujom kada se 

nađe u stranom magnetnom 

polju sa uzajamnim djelovanjem 

dva provodnika sa 

strujom. 

- Analizira primjere iz prakse s 

nepoželjnim i korisnim djelovanjem 

sila i navodi primjenu. 

- Razumije princip rada motora 

jednosmjerne struje. 

- Razumije kako dolazi do 

pojave elektromagnetne 

indukcije, kao i praktičnu 

primjenu indukcije u 

elektrotehnici. 

- Analizira princip rada generatora 


- Razumije pojam induktivnosti 

kalema i uzajamne induktivnosti 

i njihovu funkcionalnu 

zavisnost od magnetno–geometrijskih 

karakteristika kalema. 


- Analizira pojavu samoindukcije 

i uzajamne indukcije. 

- Određuje elektromotornu silu 

samoindukcije i uzajamne 

indukcije, što iskazuje 

matematičkim izrazima. 


- Zna šta je koeficijent 

induktivne sprege. 

- Zna na kom principu se 

zasniva rad transformatora i 

njegovu primjenu. 

- Na primjerima određuje 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Objašnjava pojavu 

elektromagnetne indukcije. 

- Navodi Lencov zakon. 

- Definiše indukovanu 

elektromotornu silu u 

pravolinijskom provodniku i 

indukovanu elektromotornu 

silu u navoju. 

- Navodi Faradejev zakon. 

- Definiše induktivnost i 

međusobnu induktivnost, 

oznake i jedinice. 

- Objašnjava pojavu 

samoindukcije i uzajamne 

indukcije. 

- Definiše energiju magnetnog 

polja i njenu gustinu. 

- Naizmjenična struja. 

- Osnovni pojmovi 

naizmjeničnih električnih 

veličina. 

- Upoznaje se s oblicima 

električnih veličina. 

- Stiče sposobnost posmatranja, 

analize i zaključivanja. 

- Stiče sposobnost prikazivanja 

fizičkih pojava matematičkim i 

grafičkim simbolima. 


apstraktnog razmišljanja i 

zaključivanja. 

- Demonstriranje 

elektromagnetnih 

efekata. 

- Izračunavanje sile, 

indukovanog napona i 

određivanje smjera. 

- Posmatranje djelovanja 

elektromagnetnih i 

elektrodinamičkih sila 

pomoću dijaprojektora. 

- Crtanje navojka i kalema 

– solenoid i prstenasti 

navoj. 

25



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

magnetnu energiju, zna da 

objasni kalem kao energetski 

akumulator i zavisnost 

magnetne energije kalema. 

- Uočava i zna da opiše razliku 

između jednosmjernih i 

naizmjeničnih veličina. 

- Razlikuje periodične i 

neperiodične veličine. 

- Crta grafike funkcija: cos∀ i 

sin∀. 

- Određuje sljedeće parametre: 

- trenutnu vrijednost, 

- maksimalnu (amplitudu) 

vrijednost, 

- frekvenciju, 

- kružnu frekvenciju. 

- Zapisuje matematički izraz 

periodičnih veličina i zna da 

pokaže vezu između načina 

njihovog pisanja. 

- Određuje srednju i efektivnu 

vrijednost naizmjeničnih 

veličina. 

- Zna šta je fazor. 

- Analizira fazni odnos između 

fazora. 

- Određuje početnu fazu, fazu i 

faznu razliku. 

- Radi primjere. 

- Crta fazni i vremenski 

dijagram. 

- Analizira sabiranje naizmjeničnih 

veličina, matematički i 

grafički, i radi primjere. 

- Definiše trigonometrijske 

funkcije. 

- Objašnjava primjenu adicionih 

formula. 

- Objašnjava princip proizvodnje 

naizmjenične elektromotorne 

sile. Generator naizmjenične 

elektromotorne sile. 

- Definiše parametre naizmjeničnih 

veličina, oznake i 

jedinice. 

- Navodi i poznaje načine 

prikazivanja naizmjeničkih 

jedinica. 

- Upoznaje se s faznim odnosima 


- Objašnjava načine sabiranja i 

oduzimanja naizmjeničnih 

veličina. 


posmatranja i zaključivanja. 

- Ustanovljava istovjetnost i 

prednosti različitih opisivanja 


- Razvija sposobnost izražavanja 

i predstavljanja matematičkim 

jezikom. 

- Razumije matematiku kao 

primijenjenu nauku i oruđe za 

analizu i opisivanje fizičkog 

djelovanja. 

- Posmatranje 

naizmjeničnog napona na 

osciloskopu. 

- Crtanje faznih i 

vremenskih dijagrama za 

različite fazne odnose. 

- Sabiranje naizmjenične 

veličine, matematički i 

grafički. 

26


RAZRED II 


SADRŽAJI 


Učenik 

Paralelna veza elemenata u naizmjeničnim kolima 

- Objašnjava paralelne načine 

vezivanja: 

- omske otpornosti i 

induktivnosti, 

- omske otpornosti i 

kapacitivnosti, 

- induktivnosti i kapacitivnosti, 

- omske otpornosti, 

induktivnosti i kapacitivnosti. 

- Definiše admitansu. 

- Objašnjava pojavu paralelne 

strujne rezonanse. 

- Crta šemu za svaku paralelnu 

vezu. Na šemi označava 

električne veličine i vezuje 

potrebne instrumente za 

njihovo određivanje. 

- Određuje provodnost i 

ekvivalentnu impendansu. 

- Crta vremenski i vektorski 

dijagram napona i struja. 

- Analizira trougao strujaprovodnost-snaga. 


Učenik 

- Poznaje karakteristike 

elemenata RLC i uticaj na 

realno ponašanje elemenata u 

praksi. 


IZVOĐENJU 

- Računsko rješavanje 

primjera paralelnih veza 

s realnim podacima. 

- Energetski proces u 

paralelnom RLC kolu. 

- Izračunavanje prividne 

snage pomoću 

kompleksnog napona i 

konjugovano kompleksne 

struje. Analiza pojmova 

kvaliteta kalemova i 

kondenzatora. 

- Objašnjava mjerne mostove u 

naizmjeničnim kolima. 

- Postavlja uslove paralelne 

rezonanse. 

- Izračunava vrijednosti 

električnih veličina pri 

paralelnoj rezonansi. 

- Crta vektorski vremenski 

dijagram. 

- Poznaje uticaj niskih i visokih 

frekvencija na RLC realnih 

elemenata. 

- Analizira odstupanja između 

idealnih i realnih otpornika, 

kalemova i kondenzatora s 

omskim, induktivnim i 

kapacitivnim komponentama. 


- Razumije neophodnost 

preciznije analize elemenata i 

sistema. 

- Razvija sposobnost pažljivosti 

i stručnosti pri izvođenju 

eksperimenata i mjerenja, uz 

poštovanje uslova mjerenja i 

karakteristika mjernih 

instrumenata. 

- Prikazivanje šeme mosta, 

mjerenje kapacitivnosti i 

aktivne otpornosti; 

odnosno induktivnosti i 

aktivne otpornosti. 

27



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Razumije princip rada mjernih 

mostova, crta šeme i analizira 

uslove ravnoteže. 

Složena naizmjenična kola 

- Navodi kombinovane veze 

elemenata u naizmjeničnim 

kolima. 

- Objašnjava metode za 

rješavanje složenih 

naizmjeničnih kola: 

- Metod provodnosti, 

- Transformacija trougla u 

zvijezdu i obratno, 

- Metod Kirhofovih zakona, 

- Metod konturnih struja, 

- Metod Tevenenove teoreme. 

- Poznaje kombinovane veze 

elemenata RLC, crta šeme, 

označava električne veličine u 

datom kolu i određuje ih. 

- Analizira i razumije koje 

korake obuhvata rješavanje 

složenih kola prostoperiodične 

struje. 

- Zapisuje Kirhofove zakone u 

kompleksnom obliku. 

- Zna u čemu se sastoji metod 

konturnih struja. 

- Objašnjava primjenu metode 

ekvivalentnog generatora. 

- Upoređuje date metode i 

uočava metod koji daje 

najefikasnije rješenje. 



posmatranja i stvaralačkog 

mišljenja u povezivanju sa 

srodnim nastavnim 

sadržajima. 

- Usvaja tehnički jezik struke. 

- Računsko određivanje 

električne veličine u 

složenim kolima 

primjenom odgovarajućih 

metoda. 

- Računanje električnih 

veličina primjenom 

metode superpozicije. 

Oscilatorna kola 

- Definiše oscilatorno kolo i 

slobodne oscilacije. 

- Objašnjava pojave kod: 

- rednog oscilatornog kola, 

- paralelnog oscilatornog kola. 

- Definiše spregnuto oscilatorno 

kolo. 

- Razumije kako nastaju 

prigušene oscilacije u 

oscilatornom kolu. 

- Određuje frekvenciju i period 

slobodnih oscilacija, kao i 

karakterističnu impendansu 

oscilatornog kola. 

- Određuje faktor dobrote 

oscilatornog kola. 

- Analizira princip rada i 

- Upoznaje se sa pojmom i 

usvaja analogiju između 

mehaničke, vučne i električne 

oscilacije. 

- Razvija stručnost u radu s 

rezonantnim spravama. 

- Mijenja odnos prema načinu 

- Eksperiment: 

posmatranje rezonantnih 

pojava na osciloskopu. 

- Eksperiment: mjerenje 

frekventne zavisnosti 

rednog i paralelnog RLC 

vezivanja. 

- Računsko rješavanje 

28



SADRŽAJI 


Učenik 

primjenu transformatora i 

određuje odnos 

transformacije. 

- Razumije autotransformator 

kao mjernu napravu i 

objašnjava njegov princip 

rada. 


Učenik 

rada s kolima i spravama 

baziranim na rezonantnim 

pojavama. 


IZVOĐENJU 

praktičnih primjera s 

realnim podacima 

- Navodi primjere upotrebe 

oscilatornih kola u praksi. 

Trofazni sistemi 

- Upoznaje se s osnovnim 

pojmovima trofaznih sistema. 

- Objašnjava simetrični i 

nesimetrični trofazni sistem. 

- Navodi načine vezivanja u 

trofaznim sistemima: 

- navoja generatora 

(transformatora), i 

- prijemnika. 

- Definiše snage i energije 

trofaznih sistema. 

- Objašnjava pojavu obrtnog 


- Upoznaje se s upotrebom 

trofaznih sistema u praksi. 

- Upoređuje karakteristike i 

navodi prednosti trofaznih nad 

jednofaznim sistemima. 

- Poznaje definicije linijskih i 

faznih napona, kao i linijskih i 

faznih struja. 

- Zna da nacrta vektorski 

dijagram struja i napona u 

trofaznom sistemu i predstavi 

ih matematičkim izrazima. 

- Analizira vezivanje trofaznog 

sistema u zavisnosti od vrste 

opterećenja. 

- Određuje snagu potrošača, 

jačinu struje, napone i 

otpornost u slučaju veze u 

zvijezdu, odnosno trougao. 

- Zna da objasni obrtno 

magnetno polje i njegovu 

primjenu. 

- Razumije princip rada 

trofaznog generatora i 

motora. 

- Razvija osjećaj za primjenu 

zaštitnih mjera u radu sa 

spravama pod visokim 

naponom. 

- Prepoznaje elemente i sprave 

trofaznog sistema. 

- Razvija rutinu i sigurnost pri 

radu s električnim elementima 

i aparatima. 

- Prikazivanje šeme 

prenosa električne 

energije na daljinu. 

- Demonstriranje obrtnog 


- Izračunavanje struja i 

napona pri vezivanju u 

trougao i zvijezdu. 

- Računanje električne 

snage, struje, napona i 

otpornosti trofaznih 

potrošača. 

29


5. Okvirni spisak udžbenika, literature i drugih izvora 

Udžbenici za učenike: 

- Miroslava Piroćanac: „Osnove elektrotehnike I“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

- Jasna Menart: „Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva 

Beograd, 2003. 

- Zoran Pendić, Miodrag Pendić, Jasna Menart: „Osnove elektrotehnike II“, Zavod za udžbenike i nastavna 

sredstva Beograd, 2003. 

- Nikola Nikolić, Miomir Milošević: „Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II“, Zavod za udžbenike i 

nastavna sredstva Beograd, 2003. 

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave 

Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom, A/V sredstvima (grafoskop, dijaprojektor s 

odgovarajućim slajdovima) i dr. 

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja 

Provjera znanja učenika vrši se putem: 

- usmenih odgovora, 

- pismenih zadataka , u svakom razredu rade se po četiri pismena zadatka (u svakom klasifikacionom periodu po 

jedan pismeni zadatak u trajanju od dva školska časa), 

- testova (u svakom klasifikacionom periodu radi se najmanje po jedan test). 

Vrednovanje znanja učenika vrši se ocjenjivanjem: 

- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), 

- pismenih zadataka (jedna ocjena u klasifikacionom periodu), 

- testova (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). 

Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje tri ocjene (usmeni odgovori, pismeni 

zadaci i testovi). 

Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz opštih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima. 

Zaključna ocjena na kraju nastavne godine izvodi se iz zaključnih ocjena u klasifikacionim periodima. 

30


8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika 

- Dipl. ing. elektrotehnike, 

- Profesor elektrotehnike. 

9. Povezanost s drugim predmetima 

Znanja 

Predmet 

Povezanost s predmetom 

Znanja i vještine 

Uvodni dio 

Osnovni pojmovi i veličine 




Elementi R, L i C u naizmjeničnim kolima 

i njihovo povezivanje 

Matematika 

Fizika 

Fizika 

Hemija 

Matematika 

Fizika 

Matematika 

Fizika 

Hemija 

Matematika 

Poznavanje fizičkih veličina i jedinica 

Pretvaranje jedinica 

Poznavanja građe atoma 

Poznavanje i razumijevanje osnovnih 

elektrotehničkih veličina 

Mjerenje i računanje električnih veličina 

Rješavanje složenih kola 

Rješavanje sistema linearnih jednačina 

Poznavanje dielektričnih i feromagnetnih 

materijala 

Rješavanje primjera primjenom 

kondenzatora i kalemova u 

elektrotehničkoj praksi 

Vektori i operacije s vektorima 

Poznavanje trigonometrijskih funkcija 

Operacije s kompleksnim brojevima 

Grafičko predstavljanje naizmjeničnih 

veličina 

Poznavanje primjera iz prakse 

Oscilatorna kola Matematika Trigonometrijske jednačine i 

trigonometrijske funkcije 

Trofazni sistemi Matematika Predstavljanje naizmjeničnih veličina 

analitički, kompleksno i grafički 

31


1.2.2. ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI 

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


Ukupno 

I 72 - 72 

II - - - 

III - - - 

IV - - - 

UKUPNO 72 - 72 



- Upoznaje strukturu materije; 

- Upoznaje podjelu elektrotehničkih materijala i uočava važnost njihove primjene; 

- Upoznaje uticaj temperature na specifičnu električnu otpornost; 

- Upoznaje bakar, aluminijum i njihove legure, kao i mogućnost njihove primjene; 

- Upoznaje specijalno provodne materijale i njihovu ulogu u elektrotehnici; 

- Uočava važnost primjene poluprovodnika u elektronici; 

- Uočava važnost primjene dielektrika u elektrotehnici i elektronici; 

- Upoznaje primjenu magnetnih materijala u elektrotehnici. 

33



RAZRED I 

34 


SADRŽAJI 

STRUKTURA MATERIJE 

- Upoznaje se sa strukturom 

atoma 

- Navodi vrste elementarnih 

čestica 

- Objašnjava građu atoma 

- Upoznaje se sa vrstama 

hemijskih veza: 

- jonska veza 

- kovalentna veza 

- metalna veza 

- Upoznaje se sa agregatnim 

stanjima materije 

- Objašnjava strukturu tečnih 

kristala 

- Objašnjava strukturu polimera 

- Navodi osobine 

elektrotehničkih materijala 

PODJELA ELEKTROTEHNIČKIH MATERIJALA 

- Navodi načine klasifikacije 


- Definiše pojam energetskog 

procjepa 

- Definiše pojam specifične 

električne otpornosti 

- Definiše energetski procjep 

kod provodnika, 

poluprovodnika i dielektrika 


Učenik 

- Pojašnjava strukturu atoma 

- Razlikuje i analizira 

elementarne čestice: 

elektron, proton i neutron 

- Pojašnjava građu atoma 

- Pojašnjava i razlikuje načine 

vezivanja pozitivnih i 

negativnih čestica u hemijskim 

vezama 

- Pojašnjava i uočava razlike 

između agregatnih stanja 

materije 

- Pojašnjava i razlikuje stanja 

tečnih kristala 

- Analizira strukturu polimera 

- Pojašnjava i razlikuje osobine 


- Razlikuje načine klasifikacije 


prema: 

- energetskom procjepu 

- specifičnoj električnoj 

otpornosti 

- Pojašnjava pojam energetskog 

procjepa 

- Pojašnjava pojam specifične 

električne otpornosti 


Učenik 

- Razvija osjećaj o važnosti 

elektrotehničkih materijala u 

elektrotehnici 

- Razvija analitičko mišljenje 

- Povezuje teorijsko sa 

praktičnim znanjem 

- Razvija osjećaj kritičke 

analize 


IZVOĐENJU



SADRŽAJI 


Učenik 

- Pojašnjava i analizira energetski 

procjep kod provodnika, 

poluprovodnika i dielektrika 

- Razlikuje direktni i indirektni 

energetski procjep 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Navodi vrste energetskih 

procjepa 

PROVODNICI 

- Objašnjava opšte 

karakteristike provodnika 

- Opisuje uticaj temperature na 

specifičnu električnu 

otpornost 

- Opisuje uticaj primjesa na 

specifičnu električnu 

otpornost 

- Opisuje uticaj obrade 

materijala na specifičnu 

električnu otpornost 

- Navodi načine podjele 

provodnika 

- Objašnjava podjelu 

provodnika prema nosiocima 

naelektrisanja 

- Objašnjava podjelu 

provodnika prema stepenu 

provodnosti 

- Upoznaje se sa metalima 

velike provodnosti 

- Definiše karakteristike bakra 

(Cu) i njegovih legura 

- Navodi primjenu bakra i 

njegovih legura 

- Definiše karakteristike 

aluminijuma (Al) i njegovih 

legura 

- Navodi primjenu aluminijuma i 

- Analizira i definiše opšte 

karakteristike provodnika 

- Pojašnjava i analizira uticaj 

temperature na specifičnu 


- Pojašnjava i analizira uticaj 

primjesa na specifičnu 


- Analizira uticaj obrade 

materijala na specifičnu 


- Usvaja načine podjele 

provodnika prema: 

- nosiocima naelektisanja 

- stepenu provodnosti 

- Pojašnjava i analizira podjelu 

provodnika prema nosiocima 

naelektrisnja 

- Pojašnjava i analizira podjelu 

provodnika prema stepenu 

provodnosti 

- Pojašnjava i analizira metale 



između čistog bakra i njegovih 

legura 

- Razlikuje i analizira primjenu 

bakra i njegovih legura 


- Stiče osjećaj o važnosti 

čuvanja plemenitih metala 

- Razvija osjećaj za snalaženje 

u hijerarhiji socijalnih odnosa 

- Razvija retoričke sposobnosti 

- Razvija preciznost i tačnost pri 

radu 

- Razvija logičko razmišljanje 

- Stiče sposobnost razlikovanja, 

35



SADRŽAJI 


Učenik 

između čistog aluminijuma i 


- Razlikuje i analizira primjenu 

aluminijuma i njegovih legura 

- Pojašnjava i razlikuje 

plemenite metale koji se 

koriste u elektrotehnici 

- Pojašnjava karakteristike 

srebra i zlata 

- Analizira i razlikuje primjenu 

srebra i zlata 

- Označava simbole pojedinih 

važnijih provodnika 

- Pojašnjava otporne materijale 

- Razlikuje otporne materijale 

- Pojašnjava specijalne 

provodne materijale 

- Uočava povezanost između 

specijalnih provodnih 

materijala i metala male i 


- Pojašnjava pojam termopara 

- Analizira princip rada i ulogu 

termopara 

- Pojašnjava pojam topljivog 

osigurača 

- Razlikuje vrste topljivih 

osigurača 

- Pojašnjava pojam električnih 

kontakata 

- Razlikuje vrste električnih 

kontakata 

- Analizira štetne uticaje 

električnog luka kod topljivih 

osigurača i električnih 

kontakata i uočava načine 


Učenik 

analiziranja i zaključivanja 


IZVOĐENJU 


- Navodi plemenite metale koji 

se koriste u elektrotehnici 

- Definiše karakteristike srebra 

(Ag) i zlata (Au) 

- Navodi primjenu srebra i zlata 

- Upoznaje se sa otpornim 

materijalima 

- Navodi vrste otpornih 

materijala 

- Upoznaje se sa specijalnim 

provodnim materijalima 

- Definiše pojam termopara 

- Objašnjava princip rada i 

ulogu termopara 

- Definiše pojam topljivog 

osigurača 

- Navodi vrste topljivih 

osigurača 

- Definiše pojam električnih 

kontakata 

- Navodi vrste električnih 

kontakata 

- Definiše pojam elektrolita 

- Stiče osjećaj odgovornosti za 

zaštitu od djelovanja 

električne struje 

36



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Upoznaje se sa optičkim 

provodnicima 

- Objašnjava ulogu optičkih 

vlakana 

njegovog uspješnog gašenja 

- Pojašnjava pojam elektrolita 

- Analizira i pojašnjava optičke 

provodnike 

- Pojašnjava ulogu opt. vlakana 

SUPERPROVODNICI 

- Upoznaje se sa pojmom 

superprovodnika 

- Objašnjava opšte 

karakteristike superprovodnika 

- Opisuje ponašanje superprovodnika 

u magnetnom polju 

- Navodi razlike između 

superprovodnika i provodnika 

- Upoznaje se sa 

superprovodnim materijalima 

- Navodi primjene 


- Pojašnjava pojam 

superprovodnosti 

- Definiše i analizira opšte 

karakteristike superprovodnika 

- Analizira ponašanje superprovodnika 

u magnetnom polju 

- Pojašnjava razlike između 

superprovodnika i provodnika 

- Pojašnjava i prepoznaje 

superprovodne materijale 

- Analizira i razlikuje primjene 



urednost radnog prostora 

- Razvija individualnost u 

rješavanju problema 

POLUPROVODNICI 

- Objašnjava princip provođenja 

struje u poluprovodnicima 

- Navodi vrste poluprovodnika 

- Objašnjava poluprovodnik P 

tipa 

- Objašnjava poluprovodnik N 

tipa 

- Navodi osobine poluprovodnika 

i mogućnosti njihove primjene 


osobine poluprovodnika 

- Opisuje uticaj električnog 

polja na osobine 

- Analizira princip provođenja 

struje u poluprovodnicima 

- Razlikuje vrste poluprovodnika 

- Analizira poluprovodnik P tipa 

- Analizira poluprovodnik N tipa 

- Skicira simbole diode i 

bipolarnih tranzistora 

- Razlikuje osobine 

poluprovodnika i analizira 

mogućnosti njihove primjene 


na osobine poluprovodnika 

- Skicira zavisnosti koncentracije, 

pokretljivost i provodnosti 

- Razvija pozitivnu orjentaciju 

prema zanimanju 

- Razvija osobine ličnosti: 

inicijativnost, efikasnost, 

snalažljivost i samokontrolu 

37



SADRŽAJI 


Učenik 

poluprovodnika od temperat. 

- Analizira uticaj električnog 

polja na osobine 

poluprovodnika 

- Pojašnjava i analizira optičke 

osobine poluprovodnika 

- Pojašnjava i analizira luminiscentna 

svojstva poluprovodnika 

- Prepoznaje pojedine 

poluprovodničke elemente 


Učenik 


IZVOĐENJU 


- Objašnjava optičke osobine 


- Objašnjava luminiscentna 

svojstva poluprovodnika 

DIELEKTRICI 

- Upoznaje se sa opštim 

karakteristikama dielektrika 

- Objašnjava elektroprovodnost 

dielektrika 

- Definiše dielektrične gubitke 

- Definiše kritičnu jačinu 

električnog polja 

- Navodi vrste dielektrika 

- Objašnjava izolacione 

materijale 

- Objašnjava kondezatorske 

materijale 

- Objašnjava specijalne 

dielektrične materijale 

- Opisuje ulogu dielektrika u 

mikroelektronici 

- Pojašnjava i definiše opšte 

karakteristike dielektrika 

- Analizira elektroprovodnost 

dielektrika 

- Pojašnjava dielektr. gubitke 

- Pojašnjava kritičnu jačinu 

električnog pola 

- Razlikuje i upoređuje vrste 

dielektrika 

- Pojašnjava i analizira 

izolacione materijale 

- Pojašnjava i analizira 

kondezatorske materijale 

- Pojašnjava i analizira specijalne 

dielektrične materijale 

- Analizira ulogu dielektrika u 

mikroelektronici 

- Razvija sposobnost za saradnju 

- Priprema se za timski rad 

MAGNETNI MATERIJALI 

- Definiše pojam jačine 

magnetnog polja (H) 

- Definiše pojam magnetne 

- Pojašnjava pojam jačine 

magnetnog polja i razlikuje 

jednosmjerni tok struje od 

- Razvija komunikativnost, 

tolerantnost i sposobnost 

postizanja kompromisa 

38



SADRŽAJI 


Učenik 

naizmjeničnog 

- Pojašnjava pojam magnetne 

indukcije 

- Pojašnjava i definiše opšte 

karakteristike magnetnih 

materijala 

- Uočava razlike između gubitaka 

u feromagn. materijalima 


na magnetne materijale 

- Razlikuje i upoređuje 

magnetne materijale 

- Analizira magnetno meke 

materijale 

- Analizira magnetno tvrde 

materijale 

- Skicira histerezisnu petlju kod 

magnetno mekih i tvrdih 

materijala i uočava razlike 

između njih 


Učenik 


IZVOĐENJU 

indukcije (B) 

- Upoznaje se sa opštim 

karakteristikama magnetnih 

materijala 

- Navodi gubitke u 

feromagnetnim materijalima 


magnetne materijale 

- Navodi podjele magnetnih 

materijala 

- Opisuje magnetno meke 

materijale 

- Opisuje magnetno tvrde 

materijale 

- Razvija spretnost i 

inovativnost u rješavanju 

problema 



- Vladislava Altaras: „Elektrotehnički materijali“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva - Beograd, 2002. 

- Dr Pantelija M. Nikolić, Dr.Dejan, I. Raković: „Elektrotehnički materijali i komponente“, Zavod za udžbenike 

i nastavna sredstva - Beograd, 1995. 


Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: računarom, A/V sredstva (grafoskop, dijaprojektor sa 

odgovarajućim slajdovima), uzorcima raznih materijala (provodnika, poluprovodnika, dielektrika, raznih specijalnih 

materijala i dr.). 

39


40 








Opšta ocjena na kraju svakog klasifikac. perioda izvodi se iz najmanje dvije ocjene (usmeni odgovori i testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike, 

- profesor elektrotehnike. 

9. Povezanost sa drugim predmetima 

Struktura materije 

ZNANJA 

Hemija, 

Fizika 

Predmet 

POVEZANOST SA PREDMETOM 

Energetski procjep Elektronika Proboj PN spoja 

Bakar i aluminijum 

Niskotemperaturni i visokotemperaturni 

provodnici 

Poluprovodnici P i N tipa 

Hemija 

Osnove elektrotehnike 


Elektronika 


Atom i njegove elementarne čestice 

Provodnici 

Dielektrici Osnove elektrotehnike Izolacije 

Jačina magnetnog polja i magnetna 

indukcija 

Fizika 


Zavisnost otpora od temperature 

Kristalna struktura rešetke i provodnost 


Magnetno polje


1.2.3. PRIMJENA RAČUNARA U ELEKTROTEHNICI 

1. Naziv predmeta: PRIMJENA RAČUNARA U ELEKTROTEHNICI. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


Ukupno 

I 36 72 108 

II 36 72 108 

III - - - 

IV - - - 

UKUPNO 72 144 216 



- Upoznaje osnovne pojmove iz oblasti informatike; 

- Stiče osnovna znanja, vještine i navike za pravilno korišćenje informacijske tehnologije u svim sferama 

savremenog života; 

- Usvaja znanja o računarskom softveru i razvija osjećaj o važnosti čuvanja i održavanja opreme; 

- Upoznaje operativni sitem Windows i prepoznaje ulogu grafičke operativne sredine; 

- Dobija osnovna znanja o aplikativnom softveru; 

- Razvija sposobnost logičkog razmišljnja i povezuje teorijsko sa praktičnim znanjem; 

- Razvija sposobnost korišćenja tabelarnih i grafičkih prikaza u prezentaciji svojih poslovnih zamisli; 

41


- Razvija sposobnost korišćenja grafikona i crteža kao analitičkog sredstva za pregled rezultata različitih 

scenarija; 

- Razvija sposobnost za rad u grupi; 

- Razvija lične osobine: inicijativnost, snalažljivost, prilagodljivost, efikasnost, urednost , kritičnost, preciznost, 

marljivost; 

- Upoznaje metode predstavljanja informacija i razvija sposobnost estetskog oblikovanja; 

- Razvija sposobnost prilagođavanja aplikacije svojim potrebama; 

- Razvija osjećaj o važnosti i upotrebi CAD tehnologije u organizaciji javnog predstavljanja svojih poslovnih 

zamisli; 

- Oblikuje sistematski pristup pri rješavanju pojedinih problema; 

- Razvija komunikacione sposobnosti; 

- Stiče naviku upotrebe Interneta. 


RAZRED I 

42 


SADRŽAJI 

Poglavlje: Grafički operativni sitem WINDOWS 

- Upoznaje se sa prednostima 

grafičke operativne sredine 

- Definiše osnovne pojmove: 

- radna površina (desktop) 

- ikona (icon) 

- prozor (window) 

- aplikacija (application) 

- dokument (document) 

- prečica (shortcut) 

- meni (menu) 

- linija menija (menu bar) 

- Objašnjava i definiše način 

logičke organizacije podataka 

- folder (folder) 


Učenik 

- Analizira prednost grafičke 

operativne sredine u odnosu 

na prethodne 

- pojašnjava, uočava razlike i 

prepoznaje funkcije i namjene 

osnovnih pojmova 

- uočava razlike između 

pojmova i njihove funkcije: 

folder, fajl i staza 


Učenik 

- Razvija osjećaj o važnosti i 

upotrebi računarskog softvera 

u organizaciji javnog 

predstavljanja svojih 

poslovnih zamisli 

- Razumije zahtjeve javne 

prezentacije 


uredne i udobne radne sredine 

- Razvija motivisanost i 

samopouzdanje 


IZVOĐENJU 

- Nastava se realizuje u 

računarskoj učionici koja 

je opremljena najmanje 

10 personalnih računara i 

odgovarajućom 

perifernom opremom. 

Vježba: 

- Sprovesti postupak 

uključenja i isključenja 

računara 

Vježba: 

- Promijeniti raspored 

ikona na desktopu 

ređanjem uz desnu ivicu



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 

- Prepoznaje olakšavajuće 

metode rada 


IZVOĐENJU 

ekrana, promijeniti ime 

ikone My computer, 

vratiti staro ime ikone, 

vratiti prethodni 

raspored ikona 

Vježba: 

- Pokrenuti program Paint, 

ukloniti i vratiti u prikaz 

liniju alatki, paletu boja i 

statusnu liniju, Nacrtati 

crtež po izboru, podesiti 

uvećanje crteža na 300% i 

zatvoriti program 

Vježba: 

- Napisati sve elemente 

kojima je izabrani fajl 

određen (staza) 

Vježba: 

- Pokrenuti program 

kalkulator i vježbati rad 

sa mišem 

Vježba: 

- Pokrenuti igru Solitaire i 

vježbati rad sa mišem 

Vježba: 

- Pokrenuti aplikacije 

Notepad, Wordpad i 

Paint, prelaziti iz 

aplikacije u aplikaciju, 

promijeniti veličine 

prozora i postignuti da svi 

prozori budu vidljivi, 

zetim zatvoriti pokrenute 

aplikacije 

Vježba: 

- Pokrenutu program 

- fajl (file) 

- staza (path) 

- Upoznaje se sa načinom 

obilježavanja memorijskih 

medijuma 

- A: disketna jedinica 

- C: hard disk 

- D: CD ili mrežni disk 

- E: JetFlash 

- Objašnjava rad sa mišem 

- Objašnjava rad sa tastaturom 

- Upoznaje se sa osnovnim 

operacijama u Windows-u 

- osnovni elementi desktopa 

- manipulacija aplikacijama 

- manipulacija prozorima 

- uočava važnost podjele u 

načinu obilježavanja 

memorijskih medijuma 

- razlikuje pojmove: 

- klik (click) 

- dvostruki klik (double click) 

- uzimanje (picking.) 

- povlačenje (draging.) 

- puštanje (dropping.) 

- razlikuje tipove i funkcije 

tastera 

- analizira i razlikuje osnovne 

operacije u Windows-u 

- razlikuje i prepoznaje 

specijalne ikone: 

- My Computer 

- My Documents 

- The Internet 

- Inbox 

- The Microsoft Network 

- Network Neighbourhood 

- Explorer 

- Recycle Bin 

- Razumije potrebu pravilnog 

korišćenja informatičke 

terminologije 

- Razvija svoje komunikacione 

sposobnosti 


upotrebe aplikativnog softvera 

u realizaciji projektnog 

zadatka 

- Provjerava važnost upotrebe 

stečenog znanja na praktičnim 

primjerima 


ocjenjivanja i vrednovanja 

- Razvija kritičko razumijevanje 

odnosa tehnike, prirode i 

društva 

- Oblikuje sistematski pristup 

pri rješavanju pojedinih 

problema 

- Razvija sposobnost analize o 

prednostima i nedostacima 

upotrebe modernog 

računarskog sistema u odnosu 

na: bilježnicu, pisaću mašinu… 

43



SADRŽAJI 


Učenik 

- prepoznaje funkciju taskbar-a 

i dugmeta start 

- uočava razliku između pokretanja 

i zatvaranja aplikacije 

- definiše pojam prozora 

(window) i analizira namjenu i 

funkciju njegovih komponenti: 

- zaglavlje prozora (title bar) 

- kontrolno dugme (control 

button) 

- minimize, maximize i close 

- skrol trake (scroll-bar) 

- statusna linija (status bar) 

- linija menija 

- linija alatki 

- radna površina 

- razlikuje načine zadavanja 

komandi preko: 

- linije alatki (toolbar) 

- linije menija (menu bar) 

- tastera 

- definiše pojam dijalog prozora 

(dialog box) i analizira 

namjenu i funkciju njegovih 

elemenata: 

- dugmadi (OK, cancel, help) 

- tekstualnog i grafičkog polja 

- listi prozora sa karticama 


Učenik 

- Razvija i prihvata modernu 

komunikaciju na realaciji 

profesor - učenik 


IZVOĐENJU 

Notepad, otkucati zadati 

tekst i zatvoriti program 

bez snimanja dokumenta 

Vježba: 

- Pokrenuti program Paint, 

Nacrtati jedan krug, 

kopiranjem i 

premještanjem kruga 

Nacrtati olimpijsku 

zastavu i zatvoriti 

program Paint 

Vježba: 


Notepad, otkucati tekst 

sa četiri pasusa. 

Iskopirati prvi pasus na 

kraj teksta, prebaciti 

treći pasus na početak 

teksta, izbrisati drugi 

pasus i zatvoriti program 

Notepad 

Vježba: 

- Pokrenutu program Paint 

i Wordpad, potpisati se 

slobodnom rukom u 

Paint-u, ubaciti potpis u 

Wordpad i zatvoriti 

programe 

Vježba: 

- Pokrenuti program Notepad, 

otkucati zadati 

tekst, snimiti dokument 

pod svojim imenom, prebaciti 

ga u folder pod određenim 

imenom, zatvoriti 

Notepad, ponovo ga 

- zadavanje komandi 

- prozori za dijalog 

- isključivanje računara 

- uočava ispravan postupak 

isključivanja računara (shut 

down windows) i uočava 

njegovu važnost 


apstraktnog mišljenja 


grafike u komunikaciji između 

čovjeka i računara 

- Razvija preciznost i tačnost 




potrebi korišćenja tekst 

procesora u svim sferama 

savremenog života 


razmišljanja 

- Razvija osećaj o važnosti i 

potrebi preciznosti pri radu 

- Stiče osjećaj važnosti čuvanja 

i održavanja opreme 

- Razvija osjećaj pozitivne 

orjentacije prema zanimanju 

- Stiče osjećaj važnosti 

tabelarnih i gafičkih prikaza u 

poslovnoj komunikaciji 

- Stiče sposobnost saradnje za 

grupni rad i razvija 

odgovornost za preuzetu 

obavezu u grupi 

44



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

pokrenuti i učitati prethodno 

snimljeni dokument 

Vježba: 

- Kreirati folder pod svojim 

imenom, prebaciti 

izabrane fajlove iz My 

documents, promijeniti 

njihova imena i iskopirati 

folder na Desktop 

Vježba: 

- Pronaći fajl sa svojim 

imenom koristeći opciju 

search i izbrisati ga 

Vježba: 

- Snimiti izabrane fajlove 

iz My documents-a u novoformirani 

folder pod 

određenim imenom i 

smjestiti ga na disketu ili 

CD 

Vježba: 

- Sa diskete prebaciti 

izabrane fajlove u 

novoformirani folder na 

Desktop-u 

Vježba: 

- Izbrisati novoformirane 

fajlove sa diskete, a 

zatim i folder 


ispunjavanja radnih obaveza, 

kao i kvaliteta rada 

- Razvija lične osobine : 

inicijativnost, snalažljivost, 

prilagodljivost, efikasnost, 

urednost 


upotrebe savremenih 

tehnoloških dostignuća u 

izradi projektnih zadataka 


čuvanja informacije u 

elektronskom zapisu 

- Stiče osjećaj za snalaženje u 

hijerarhiji socijalnih odnosa 

- Razvija sposobnost za 

saradnju 

- Razvija sposobnost stvaranja 

pogodne društvene klime 

- Razvija inovativnost u 

rješavanju problema 

- Stiče osjećaj za stvaranje kroz 

grupni rad 


tabelarnih i grafičkih prikaza u 


TEKST PROCESOR - WORD 

- Upoznaje se sa postupkom 

pokretanja Word-a 

- Opisuje i navodi elemente 

osnovnog prozora 

- Pojašnjava postupak 

pokretanja Word-a: 

- start/programs/word 

- ikona na desktop-u 

Vježba: 


Microsoft Word. 

- Ukloniti sa ekrana: 

45



SADRŽAJI 


Učenik 


elemente osnovnog prozora: 

- linija zaglavlja 


- linija sa paletom alatki 

standard 


formating. 

- dugmad za promjenu veličine 

prozora dokumenta 

- skrol trake 

- lenjir 

- radni prostor 

- polje za izbor prikaza 

dokumenta 

- statusna linija 

- pokazivač miša 

- Usvaja pojmove i prepoznaje 

elemente linije menija: file, 

edit, view, insert, format. 

tools, table, window i help 

- Analizira i razlikuje osnovne 

operacije unošenja teksta: 

- prepoznavanje radnog 

prostora sa kursorom u obliku 

slova I 

- izbor tastature 

- instalacija novog jezika 

tastature 

- uloga tastera shift, caps 

lock, backspace, delete 

- kretanje kroz tekst pomoću 

tastera: 4 strelice, enter, 

home, end, control 

- Pojašnjava postupak otvaranja 

dokumenta: file/open... 


Učenik 

- Stiče interesovanje i ljubav za 

korišćenje računara, za rad i 

oblikovanje teksta. 


IZVOĐENJU 

lenjir,statusnu liniju, 

horizontalnu i vertikalnu 

skrol traku. Vratiti sve 

što je prethodno bilo 

uklonjeno. Postaviti kao 

jedinice mjere 

centimetre pomoću 

opcije options… 

- Izaći iz programa. 

Vježba: 

- Pokrenuti program. 

Postaviti orjentaciju 

papira horizontalno i 

izabrati veličinu papira 

A4. Vratiti orjentaciju 

papira na vertikalno i 

izaći iz programa. 

Vježba: 


Otvoriti karticu za 

podešavanje margina i 

mijenjati njihovu 

veličinu. Posmatrati 

promjene izgleda strane. 

Izabrati određene 

vrijednosti za margine i 

pritisnuti dugme ok. 

Vježba: 

- Otvoriti karticu za 

podešavanje fonta. 

Izabrati font, stil i visinu 

slova od 14 pt. Otkucati 

nekoliko slova. Postaviti 

povećanje slova na 200%. 

Umanjiti stranu na 

normalnu veličinu. 

- Objašnjava pojmove: 

- meni 

- linija menija i njen sadržaj 

- izbor opcije iz menija 

- otvaranje i zatvaranje 

padajućeg menija 

- Objašnjava i navodi osnovne 

operacije unošenja teksta 


otvaranja, snimanja i 

zatvaranja dokumenta 


formatiranja stranice pomoću 

opcije page setup... 

- Stiče znanja i interesovanja za 

premještanje, kopiranje i 

prikaz više dokumenata. 


praktičnim. 

46



SADRŽAJI 


Učenik 

- Pojašnjava postupak snimanja 

dokumenta: file/save as... 

- Pojašnjava postupak zatvaranja 

dokumenta: file/close 


formatiranja stranice: 

file/page setup... 

- Prepoznaje dijalog box page 

setup... i njegove elemente: 

- margins (top, bottom, left, 

right, gutter, header, footer, 

mirror margins, preview i 

dugmad ok, cancel , 

default...) 

- paper size (paper size, 

preview, portrait, landscape, 

width, height, apply to) 

- paper source (first page, 

other pages, preview, apply 

to) 

- layout (section start, 

headers and footers, vertical 

aligments, preview, apply to, 

line numbers... borders...) 


formatiranja pasusa: 

format/paragraph... 

- Prepoznaje dijalog box paragraph... 

i njegove elemente: 

- indents and spacing. 

(alignment, indetation, 

special, by, spacing., line 

spacing., preview) 

- -line and page breaks 

(pagination, preview) 



Učenik 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Otkucati nekoliko 

paragrafa. Izabrati jedan 

paragraf. Podesiti stil 

paragrafa tako da prvi 

red bude uvučen 1 cm. 

Rastojanje od prethodnog 

paragrafa treba da bude 

6 pt, od slijedećeg 3 pt, 

a prored jedan red. 

Vježba: 


Otkucati duži tekst. 

- Pomjerati otkucani tekst 

pomoću skrol traka na 

ekranu. Mijenjati mjesto 

tačke umetanja pomoću 

miša i strelica. Odrediti 

jednu riječ u tekstu i 

obrisati je pomoću tastera 

backspace. Odrediti 


obrisati je pomoću 

tastera delete. Otkucati 

ponovo obrisane riječi. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Snimiti 

tekst kao dokument pod 

određenim imenom. 

Napustiti program Word. 

Pokrenuti ponovo 

program. Otvoriti 

prethodno snimljeni 

dokument. Zatvoriti 

dokument i promijeniti 

mu ime. 


formatiranja pasusa pomoću 

opcije paragraph... 


pravljenja okvira i sjenčenja 

paragrafa pomoću opcije 

borders and shading.... 

- Objašnjava postupak rada sa 

više dokumenata 

- Stiče sposobnost rada sa 

simbolima i kretanja kroz 

dokument. 

- Osposobljava se za rad sa 

selektovanim blokovima 

teksta. 

- Stiče smisao i naviku rada sa 

selektovanim blokom teksta. 

47



SADRŽAJI 


Učenik 

pravljenja okvira i sjenčenja 

paragrafa: format/borders 

and shading.... 

- Prepoznaje dijalog box 

borders and shading.... i 

njegove elemente: 

- borders (setting., style, 

color, options... preview, 

width) 

- page border (svi elementi 

kartice borders i art izbor) 

- shading. (more colors... fill, 

style, preview) 

- Razlikuje postupke rada sa 

više dokumenata i analizira ih: 

- otvaranje pomoću dijalog 

box-a open... 

- izbor radnog dokumenta 

pomoću opcije window 

- prikaz više dokumenata 

window/arrange all 

- premještanje (edit/cut; 

edit/paste) 

- kopiranje (edit/copy; 

edit/paste) 

- Pojašnjava postupak podešavanja 

kolona: format/ 

colums... 


columns... i njegove elemente 

(presets, number of columns, 

width and spacing., equal 

column width, preview, line 

between, strat new column) 

- Usvaja način izbora fonta: 

format/font... 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Otkucati tekst sa izabranim 

fontom, marginama, 

hederom i futerom. 

- Promijeniti font samo 

jednom izabranom dijelu 

teksta. Boldovati glavne 

naslove u tekstu. Snimiti 

dokument pod određenim 

imenom i prebaciti ga na 

disketu, CD ili Jet Flash. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Označiti u 

tekstu jednu riječ, 

rečenicu, čitavi red, 

paragraf i poništiti 

njihovo označavanje. 

Izabrati u tekstu jednu 

riječ, rečenicu, paragraf 

i vježbati njihovo kopiranje 

na nekom drugom 

izabranom mjestu. 

Vježba: 

- Izabrati dva dokumeta i 

istovremeno ih prikazati 

na ekranu. 

Vježba: 

- Izabrati broj, širinu i 

razmak kolona. Otkucati 

tekst u dvije kolone. 

Umanjiti otkucani tekst 

na 50%. Vratiti normalan 

izgled teksta. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Ubaciti u 

tekst određene simbole. 

- Objašnjava postupak 

podešavanja kolona pomoću 

opcije columns... 

- Pokazuje način izbora fonta 

pomoću opcije font... 


odjeljcima pomoću opcije 

break... 

- Opisuje postupak rada sa 

simbolima pomoću opcije 

symbol... 

- Objašnjava i navodi načine 

kretanja kroz dokument 

- Objašnjava pojam tabulacije i 

- Navikava se na pojmove 

header i footer, fusnote i 

endnote. 

- Osposobljava se za crtanje 

pomoću operacija draw table. 

48



SADRŽAJI 


Učenik 

- Prepoznaje dijalog box font... 


- font(font, font style, size, 

under line style, font color, 

preview, effects) 

- character spacing. (scale 

spacing. position, preview) 

- text effects (animations, 

preview) 


odjeljcima: insert/break... 


break... i njegove elemente 

(break types, section break 

types) 

- Usvaja postupak rada sa 

simbolima: insert/symbol... 


symbol... i njegove elemente: 

- symbols (font) 

- special characters 

(character) 

- Usvaja i razlikuje načine 

kretanja kroz dokument: 

- pomoću tastera (Home, End, 

PgDn, PgUp, Ctrl+End, 

Ctrl+Home, Ctrl+PgDn, 

Ctrl+PgUp, Alt+Ctrl+PgDn, 

Alt+Ctrl+PgUp) 

- korišćenjem dijalog box-a Go 

to... i njegovih elemenata 

(find, replace, go to) 

- Usvaja postupak podešavanja 

tabulacije: format/tabs... 

- Prepoznaje i analizira funkcije 

dijalog box-a tabs... (default, 


Učenik 

- Navikava se na prepoznavanje 

dijalog box style i njegove 

funkcije kao i funkcije 

autokorekcije. 


IZVOĐENJU 

Izbrisati ubačene simbole 

iz teksta 

Vježba: 

- Otkucati duži tekst. 

Vježbati kretanje kroz 

tekst pomoću tastera i 

dijalog box-a go to... 

Vježba: 

- Izabrati dužinu,poziciju i 

izgled taba. 

- Otkucati tekst. 

Vježba: 

- Uočiti elemente lenjira i 

vježbati njihovo 

pomjeranje. 

Vježba: 

- Vježbati poništavanje i 

ponavljanje opcija. 

Vježba: 


Selektovati određeni blok 

teksta i premjestiti ga 

isijecanjem. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Izabrati 

određenu riječ u tekstu i 

zamijeniti je drugom 

pomoću kartice replace. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Vježbati 

prikazivanje pomoću 

opcija: normal, print 

layout, full screen i 

zoom... 

Vježba: 


upoznaje se sa postupkom 

podešavanja pomoću opcije 

tabs... 

- Upoznaje se sa pojmom lenjir 

i njegovim elementima 

- Opisuje i navodi postupke rada 

sa selektovanim blokom teksta 

- Upoznaje se sa postupcima 

poništavanja i ponavljanja 

opcija 

- Objašnjava i pokazuje 

postupak pretraživanja i 

zamjene riječi pomoću opcije 

find... 

- Navodi načine prikazivanja 

izgleda dokumenta pomoću 

opcije view 

- Definiše pojmove header i 

footer i upoznaje se sa 

načinom pristupanja pomoću 

opcije header and footer 

- Definiše pojmove fusnota i 

- Stiče naviku i sposobnost da 

prepoznaje različite vrste 

dijaloga i funkcije njihovih 

elemenata. 

49



SADRŽAJI 


Učenik 

tab stops, tab stop position, 

leader, alignment) 

- Prepoznaje i razlikuje 

elemente lenjira (first line 

indent, left indent, right 

indent, hanging. indent) 

- Usvaja i razlikuje postupke 

rada sa selektovanim blokom 

teksta: 

- povlačenje 

- isijecanje (cut/paste) 

- umnožavanje (copy/paste) 

- Usvaja opcije: 

- poništavanje (edit/undo) 

- ponavljanje (edit/repeat) 

- Usvaja postupak pretraživanja 

i zamjene riječi: edit/find... 

- Prepoznaje dijalog box find... 


- find (find what, search 

options) 

- replace (find what, replace 

with, search options) 

- Usvaja načine prikazivanja 

izgleda dokumenta: 

- u normalnom obliku 

(view/normal) 

- u izgledu strane (view/print 

loyaut) 

- bez toolbara i windows 

okruženja (view/full screen) 

- pomoću dijalog box-a 

zoom... (view/zoom...) 

- Usvaja pojmove header i 

footer i prepoznaje elemente 

prozora header and footer 


Učenik 


IZVOĐENJU 

jedan paragraf. Podesiti 

parametre okvira 

paragrafa: linija, tip 

linije, boja, debljina 

linije, udaljenost ivičnih 

linija od paragrafa i 

prikazati izabrano. 

Vježba: 


mjesto u tekstu za 

umetanje tabele. Izabrati 

broj redova i kolona 

tabele. Mijenjati veličinu 

ćelija pomoću miša. 

Vježba: 


mjesto u tekstu za 

umetanje tabele. 

Nacrtati tabelu pomoću 

opcije draw table. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Ubaciti 

određenu formulu pomoću 

editora formula koristeći 

opciju Equation 

3.0. 

Vježba: 

- Otkucati tekst 

korišćenjem numerisanih 

i nenumerisanih listi. 

Vježba: 

- Izabrati template za pismo 

i faks i otkucati tekst. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Odabrati 


endnota i upoznaje se sa 

postupkom izbora pomoću 

opcije footnote... 

- Opisuje postupak crtanja 

tabela pomoću opcije table... 

- Upoznaje se sa funkcijama 

editora formula i postupkom 

izbora elemenata pomoću 

opcije object... 

- Upoznaje se sa pojmovima 

numerisane i nenumerisane 

liste i objašnjava postupak 

njihovog izbora pomoću opcije 

bullets and numbering.... 

- Definiše pojam stila i opisuje 

način izbora pomoću opcije 

style... 

- Definiše pojam autokorelacije 

i objašnjava njene osnovne 

funkcije pomoću opcije 

autocorrect.... 

- Definiše pojam template i 

objašnjava njegove funkcije 

pomoću opcije new... 

- Upoznaje se sa kreiranjem 

sadržaja pomoću opcije index 

and tables... 


50



SADRŽAJI 


Učenik 

(switch between header and 

footer, show previous, show 

next, page number, insert 

time, insert date) 

- Usvaja pojmove fusnota i 

endnota, prepoznaje dijalog 

box footnote... i njegove 

elemente (insert, numbering.) 


table... i njegove elemente 

(number of columns, number 

of rows, AutoFit behavior) 

- Usvaja postupak crtanja 

tabele pomoću opcije draw 

table (draw table, line 

weight, line style, border, 

shading color, split cells, auto 

sum) 


object... i razlikuje funkcije 

njegovih elemenata (create 

new i create from file) 

- Prepoznaje dijalog box bullets 

and numbering.... i razlikuje 

funkcije njegovih elemenata 

(bulleted, numbered, outline 

numbered) 


style... i razlikuje funkcije 

njegovih elemenata (styles, 

paragraph preview, list, 

character preview) 

- Analizira funkcije 

autokorelacije i prepoznaje 

elemente dijalog box-a 

autocorrect... (autocorrect, 


Učenik 


IZVOĐENJU 

dodati joj fusnotu. 

Vježba: 


Napraviti raspored časova 

u vidu tabele. Snimiti 

raspored časova kao 

dokument pod svojim 

imenom na disketu. 

Vježba: 

- Otkucati spisak učenika 

svog odjeljenja po 

azbučnom redu i snimiti 

ga na disketu. 

Vježba: 

- Otkucati tekst sa više 

paragrafa. Umetnuti sliku 

iz clipart-a. Smanjiti 

sliku po horizontali i 

vertikali. Napraviti okvir 

oko slike. Snimiti 

napravljeni dokument 

pod svojim imenom. 

Vježba: 

- Otkucati tekst. Umetnuti 

fotografiju iz foldera 

gotovih fajlova. 

Vježba: 


Selektovati naslov teksta 

i umjetnički ga 

oblikovati. Snimiti 

napravljeni dokument. 

Vježba: 

- Izvršiti automatsko 

formatiranje teksta prije 

samog štampanja. 

unošenja grafičkih elemenata 

u tekst pomoću opcije 

picture... 


štampanja dokumenta pomoću 

opcije print... 

51



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Otvoriti izabrani 

dokument. Podesiti 

parametre: ime 

štampača, broj kopija, 

format papira, 

orjentaciju papira, 

kvalitet štampe. 

Odštampati izabrani 

dokument. 

autoformat as you type, auto 

text, auto format) 

- Prepoznaje dijalog box new... 

i razlikuje njegove elemente 

(general, legal pleading.s, 

letters&faxes, memos, other 

documents, publications, 

reports, web pages) 

- Prepoznaje dijalog box index 

and tables... i razlikuje 

njegove elemente (indeks, 

table of contents, table of 

figures, table authorities) 


picture... i njegove elemente 

(clip art... from file... 

autoshapes, word art... from 

channer or chamera... chart) 


print... i njegove elemente 

(name, page range, copies, 

print, properties) 

EXCEL 


pokretanja EXCEL-a 

- Opisuje i navodi elemente 

osnovnog prozora 


pokretanja EXCEL-a: 

- start/programs/EXCEL 

- ikona na Desktop-u 


elemente osnovnog prozora: 

- linija zaglavlja 



standard 


formating. 

- Osposobljava se za pokretanje 

Excel-a, automatskog 

uređivanja i proračuna 

brojčanih podataka. 

Vježba: 


Microsoft Excel. 

- Prepoznati elemente 

osnovnog prozora. 

- Pomjerati palete sa 

alatkama po ekranu 

- i vratiti ih u prvobitni 

položaj. Mijenjati 

veličinu prozora EXCEL-a 

i book-a. Pomjerati radni 

list pomoću skrol traka. 

52



SADRŽAJI 


Učenik 

- dugmad za promjenu veličine 

prozora EXCEL-a i book-a 

- skrol trake 

- radni list 

- radna sveska 

- linija za formule 

- pokazivač miša 

- Usvaja pojmove i prepoznaje 

elemente linije menija: file, 

edit, view, insert, format, 

tools, data, window i help 

- Pojašnjava pojam radnog lista, 

razlikuje elemente i uočava 

način njihovog označavanja: 

(kolona, red, polje) 

- Pojašnjava pojam radne 

sveske, razlikuje elemente i 

uočava način njihovog 

označavanja: (sheet1, 

sheet2, sheet3) 


operacije sa radnim listom: 

- izbor radnog lista 

- promjena imena radnog lista 

(Format/Sheet/Rename) 

- promjena redosljeda radnih 

listova 

- umetanje novih radnih 

listova (Insert/Work Sheet) 

- premještanje radnog lista 

kopiranjem 

- brisanje radnih listova 

(Delete) 

- Razlikuje podatke koji se 

upisuju u polje radnog lista: 

- tekst 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Napustiti program. 

Vježba: 

- Pokrenuti program sa 

Desktop-a. Uočiti pokazivač 

miša. Birati opcije iz 

linije menija. Uočiti 

njihove padajuće menije. 

Prepoznati dijalog boxove. 

Prepoznati redove i 

njihovo označavanje (1- 

65536). Prepoznati 

kolone i njihovo 

označavanje (A-Z,AA-IV). 

Vježba: 


Uočiti radni list. 

- Prelaziti iz jednog radnog 

lista u drugi. 

- Promijeniti imena svih 

radnih listova. 

- Vratiti sva imena radnih 

listova u prvobitni oblik. 

Promijeniti redosljed 

radnih listova. 

Vježba: 

- Pokrenuti program. Drugom 

listu promijeniti 

ime. Između prvog lista i 

lista sa novim imenom 

umetnuti list sa imenom 

Marko. 

Vježba: 


Premještati radne listove 

radne sveske operacijom 

kopiranja. Izbrisati radni 

- Upoznaje se opcijama linije 

menija 

- Objašnjava pojam radnog lista 

i radne sveske i navodi njihove 

elemente 

- Navodi i objašnjava operacije 

sa radnim listom 

- Navodi vrste podataka koji se 

upisuju u polje radnog lista 


upisivanja teksta u polje 

radnog lista 


formatiranja teksta 


smještanja teksta u polje 

radnog lista 

- Osposobljava se za operacije 

sa radnim listom i radnim 

sveskama. 

- Osposobljava se sa postupkom 

korišćenja i smještanja teksta. 

53



SADRŽAJI 


Učenik 

- brojevi 

- matematički izrazi (formule) 

- Usvaja i analizira postupak 

upisivanja teksta u polje 

radnog lista 

- Usvaja postupak fotmatiranja 

teksta (vrsta fonta, veličina 

slova, stil fonta) 

- Usvaja postupak smještanja 

teksta u polje radnog lista i 

razlikuje operacije: 

- automatsko proširivanje širine 

polja prema dužini teksta 

(Format/Column/AutoFit 

Selection) 

- smanjivanje teksta na zadatu 

širinu polja 

(Format/Cells.../Number, 

Aligment, Font, Border, 

Patterns, Protection) 

- automatsko povećavanje 

visine polja (Format 

Cells.../Aligment/ Text 

Control/Wrap Text) 

- vertikalno i horizontalno ravnanje 

teksta (Format Cells.../Aligment/Text 

Aligment/Vertical, 

Horizontal) 

- ručna promjena širine reda i 

kolone 

- Usvaja postupak rotiranja teksta 

u polju (Format Cells...- 

/Aligment/Orientation) 

- Usvaja postupak pravljenja i 

upotrebe namjenske liste 

(Tools/Options.../View, Cal- 


Učenik 


IZVOĐENJU 

list pod imenom Marko. 

Vježba: 


Prepoznati radnu površinu 

jednog radnog lista. 

- Pokazivačem miša 

prelaziti iz jednog polja u 

drugo.Vježbati upisivanje 

slova u polja radnog lista. 

Vježba: 


Upisivati tekst u polja 

tako da se automatski 

proširuje širina polja 

prema dužini teksta 

(autofit selection). 

Vježba: 

- Pokrenuti program. Unijeti 

tekst u polja radnog 

lista. Promijeniti širinu 

polja. Izvršiti smanjivanje 

teksta na zadatu širinu 

polja (shrink to fit). 

Vježba: 



lista. Podesiti automatsko 

podešavane visine 

polja (wrap text). Za isti 

unijeti tekst izvršiti 

vertikalno i horizontalno 

ravnanje teksta (vertical, 

horizontal). 

Vježba: 


Unijeti tekst u polja 

- Objašnjava postupak rotiranja 

teksta u polju radnog lista 

- Opisuje postupak pravljenja i 

upotrebe namjenske liste 


unošenja brojčanih podataka u 

polje radnog lista 


formatiranja brojčanih 

podataka i navodi njihovu 

podjelu 


unošenja matematičkih izraza 

(formule i funkcije) u polje 

radnog lista 

- Opisuje redosljed izvršenja 

matematičkih operacija 

- Upoznaje se sa funkcijama i 

načinom korišćenja alatke 

AutoSum 

- Objašnjava postupak pisanja 

- Kroz upoznavanje sa 

postupkom unošenja i 

formatiranja brojčanih 

podataka stiče smisao za 

preciznost i odgovornost. 

54



SADRŽAJI 


Učenik 

culation, Edit, General, Transition, 

Custom Lists, Chart, 

Color) 


unošenja brojčanih podataka u 

polje radnog lista 

- Usvaja postupak formatiranja 

brojčanih podataka i razlikuje: 

- brojeve kao novčane jedinice 

(FormatCells.../Category/Cu 

rrenty/Symbol) 

- brojeve kao procente 

(Format Cells.../ 

Number/Chategory/Percent 

age/Decimal places, 

samples) 


unošenja matematičkih izraza 

i funkcija u polje radnog lista 

- Uočava redosljed izvršenja 

matematičkih operacija (zagrade, 

negacije, procenat, 

stepenovanje, množenje, 

dijeljenje, sabiranje, 

oduzimanje) 

- Pojašnjava funkcije i način 

korišćenja alatke AutoSum 

- Usvaja postupak pisanja 

jednostavnih formula (Edit 

Formula): 

- sabiranje polja 

- množenje zbira polja 

- Pojašnjava postupak korišćenja 

operacija sabiranja, 

oduzimanja i množenja 

- Prepoznaje i usvaja postupak 


Učenik 


IZVOĐENJU 

radnog lista. Ručno 

promijeniti širinu redova 

i kolona. Vratiti poslije 

izvršene operacije sve u 

prvobitni oblik. 

Vježba: 



lista. Pomoću kartice 

aligment izvršiti rotaciju 

teksta u polja radnog 

lista. Ponoviti postupak 

za različite uglove. 

Vježba: 

- Pokrenuti program. Napraviti 

namjensku listu, 

mjeseci u godini pomoću 

opcije (tools/options- 

/custom list). 

Vježba: 

- Pokrenuti program. Vježbati 

operaciju upotrebe 

gotove namjenske liste. 

Izabrati polje u koje će 

se unijeti prvi član namjenske 

liste. Upisati njegovo 

ime. Doći kursorom 

miša do donjeg desnog 

ugla. Prepoznati mali crni 

kvadrat i čekati da se 

pretvori u krstić.Preći 

mišem preko polja u koja 

treba da bude unešena 

namjenska lista. Otpustiti 

lijevi taster miša. 

Vježba. 

jednostavnih formula 

- Opisuje postupak korišćenja 

opercija sabiranja, 

oduzimanja i množenja 

- Upoznaje se sa operacijom 

stepenovanja 

- Navodi najčešće korišćene 

funkcije 


snimanja i otvaranja 

dokumenta 

- Upoznaje se sa namjenom 

funkcije AutoCorrect 


prekida stranice na radnom 

listu 


uklanjanja pomoćnih linija 

- Objašnjava postupak umetanja 

novog reda i kolone 

- Pokazuje postupak 

postavljanja okvira polja 


brisanja reda i kolone 


kopiranja i premještanja polja 

- Razvija smisao za logičko 

razmišljanje i rasuđivanje. 

- Ospososbljava se za logičko 

razmišljanje i povezivanje. 

55



SADRŽAJI 


Učenik 

korišćenja operacije 

stepenovanja 

- Razlikuje najčešće korišćene 

funkcije: 

- sum (sabiranje) 

- max (maximalna vrijednost) 

- min (minimalna vrijednost) 

- average (srednja vrijednost) 

- Usvaja postupak snimanja 

(file/save...) i otvaranja 

dokumenta (file/open...) 

- Prepoznaje namjenu funkcije 

AutoCorrect (Tools- 

/AutoCorrect...) 

- Usvaja postupak prekida stranice 

na radnom listu (Tools- 

/Options... /View/Window 

options/page breaks) 

- Usvaja postupak uklanjanja 

pomoćnih linija (Tools/Options... 

/View/Window 

options/gridlines) 

- Usvaja postupak umetanja 

novog reda (Insert.../Shift 

cells right) 

- Usvaja postupak umetanja 

nove kolone (Insert.../Shift 

cells down) 

- Usvaja postupak postavljanja 

okvira (Format Cells... /Border/presets, 

line, border) 

- Usvaja postupak brisanja reda 

i kolone (Delite.../Shift cells 

left, shift cells up, Entire 

row, Entire column) 

- Usvaja postupak kopiranja i 


Učenik 

- Navikava se na spretnost 

rukovanja i povezivanja. 


IZVOĐENJU 


Vježbati unošenje 

brojčanih podataka u 

polja radnog lista. 

Vježba: 


Selektovati polja u koja 

treba upisati brojeve 

tako da budu prikazani 

kao novčane jedinice 

(koristiti opciju format 

cells…). 

Vježba: 


Selektujmo polja u koja 

treba upisati brojeve 

tako da budu prikazani 

kao procenti (koristiti 

opciju format cells…). 

Vježba: 

- Pokrenuti program. U 

četiri kolone (B, C, D, E) i 

četiri reda (5, 6, 7, 8) 

unijeti proizvoljno brojeve. 

Selektovati polja koja 

pripadaju datim redovima 

i kolonama. Pritisnuti 

dugme AutoSum. 

- Excel će u prvo slijedeće 

polje upisati vrijednost 

zbira selektovanih polja. 

- Obratiti pažnju na liniju 

za formule u kojoj će biti 

upisan matematički izraz 

za zbir. 

Vježba: 


sortiranja podataka u radnom 

listu 


pravljenja dijagrama 


preformatiranja dijagrama 

- Pokazuje način izbora oblasti 

za štampanje 


štampanja Excel dokumenata 

- Oblikuje interes za čuvanje i 

štampanje Excel dokumenta. 

56



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 


Izračunati zbir vrijednosti 

iz polja B5, C5, D5, E5 i 

upisati ga u polje F5. 

Koristiti metod sabiranja 

polja. Vježbati metod na 

drugim primjerima. 

Vježba: 

- Pokrenuti program. Izračunati 

zbir vrijednosti iz 

polja B5, C5 i pomnožiti 

ga sa zbirom vrijednosti 

iz polja D5,E5. Upisati 

dobijenu vrijednost u 

polje F5. Koristiti metod 

množenja zbira polja. 

Vježbati metod na 


Vježba: 


Sabrati vrijednosti iz 

polja B5, C5.Pomnožiti je 

sa vijednošću iz polja D5, 

a zatim oduzeti 

vrijednost polja E5. 

Obratiti pažnju na liniju 

za formule u kojoj će biti 

upisan matematički izraz. 

Vježbati metod na 


Vježba: 


Sabrati vrijednosti iz 

polja B5, C5. Pomnožiti 

je sa vrijednošću iz polja 

D5, a zatim je stepeno- 

premještanja polja 

(copy/paste) 

- Uočava i razlikuje načine 

sortiranja podataka u radom 

listu (Data/Sort... /Sort 

ascending., Sort descending.) 

- Prepoznaje i analizira 

postupak pravljenja dijagrama 

(Insert/Chart...) kroz četiri 

prozora: 

- Chart Types/Standard 

Types, Custom Types 

- Chart Source Data/Data 

Range, Series 

- Chart Options/Titles, Axes, 

Gridlines, Legend, Data 

Labels, Data table 

- Chart Location/Place Chart 

- Uočava postupak preformatiranja 

dijagrama (View/ Tool 

bars/ Chart/ Chart Objects, 

Format Chart Area, Legend, 

Data Table, By Row, By 

Colomn, Angle Text Downward, 

Angle Text Upward) 

- Prepoznaje način izbora oblasti 

za štampanje (File/Print 

Area/Set Print Area, Clear 

Print Area) 

- Usvaja postupak štampanja 

dokumenata u Excel-u (File- 

/Page Setup.../Page, Margins, 

Header/Footer, Sheet) 

57



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

vati sa vrijednošću iz polja 

E5. Obratiti pažnju na 

liniju za formule u kojoj 

će biti upisan matematički 

izraz. Vježbati metod 

na drugim primjerima. 

Vježba: 


Unijeti u nekoliko kolona 

i redova brojeve. Vježbati 

korišćenje funkcija 

Max, Min, Average. 

Vježba: 


Unijeti zadati tekst u 

polja radnog lista. Snimiti 

dokument pod svojim 

imenom. Zatvoriti program 

i isključiti računar. 

Zatim ga ponovo uključiti 

i otvoriti prethodno 

snimljeni dokument. 

Vježba: 

- Pokrenuti program koristeći 

opciju gridlines. 

Ukloniti pomoćne linije 

sa radnog lista. Unijeti 

tekst .Vratiti pomoćne 

linije na ekran. Vježbati 

umetanje novih redova i 

kolona na unešenom 

tekstu. 

Vježba: 


Napraviti tabelu sa 

određenim brojem 

58



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

redova i kolona.Napraviti 

okvir tabele. U datoj 

tabeli napraviti sortiranje 

po abecedi, a zatim 

ponoviti postupak 

sortiranja po veličini. 

Sadržaj tabele je po 

izboru učenika. 

Vježba: 


Napraviti dijagram za 

tabelu po izboru koristeći 

opciju Pie. Napravljeni 

dijagram preformatirati. 

Vježba: 


zadati tekst u polja 

radnog lista. Snimiti dokument 

pod svojim imenom. 

Zatvoriti program i 

isključiti računar. Zatim 

ga ponovo uključiti i 

otvoriti prethodno 

snimljeni dokument. 

- Snimljeni dokument 

pripremiti za štampanje i 

odštampati ga. 

59


RAZRED II 


SADRŽAJI 

Poglavlje: Programski paketi CAD 

- Upoznaje se sa pojmom CAD 

- Objašnjava i navodi modele 

koji se koriste u programskim 

paketima CAD 

- Objašnjava i navodi tehnike 

rada koje se koriste u 

programskim paketima CAD 


Učenik 

- Pojašnjava pojam CAD 

(computer aided design) 

- Pojašnjava i razlikuje modele: 

- 2D (dvodimenzionalni 

modeli) 

- 3D (trodimenzionalni 

modeli) 

- Pojašnjava i razlikuje tehnike 

rada: 

- tehnika makro naredbi 

- tehnika modula 

- tehnika menija 

Poglavlje: Aplikativni softver za projektovanje i crtanje AutoCAD 

- Upoznaje se sa ulogom i 

osobinama moćne softverske 

alatke - AutoCAD-om 

- Opisuje postupak pokretanja 

AutoCAD-a 


elementima okvira za dijalog 

STARTUP 

- Uočava ulogu i osobine Auto- 

CAD-a: projektovanje i izrada 

tehničke dokumentacije 

- modeliranje i crtanje 2D i 3D 

modela 

- povezivanje i ugrađivanje 

objekata iz drugih programskih 

paketa (OLE-object 

linking. and embedding.) 

- Pojašnjava i usvaja načine 

pokretanja AutoCAD-a: 

- duplim klikom na ikonu 

- start/ programs/ AutoCAD 

- Prepoznaje i pojašnjava 

osnovne elemente okvira za 


Učenik 


upotrebi CAD tehnologije u organizaciji 

javnog predstavljanja 

svojih poslovnih zamisli 


upotrebe softverske alatke 

AutoCAD-a 

- Razumije zahtjeve javne 

prezentacije 


uredne i udobne radne sredine 

- Razvija osobine motivisanosti i 

samopouzdanja 

- Prepoznaje olakšavajuće 

metode rada 


korišćenja informatičke 

terminologije 

- Razvija svoje komunikacione 

sposobnosti 



IZVOĐENJU 

- Nastava predmeta se 

realizuje u računarskoj 

učionici koja je 

opremljena personalnim 

računarima i 

odgovarajućom 

perifernom opremom. 

Vježba: 


AutoCAD. Uočiti osnovne 

elemente okvira za 

dijalog 

STARTUP. Izabrati 

jedinicu mjere (cm) i 

sačekati da se otvori 

prozor grafičkog editora 

programa AutoCAD. 

Prepoznati njegove 

elemente. 

Napustiti program. 

Vježba: 

60



SADRŽAJI 


Učenik 

dijalog STARTUP: 

- polje OPEN A DRAWING. 

- dugmad OK,CANCEL 

- Pojašnjava i razlikuje elemente 

polja OPEN A DRAWING: 

- open a drawing. (otvaranje 

postojećeg fajla) 

- start from scratch (crtanje 

uz prethodni izbor metričkih 

parametara) 

- use a template (crtanje na 

osnovu šablona) 

- use a wizard (samostalno 

postavljanje početnih 

parametara) 

- Pojašnjava i razlikuje osnovne 

elemente grafičkog editora 

AutoCAD-a: 

- padajući meniji 

- palete sa alatkama 

- pokretne palete sa alatkama 

- prostor za crtanje 

- zahtjev za unosom komandi i 

komandna linija 

- statusna linija 

- Prepoznaje liniju padajućih 

menija i razlikuje elemente: 

FILE, EDIT, VIEW, INSERT, 

FORMAT, TOOLS, DRAW, 

DIMENSION, MODIFY, 

WINDOW i HELP 

- Pojašnjava i razlikuje osnovne 

palete sa alatkama: 

- standard toolbar 

(standardna paleta) 

- object properties (promjene 


Učenik 

upotrebe aplikativnog softvera 

u realizaciji projektnog 

zadatka 


IZVOĐENJU 


Urediti ekran grafičkog 

editora po želji. Uočiti 

opcije padajućih menija. 

Vježbati njihov izbor. 

Promijeniti mjesto paleta 

sa alatkama: standard 

toolbar i object 

properties. Vratiti ih na 

prethodno mjesto i 

zatvoriti program. 

- Objašnjava i navodi elemente 

polja OPEN A DRAWING. 

- Upoznaje se sa grafičkim 

editorom programa AutoCAD i 

navodi njegove elemente 

- Opisuje liniju padajućih 

menija i navodi njihove 

elemente 

- Objašnjava i navodi osnovne 

palete sa alatkama 

- Objašnjava način izbora i 

navodi vrste pokretnih paleta 

sa alatkama 

- Provjerava važnost upotrebe 

stečenog znanja na praktičnim 

primjerima 


ocjenjivanja i vrednovanja 

- Razvija kritičko razumijevanje 

odnosa tehnike, prirode i 

društva 

Vježba: 

- Vježbati način izbora 

drugih pokretnih paleta 

sa alatkama i njihovo 

postavljanje na ekran 

grafičkog editora 

programa. 

Vježba: 

- Uvećati veličinu 

postojećih paleta na 

ekranu i isključiti ikone 

alatki pri prelasku 

kursora po njima. 

Vježba: 

- Vježbati promjenu imena 

paleta, kao i njhovo 

prilagođavanje korisniku. 

Vježba: 

- Uočiti prostor za 

unošenje komandi i riječ 

command. Vježbati i 

61



SADRŽAJI 


Učenik 

osobine objekata) 

- Pojašnjava i usvaja način 

izbora pokretnih paleta sa 

alatkama: 

- view/toolbars... 

- Prepoznaje dijalog box toolbars... 


- lista toolbars 

- dugmad: 

- close (izlaz iz dijalog box-a) 

- new... (unošenje imena za 

novu paletu) 

- delete (brisanje palete) 

- customize... (prilagođavanje 

palete korisniku) 

- properties... (promjena 

imena palete) 

- large buttons (uvećanje 

palete) 

- show tooltips (uključivanje i 

isključivanje ikona alatki pri 

prelasku kursora po njima) 

- help (pomoć pri radu sa 

paletama) 


elemente liste toolbars: 

- 3D orbit (3D modeliranje) 

- dimension (kotiranje) 

- draw (crtanje) 

- inquiry (zadavanje pitanja o 

objektima) 

- insert (umetanje blokova) 

- layouts (izgled skice, 

planova...) 

- modify (izmjene) 

- modify II (izmjene postojećih 


Učenik 

- Oblikuje sistematski pristup 

pri rješavanju pojedinih 

problema 


IZVOĐENJU 

isprobavati načine 

unošenja osnovnih 

komandi AutoCAD-a. 

- Navodi i objašnjava elemente 

liste toolbars 

- Upoznaje se sa prostorom za 

unos komandi (prompt area) i 

komandnom linijom 

- Pokazuje statusnu liniju i 

objašnjava njene elemente 

- Pokazuje i objašnjava 

elemente prostora za crtanje 

- Opisuje elemente ikone 

- Razvija sposobnost analize o 

prednostima i nedostacima 

uportebe modernog 

računarskog sistema u odnosu 

na: olovku, trougao, lenjir, 

gumicu, šestar, uglomjer, 

krivuljar, rapidograf, kulman 

… 

- Razvija i prihvata modernu 

komunikaciju na realaciji 

profesor-učenik 


grafike u komunikaciji između 

čovjeka i računara 

- Razvija preciznost i tačnost 


Vježba: 

- Izabrati pokretne palete 

sa alatkama: 

dimansion,draw.Pomjera 

ti ih po ekranu grafičkog 

editora programa. 

Izbrisati izabrane palete. 

Vježba: 

- Uočiti statusnu 

liniju.Pomjerati kursor i 

pratiti mijenjanje 

koordinata na displeju. 

Vježba: 

- Prepoznati končanicu i 

ikonu korisničkog 

kordinatnog sistema. 

Vježba: 

- Postaviti mrežu na 

ekranu pomoću 

funkcijskog tastera F7 i 

vježbati njeno 

uklanjanje. 

Vježba: 

62



SADRŽAJI 


Učenik 

objekata) 

- object snap (izbor tačaka na 

objektima) 

- reference (povezivanje 

fajlova) 

- render (efekti realnog 

prikaza) 

- shade (sjenke) 

- solids (modeliranje punih 

objekata) 

- surfaces (površine) 

- ucs (koordinatni sistem) 

- view (prikaz) 

- zoom (uvećanje i umanjenje) 

- Pojašnjava i prepoznaje riječ 

command poslije koje 

AutoCAD vrši unos komande 

- Uočava statusnu liniju i 

prepoznaje njene elemente : 

- podaci o crtežu 

- koordinate kursora (x,y,z) 

- Razlikuje i prepoznaje 

elemente prostora za crtanje: 

- končanica (kursor koji prati 

naše pokrete) 

- ikona korisničkog 

koordinatnog sistema 

- Uočava elemente ikone korisničkog 

koordinatnog sistema: 

- 2 strelice u obliku slova L (x i 

y osa) 

- slovoW (world coordinate 

system) 

- Pojašnjava način izbora tačke: 

draw/point 

- Razlikuje dvije opcije: 


Učenik 



IZVOĐENJU 

- Postaviti više tačaka na 

ekranu pomoću opcije 

multiple point koje mogu 

biti dodirne tačke nekog 

objekta. 

korisničkog koordinatnog 

sistema (W) 

- Objašnjava način izbora i 

postavljanja tačke 

- Objašnjava način izbora 

vrste(debljine) linije 

- Objašnjava način izbora tipa 

linije 

- Objašnjava funkiju dugmeta 

load... 


unošenja koordinata u 

AutoCAD-u 


potrebi korišćenja CAD 

programskih paketa u svim 

sferama savremenog života 


razmišljanja 

- Razvija osećaj o važnosti i 



čuvanja i održavanja opreme 

- Razvija osjećaj pozitivne 

Vježba: 

- Otvoriti dijalog box line 

weight... i isprobavati 

izbor debljine linije. 

Vježba: 

Otvoriti dijalog box 

linetype... i isprobavati 

izbor tipa linije. Izvršiti 

izbor novog tipa linije 

pomoću dugmeta load.... 

Vježba: 

- Isprobavati unošenje 

koordinata direktim 

zadavanjem rastojanja. 

- Vježbati postupak 

crtanjem linija. 

Vježba: 

- Vježbati unošenje 

koordinata pomoću 

njihovog displeja. Crtati 

linije. 

63



SADRŽAJI 


Učenik 

single point (jedna tačka) 

multiple point (više tačaka) 

- Pojašnjava način izbora vrste 

linije: format/line weight... 

- Prepoznaje dijalog box line 

weight... i njegove elemente. 

- line weights (izbor debljine 

linija) 

- units for listing. (izbor 

jedinica mjere) 

- default (podrazumjevana 

vrijednost) 

- adjust displey scale (prilagođavanje 

izgleda skale) 

- dugmad ok,cancel,help 

- Pojašnjava način izbora tipa 

linije: format/linetype... 

- Prepoznaje dijalog box linetype... 


- linetype filters (prikaz 

tipova linija) 

- dugme load... (za izbor 

novog tipa linije) 

- dugmad delete, current, 

hide details, ok, cancel, 

help 

- Pojašnjava način izbora novog 

tipa linije kroz sljedeće 

korake: 

- selektovati tip linije u polju 

aviabletypes i pritisnuti 

dugme ok. Zatvara se prozor 

load or reload linetypes. U 

prozoru linetype manager 

pritisnuti dugme ok 

- Pojašnjava i razlikuje načine 


Učenik 

orjentacije prema zanimanju 


IZVOĐENJU 

- Opisuje postupak prekida neke 

operacije 

- Upoznaje se sa osobinama 

objekata kreiranim u 

AutoCAD-u 

- Definiše pojam sloja 


kreiranja sloja 


kreiranja novog sloja 

- Opisuje postupak crtanja linije 

pomoću opcije line 

- Opisuje postupak crtanja luka 

- Stiče osjećaj saradnje za 

grupni rad i razvija 

odgovornost za preuzetu 

obavezu u grupi 


ispunjavanja radnih obaveza, 

kao i kvalitetu rada 

- Razvija lične osobine: 

inicijativnost, snalažljivost, 

prilagodljivost, efikasnost, 

urednost 


upotrebe savremenih 

tehnoloških dostignuća u 

izradi projektnih zadataka 

Vježba: 

- Vježbati postupak 

prekidanja neke 

operacije. 

Vježba: 

- Kreirati sami sloj. Unijeti 

njegovo ime. 

- Izabrati tip i debljinu 

linije. Izabrati boju. 

Ponoviti postupak 

nekoliko puta. Učiniti sloj 

vidljivim i izabrati tekući 

sloj. 

Vježba: 

- Pomoću opcije line 

Nacrtati osnovne 

geometrijske slike 

proizvoljnih dimenzija. 

Vježba: 

- Pomoću opcije arc 

Nacrtati nekoliko lukova 

proizvoljnih dimenzija. 

Vježbati crtanje luka 

koristeći različite načine 

crtanja. 

Vježba: 

- Nacrtati parove linija 

koje polaze iz iste tačke i 

spojiti njihove završne 

tačke pomoću lukova. 

64



SADRŽAJI 


Učenik 

unošenja koordinata: 

- u apsolutnim koordinatama i 

relativnim koordinatama 

- direktnim zadavanjem 

rastojanja 

- pomoću displeja koordinata 

- Analizira postupak prekida 

neke operacije 

- Pojašnjava i razlikuje osobine 

kreiranih objekata: 

- layer (sloj) 

- color (boja) 

- linetype (tip linije) 

- Pojašnjava pojam sloja i uočava 

njegovu važnost prilikom 

razdvajanja djelova crteža 

- Pojašnjava postupak kreiranja 

sloja: format/layer... 


layer... i njegove elemente: 

- named layer filters (način 

prikaza imena slojeva) 

- current layer (polje sa 

prikazanim slojevima) 

- new (izbor novog sloja) 

- dugmad current, delete, 

show details, ok, cancel, 

help 

- Analizira kreiranje novog sloja 

i podešava parametre: 

- name (ime sloja) 

- on (vidljiv ili nevidljiv sloj) 

- freeze... (zamrznut ili 

odmrznut sloj) 

- l... (zaključan ili otključan 

sloj) 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Pomoću opcija line i arc 

Nacrtati cvijet. 

pomoću opcije arc 


kruga pomoću opcije circle 


poligona pomoću opcije 

poligon 


elipse pomoću opcije ellipse 

- Opisuje postupak crtanja linije 

u obliku slova S pomoću opcije 

spline 



čuvanja informacije u 

elektronskom zapisu. 


čuvanja tehničke 

dokumentacije. 


Interneta i elektronske pošte u 

poslovnoj komunikaciji i svim 

sferama savremenog života. 

- Stiče osjećaj o važnosti i 

potrebe crtanja raznih 

geometrijskih slika pomoću 

raznih opcija (ars, circle, 

poligon, ellipse). 

Vježba: 

- Pomoću opcije circle 

nartati nekoliko krugova 

proizvoljne veličine. 

Nacrtati olimpijsku 

zastavu. 

Vježba: 

- Crtati krugove određenih 

dimezija koristeći 

različite načine. 

Vježba: 

- Nacrtati osnovne 

geometrijske slike 

pomoću opcije poligon. 

Vježba: 

- Vježbati crtanje elipsi 

pomoću opcije ellipse. 

Vježba: 

- Nacrtati sinusoidu 

pomoću opcije spline. 

Vježba: 

- Nacrtati crtež po izboru 

koji se sastoji od 

osnovnih elemenata 

crteža u ravni. 

65



SADRŽAJI 


Učenik 

- linetype (tip linije) 

- line weight (debljina linije) 

- Pojašnjava postupak crtanja 

linije: draw/line 

- Razlikuje pojmove: 

- from point (od tačke) 

- to point (do tačke) 

- Usvaja način prekida linije 

pomoću desnog tastera miša i 

opcije enter 


luka: draw/arc 

- Razlikuje načine crtanja luka: 

- 3 points (3 tačke) 

- start, center, end (početna 

tačka, centar luka, krajnja 

tačka) 

- start, center, angle (početna 

tačka, centar luka, ugao) 

- start, end, angle (početna 

tačka, krajnja tačka, ugao) 

- center, start, end (centar 

luka, početna tačka, krajnja 

tačka) 

- start, end, radius (početna 

tačka, krajnja tačka, 

poluprečnik) 


kruga: draw/circle 

- Razlikuje načine crtanja 

kruga: 

- center, radius (centar kuga, 

poluprečnik) 

- center, diametar (centar 

kruga, prečnik) 



Učenik 


IZVOĐENJU 

- Izabrati tip šrafure i 

unijeti je u izabrana 

polja crteža. 

duple linije pomoću opcije 

multiline 


šrafure pomoću opcije 

hatch... 

- Opisuje postupak unošenja 

teksta pomoću opcije text 

- Razvija analitičko mišljenje i 

razmatranja. 

- Razvija osjećaj o pažljivom i 

funkcionalnom korišćenju 

opreme. 

Vježba: 

- Nacrtati crtež po izboru. 

- Kreirati izgled šrafure i 

unijeti je u izabrana 

polja. 

Vježba: 

- Selektovati mjesto na 

crtežu za unošenje 

teksta. Otvoriti dijalog 

box multiline text... i 

izabrati: font, boju, 

visinu slova. Otkucati 

tekst i postaviti ga na 

pravo mjesto. 

Vježba: 

- Nacrtati crtež.Izabrati 

opciju dimension. 

Pomoću njenih 

elemenata izvršiti 

pravilno kotiranje 

tehničkog crteža. 

Vježba: 

- Nacrtani i pravilno 

kotirani crtež snimiti pod 

svojim imenom. Kao 

dokument ga prebaciti na 

disketu, CD ili JetFlash. 

66



SADRŽAJI 


Učenik 



poligona: draw/poligon 


poligona: 

- edge (krajnje tačke ivica 

poligona) 

- center of poligon (centar 

poligona) 


elipse: draw/ellipse 


elipse: 

- center (centar elipse) 

- axis endpoint (krajnja tačka 

duže ili kraće ose elipse) 

- arc (pomoću luka) 

- Pojašnjava postupak ctanja 

linije u obliku slova S: 

draw/spline 


duple linije: draw/multiline 


šrafure: draw/hatch... 


hatch... i njegove elemente 

- kartica quik i njeni elementi: 

- type (izbor definisanja 

šrafure) 

- pattern (tip šrafure) 

- swatch (izgled šrafure) 

- angle (ugao šrafure) 

- scale (razmjera) 

- spacing. (razmak linija 

šrafure) 

- select object (izbor objekta) 


Učenik 


IZVOĐENJU 


kotiranja crteža pomoću 

pokretne palete alatki 

dimension 


otvaranja i snimanja objekta 

- Objašnjava pojam bloka i 

njegovu upotrebu pomoću 

opcije block 


brisanja objekta pomoću 

opcije erase 


premještanja objekta pomoću 

opcije move 


kopiranja objekta pomoću 

- Razvija inicijativnost i 

pouzdanost. 

- Razvijanje osjećaja 

spretnosti, preciznosti i 

odgovornosti. 

- Razvija ljubav i interesovanje 

Vježba: 

- Nacrtati crtež. Ubaciti 

već kreiran blok u crtež. 

Operaciju ponoviti sa 

svojim kreiranim blokom. 

Vježba: 

- Nacrtati crtež. Brisati 

djelove crteža koristeći 

opciju erase. 

Vježba: 

- Nacrtati crtež. 

Premjestiti djelove 

crteža koristeći opciju 

move. 

Vježba: 

- Iskopirati izabrani 

objekat na istom 

rastojanju. Ponoviti 

operaciju, s tim da 

objekat bude iskopiran 

pomoću opcije mirror. 

Vježba: 

- Selektovati objekat. 

- Mijenjati njegov 

prvobitni izgled 

rastezanjem, 

produžavanjem, 

odsijecanjem i 

uklanjanjem. 

67



SADRŽAJI 


Učenik 

- pick point (izbor tačke 

unutar prostora za šrafiranje) 

- kartica advanced i njeni 

elementi: 

- island datection style (izbor 

tipa stila normal, quater i 

ignore) 

- object type (vrsta objekta) 

- boundary set (granica 

šrafure) 

- associative (automatsko 

ažuriranje šrafure) 

- island detection method 

(otkrivanje usamljenih 

ograničenih prostora) 

- Pojašnjva postupak unošenja 

teksta: draw/text/multiline 

text... 

- Prepoznaje dialog box multiline 

text... i njegove elemente: 

- kartica character i njeni 

elementi: 

- font (font) 

- font height (visina slova) 

- text color (boja slova) 

- insert symbol (ubacivanje 

simbola) 

- dugmad ok, cancel, help 

- kartica properties (izbor 

stila slova) 

- kartica line spacing. (razmak 

linija) 

- kartica find/replace 

- Pojašnjava postupak kotiranja 

crteža i uočava elemente 

palete dimension: 


Učenik 

za šire opcije i mogućnosti 

korišćenja računara. 


IZVOĐENJU 

opcije copy 


rotiranja objekta pomoću 

opcije rotate 


promjene veličine objekta 

pomoću opcije scale 


obaranja i zaobljavanja uglova 

pomoću opcija chamfer i fillet 

- Objašnjava ulogu opcija undo 

i redo 


štampanja crteža pomoću 

opcije plot... 

- Stiče ljubav i osjećaj za šire 

korišćenje mogućnosti 

računara kod premještanja, 

kopiranja, rotiranja i 

promjene veličine objekta. 

Vježba: 

- Nacrtati kvadrat i 

pravougaonik. Oboriti sve 

njihove prave uglove. 

Operaciju ponoviti sa 

opcijom za zaobljavanje 

uglova. 

Vježba: 

- Nacrtati sve crteže 

dobijene projektnim 

zadatkom i odštampati 

ih. Prije toga sprovesti 

sve pripremne operacije 

za štampanje. 

68



SADRŽAJI 


Učenik 

- linear dimenson (linearno 

kotiranje) 

- aligned dimenson (kotiranje 

pod uglom) 

- continue dimenson 

(kotiranje u nizu) 

- baseline dimension (paralelno 

kotiranje) 

- radius dimension (kotiranje 

poluprečnika) 

- diametar dimension 

(kotiranje prečnika) 

- angular dimension (kotiranje 

kružnih djelova) 

- ordinate dimension 

(koordinatno kotiranje) 

- Pojašnjava postupak otvaranja 

dokumenta: file/open... 


open... i usvaja postupak 

otvaranja 

- Pojašnjava postupak snimanja 

dokumenta file/save as... 

- Prepoznaje dijalog box save 

as... i usvaja postupak 

snimanja 

- Pojašnjava pojam bloka: 

draw/block 

- Analizira postupak kreiranja 

bloka: draw/block/make... 

- Analizira postupak ubacivanja 

bloka: insert/block... 

- Pojašnjava postupak brisanja 

objekta: modify/erase 

- Prepoznaje kvadratić kojim 

treba selektovati objekat 


Učenik 


IZVOĐENJU 

69



SADRŽAJI 


Učenik 

- Pojašnjava postupak premještanja 

objekta: modify/move 

- Pojašnava postupak kopiranja 

objekta: modify/copy 

- Prepoznaje moguće opcije 

kopiranja: 

- offset (kopiranje ne 

određenom rastojanju) 

- mirror (lik u ogledalu) 

- array (izrada više kopija) 

- Pojašnjava postupak rotiranja 

objekta: modify/rotate 

- Pojašnjava postupak promjene 

veličine objekta: modify/scale 

- Prepoznaje moguće opcije: 

- stretch (rastezanje objekta) 

- lengthen (produžavanje i 

skraćivanje objekta) 

- trim (odsijecanje objekta) 

- extend (produžavanje do 

zadate granice) 

- break(uklanjanje dijela 

objekta) 

- Pojašnjava postupak obaranja 

uglova: modify/chamfer 

- Pojašnjava postupak zaobljavanja 

uglova: modify/fillet 

- Uočava važnost opcija undo i 

redo u postupku crtanja 


štampanja: file/plot... 

- Prepoznaje dialog box plot... i 

njegove elemente: 

- kartica plot device (usklađivanje 

konfiguracije štampača 

i plotera, boje sa debljinom 


Učenik 


IZVOĐENJU 

70



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

pera...) 

- kartica plot setting.s (izbor 

papira i njegove orjentacije, 

faktora razmjere, načina 

štampanja, izgleda prije 

štampanja...) 

Poglavlje: INTERNET 

- Navodi vrste uspostavljanja 

Internet konekcija 


instalacije Dial-Up konekcije 


uspostavljanja Dial-Up 

konekcije 


podešavanja veze i upoznaje 

- Razlikuje i analizira vrste 

uspostavljanja Internet 

konekcija: 

- Dial-Up 

- Direktna 

- Mrežna (Wireless Network 

Connection) 

- Mobilna (Local Area 

Connection) 

- Usvaja postupak setovanja 

Dial-Up konekcije kroz 

korake: 

- Start/Seeting.s/Control 

panel/ Network 

Connections/Configuration 

- TCP/IP/Add... 

- Select Network Component 

- Type/Protocol/Add... 

- Select Network Protocol/ 

- Manufactures/Microsoft/ 

- TCP/IP/OK 

- Usvaja postupak 

uspostavljanja Dial-Up 

konekcije kroz korake: 

- My Computer/Dial-Up 

- Networking./Make New 

Connection 

- Make New Connection/ 

- Razvija osjećaj i interesovanje 

za potrebe korišćenja 

informacionih tehnologija. 

- Stiče umješnost i sposobnost 

razlikovanja, analiziranja i 

uspostavljanja Internet 

konekcija 

Vježba: 


Internet Explorer i 

povezati se na Internet. 

U polju Address upisati 

adresu Web strane koja 

se želi otvoriti prilikom 

pokretanja Internet 

Explorer-a. Promijeniti 

boju pozadine, teksta i 

veza pomoću opcije 

Color. Praviti prečice ka 

Web strani. Prekinuti 

vezu sa Internetom. 

Vježba: 

- Povezati se na Internet. 

- Provjeriti da li se na 

ekranu pojavila početna 

strana koja je izabrana u 

prethodnoj vježbi. 

Vježbati otvaranje Web 

strana upisivanjem 

njihovih naziva u polje 

Address. 

Vježba: 


- Otvoriti sljedeće Web 

71



SADRŽAJI 


Učenik 

- Type a name ...., Select a 

modem, Next 

- Area code, Telephone 

number, Country code, 

Next, Finish 

- Pojašnjava pojam provajdera 

i usvaja postupak podešavanja 

veze kroz korake: 

- Dial-Up Networking/ Properties/Internet/General/Confi 

gure..., Server Types/TCP- 

/IP Setting.s.../IP, DNS/OK 

- Dial-Up Networking/Properties/Internet/General/Conn 

ect using./Configure.../ 

- General, Connecton/Advanced..., 

Options, Distinctive 

Ring., Forwarding. 

- Pojašnjava pojmove User 

Name i Password i usvaja 

postupak uspostavljanja veze 

kroz korake: 

- My Computer/Dial-Up Networking/Connect 

To/Dial 

Properties.../My Locations- 

/Tone dialing, Pulse dialing- 

/OK 

- sa Desktopa 

- Usvaja postupak prekidanja 

veze 

- Connected to.../ Disconnect 

- Usvaja postupke pokretanja 

programa: 

- Start/Progtam/Internet 

Explorer 

- sa Desktopa 


Učenik 


IZVOĐENJU 

strane i analizirati njihov 

sadržaj: 

- www.pcpress.co.yu 

- www.mikro.co.yu 

- www.sk.co.yu 

- www.mikroknjiga.co.yu 

- www.cet.co.yu 

- www.kombib.co.yu 

se sa pojmom provajdera 


uspostavljanja veze i upoznaje 

se sa pojmovima User Name i 

Password 


prekidanja veze 

- Opisuje postupak pokretanja 

programa Internet Explorer 

- Upoznaje se sa elementima 

osnovnog prozora Interner 

Explorer-a 

- Navodi i opisuje elemente 

linije menija 

- Navodi dugmad sa funkcijom i 

opisuje postupak njihovog 

postavljanja 


prilagođavanja Internet 

- Postaje svjestan važnosti 

brzine uređaja, brzine prenosa 

podataka i njihovih uticaja na 

kvalitet života. 


razmišljanja, kao i spretnost 

operativnog rada na računaru. 

Vježba: 


- Upotrebom Search 

dugmeta tražiti određenu 

informaciju na Internetu. 

Pregledati listu mjesta i 

strana koje su nastale 

kao rezultat traženja. 

Vježba: 


- Vježbati pretraživanje Interneta 

pomoću linkova. 

Vježba: 


- Napraviti listu omiljenih 

Web strana. Dodati listi 

Web stranu po izboru. 

Pregledati umanjene 

slike omiljenih Web 

strana. 

Vježba: 


- Preurediti Microsoft 

Internet Explorer ekran. 

Pogledati podatke u 

History katalogu i 

odrediti broj dana koliko 

72



SADRŽAJI 


Učenik 

- Razlikuje elemente osnovnog 

prozora (linija zaglavlja, linija 

menija, dugmad sa funkcijama, 

polje za unošenje adrese) 

- Razlikuje elemente linije 

menija (file, edit, view, 

favorites, tools, help) 

- Razlikuje dugmad sa 

funkcijama (back, forward, 

stop, refresh, home, search, 

favorites, history, mail, 

print) i usvaja postupak 

njihovog postavljanja (View 

/Toolbars/Standard buttons) 

- Usvaja postupak prilagođavanja 

Internet Eksplorer-a (Tools 

/Internet Options /General, 

Security, Content, Connections, 

Programs, Advanced) 

- Usvaja postupak otvaranja 

Web strane (Address) 

- Analizira način pretraživanja 

Web strana pomoću linkova 

- Analizira postupak vraćanja na 

neki od prethodno posjećenih 

sajtova (strelica desno od 

dugmeta Back) 

- Analizira funkciju dugmeta 

Forward 

- Analizira postupak biranja 

prethodno posjećenih strana 

(strelica sa desne strane polja 

Address) 

- Analizira funkciju dugmeta 

History 

- Usvaja postupak pravljenja 


Učenik 


IZVOĐENJU 

će se strane čuvati u 

hronološkoj listi. 

Vježba: 


- Prikazati aktivnu stranu 

preko cijelog ekrana. 

Vježbati vraćanje i 

kretanje naprijed na 

prethodne sajtove 

pomoću dugmadi Back i 

Forward. 

Vježba: 


- Napraviti adresar Web 

strana.Vježbati pozivanje 

strana iz adresara. 

Vježba: 


- Izabrati omiljenu Web 

stranu. Snimiti Web 

stranu na disk. 

Vježba: 


- Otvoriti omiljenu Web 

stranu. Kursorom doći na 

sliku i pritisnuti desni 

taster miša. Izabrati 

opciju Picture As. U 

okviru za dijalog Save 

Picture odrediti mjesto 

za snimanje slike. 

Vježba: 


- Vježbati korišćenje 

opcije Encoding.. 

Eksplorer-a 


otvaranja Web strane 

- Objašnjava način 

pretraživanja Web strana 

pomoću linkova 

- Objašnjava postupak vraćanja 

na neki od prethodno 

posjećenih sajtova 

- Opisuje funkciju dugmeta 

Forward 

- Objašnjava postupak biranja 

prethodno posjećenih strana 

- Upoznaje se sa funkcijom 

dugmeta History 

- Objašnjava funkciju i postupak 

pravljenja adresara Web 

strana 

- Opisuje postupak snimanja 

Web strana na disk 

- Opisuje postupak snimanja 

slike sa Web strane na disk 

- Upoznaje se sa opcijom 

Encoding. 


štampanja dokumenta 

73



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

adresara Web strana 

(Favorites/Add...) 

- Usvaja postupak snimanja Web 

strana na disk ( File/Save 

As...) 

- Usvaja postupak snimanja 

slike sa Web strane na disk 

(Save Picture As ...) 

- Uočava važnost opcije 

Encoding. (View/Encoding 

/Auto-Select, More) 

- Analizira postupak štampanja 

dokumenta (File/Print...) 

Poglavlje: Elektronska pošta 

- Opisuje postupke pokretanja 

programa Outlook Express-a 

- Upoznaje se sa postupkom podešavanja 

Outlook Express-a 

- Objašnjava postupak primanja 

elektronske pošte 

- Navodi elemente prozora 

Inbox 


Attachment i objašnjava 

- Razlikuje i usvaja postupke 

pokretanja Outlook Express-a: 

- Start/Programs/ Outlook 

Express 

- ikona na Desktopu Internet 

Explorer/Mail/Read Mail 

- Usvaja postupak podešavanja 

Outlook Express-a kroz 

korake: 

- (Tools Accounts/Mail/Add 

/Mail.../Internet Connection 

Wizard/Your Name, Internet 

E-mail Address, E-mail 

Server Names, Internet Mail 

Logon, Congratulations) 

- Usvaja postupak primanja 

elektronske pošte: 

- Read Mail 

- Send/Recv 

- Uočava osnovne elemente 

prozora Inbox: 


neophodnosti korišćenja 

informacionih tehnologija. 

- Razvija sposobnost, osjećaj i 

rutinu za snimanje sa WEB 

Vježba: 

- Pokrenuti program Outlook 

Express. U liniji 

menija izabrati opciju 

Tools/Accounts. Izabrati 

karticu Mail, pritisnuti 

dugme Add i izabrati 

opciju Mail... U polju 

Displey name upisati ime 

koje će pisati uz elektronsku 

adresu. U polju 

E-mail Address upisati 

elektronsku adresu. U 

polju My Incoming. mail 

server izabrati vrstu 

servera (POP3), a u polju 

Outgoing. mail (SMPT) 

server upisati podatke 

dobijene od provajdera. 

Pritisnuti dugme Finish. 

Selektirati svog prova- 

74



SADRŽAJI 


Učenik 

- Prozor za smještanje poruka 

(Inbox, Outbox, Sent Items, 

Deleted Items...) 

- Prozor sa porukama 

- Prozor sa sadržajem poruke 

- Usvaja pojam Attachment i 

uočava postupak primanja 

elektronske pošte sa prilozima 

- (Save Attachments) 

- Usvaja i analizira postupke 

sastavljanja i slanja 

elektronske pošte: 

- New Mail/New Message/Send 

- New Mail/New Message 

/Attach/Send 

- Razlikuje funkcije Replay i 

Forward 

- Usvaja postupak pravljenja i 

korišćenja E-mail adresara 

(Add Sender to Address Book) 


Učenik 

strana na disk, snimanja slika 

sa WEB strana na disk, kao i za 

postupak štampanja 

dokumenata. 


IZVOĐENJU 

jdera i pritisnuti Set as 

Default, zatim Close. 

Vježba: 

- Vježbati pokretanje 

Outlook Express-a na sva 

tri načina. 

Vježba: 

- Pritisnuti dugme Read 

Mail. U polje Password 

unijeti šifru. Pritisnuti 

Ok. Prepoznati okvir Inbox 

i njegove elemente. 

Pročitati jednu od poruka 

iz poštanskog sandučeta. 

Vježba: 

- Pretražiti primljene 

poruke. Ako poruka ima 

neki prilog pojaviće se 

ikona sa slikom spajalice 

pored poruke. Dovesti 

strelicu miša na spajalicu. 

Izabrati opciju Save 

Attachments. Odrediti 

mjesto na disku gdje 

treba snimiti fajl. 

Pritisnuti dugme Save. 

Vježba: 

- Pritisnuti dugme New 

Mail. U najvećem prozoru 

otkucati sadržaj poruke. 

U polje To upisati e-mail 

primaoca poruke. U polje 

Subject napisati naslov 

poruke. 

- Pritisnuti dugme Send. 

postupak primanja elektronske 

pošte sa prilozima 

- Upoznaje se sa postupcima 

sastavljanja i slanja pošte sa i 

bez priloga 

- Upoznaje se sa funkcijama 

Replay, Forward 

- Upoznaje sa postupkom 

pravljenja i korišćenja E-mail 

adresara 

- Razvija ljubav i interesovanje 

za korišćenje informacione 

tehnologije. 

- Razvija osjećaj, želju i 

interesovanje za slanje i 

prijem elektronske pošte sa i 

bez priloga. 

75



Nema odgovarajućeg udžbenika. 

Ostala literatura: 

- Miomir Filipović i dr: „Primjena računara u elektrotehnici“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 

2003. 

- Dr Miomir Stanković, dr Milena Stanković: „Primjena računara u elektrotehnici priručnik“, Zavod za 

udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

- Mirsad Imamović, Prof. dr Dragan Ćosić: „Naučite da koristite WORD 2000“, Soho Graph, Beograd, 2002. 

- Mirsad Imamović, Prof. dr Dragan Ćosić: „Naučite da koristite EXCEL 2000“, Soho Graph, Beograd, 2002. 

- Jeff T. Roberts: „Uvod u AutoCAD 2002“, Soho Graph, Beograd, 2002. 

- Mirsad Imamović, Prof. dr Dragan Ćosić: „Naučite da koristite INTERNET“, Soho Graph, Beograd, 2002. 


Nastava se realizuje u računarskoj učionici sa 15 personalnih računara i odgovarajućom perifernom opremom. 

Računari moraju biti opremljeni softverskim paketima potrebnim za izvođenje nastave: 

- Operativni sistemi Windows 98, Me, 2000, XP. 

- Microsoft WORD, EXCEL 2000. 

- AUTOCAD 2000, 2002. 

- Microsoft INTERNET EXPLORER, OUTLOOK EXPRESS. 




- praktičnog rada na vježbama (U svakom razredu realizuje se planirani broj vježbi. Broj vježbi u pojedinom 

klasifikacionom periodu planira nastavnik svojim globalnim i operativnim planovima rada.), 



76



- praktičnog rada na vježbama (jedna ocjena u klasifikacionom periodu) – ocjenjuje se razumijevanje i 

zainteresovanost učenika za rad, urednost, preciznost, tačnost, kreativnost, odgovoran odnos prema opremi i 

dr. 


Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje tri ocjene (usmeni odgovori, praktične 

vježbe i testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike smjer: elektronika ili telekomunikacije, 

- dipl. ing. računarstva. 


Znanja 

Predmet 

Povezanost sa predmetom 


Windows Operativni sistemi Grafičke operativne sredine 

Organizacija podataka Baze podataka Modeliranje podataka 

Tekst procesor Maternji jezik i književnost Osnovni elementi teksta 

Tabelarni i grafički prikaz dokumenta 

Ekonomika i organizacija rada 

Tipovi krivih linija Matematika Grafici funkcija 

Internet 

Elektronska pošta 

Računarske mreže 

Statistika 

Bankarsko i finansijsko poslovanje 

Globalne računarske mreže 

77


1.2.4. ELEKTRONIKA 

1. Naziv predmeta: ELEKTRONIKA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

Ukupno 

II 72 36 108 

III 72 36 108 

IV - - - 

UKUPNO 144 72 216 



- Prepoznaje i razumije djelovanje aktivnih elektronskih elemenata; 

- Zna potražiti podatke u katalozima; 

- Može izvršiti osnovna izračunavanja pri izboru elemenata i lako može dimenzionisati jednostavne elektronske 

veze; 

- Razlikuje funkcije posebnih elektronskih elemenata u jednostavnim šemama; 

- Poznaje i pravilno upotrebljava stručnu terminologiju; 

- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost, dosljednost); 

- Razvija interes za praktično ispitivanje noviteta; 

- Ima pozitivan odnos prema zaštiti okoline (deponovanje i reciklaža pokvarenih i istrošenih elektronskih 

uređaja). 

79



RAZRED II 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Uvod 

- Upoznaje se sa kristalnom 

stukturom poluprovodnika 

- Objašnjava nastajanje 

poluprovodnika P i N tipa 

- Navodi vrste kretanja 

naelektrisanih čestica u 

poluprovodniku 

- Razlikuje provodnike, 

poluprovodnike i izolatore na 

osnovu njihove kristalne 

stukture 

- Razumije nastajanje 

kovalentne veze, parova 

elektron – šupljina, kao i 

pojam rekombinacije 

- Uočava razliku među 

primjesama za dobijanje 

poluprovodnika P i N tipa 

- Uočava razliku između 

haotičnog, usmjerenog i 

difuzionog kretanja 

naelektrisanih čestica 

- Navikava se na spretno 

rukovanje katalozima i 

stručnom literaturom 

- Dio nastave u smislu 

laboratorijskih vježbi iz 

predmeta Elektronika 

realizuje se u učionici 

koja je opremljena: 

- Mjernim instrumentima 

(digitalni ampermetri, 

voltmetri), ispitnim 

stolovima, maketama 

raznih elektronskih 

uređaja, osciloskopom, 

računarom sa odgovarajućim 

softverom itd. 

- Podrazumijeva se da je 

sva oprema 

- Ispravna i pripremljena 

za izvođenje konkretne 

vježbe. 

Diode 

- Objašnjava obrazovanje PN 

spoja 

- Definiše direktno i inverzno 

polarisan PN spoj 

- Objašnjava dobijanje strujno 

naponske karakteristike diode 

- Crta raspodjelu prostornog 

naelektrisanja, električnog 

potencijala i električnog polja 

u PN spoju 


provodnim i neprovodnim 

stanjem diode 

- Razaznaje pristup analiziranja 

elektronskog elementa od 

manje ka većoj zahtjevnosti 


Vježba: 

- Mjerenje napona potenciometra 

Vezivanje jednostranog 

električnog kola 

sa jednim izvorom jednosmjernog 

napona i 

jednim potenciometrom. 

80



SADRŽAJI 


Učenik 

- Poznaje i razumije naponski 

tok karakteristike diode 

- Razumije planarnu tehnologiju 

u proizvodnji dioda 

- Crta kolo za snimanje 

karakteristike diode 

- Postavlja II Kirhofovo pravilo 

za rad diode u jednostavnom 

električnom kolu 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Mjerenje napona na 

potenciometru odnosno 

potrošaču u zavisnosti od 

njegovog položaja. 

- Rezultati mjerenja unose 

se u tabele i crta se 

grafik zavisnosti napona 

na klizaču potenciometra 

od ugla ∂ (podeoka) 

- Navodi vrste proboja kod 

diode 

- Objašnjava proboj PN spoja 

- Objašnjava načine za 

proizvodnju dioda 

- Objašnjava rad diode u 

električnom kolu 

Upotreba diode 

- Upoznaje se sa usmjeračima 

kao uređajima 

- Zna vrste usmjerača 

- Navodi vrste dioda i njihovu 

primjenu 

- Objašnjava djelovanje 

polutalasnog usmjerača 

- Objašnjava djelovanje 

polutalasnog i punotalasnog 

usmjerača 

- Objašnjava primjenu Zenerove 

diode na modelu jednostavnog 

stabilizatora napona 

- Određuje radnu pravu i radnu 

tačku na karakteristici diode 

- Poznaje značajne parametre 

diode 

- Crta jednostavne šeme 

usmjerača 

- Prepoznaje razliku usmjerenih 

napona iz raznih usmjerača 

- Uočava ulogu kondenzatora u 

funkciji peglanja naponske 

valovitosti 

- Crta električne simbole raznih 

dioda 

- Crta U-I karakteristike raznih 

dioda i analizira razlike među 

njima 

- Razumije djelovanje 

jednostavnog stabilizatora 

napona sa Zener diodom 

- Zna odabrati element iz 

kataloga za različite primjene 

- Razumije zahtjeve kvalitetnog 

napajanja kod različitih 

potrošača 

- Uči se povezanosti u 

različitostima osnovnih 

elemenata i principima 

djelovanja 

Vježba: 

Određivanje – snimanje 

karakteristika diode 

- Vezivanje električne 

šeme za snimanje 

karakteristika diode. 

- Mjerenje struje od direktnog 

i inverznog napona 

- Crtanje strujno-naponske 

karakteristike na osnovu 

dobijenih mjerenja na 

milimetarskoj hartiji u 

datoj razmjeri. 

Vježba: 

Jednostrani i dvostrani 

usmjerač 

- Povezivanje elemenata 

za ostvarenje jednostranog 

i dvostranog usmjerača 

sa i bez filtarskog 

kondenzatora. 

- Uočavanje razlike među 

ispravljenim naponima sa 

i bez kondenzatora 

pomoću dvokanalnog 

81



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

osciloskopa. 

- Crtanje na milimetarskoj 

hartiji dobijenih 

rezultata snimanja. 

- Vježba: 

- Stabilizator napona sa 

Zenerovom diodom 

- Vezivanje šeme stabilizatora 

sa Zenerovom diodom 

i otpornicima za opterećenje. 

Promjenom 

napona na ulazu mjeriti 

izlazni napon i struju. 

Crtanje na milimetarskoj 

hartiji zavisnost izlaznog 

napona od svih 

vrijednosti otpornosti 

potrošača. 

Bipolarni tranzistori 

- Upoznaje se sa unutrašnjom 

strukturom tranzistora 

- Navodi vrste tranzistora 

- Zna pojasniti simbole i 

elektrode tranzistora 

- Objašnjava princip rada 

tranzistora na modelu sa 

zajedničkim emitorom 

- Definiše osnovne komponente 

struja u tranzistoru 

- Upoznaje se sa načinom 

vezivanja tranzistora u 

električnim kolima 

- Navodi načine za proizvodnju 


tranzistora PNP i NPN tipa 


tranzistora kao pojačavača na 

statičkim karakteristikama 

- Crta karakteristike tranzistora 

- Analizira područja rada 

tranzistora na statičkim 

karakteristikama 

- Postavlja granice u radu 

tranzistora 


razmišljanja i povezuje 

prethodno stečena znanja u 

cjelinu 

- Razvija sposobnost u timskom 

radu 

- Povezuje temeljna teoretska 

znanja sa praktičnim 

aplikacijama i informacijama 

iz običnog života 

Vježba: 

Snimanje ulaznih i 

izlaznih karakteristika 

bipolarnog tranzistora 

- Vezivanje šeme za 

snimanje karakteristika. 

- Mjerenje napona i struja. 

- Unošenje rezultata u 

odgovarajuće tabele. 

- Crtanje grafika ulaznih i 

izlaznih karakteristika u 

odgovarajućoj razmjeri 

na milimetarskoj hartiji. 

Vježba: 

Snimanje prenosnih 

karakteristika tranzistora 

82



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

tranzistora 

- Objašnjava dobijanje statičkih 


- Usvaja ograničenja u radu 

tranzistora 

- Određuje vrstu tranzistora na 

osnovu zadate oznake 

- Vezivanje šeme na 

gotovoj maketi. 

- Mjerenje struja i napona 

prema zadatim 

vrijednostima. 

- Crtanje prenosnih 

karakteristika u razmjeri 

na milimetarskom papiru. 

Pojačavači sa bipolarnim tranzistorima 

- Objašnjava opšte osobine 

pojačavača 

- Objašnjava izobličenja u radu 

tranzistora 

- Definiše faktor nelinearnih 

izobličenja 

- Definiše naponsko i strujno 

pojačanje kao i pojačanje 

snage na modelu linearnog 

četvoropola 

- Definiše pojam ulazne i 

izlazne otpornosti pojačavača 

na modelu linearnog 

četvoropola 

- Objašnjava dobijanje radne 

prave i radne tačke na modelu 

pojačavača sa zajedničkim 

emitorom 

- Upoznaje se sa ekvivalentnom 

šemom tranzistora koja je 

definisana hibridnim 

parametrima 

- Objašnjava ponašanje 

tranzistora na visokim 

učestanostima 

- Zna uzroke nestabilnosti u 

- Određuje naponsko, strujno 

pojačanje snage kao i ulaznu i 

izlaznu otpornost na modelu 

pojačavača kao linearnog 

četvoropola 

- Razumije princip prilagođenja 

potrošača i generatora 


amplitudnim, nelinearnim i 

faznim izobličenjem 

- Određuje položaj radne prave 

na izlaznim karakteristikama 

- Razlikuje moguća izobličenja 

u radu tranzistora 


na izlaznim karakteristikama 

tranzistora 

- Analizira dobijanje "h" parametara 

tranzistora iz statičkih 


- Crta ekvivalentnu šemu tranz. 

pomoću hibridnih parametara 

- Crta ekviv. šemu tranzistora 

na visokim učestanostima 

- Razumije potrebu za 

stabilizacijom radne tačke 

- Povezuje temeljna teoretska 

znanja sa praktičnim 

aplikacijama i informacijama 

iz običnog života 

- Navikava se povezivati 

simbolično predstavljanje 

veza sa fizičkim djelovanjem 

- Usvaja tehničku tačnost pri 

upotrebi standarda 

- Analizira primjere iz stručne 

literature 

Vježba: 

Jednosmerni režim rada 

RC pojačavača 


prema šemi. 

- Mjerenje kolektorske 

struje za dva primjerka 

tranzistora. Računanje 

odstupanja kolektorske 

struje kod zamjene 

tranzistora 

- Ponavljanje postupka za 

stabilisani tranzistor. 

Vježba: 

Pojačavač sa zajedničkim 

emitorom 


prema zadatoj šemi. 

Dovesti napone sa ulaza i 

izlaza pojačavača na 

dvokanalni osciloskop. 

- Radi se sa ulaznim 

naponom od 1 KHz/10 mV 

- Posmatranje napona. 

- Crtanje na milimetarskoj 

hartiji oblika napona. 

83



SADRŽAJI 


Učenik 

tranzistorskog pojačavača. 

- Određuje naponsko i strujno 

pojačanje iz ekvivalentne 

šeme pojačavača sa 

zajedničkim emitorom. 

- Određuje ulaznu i izlaznu 

otpornost iz ekvivalentne 

šeme pojačavača sa 

zajedničkim emitorom. 

- Crta ekvivalentne šeme pojačavača 

sa zajedničkom bazom 

i zajedničkim kolektorom. 

- Određuje naponsko i strujno 

pojačanje, kao i ulaznu i 

izlaznu otpornost sa 

ekvivalentne šeme pojačavača 

sa zajedničkom bazom i 

zajedničkim kolektorom 


Učenik 

- Stiče smisao za preciznost, 

tačnost i urednost pri 

prikazivanju električnih veza i 

elemenata u tim vezama. 


IZVOĐENJU 

Računanje ulazne 

otpornosti. Računanje 

izlazne otpornosti. 

Vježba: 

Pojačavač sa zajedničkim 

kolektorom 


prema šemi. 

- Mjerenje napona sa i bez 

opterećenja. 

- Računanje pojačanja u 

oba slučaja. 

Priključivanje potrošača. 

- Mjerenje napona sa 

priključenim potrošačem. 

- Računanje izlazne 

otpornosti sa 

priključenim potrošačem. 

radu pojačavača u vezi sa 


- Zna način za stabilizaciju 

radne tačke tranzistorskog 

pojačavača u vezi sa 


- Objašnjava i grafički analizira 

pojačavač sa zajedničkim 

emitorom 

- Objašnjava način rada 

pojačavača sa tranzistorom u 

vezi sa zajedničkim 

kolektorom i zajedničkom 

bazom 

- Zna Nacrtati frekvencijsku 

karakteristiku pojačavača i 

objašnjava pojam gornje i 

donje granične učestanosti. 

Spojni tranzistori sa efektom polja (FET-ovi) 


funkcijom unipolarnog 

tranzistora (FET) 

- Objašnjava dobijanje statičkih 

karakteristika FET-a 


funkcijom ostalih vrsta 

unipolarnih tranzistora 

(MOSFET i CMOS) 

Pojačavači sa FET-ovima 

- Zna jednosmjerni režim rada 

pojačavača sa FET-om 

- Zna načine za stabilizaciju 

rada pojačavača sa FET-om 

- Zna parametre FET-a 

- Objašnjava i grafički analizira 

- Razumije funkciju elektroda 

kod FET-a 

- Crta strujno naponske 

karakteristike FET-a 

- Crta karakteristike svih vrsta 

FET-ova 


i radne tačke na izlaznim 

karakteristikama FET-a 

- Zna Nacrtati primjere 

upotrebe FET-a u različitim 

kombinacijama 

- Crta ekvivalentnu šemu FET-a 

pomoću "g" parametra 

- Analitički izvodi pojačanja, 

ulaznu i izlaznu otpornost 

- Kroz crtanje raznih 

karakteristika stvara osjećaj 

za preciznost i urednost, kao i 

smisao za estetiku. 

- Oblikuje sposobnosti za brzo 

prepoznavanje različitih 

kriterijuma 

Vježba: 

Statičke karakteristike 

FET-a 

- Vezivanje šeme za 

snimanje karakteristika 

FET-a. Mjerenje 

odgovarajućih napona i 

struja. Crtanje prenosne 

izlazne karakteristike na 

milimetarskoj hartiji u 

odgovarajućoj razmjeri 

Vježba: 

Pojačavač sa FET-om 

- Vezivanje elemenata prema 

šemi. Mjerenje ulaznog 

i izlaznog napona bez 

84



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

pojačanje kod pojačavača sa 

zajedničkim sorsom 

pojačavača sa zajedničkim 

sorsom i pojačavača sa 

zajedničkim gejtom i drejnom 

priključenog potrošača i 

sa priključenim 

potrošačem. 

- Računanje naponskog 

pojačanja. 

- Izračunavanje izlazne 

otpornosti. 

Složeni pojačavači i pojačavači snage 

- Definiše pojam višestepenog 

pojačavača 


povratne sprege 

- Usvaja pojam negativne 


- Nabraja i objašnjava klase 

rada pojačavača 

- Objašnjava Darling.tonov spoj 

tranzistora 

- Objašnjava pojačavač sa 

komplementarnim parom 

tranzistora kao pojačava snage 

- Objašnjava pojačavač sa 

kvazikomplementarnim parom 

tranzistora 

- Razumije pravila za određivanje 

pojačanja višestepenih 

pojačavača 

- Određuje pojačanje pojačavača 

sa povratnom spregom 

- Analizira negativnu povratnu 

spregu kod pojačavača sa 


- Računa strujno pojačanje i 

ulaznu otpornost 

Darling.tonovog spoja 

- Razumije šta je stepen 

iskorišćenja pojačavača 

- Upoređuje stepen iskorišćenja 

pojačavača kod raznih tipova 

pojačavača snage 

- Razumije vezu povratnog 

djelovanja na sistem i njegove 

učinke 

- Povezuje već stečeno znanje 

sa novim pojmovima 

Vježba: 

Pojačavač sa komplementarnim 

parom tranzistora 

- Povezivanje makete 

prema zadatoj šemi 

- Snimiti na milimetarskoj 

hartiji napon na ulazu i 

izlazu pojačavača 

- Uočiti izobličenja na 

ekranu osciloskopa usljed 

povećavanja napona 

Oscilatori 

- Objašnjava pojam pozitivne 


- Definiše Barkhauzenov uslov 

oscilovanja 

- Zna djelovanje jednostavnih 

RC oscilatora (Oscilator sa 

Vinovim mostom) 

- Uočava potrebu stabilnosti 

frekvencije oscilovanja 

oscilatora 

- Izvodi frekvenciju oscilovanja 

oscilatora sa Vinovim mostom 

- Razumije potrebu faznog 

pomjeranja kod RC oscilatora 

sa faznim pomjeranjem 

- Oblikuje interes za 

prihvatanje novosti na polju 

primijenjene elektronike 

- Stiče naviku i sposobnost 

proračunavanja i analiziranja. 

Vježba: 

RC oscilatori 

- Formiranje RC oscilatora 

prema šemi. 

- Pomoću osciloskopa 

pokušati dobiti čisti 

sinusni napon. 

- Mjerenje učestanosti os- 

85



SADRŽAJI 


Učenik 


Majsnerovog oscilatora 

- Izračunava koeficijent 

povratne sprege kod oscilatora 

sa kapacitivnom spregom 

- Određuje uslov oscilovanja 

kod oscilatora u tri tačke 

- Određuje uslov oscilovanja 

kod Kolpitsovog oscilatora 

- Izračunava učestanost 

oscilovanja Kolpitsovog 

oscilatora 


Učenik 


IZVOĐENJU 

cilovanja pomoću perioda 

dobijenog napona 

Vježba: 

Oscilator sa induktivnom 

spregom 

- Formiranje Majsnerovog 

oscilatora sa FET-om i 

napajanjem. 

- Posmatrati na osciloskopu 

dobijeni napon bez i sa 

stabilizacijom amplitude 

- Crtanje dobijenih napona 

na milimetarskoj hartiji 

- Zna djelovanje RC oscilatora 

sa faznim pomjeranjem 

- Upoznaje se sa radom 

oscilatora sa induktivnom 

spregom 

- Objašnjava rad oscilatora sa 

kapacitivnom spregom 

- Zna osnovni oblik oscilatora u 

tri tačke 

Bipolarni tranzistor kao prekidač 

- Objašnjava bipolarni 

tranzistor kao prekidač 

- Zna konstrukciju dijaka, 

trijaka i tiristora 

- Nabraja primjene tranzistora 

kao prekidača, primjenu 

dijaka, trijaka i tiristora u 

električnim kolima 

- Razumije i razlikuje stanja 

koja postoje kod tranzistora 

koji radi kao prekidač 

- Analizira rad jednostavnih 

šema u kojima se koriste 

tiristori, trijaci, dijaci 

- Razumije potrebe hlađenja 

elektronskih elemenata 

- Povezuje teoretska znanja sa 

informacijama iz 

svakodnevnog života 

Vježba: 

Tranzistor kao prekidač 

- Vezivanje elemenata 

prema zadatoj šemi 

- Mjeriti izlazni napon na 

osnovu promjene ulaznog 

napona 

- Crtanje zavisnosti napona 

zasićenja od kolektorske 

struje 

Vježba: 

Fazna regulacija snage 

potrošaća triakom 

- Vezivanje elemenata 

prema šemi. 

- Posmatranje napona na 

osciloskopu za razne 

uglove provođenja triaka. 

- Crtanje oblika struje za 

razne uglove provođenja. 

86


RAZRED III 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Diferencijalni pojačavač 


diferencijalnog pojačavača 

- Definiše pojačanje 


- Objašnjava realizaciju diferencijalnog 

pojačavača sa FETom 

- Navodi realni diferencijalni 

pojačavač 

- Definiše napon i struju 

razdešenosti 

- Crta principsku šemu 


- Analizira diferencijalni 

pojačavač u idealnom slučaju 

- Određuje izlazni napon 

- Crta prenosne karakteristike 


- Određuje direktno i simetrično 

pojačanje kod diferenc. pojačavača 

i faktor potiskivanja 

- Crta i analizira principsku 

šemu diferencijalnog 

pojačavača sa FET-om. 

- Radi osnovne zadatke 

- Analizira realni diferencijalni 

pojačavač. 

- Određuje napon i struju 

razdešenosti. 



- Razvija osjećaj za rad i 


- Navikava se na grupni pad 

Vježba: 

Diferencijalni pojačavač 

- Povezuje elemente na 

maketu pojačavača sa 

napajanjem 

- Podesiti da ulazni napon 

razdešenosti bude jednak 

nuli 

- Mijenjati ulazne napone, 

mjeriti izlazne napone i 

snimati prenosne 


Strujni izvori 

- Definiše idealne strujne izvore 

- Objašnjavna jednostavni 

strujni izvor (strujno ogledalo) 

- Objašnjava realizaciju 

strujnog ogledala sa dva i sa 

tri tranzistora. 

- Objašnjava polarizaciju 

tranzistora i diferencijalnog 

pojačavača strujnim izvorima. 

- Razumije jednostavni strujni 

izvor 

- Crta šemu strujnog ogledala sa 

dva tranzistora 

- Analizira rad i određuje struje 

- Razumije realizaciju strujnog 

ogledala sa tri tranzistora 


- Razumije polarizaciju tranzistora 

i diferencijalnog pojačavača 

strujnim izvorima 





87



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Operacioni pojačavači (OP) 

- Navodi karakteristične veličine 

i parametre operacionog 

pojačavača 

- Definiše idealni operacioni 

pojačavač i njegove opšte 

osobine 

- Objašnjava i razumije 

djelovanje osnovnih veza sa 

operacionim pojačavačem 

- Invertujući operacioni 

pojačavač 

- Neinvertujući operacioni 

pojačavač 

- Kolo za sabiranje i oduzimanje 

napona sa operacionim 

pojačavačem 

- Integrator 

- Diferencijator 

- Objašnjava uticaj realnih 

parametara integrisanih OP na 

karakteristike realizovanih 

kola 


frekvencijsku karakteristiku 

pojačavača 

- Razlikuje osnovne parametre 

operacionog pojačavača 

- Crta simbol i raspored izvoda 

OP 

- Crta šemu spajanja OP na 

izvor jednosmjernog napona 

- Određuje izlazni napon OP 

- Uočava osnovne osobine 

idealnih OP 

- Razumije primjenu negativne 

povratne sprege na OP 

- Crta i analizira invertujući 

pojačavač 

- Određuje i računa naponsko 

pojačanje invertujućeg 

pojačavača 

- Crta talasne oblike ulaznog i 

izlaznog napona i uočava fazni 

pomjeraj 

- Skicira šemu neinvertujućeg 

pojačavača na čiji ulaz je 

doveden pozitivan napon 

- Određuje pojačanje kod 

idealnog i realnog 

neinvertujućeg pojačavača 

- Uočava jedinični pojačavač 

- Radi osnovne zadatke vezane 

za invertujući i neinvertujući 

pojačavač 

- Crta i analizira kolo za sabiranje 

i oduzimanje napona sa OP 

- Računa izlazni napon 

- Crta i analizira šemu 

integratora 

- Povezuje zahtjeve naučnih 

definicija i formula u stručnoj 

upotrebi tehničkih podataka i 

tehničkih informacija 

- Razumije razliku između 

različitih veza sa operacionim 

pojačavačem 

- Oblikuje i usmjerava stručnost 

za profesionalnim pristupom u 

povezivanju elemenata na 

području primijenjene 

elektronike 


- Zna odabrati elemente iz 

kataloga za različite primjene 


napajanja i pravilnog 

povezivanja električnih šema 


kombinovanja i analiziranja 

više različitih šema 

- Uči se povezanosti i 

različitostima osnovnih veza, 

kao i principima djelovanja 

Vježba: 

Invertujući pojačavač 

- Povezuje elemente na 

maketu operacionog 

pojačavača sa _+ 

napajanjem i formira 

invertujući pojačavač. 

Mijenja otpornike i 

ulazne napone prema 

tabeli i mjeri izlazni 

napon, a zatim 

izračunava pojačanja At i 

Am. Dovodi na ulaz 

naizmjenični napon i 

dvokanalnim 

osciloskopom prati ulazni 

i izlazni napon i crta ih. 

Vježba: 

Neinvertujući pojačavač. 

Jedinični pojačavač. 

- Vezuje elemente na 

maketu sa operacionim 

pojačavačem i formira 

neinvertujući pojačavač 

sa naponom napajanja. 

Mijenja otpornike i ulazni 

napon, mjeri izlazni 

napon i računa pojačanja 

At i Am. Na ulaz dovodi 

naizmjenični napon, a 

dvokanalnim 

osciloskopom posmatra 

ulazni i izlazni napon i 

crta ih. Određuje 

88



SADRŽAJI 


Učenik 

- Određuje i računa izlazni 

napon 

- Analizira rad diferencijatora 


- Određuje i računa izlazni 

napon 

- Radi jednostavne zadatke 

- Razumije uticaj realnih 

parametara na karakteristike 

realizovanih kola. 

- Računa odnos izlaznog i 

ulaznog napona na visokim 

učestanostima. 

- Razumije uticaj učestanosti na 

prenosni odnos kola (A) 

- Crta frekvencijsku 

karakteristiku operacionog pojačavača 

sa jednim parazitnim 

kolom za integraljenje 

- Razumije frekvencijsku 

kompenzaciju operacionog 

pojačavača 

- Crta i analizira kombinovanje 

operacionog pojačavača i 

tranzistora snage sa 

kompenzacijom praga 

provođenja ulaznih tranzistora 

- Crta oznaku analognog 

množača 

- Razumije množenje napona u 

dva kvadrata i upotrebu za 

kvalitetnu amplitudnu 

modulaciju 

- Razumije zaštitu operacionog 

pojačavača 


Učenik 


IZVOĐENJU 

vrijednost ulaznog 

napona pri kojima 

pojačavač ulazi u 

zasićenje. Pomoću istih 

komponenti realizuje se 

jedinični pojačavač. 

Vježba: 

Aktivna kola za diferenciranje 

i integraljenje 


maketu za 

diferenciranje. 

Dovođenjem 

naizmjenično sinusnog, 

pravougaonog i 

trougaonog napona na 

ulaz diferencijatora, 

dvokanalnim 


izlazni napon i crta ga. 

Vezuje elemente na 

maketu integratora i 

ponavlja postupak kao u 

prethodnom slučaju. 

Vježba: 

Kombinovanje integrisanog 


sa tranzistorom 

snage 


maketu. Dovodi na ulaz 

naizmjenični napon 

10Vpp, 1Kz. Dvokanalnim 


ulazni i izlazni napon i 

crta ih 

- Zna načine frekvencijske 

kompenzacije 

- Objašnjava kombinovanje 

integrisanih operacionih 

pojačavača sa tranzistorima 

snage 

- Navodi principe anolognog 

množenja na diferencijalnom 

pojačavačkom stepenu 

- Objašnjava upotrebu 

analognog množača za 

kvalitetnu amplitudnu 

modulaciju 

- Objašnjava Nortonov strujni 

OP 

- Objašnjava zaštitu OP 

- Stiče smisao za spretno 

rukovanje, pregledno i tačno 

povezivanje elemenata 

- Stiče osposobljenost za 

pregledno i tačno prikazivanje 

elemenata u kolu 

- Razvija mogućnost 

analiziranja i kombinovanja 

različitih šema. 

89



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Aktivni filtri 

- Definiše filtar kao linearni 

četvoropol 

- Navodi vrste filtara 

- Objašnjava i razumije aktivne 

filtre 

- Propusnik niskih učestanosti 

- Propusnik visokih učestanosti 

- Propusnik opsega učestanosti 

- Nepropusnik opsega 

učestanosti 

- Navodi proračun aktivnih 

filtara višeg reda 

- Uočava filtar kao linearni 

četvoropol 

- Razlikuje pasivne, mehaničke i 

aktivne filtre. 

- Crta i analizira aktivni NF T- 

filtar. 


NF filtra. 

- Definiše pojačanje i graničnu 

učestalost fc 

- Određuje i računa C, C1, R2 i 

R3 

- Crta šemu aktivnog VF-filtra i 

prenosne karakteristike. 

- Određuje i računa C, C1, R1 i 

R3. 

- Analizira propusnik opsega 

učestanosti 


aktivnog filtra propusnika 

opsega učestanosti 

- Određuje kvazirezonantnu 

učestanost fo, faktor dobrote 

Q i propusni opseg B=fc2 - fc1. 

- Uočava granične učestanosti i 

proračunava elemente filtra. 

- Crta i analizira šemu i prenosne 

karakteristike aktivnog filtra 

nepropusnika opsega učestanosti 

- Određuje Q i f 0 

- Proračunava elemente, ako su 

poznate učestanosti f c1 i f c2 , a 

vrijednost pojačanja A3 se 

- Povezuje temeljna znanja u 

upotrebi cjeline 

- Razvija sposobnost uočavanja, 

analiziranja i proračunavanja 

- Navikava se na povezivanje i 

analiziranje različitih šema 


različitih filtara 


rukovanje i povezivanje 


pasivnih i aktivnih elemenata 

- Navikava se na proračunavanje 

i analiziranje 

- Stiče sposobnost analiziranja i 

šematskog prikazivanja filtra 

- Osposobljava se za precizno i 

tačno crtanje različitih 

karakteristika 

- Stiče sposobnost analiziranja 

pojava i izračunavanja 

traženih parametara 

Vježba: 

Aktivni filtar za NF signal 

- od 20Hz - 20kHz za opseg 

niskih, srednjih, i visokih 

učestanosti podržan 

operacionim 

pojačavačem u Hi-Fi 

tehnici. 

- Signal iz generatora 

funkcija doveden na ulaz 

filtra osciloskopom se 

posmatra na ulaz 

Vježba: 

Filtar NF propusnik i 

nepropusnik opsega 

učestanosti 

- Trosistemska skretnica za 

aktivne zvučne kutije 

- Iz NF generatora sinusnog 

oblika dovodimo signal 

različite učestanosti koji 

se osciloskopom 

posmatra na izlazu BASzvučnika, 

srednjotonca i 

visokotonca 

90



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

usvoji 

- Proračunava aktivni filtar 

višeg reda 

- Radi osnovne zadatke. 

Naponski stabilizatori 

- Objašnjava stabilizator 

jednosmjernog napona sa 

negativnom povratnom 

spregom 


integrisani stabilizator sa 

ugrađenim zaštitama 

- Navodi vrste integrisanih 

stabilizatora 

- Crta strukturnu šemu 

integrisanog stabilizatora 

- Uočava primjenu negativne 



- Crta i analizira integrisani stabilizator 

sa ugrađenom zaštitom 


- Crta šemu veze, izgled i 

oznake nožica navedenih 

integrisanih stabilizatora 



- Razumije vezu povratnog 

djelovanja na sistem kao i 

učinke tog djelovanja 

Vježba: 

Integrisani stabilizator 

napona 


maketu 

- Dvokanalnim 


ulazni i izlazni signal i 

crta ih 

Logička kola 

- Navodi opšte karakteristike 

logičkih kola 

- Navodi osnovna logička kola 

- Nabraja različite tehnike za 

realizaciju logičkih kola 

- Objašnjava i razumije TTL 

kola 

- Navodi karakteristike logičkih 

kola sa MOSFET-ovima 

- Objašnjava invertor, logočko 

NI i logičko NILI kolo u NMOS 

tehnici 

- Objašnjava CMOS invertor 

- Razlikuje opšte karakteristike 


- Crta simbole i funkcione 

tabele osnovnih logičkih kola 

- Razumije kriterijume na 

osnovu kojih se vrednuju 

logička kola 

- Crta i analizira standardno 

TTL NI kolo sa dva ulaza 

- Crta i analizira logičko TTL 

NILI kolo 

- Crta i analizira invertor, NI i 

NILI logička kola u NMOS 

tehnici 

- Crta prenosnu karakteristiku 


razmišljanja 

- Navikava se na analiziranje 

različitih tehnika i njihovu 

važnost 

- Uočava prednost CMOS u 

odnosu na druge tehnike 


različitih veza 

- Navikava se na pravilno 

Vježba: 

Snimanje karakteristika 

integrisanih TTL kola 

- Vezuje instrumente na 

maketu integrisanih TTL 

NI kola sa napajanjem. 

Mijenja ulazni napon, 

mjeri izlazni napon i crta 

zavisnost izlaznog napona 

od ulaznog. 

Vježba: 

Snimanje karakteristika 

CMOS kola 

- Realizuje I kolo sa 

naponom napajanja od 

91



SADRŽAJI 


Učenik 

invertora u NMOS tehnici i 

označava napon praga 

provođenja 

- Analizira CMOS invertor 

- Crta strukturu, šemu i 

prenosnu karakteristiku CMOS 

invertora 

- Crta simbole i šematski prikaz 

NMOS i PMOS tranzistora 

- Crta i analizira strukturnu šemu 

i realizaciju NI i NILI kola 

- Uočava prednost CMOS kola u 

odnosu na TTL kola 

- Vezuje TTL i CMOS kola 


Učenik 

testiranje logičkih kola 


IZVOĐENJU 

+5V, a zatim se izvrši 

njegovo testiranje prema 

šemi kola 4007. 

- TESTIRANJE: A=+5V B 

povorka pravougaonih 

impulsa 

- IZLAZ: AB=B 

- A=0 B povorka 

pravougaonih impulsa 

- IZLAZ: AB=0 

- Koristeći iste elemente 

projektovati ILI kolo 

- Objašnjava prekidačka 

svojstva NMOS i PMOS 

tranzistora 

- Navodi bilateralni CMOS 

prekidač 

- Objašnjava NI i NILI kolo u 

CMOS tehnici 

- Zna načine zaštite CMOS-kola 

- Navodi veze TTL i CMOS-kola 

Impulsna kola 

- Navodi oblike signala 

- Objašnjava RC i CR 

uobličavačka kola 

- Objašnjava integrator 

- Objašnjava diferencijator 

- Objašnjava ograničavač 

pozitivnog i negativnog 

napona sa OP 


komparatore 

- Navodi komparator LM311 

- Crta različite oblike signala 

- Analizira RC kolo 

- Crta talasne oblike na ulazu i 

izlazu RC kola 

- Analizira CR kolo 

- Crta odziv CR kola na pobudu 

pravougaonih impulsa 

- Crta napon na izlazu 

integratora 

- Crta napon na izlazu 

diferencijatora za slučaj 

povorke impulsa 

- Crta šemu ograničavača sa OP 

i talasne oblike napona U1 i 

U2 

- Analizira komparator napona 

izveden pomoću OP koji vrši 

upoređivanje sa nulom 

- Crta talasne oblike ulaznog i 

izlaznog napona 


analiziranja i čitanja 

električnih šema 


razmišljanja i analiziranja 

datih impulsnih kola 

- Povezuje teorijsko i praktično 

znanje 

Vježba: 

Ograničavači i 

komparatori 

- Vezuje elemente na maketu 

aktivnog ograničavača. 

- Na ulaz dovodi naizmjenični 

napon 8V, 1Kz. Dvokanalnim 

osciloskopom 

posmatra ulazni i izlazni 

napon i crta ih. 


maketu komparatora sa 

operacionim pojačavačem. 

Na ulaz dovodi 

sinusni napon 4Vpp, 1Kz 

- Dvokanalnim osciloskopom 

posmatra napone i 

crta ih 

Vježba: 

92



SADRŽAJI 


Učenik 

- Analizira komparator napona 

koji vrši upoređivanje sa referentnim 

pozitivnim naponom 

- Crta talasne oblike napona na 

ulazu i izlazu 

- Crta i analizira Šmitovo okidno 

kolo, karakteristiku prenosa i 

simbol. 


Učenik 



IZVOĐENJU 

Šmitovo okidno kolo 

- Vezuje elemente na maketu. 

Mijenja jednosmjerni 

napon na ulazu dok 

izlaz ne pređe iz jednog 

stanja u drugo. Bilježi 

napone i nalazi veličinu 

histerezisa. Dvokanalnim 


napone i crta ih. Snižava 

naizmjenični napon na 

ulazu dok ne nestane 

pravougaonih impulsa na 

izlazu. 

- Objašnjava Šmitovo okidno 

kolo 


razmišljanja i povezivanja 

kola 

Multivibratorska kola 


astabilni multivibrator sa 

CMOS NILI kolima 

- Navodi promjene napona na 

krajevima kondenzatora kod 

astabilnog multivibratora 

- Navodi CMOS kola sa zaštitnim 

diodama 

- Objašnjava astabilni 

multivibrator sa kolom ne555. 


monostabilni multivibrator 

realizovan pomoću CMOS NILI 

kola 

- Objašnjava monostabilni 

multivibrator sa kolom 555. 

- Analizira šemu astabilnog 

multivibratora 

- Crta talasne oblike 

- Analizira invertor sa zaštitnim 

diodama 

- Crta talasne oblike kad su 

upotrijebljena CMOS kola sa 

zaštitnim diodama 

- Analizira astabilni 

multivibrator sa kolom ne555 

- Crta šemu i oblike napona 

- Analizira monostabilni 

multivibrator 

- Crta talasne oblike 

- Razumije monostabilni 

multivibrator sa kolom 555. 

- Razvija osjecaj o važnosti i 


- Povezuje impulsna i logička 

kola 

- Povezuje teorijska i praktična 

znanja 

Vježba: 

Astabilni multivibrator 


maketu astabilnog 

multivibratora. 

- Koristi sljedeće 

komponente: R1=470K, 

R2=840K, C=440nF; 

+Vcc=10V 

- Dvokanalnim osciloskopom 

snima ulazni i izlazni 

napon i crta ih. 

Vježba: 

Monostabilni 

multivibrator 

- Realizuje monostabilni 

multivibrator. 

- Promjenom ulaznog signala 

posmatra okidanje 

izlaznog signala. 

93



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Dvokanalnim osciloskopom 

posmatra ulazni i izlazni 

signal i crta ih. 

Optoelektronika 

- Objašnjava fotodiode, 

fototranzistore i fotootpornike 

- Objašnjava svijetleće 

poluprovodničke diode i tečni 

kristal 

- Objašnjava i razumije optokapler 

- Definiše veliku otpornost 

između ulaza i izlaza i izlazni 

signal u zavisnosti da li je 

upotrijebljen tranzistor, 

logičko kolo ili tiristor 

- Razumije građu i princip rada 

fotodioda, fototranzistora i 

fotootpornika 

- Crta karakteristike, oznake i 

ekvivalentne šeme datih 

elemenata 

- Razumije rad svjetlećih dioda 

i crta njihovu karakteristiku i 

oznaku 

- Analizira opto-kapler 

- Uočava zavisnost izlaznog 

signala prema tome da li je 

upotrijebljen tranzistor, 

logičko kolo ili tiristor 

- Zna primjenu opto-kaplera 

- Oblikuje sposobnost za brzo 

prepoznavanje različitih 

kriterijuma 

- Podstiče interesovanje za 

uočavanje, za razumijevanje i 

proučavanje novih tehnika i 

materijala u telefoniji, 

televiziji i računarstvu 

Vježba: 

Opto-kapler 

- Na emisionu diodu 

dovodimo jednosmjerni 

napon koji mijenjamo od 

0V do 1V. U kolo fototranzistora 

vežemo 4 LED 

diode redno vezane sa 

zaštitnim otpornikom i 

izvorom jednosmjernog 

napona 10V. Voltmetar 

vezemo paralelno sa LED 

diodama. Mijenjamo 

napon na emisionoj diodi 

u zadatim koracima od 

0V do 1V. Snimamo 

promjene napona na 4 

redno vezane LED diode. 

Konvertori 

- Navodi konverziju analognih 

veličina 

- Objašnjava i razumije D/A 

konvertor sa ljestvičastom 

mrežom 

- Objašnjava i razumije A/D 

konvertor 

- Objašnjava konvertor napona 

u frekvenciju 

- Crta analogni i digitalni oblik 

napona, karakteristiku 

analogno digitalnog pretvarača 

i grešku konverzije. 

- Analizira D/A konvertor 

- Zna primjenu D/A konvertora 

- Crta blok šemu i statičku 

karakteristiku prenosa D/A 

konvertora 

- Analizira D/A konvertor sa 

- Povezuje teorijska i praktična 

znanja 

- Uočava značaj konverzije i 

njenu primjenu 

Vježba: 

D/A konvertor 

- Vezuje elemente na maketu 

D/A konvertora. 

Određuje binarni oblik 

decimalnog broja i unosi 

u tabelu. Preklopnike konvertora 

postavlja u položaj 

1 i 0 prema tabeli i 

mjeri napon Uo na izlazu 

94



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

operacionog pojačavača. 

Vježba: 

A/D konvertor 


maketu. 

- Sinusni signal sa ulaza 

pretvara u digit. na 

izlazu. 

ljestvičastom mrežom 

- Crta konverziju signala 

proizvoljnog oblika 

- Analizira A/D konvertor sa 

paralelnim komparatorima 

- Crta i analizira konvertor 

napona u frekvenciju i talasne 

oblike napona 

Šumovi u električnim kolima 

- Zna pojam šuma 

- Navodi izvore šuma 

- Navodi vrste šumova 

- Definiše faktor šuma i odnos 

signal - šum. 

- Razlikuje izvore šuma 

- Zna vrste šumova 

- Računa faktor šuma i odnos 

signal - šum 

- Izražava faktor šuma u 

decibelima 


uočavanje šumova u 

elektronskim kolima. 



- R. Opačić, „Elektronika I (2003)“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

- R. Opačić, „Elektronika II (2003)“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 


- Srđan Stanković, Radomir Laković: „Elektronika“, Izdavač: ETF Podgorica, 1999. 


Dio nastave u vidu vježbi iz ovog predmeta realizuje se u kabinetu (laboratoriji) koja treba biti opremljena: 

- Mjernim instrumentima (digitalni ampermetri, voltmetri), ispitnim stolovima, maketama raznih elektronskih 

uređaja, osciloskopom, računarom sa odgovarajućim softverom itd. 

- Podrazumijeva se da je sva oprema ispravna i pripremljena za izvođenje konkretne vježbe, o čemu će se 

starati laborant u saradnji sa predmetnim nastavnikom. 

95





- praktičnog rada na vježbama (U svakoj godini realizuje se planirani broj vježbi. Broj vježbi u pojedinom 






zainteresovanost učenika za rad, urednost, preciznost, tačnost, kreativnost, odgovoran odnos prema 

instrumentima i opremi i poštovanje propisa zaštite, 


Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje tri ocjene (usmeni odgovori, vježbe i 

testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike, smjer: elektronika ili telekomunikacije. 

96



Znanja 

Višestepeni pojačavači 

Frekvetne karakteristike 

Oscilatori 

Filtri 

Stabilizatori 

Poluprovodnici, 

Elektronske komponente 

PN – spoj, diode, tranzistori, FET, 

MOSFET, dijak, tiristori 

Operacioni pojačavač 

Pojačavači snage 

Predmet 

Matematika 


Elektrotehnički materijal 

Energetska elektronika 



Logaritmi-dB, crtanje grafika, stepenovanje, 

sinusne funkcije, linearne funkcije 

Omov zakon 

Električno polje 

Magnetno polje 

Fazni pomak 

Rezonansa 

Poluprovodnički materijali 

Tehnologija integralnih elemenata 

Sastavljanje pojačavača 

Razlikovanje u radu pojačavača 

97


1.2.5. ELEKTRIČNA MJERENJA 

1. Naziv predmeta: ELEKTRIČNA MJERENJA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

Ukupno 

III 72 36 108 

IV - - - 

UKUPNO 72 36 108 



- Upoznaje osnovne pojmove u elektirčnim mjerenjima; 

- Uočava pojave, greške pri mjerenjima, definiše uzroke nastanka greške; 

- Upoznaje mjerni pribor; 

- Upoznaje analogne mjerne instrumenate; 

- Upoznaje princip djelovanja osnovnih elektronskih mjernih instrumenata; 

- Upoznaje i razumije mjerne metode; 

- Upoznaje osnove proračuna kod različitih mjernih metoda; 

- Pronalazi u katalozima podatke o mjernim instrumentima i mjernim metodama; 

- Upoznaje se sa upotrebom stručne literature; 

- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost); 

- Stiče osnovna znanja iz oblasti mjerenja elektronskih veličina neophodnih za samostalan rad na održavanju. 

99



RAZRED III 

100 


SADRŽAJI 

Uvod u predmet električna mjerenja 

- Navodi osnovne pojmove u 

električnim mjerenjima. 

- Definiše pojam mjerenja, 

fizičke veličine objekta. 

- Uvodi pojam etalona i podjelu 

etalona. 

- Objašnjava pojam 

standardizacije. 

- Definiše osnovne mjerne 

jedinice u SI sistemu. 

Greške pri mjerenjima 

- Objašnjava potrebu za 

formiranjem matematičke 

oblasti koja se naziva teorija 

grešaka. 

- Definiše greške pri mjerenju. 

- Uvodi pojam tačnosti. 

- Objašnjava načine 

predstavljanja dobijenih 

rezultata. 

Pribor u električnim mjerenjima 

- Navodi mjernu opremu koju 

treba da ima jedna 

laboratorija za električna 

mjerenja. 


Učenik 

- Shvata značaj mjerenja 

uopšte, a samim tim i 

električnih mjerenja. 

- Razumije pojam mjerenja i 

pojam fizičke veličine. 

- Navodi podjelu fizičkih 

veličina. 

- Zna šta su standardi i razumije 

potrebu njihovog uvođenja u 

mjernu tehniku. 

- Navodi definicije osnovnih 

mjernih jedinica u SI sistemu. 

- Uočava uzroke nastanka 

greške. 

- Navodi podjelu grešaka. 

- Izračunava greške na osnovu 

matematičkih obrazaca – radi 

zadatke. 

- Razumije i objašnjava načine 

prikazivanja dobijenih 

rješenja. 

- Vrši podjelu mjernih uređaja. 

- Navodi podjelu mjernog 

pribora. 


Učenik 

- Svjestan je značaja mjerenja 

uopšte, određivanja kvaliteta i 

kvantiteta materijala i gotovih 

proizvoda u procesu izrade, 

održavanja i servisiranja. 

- Razvija osjećaj tačnosti i 

preciznosti. 

- Razvija interesovanje i osjećaj 

za značaj i primjenu 

električnih mjerenja. 


IZVOĐENJU 

- Nastava predmeta 

električna mjerenja sa 

vježbama realizuje se u 

učionici i u laboratoriji za 

praktični rad, koja je 

opremljena 

odgovarajućim mjernim 

instrumentima i priborom 

za realizaciju praktičnih 

vježbi. 

- Upotreba stručne 

literature.



SADRŽAJI 

Mjerni izvori i generatori 

- Definiše izvore električne 

struje i navodi njihovu 

podjelu. 

- Objašnjava izvore mjernih 

signala (NF izvori, VF izvori, 

generator funkcije, impulsni 

generatori, generator šuma, 

djelitelj napona…) 

Otpornici, Kondenzator, Kalemovi ili zavojnice 

- Definiše otpornik i električnu 

otpornost. 

- Objašnjava njegovu ulogu u 


- Navodi podjelu otpornika. 

- Objašnjava način izrade 

kondenzatora, njegovo 

svojstvo i ulogu u električnim 

mjerenjima. 

- Navodi podjelu kondenzatora. 


Učenik 

- Navodi potrebnu opremu u 


- Spoznaje značaj mjernih 

izvora i generatora u mjernoj 

tehnici. 

- Razumije potrebu za različitim 

vrstama izvora i generatora. 

- Navodi vrste izvora 


- Upoznaje osnovne principe i 

karakteristike NF i VF 

generatora. 

- Zna osnovno djelovanje 

generatora funkcije i njegov 

značaj u električnim 

mjerenjima. 

- Upoznaje se sa osnovnom konstrukcijom 

i karakteristikama 

impulsnog generatora. 

- Upoznaje značaj djelitelja 

napona i stabilizaciju izlaznog 

napona. 

- Objašnjava otpornike, 

kondenzatore i kalemove. 

- Uočava njihovu ulogu u 

strujnim kolima prilikom 

mjerenja. 

- Uoćava razlike između 

reostata i potenciometra. 

- Izvodi praktične vježbe. 

- Skicira šeme i povezuje. 

- Razumije primjenu 


Učenik 

- Svjestan je potrebe mjernih 

izvora i generatora koji 

dopunjavaju mjernu opremu i 

omogućavaju izvođenje 

mjerenja, testiranja i 

ispitivanja proizvoda u 

procesu proizvodnje 

održavanja i servisiranja. 

- Stvara rutinu pri praktičnom 

radu i odgovornost. 

- Privikava se na samostalni i 

grupni praktični rad. 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Crta šemu, povezuje 

prema šemi 

ampermetare, voltmetar 

i reostat na izvor struje. 

- Vrši promjenu otpora i 

prati promjenu struje na 

ampermetru. 

Vježba: 

- Crta šemu u kojoj 

101



SADRŽAJI 


Učenik 

međuinduktiviteta na mjerne 

transformatore. 

- Skicira šemu priključka 

strujnih i naponskih mjernih 

transformatora. 

- Objašnjava princip rada mjernih 

transformatora i mogućnost 

proširivanje mjernog opsega 

ampermetra i voltmetra. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

otpornik povezuje kao 

potenciometar i na izvor 

struje veže 

potenciometar i 

voltmetar i uočava kako 

se sa promjenom otpora 

mijenja napon. 

- Upotreba priručnika i 

stručne literature. 

- Definiše zavojnicu kao 

elemenat električnog kola. 

- Navodi podjelu i primjenu 

kalemova u el.mjerenjima. 

- Objašnjava međuinduktivnost i 

navodi njegovu primjenu. 

- Objašnjava mjerne 

transformatore i regulacioni 

transformator. 

Električni mjerni instrumenti 

- Objašnjava osnovni princip 

rada mjernih instrumenata. 

- Navodi opšte karakteristike 

mjernih instrumenata i 

podjelu. 


analognih mjernih 

instrumenata na primjeru 

instrumenta sa kretnim 

kalemom, 

- Informativno dati objašnjenje 

električno dinamičkih i 

indukcionih instrumenata. 

- Uočava sličnosti između 

instrumenata za mjerenje sile 

i električnih instrumenata za 

mjerenje jačine električne 

struje. 

- Zna da nabroji osnovne 

djelove analognog el. 


kalemom. 



kalemom i pokazuje zavisnost 

skretanja kalema od jačine 

el.struje. 

- Zna da primijeni instrument sa 

kretnim kalemom za mjerenje 

jačine el.struje napona i 

otpora. 

- Razvija osjećaj za savjesno 

obavljanje mjerenja. 

Vježba: 

- Zna da poveže 

ampermetar u strujnom 

kolu prema datoj šemi i 

da izmjeri jačinu 

električne struje. 

Vježba: 

- Zna da poveže voltmetar 

u strujnom kolu i da 

izmjeri napon. 

Elektronski mjerni instrumenti 


analognog elektronskog 

voltmetra (EV). 

- Upoznaje sa podjelom EV. 

- Zna šta je EV. 

- Uočava razliku između jednosmjernih 

i naizmjeničnih EV. 

- Uočava potrebu za 


razmišnjanja i povezivanja 

znanja u jednu cjelinu. 

- Upotreba priručnika i 


Vježba: 

- Mjeri sinusni napon. 

102



SADRŽAJI 


Učenik 

korišćenjem pojačavača. 

- Razumije djelovanje AC/DC 

pretvarača. 

- Razlikuje pojedinačne načine 

AC/DC koji određuju tip 

mjernog instrumenta. 

- Prepoznaje mjerač prave efektivne 

vrijednosti. Razlikuje 

analogne i digitalne 

voltmetre. 

- Uočava tehničke prednosti 

digitalnih volmetara. 

- Upoznaje se sa različitim 

principima djelovanja 

digitalnog voltmetra. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Objašnjava EV za 

jednosmjernu i naizmjeničnu 

struju. 

- Crta i objašnjava blok šemu 

EV. 

- Objašnjava AC/DC pretvarač. 

- Upoznaje sa digitalnim 

voltmetrom na principu A/D 

pretvaranja. 

- Objašnjava A/D pretvarač na 

principu dvojne integracije. 

- Objašnjava A/D pretvarač na 

principu stalnog upoređivanja. 

Digitalni multimetar 

- Crta blok šemu digitalnog 

multimetra i objašnjava 

princip rada. 

- Objašnjava primjenu 

digitalnog multimetra za 

mjerenje napona struje, 

otpora i kapacitivnosti. 

- Razrađuje najjednostavnije 

metode za ispitivanje 

tranzistora pomoću DMM. 

- Zna Nacrtati blok šemu DMM i 

primijeniti za mjerenje 

napona struje i otpora. 

- Mjeri provodnost PN spoja. 

- Mjeri napon na tranzistoru 

pomoću jednostanog 

funkcionalnog ispitnog kola. 

- Mjeri statičke karakteristike 

pomoću ampermetra i 

voltmetra. 

Vježba: 

- Mjeri napon, struju i 

otpor pomoću DMM. 

Osciloskop 

- Objašnjava konstrukciju 

osciloskopa. 

- Crta osnovnu blok šemu. 

- Crta šemu unutrašnjeg izgleda 

katodne cijevi. 

- Objašnjava djelove katodne 

- Zna Nacrtati osnovu šemu 

osciloskopa. 

- Razumije značaj pojedinih 

funkcijskih blokova. 

- Navodi konstruktivne elemente 

katodne cijevi i njeno 

- Svjestan je značaja 

osciploskopa kao jednog od 

osnovnih instrumenta na 

području elektrotehnike. 

- Upotreba kataloga i 


Vježba: 

- Prikaz mjerenja sa 

digitalnim memorijskim 

osciloskopom 

103



SADRŽAJI 


Učenik 

djelovanje. 

- Zna osnovne veze vertikalnog 

kanala i njegovo dejstvo i 


- Zna osnovne veze i karakteristike 

horizontalnog kanala. 

- Navodi djelove horizontalnog 

kanala. 

- Razlikuje sonde i zna njihove 

osnovne karakteristike i 

upotrebu. 

- Razlikuje tipove specijalnih 

osciloskopa po namjeni i 

upotrebi. 

- Zna da objasni rad digitalnog 

memorijskog osciloskopa. 

- Uočava razliku izeđu analognih 

i digitalnih osciloskopa. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

cijevi i njihovu funkciju. 

- Objašnjava vertikalni i 

horizontalni kanal. 

- Objašnjava sonde i 

pretvarače. 

- Navodi specijalne vrste 

osciloskopa i njihovu 

primjenu. 

- Crta blok šemu memorijskog 

osciloskopa. 


analognog i digitalnog 

memorijskog osciloskopa. 

Mjerač frekvencije i vremena 


digitalnog mjerača 

frekvencije. 

- Objašnjava digitalni mjerač 

vremenskog intervala. 

- Objašnjava digitalni mjerač 

periode. 

- Razumije osnovni princip rada 

digitalnog mjerača frekvencije 

i vremenskog intervala. 

- Uočava razliku između mjerenja 

frekvenije NF i VF signala. 

- Razlikuje mjerače vremenskog 

intervala i periode. 

- Razumije pojedine uticaje 

različitih davalaca koji utiču 

na tačnost vremena 

- Povezuje temeljno teorijskog 

znanje sa praktičnim 

primjenama, prethodnim 

znanjem i informacijama u 

svakidašnjem životu. 

Vježba: 

- Mjerenje frekvenije 

različitih oblika. 

Mjerenje otpornosti 

- Navodi mjerne metode koje se 

odnose na mjerenje električne 

otpornosti. 

- Definiše Omov zakon. 

- Crta šeme za mjerenje otpora. 

- Mjeri struju i napon i 

- Razvija osjećaj odgovornosti 

za mjerne uređaje kojima 

rukuje, urednost i 

Vježba: 

- Prema datoj šemi veže 

ampermetar, voltmetar i 

104



SADRŽAJI 


Učenik 

izračunava vrijednost 

nepoznatog otpora. 

- Radi vježbe. 

- Zna Nacrtati šemu Vitstonovog 

mosta. 

- Razumije uslov ravnoteže. 

- Izvodi osnovu jednačinu 

ravnoteže 

- 

- Crta šemu Tomsonovog mosta. 

- Razumije uslov ravoteže. 

- Izračunava otpornost. 


Učenik 

- savjesnost u radu. 


IZVOĐENJU 

otpornik na izvor 

jednosmjernog napona, 

mjeri napon i struju i 

izračunava otpornost. 

Vježba: 

- Izračunava otpornost na 

osnovu izmjerenih 

napona na poznatom i 

nepoznatom otporu. 

Vježba: 

- Izračunava nepoznatu 

otpornost na osnovu 

mjerenja i upoređivanja 

struja na poznatom i 

nepoznatom otporu. 

Vježba: 

- Zna priključiti mjerni 

most na izvor struje i 

izmjeriti otpornost. 

- Objašnjava metode koje se 

zasnivaju na primjeni Omovog 

zakona. 

- Crta šemu Vitstonovog mosta. 

- Objašnjava uslov ravnoteže i 

izvodi osnovnu jednačinu 

ravnoteže. 

- Crta šemu duplog Tomsonovog 

mosta. 

- Objašnjava princip rada i uslov 

ravnoteže. 

- Izračunava otpornost na 

osnovu osnovne jednačine 

ravnoteže. 

- Objašnjava elektronski 

megaommetar za mjerenje 

vrlo velikih otpora na primjeru 

blok šeme. 

- Zna Nacrtati blok šemu i 

objasniti mjerenje vrlo velikih 

otpora. 


znanje sa praktičnim 

primjenama. 

Mjerenje kapacitivnosti 

- Definiše kapacitivnost i navodi 

mogućnost mjerenja 

kapacitivnosti. 

- Objašnjava U–I metodu za 

mjerenje kapacitivnosti. 

- Mjerenje kapacitivnosti 

mjernim mostovima. 

- Objašnjava primjenu 

Vitstonovog mosta u kolu NS. 

- Primjena Vitstonovog mosta 

na mjerenje kapacititvnosti– 

Vinov most. 

- Crta šemu Vinovog mosta. 

- Objašnjava uslov ravnoteže. 

- Definiše gubitke u 

- Zna objasniti šta je 

kapacitivnost i šta kondezator 

predstavlja u kolu NS. 

- Zna primijeniti Omov zakon u 

kolu naizmjenične struje. 

- Zna Nacrtati šemu po kojoj se 

vrši mjerenje U–I metodom i 

na osnovu izmjerenih vrijednosti 

izračuna kapacitivnost. 

- Uočava razlike između Vitstonovog 

mosta u kolu JS i NS. 

- Crta šemu Vinovog mosta. 

- Razumije uslov ravnoteže. 

- Izračunava kapacitivnost i 

otpornost kondezatora. 

- Povezuje stečeno znanje sa 

prethodnim znanjem i 

informacijama u svakidašnjem 

životu. 


literature. 

105



SADRŽAJI 


Učenik 

- Zna da odredi gubitke 

kondenzatora. 

- Zna da nacrta blok šemu digitalnog 

mjerenja kapacitivnosti 

i odredi kapacitivnost. 

- Crta vremenski dijagram 

napona u karakterističnim 

tačkama. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

kondenzatoru. 

- Mjerenje kapacitivnosti na 

osnovu mjerenja vremena 

pražnjenja kondenzatora. 

- Objašnjava digitalno mjerenje 

kapacitivnosti na osnovu 

mjerenja vremena pražnjenja 

kondenzatora. 

- Crta blok šemu. 

Mjerenje induktivnosti 

- Definiše induktivnost i navodi 

mjerne metode za mjerenje 

induktivnosti. 

- Crta šemu i objašnjava mjerenje 

induktivnosti primjenom 


- Mjerenje induktivnosti 

metodom mjernih mostova. 

- Crta šemu i navodi elemente 

Maksvelovog mosta. 


- Izračunava induktivnost i 

otpornost. 

- Definiše faktor dobrote 

zavojnice. 

- Crta šemu i navodi elemente 

Hejovog mosta. 


- Izračunava induktivnost, 

otpornost i faktor dobrote. 

- Mjerenje induktivnosti na osnovu 

mjerenja vremena povećavanja 

ili smanjivanja struje. 

- Crta blok šemu i objašnjava 

digit. mjerenje induktivnosti. 

- Zna šta je induktivnost i šta 

kalem predstavlja u kolu NS. 

- Crta šemu i na osnovu 

izmjerenih vrijednosti 

izračunava otpornost, 

induktivnost i faktor dobrote. 

- Zna da primijeni Vitstonov 

most u kolu naizmjenične 

struje na mjerenje 

induktivnosti. 

- Zna da nacrta šeme 

Maksvelovog i Hejovog mosta 

- Razumije uslove ravnoteže i 

izračuna vrijednosti 

induktivnosti, otpornosti i 

faktor dobrote. 

- Zna Nacrtati blok šemu i 

naponske dijagrame za 

karakteristična vremena. 

- Razumije princip rada i 

izračunava induktivnost. 


znanje sa prethodnim znanjem 

i informacijama. 

- Stiče naviku za 

proračunavanje crtanje i 

analiziranje 

- Osposobljava se za izbor 

elemenata, povezivanje i 

mjerenje 


literature. 

106



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

RLC – metar 

- Objašnjava mogućnost izrade 

univerzalnog mjernog mosta 

za mjerenje otpora, 

induktivnosti i kapacitivnosti. 

- Zna da odabere odgovarajuće 

mjerno područje i mjeri otpornost, 

induktivnost i kapacitivnost 

pomoću RLC mosta 

Mjerenje snage 

- Usvaja definicije za snagu u 

kolu jednosmjerene i 

naizmjenične struje. 

- Navodi mjerne metode za 

mjerenje snage u kolima JS i 

NS. 

- Mjeri snagu U–I metodom. 

- Mjerenje aktivne snage u 

kolima naizmjenične struje. 

- Navodi metode mjerenja 

(metoda tri ampermetra, 

metoda tri voltmetra). 

- Crta šeme. 

- Crta fazne dijagrame napona i 

struje. 

- Izračunava snagu. 

- Primjenjuje elektrodinamički 

instrument kao 

elektrodinamički vatmetar u 

kolu jednosmjerne i 

naizmjenične struje. 

- Objašnjava digitalni vatmetar 

i Nacrtati blok šemu. 

- Definiše snagu u kolima 

jednosmjerne i naizmjenične 

struje. 

- Crta šemu i primjenom 

Džulovog zakona izračunava 

snagu. 

- Radi vježbu, povezuje 

ampermetar i voltmetar i na 

osnovu izmjerenih vrijednosti 

izračunava snagu. 

- Zna da nacrta šeme za metode 

3 A,i 3V razumije fazne 

dijagrame i izvodi obrazac za 

aktivnu snagu. 


elektrodinamičkog vatmetra. 

- Uočava naponsku i strujnu 

granu. 

- Zna Nacrtati šemu vatmetra. 

- Zna izmjeriti snagu. 

- Zna Nacrtati blok šemu 

digitalnog vatmetra. 

- Objašnjava princip rada. 

- Svjestan je značaja 

kompleksnosti mjernih 

instumenata na svim 

područjima. 

- Povezuje stečeno teorijskog 

znanje sa ranije stečenim 

znanjem i informacijama i sa 

praktičnim primjenama. 


literature. 

Vježba: 

- Na osnovu nacrtane šeme 

povezuje izvor, 

ampermetar, voltmetar i 

potrošača. Na osnovu 

izmjerenog napona i 

struje izračunava snagu. 

Vježba: 

- Nacrtati šemu mjerenja 

snage pomoću 3A, 

povezati prema šemi, 

izmjeri struje i izačuna 

snagu. 

Vježba: 

- Nacrta šemu mjerenja 

snage pomoću 3V, poveže 

prema šemi i izračuna 

snagu. 

Vježba: 

- Zna priključiti vatmetar u 

kolo jendosmjerne struje 

i izmjeriti snagu. 

107



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Mjerenje električne energije 

- Definiše elekgtričnu energiju i 

navodi mjerne instrumente 

koji se koriste za mjerenje. 

- Objašnjava indukciono 

električno brojilo–monofazno. 

- Navodi djelove i objašnjava 

princip rada. 


elektronskog brojila. 

- Crta blok šemu. 

- Zna primijeniti indukcioni 

instrument sa pločom na 

mjerenje električne energije. 

- Uočava osnovne djelove 

električnog brojila. 

- Izvodi matematički obrazac 

koji pokazuje da broj okretaja 

aluminijumskog diska zavisi od 

utrošene električne energije. 

- Zna Nacrtati šemu priključka 

monofaznog indukcionog 

brojila. 

- Zna Nacrtati blok šemu 

elektronskog brojila i razumije 

princip rada. 

- Shvata značaj tačnosti i 

preciznosti mjerenja uopšte a 

posebno mjerenja električne 

energije. 


literature. 

Vježba: 

- Zna da poveže indukciono 

brojilo na osnovu šeme 

spoja. 



- Dipl. ing. Dragoljub Martinović: „Električna mjerenja za II razred elektronike i telekomunikacija“, Zavod za 

izdavanje udžbenika, i nastavna sredstva, Beograd 1997. 

- Ratko Opačić: „Mjerenja u elektronici“, za treći razred elektrotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna 

sredstva Beograd, 2003. 


Dio nastave u vidu vježbi iz ovog predmeta realizuje se u kabinetu (laboratoriji) koja treba biti opremljena: 

- mjernim instumentima i priborom (izvori struje, analogni i digitalni mjerni instumenti, osciloskop) , ispitnim 

stolovima, računarom sa odgovarajućim softverom; 

- podrazumijeva se da je sva oprema ispravna i pripremljena za izvođenje konkretne vježbe o čemu se stara 

laborant u saradnji sa predmetnim nastavnikom. 

108





- praktičnog rada na vježbama (U toku godine realizuje se planirani broj vježbi. Broj vježbi u pojedinom 










testovi). 



- Dipl. ing. elektrotehnike, smjer: elektronika ili telekomunikacije. 

109



Znanja 

Uvod u predmet 

Greške pri mjerenjima 

Pribor u el.mjerenjima 

Uvodna razmatranja 

Predmet 

Fizika, 

Osnove elektrotehnike, 

Matematika 

Matematika 

Osnove elektrotehnike, 

Matematika 

Matematika, Fizika, Osnove 

elektrotehnike 



Fizičke veličine i jedinice, električne 

veličine i jedinice, matematičke relacije 

- jednačine 

Matematičke relacije, 

crtanje, grafika 

Elementi električnog kola, Omov zakon, 

jednačine 

Matematičke relacije i jednačine, fizičke 

veličine i jedinice, električne veličine i 

jedinice 

Račun grešaka Matematika, Fizika Matematičke relacije i veličine 

Mjerenje inverzne struje zasićenja diode Elektronika sa vježbama PN spoj 

Mjerenje strujnog pojačanja bipolarnog 

tranzistora 

Pojačavač sa zajedničkim emiterom 

Operacioni pojačavač 

Mjerenje naponskog ofseta operacionog 

pojačavača 

Mjerenje ulazne struje polarizacije 


Mjerenje frekvencije jediničnog 

pojačanja pojačavača 

Elektronika 

Elektronika 

Elektronika 

Elektronika 

Elektronika 

Elektronika 

Polarizacija spoja baza-emitor, bazakolektor 

Polarizacija i elementi za polarizaciju 

pojačavača sa zajedničkim emiterom 

Ulazna i izlazna otpornost pojačavača, 

povratna sprega 

Ofset operacionog pojačavača 

Polarzacija operacionog pojačavača 

Jedinični pojačavač 

Mjerenje napona praga MOSFET-a Elektronika Tehnologija izrade MOSFET-a 

Mjerenje stiskanja kanala FET-a Elektronika Unipolarni tranzistor (FET) 

110


1.2.6. OSNOVE TELEKOMUNIKACIJA 

1. Naziv predmeta: OSNOVE TELEKOMUNIKACIJA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

Ukupno 

II 72 - 72 

III 72 36 108 

IV - - - 

UKUPNO: 144 36 180 



- saznaje osnovne pojmove iz područja telekomunikacija, 

- razumije i pravilno koristi stručnu terminologiju, 

- upoznaje se sa sistemima za prenos i medijumima za prenos, 

- saznaje kakvu ulogu u telekomunikacijama imaju oscilatorna kola i električni filtri, 

- upoznaje se sa modelom telekomunikacionog sistema, 

- upoznaje se sa prirodom poruka i karakteristikama signala, 

- upoznaje se sa idealnim sistemom prenosa, 

- upoznaje se sa linearnim izobličenjima, 

- upoznaje se sa analognom i digitalnom modulacijom i demodulacijom, 

111


- upoznaje šum i shvata značaj poznavaja odnosa signal/šum, 

- saznaje zbog čega je potrebno raditi optimizaciju prijemnika i kako se izvodi optimizacija, 

- upoređuje analogne i digitalne telekomunikacione sisteme, 

- povezuje stečena teorijska znanja sa praktičnim, 

- razvija analitičko i logičko mišljenje. 


RAZRED II 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Sistemi za prenos 

- definiše i objašnava 

telegrafski prenos 

- objašnjava telegrafisanje 

pomoću jednosmjerne i 

naizmjenične struje 

- razumije i objašnjava 

telegrafski multipleks 

- definiše brzinu telegrafisanja. 

- definiše i objašnjava 

telefonski prenos 


jednosmjerni i dvosmjerni 

telefonski prenos 

- objašnjava VF telefonski 

prenos 


frekvencijski i vremenski 

multipleks 


televizijski prenos 

- razumije i objašnjava prenos 

- šematski predstavlja i analizira 

telegrafisanje jednosmjernom 

i naizmjeničnom strujom 

- uočava prednosti telegrafisanja 

naizmjeničnom strujom 

- shvata značaj brzine 

telegrafisanja 

- analizira princip rada 

telegrafskog multipleksa 

- šematski predstavlja i 

analizira jednosmjerni i 

dvosmjerni telefonski prenos 

- skicira blok šeme frekvencijskog 

i vremenskog multipleksa 

i analizira njihov rad 

- uočava razlike u radu 

frekvencijskog i vremenskog 

multipleksa 

- shvata značaj telefonskog 

prenosa 

- zna šta je televizijski prenos 

- Pokazuje spremnost i 

sposobnost za saradnju i 

timski rad 

- Pokazuje potrebnu motivaciju 

i spremnost za sticanje znanja 

iz oblasti tehnike, a posebno 

iz oblasti telekomunikacija 

- Pokazuje kvalitet u radu i 

ispunjava radne obaveze 


sposobnost za timski rad 

112



SADRŽAJI 

slike kod crno-bijele i 

televizije u boji 

- definiše i objašnjava sisteme 

radio-veza 

- navodi područja, talasne 

dužine i opsege učestanosti na 

kojima se obavljaju radio-veze 

- razumije i objašnjava radiorelejne, 

satelitske veze i 

radio-difuziju 

- definiše i objašnjava prenos 

podataka, 

- objašnjava prenos podataka 

preko telefonskih linija, 

- navodi jedinicu količine 

informacije i definiše brzinu 

prenosa informacija. 

- definiše i objašnjava mobilne 

veze i mobilnu telefoniju, 


Učenik 

- skicira blok šeme i opisuje 

prenos kod crno-bijele i 

televizije u boji 

- zna opisati princip analize i 

sinteze slike 

- uočava da je slika u boji sastavljena 

od tri osnovne boje 

- zna koje se informacije 

prenose radio-putem 

- skicira blok šemu i analizira 

radio-prenos 


dvosmjernu radio-relejnu vezu 

- zna princip prenosa 

informacija preko satelita 

- uočava sličnost radio-relejnog 

i satelitskog prenosa 

- zna podijeliti frekventni 

spektar na međunarodno 

odobrene opsege učestanosti 

kod radio-fonskih sistema 


prenos podataka 

- pretvara dekadne brojeve u 

binarne 

- skicira i pokazuje kako nula i 

kako jedinica frekventno 

moduliše nosilac 

- uočava koliko je važna brzina 

prenosa podataka 

- uočava gdje se obavlja bežični 

a gdje žični prenos kod 

mobilne telefonije 

- skicira blok šemu i opisuje 

uspostavljanje veze između 

korisnika 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- navodi i objašnjava osnovne 

elemente celularnog 

komunikacionog sistema, 


povezivanje mobilnih i fiksnih 

telefonskih mreža. 

- Razvija osjećaj važnosti i 

potrebe brze komunikacije za 

tehnološki napredak 

- Pokazuje spremnost da 

racionalno koristi mobilni 

telefon - pokazuje spremnost i 

sposobnost da pravilno koristi 

mobilni telefon u specifičnim 

situacijama 

113



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Medijumi za prenos 

- definiše prenosni medijum 


nevođenim i vođenim 

elektromagnetnim talasima 

- definiše i objašnjava električni 

vod 

- definiše i objašnjava primarne 

parametere voda 


sekundarne parametre voda 

- razumije i objašnjava talasne 

oblike napona i struje koji se 

prostiru kroz vod 

- definiše brzinu prostiranja 

talasa u vodu 

- objašnjava i navodi izraz za 

karakterističnu impedansu 

- navodi i objašnjava izraz za 

karakterističnu impedansu na 

radio-učestanostima 

- razumije i objašnjava kada se 

najveća snaga predaje 

potrošaču 

- definiše i objašnjava nastanak 

stojećeg talasa 

- zna šta je prenosni medijum 


medijuma koji predstavlja 

slobodan prostor i medijuma 

koji predstavlja fizičku liniju 

- zna šta je električni vod 

- računa minimalnu dužinu voda 

u odnosu na talasnu dužinu i 

učestanost signala koji se 

prenosi 

- shvata pojam “dugačak vod” 

- razlikuje kola sa 

koncentrisanim i kola sa 

podužnim parametrima, 

- skicira i analizira ekvivalentno 

kolo voda 

- radi jednostavnije zadatke 

koristeći izraze za relativnu 

dielektričnu konstantu, 

relativni magnetni 

permeabilitet i brzinu 

prostiranja talasa 

- shvata značaj poznavanja karakteristične 

impedanse voda 

- zna u kom slučaju neki 

generator isporučuje 

maksimalnu snagu potrošaču 

- računa karakterističnu 

impedansu voda 

- zna šta je direktni, šta 

reflektovani i šta stojeći talas 

- skicira i opisuje stojeći talas 

- rješava jednostavnije zadatke 

određivanja čvorova i 

- Pokazuje pozitivnu 

orijentaciju prema zanimanju 


- razumije i objašnjava čvorove 

i maksimume stojećeg talasa 


raspored talasa napona i 

talasa struje duž voda 


zavisnost ulazne impedanse od 


sposobnost da teorijsko znanje 

poveže sa praktičnim 

- Pismena provjera znanja 

114



SADRŽAJI 


Učenik 

maksimuma stojećeg talasa 

- skicira, analizira i zaključuje 

čemu je jednaka ulazna 

impedansa otvorenog voda za 

različite dužine voda 

- skicira, analizira i zaključuje 

čemu je jednaka ulazna 

impedansa kratko spojenog 

voda za različite dužine voda 

- skicira i analizira prostiranje 

talasa napona duž voda na 

čijem se kraju nalaze 

potrošači različitih otpornosti 


koristeći izraze koji 

karakterišu i određuju 

prostiranje talasa duž voda 

- uočava razliku između simetričnih 

i koaksijalnih vodova 

- zna da je nosilac informacije u 

žičnim vodovima struja, 

odnosno napon, a u optičkim 

svjetlost 

- zna nabrojati vrste vodova i 

njihovu primjenu 

- shvata prednosti optičkih 

vodova u odnosu na žične 


Učenik 


IZVOĐENJU 

dužine otvorenog voda 


zavisnost ulazne impedanse od 

dužine kratkospojenog voda 


prostiranje talasa duž voda 

ako je na njegovom kraju: 

kratak spoj; potrošač čija je 

otpornost manja, jednaka i 

veća od karakteristične 

impedanse; otvoreno kolo 

- navodi i objašnjava vrste 

vodova i njihovu primjenu 




- definiše i objašnjava namjenu 

oscilatornih kola 


sopstvene oscilacije prostog 

oscilatornog kola 


neprigušene oscilacije 

- zna šta su oscilatorna kola i 

koja je njihova uloga u 

telekomunikacijama 

- uočava razlike između neprigušenih 

i prigušenih oscilacija 

- skicira i analizira oblike struje 

i napona u prostom oscila- 

- Pravilno koristi stručnu 

terminologiju 

115



SADRŽAJI 


Učenik 

tornom kolu sa i bez gubitaka 


koristeći Tomsonov obrazac 

- zna šta je redno oscilatorno 

kolo i kada se javlja 

rezonancija u njemu 


koristeći izraze za faktor 

dobrote, relativnu razdešenost 

rednog oscilatornog kola kao i 

Tomsonov obrazac 

- zna šta je paralelno 

oscilatorno kolo i kada se u 

njemu javlja antirezonancija 

- uočava sličnosti i razlike 

između rezonancije i 

antirezonancije 

- skicira i analizira kolo za 

snimanje rezonantne krive 

paralelnog oscilatornog kola 



dobrote, relativnu razdešenost 

i antirezonanciju paralelnog 


- skicira i analizira spregnuta 

oscilatorna kola 

- skicira rezonantne krive 

spregnutih oscilatornih kola i 

pokazuje potkritičnu, kritičnu 

i natkritičnu spregu 



sprege i generalisanu 

razdešenost spregnutih 



Učenik 

- Pokazuje snalažljivost u 

korišćenju teorijskog znanja 


IZVOĐENJU 

- navodi Tomsonov obrazac, 


prigušene oscilacije 

- definiše i objašnjava redno 

oscilatorno kolo 


rezonanciju u rednom 

oscilatornom kolu 

- definiše i objašnjava faktor 

dobrote, propusni opseg, 

selektivnost i relativnu 

razdešenost rednog 


- definiše i objašnjava paralelno 

oscilatorno kolo 

- razumije, objašnjava i izvodi 

izraze za impedansu i struju 

realnog paralenog oscilatornog 

kola 

- definiše i objašnjava faktor 

dobrote i relativnu 

razdešenost paralelnog 



rezonantne krive, opterećenje 

i prilagođenje paralelnog 



spregnuta oscilatorna kola 


generalisnu razdešenost i 

faktor sprege spregnutih 


- razumije i objašnjava potkritičnu, 

kritičnu i natkritičnu 

- Pokazuje pozitivnu 

orijentaciju prema zanimanju 


sposobnost za povezivanje 

teorijskog i praktičnog znanja 

116



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

spregu 

- definiše i objašnjava propusni 

opseg spregnutih oscilatornih 

kola 

Električni filtri 

- Definiše i objašnjava princip 

rada i namjenu električnih 

filtara 


slabljenje i granične 

učestanosti filtra 

- razumije i objašnjava princip 

rada pasivnog filtra 

- definiše i objašnjava LC filtre 

k-tipa 


rada filtra propusnika niskih 

učestanosti - NF-filtra 


dobijanje Т i П-ćelije NF-filtra 

- objašnjava karakteristike NFfiltra 


rada filtra propusnika visokih 

učestanosti - VF-filtra 


dobijanje T i П-ćelije VF-filtra 

- objašnjava karakteristike VFfiltra 

- definiše i objašnjava princip 

rada filtra propusnika opsega 

učestanosti 


polućeliju, T i П-ćelije filtra 

- Uočava sličnosti u primjeni 

oscilatornih kola i električnih 

filtara 

- Zna podjelu filtara prema 

učestanostima koje propuštaju 

i prema principu rada 

- skicira i analizira princip rada 

pasivnog filtra 

- zna šta su filtri k-tipa 

- zna šta je NF-filtar 

- skicira i opisuje dobijanje T i 

П – ćelije NF- filtra 

- Pokazuje snalažljivost i 

preciznost u radu 



karakterišu NF-filtar 


VF-filtra 


П- ćelije VF-filtra 



karakterišu VF-filtar 


i prenosnu karakteristiku filtra 

propusnika opsega učestanosti 


- Pokazuje sposobnost da 

upravo stečeno teorijsko 

znanje poveže sa prethodnim 

- Pokazuje potrebnu 

inicijativnost u povezivanju 

teorijskog i analitičkog znanja 

117



SADRŽAJI 


Učenik 

П-ćelije filtra propusnika 



koristeći izraze iz 

karakteristika LC-filtra 


- skicira i analizira polućeliju, T 

i П-ćeliju filtra nepropusnika 


- uočava da je pomoću ovih 

filtara moguće praktično 

razdvojiti sve signale po 

učestanosti 


koristeći izraze iz 

karakteristika filtra 

nepropusnika opsega 

učestanosti 

- uočava prednosti m-filtara u 

odnosu na k-filtre 

- skicira i analizira T i П-ćelije 

izvedenog filtra 

- skicira i upoređuje zavisnost 

slabljenja od učestanosti za 

izvedene i k-filtre 

- uočava prednosti složenog 

filtra u odnosu na k-filtre i m- 

filtre 

- skicira i analizira složeni filtar 

- zna nedostatke LC-filtara 


RC-filtra: propusnika niskih 

učestanosti, propusnika visokih 

učestanosti, propusnika 

opsega učestanosti i nepropusnika 



Učenik 


IZVOĐENJU 



karakteristike LC-filtra 


- objašnjava princip rada LCfiltra 


učestanosti 


dobijanje T i П-ćelije filtra 


učestanosti 


karakteristike filtra 


učestanosti 


prednosti m-filtara u odnosu 

na k-filtre 

- razumije i objašnjava T-ćeliju 

serijski izvedenog filtra i П- 

ćeliju paralelno izvedenog 

filtra 

- definiše i objašnjava složene 

filtre 

- razumije i objašnjava krive 

slabljenja m- filtra, k-filtra i 

složenog filtra 

- definiše i objašnjava RC-filtre, 


rada RC-filtra: propusnika 

niskih učestanosti, propusnika 

visokih učestanosti, 


i nepropusnika opsega 

učestanosti 


prihvati i usvoji ona znanja 

koja dovode do tehničkog 

razvitka 

- Pokazuje potrebnu sposobnost 

za povezivanje sadašnjeg i 

ranije stečenog znanja 

118



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 



karakterišu RC-filtre 

Model telekomunikacionog sistema 

- definiše i objašnjava model 

idealnog telekomunikacionog 

sistema 


elemente telekomunikacionog 

sistema 

- definiše i objašnjava model 

realnog telekomnikacionog 

sistema 

- navodi i objašnjava elemente 

realnog telekomunikacionog 

sistema 

- skicira i analizira model 

idealnog telekomunikacionog 

sistema 

- uočava šta sve može biti izvor 

informacija, kakav može biti 

prenosni medijum i ko sve 

može biti korisnik informacija 

- uočava razliku između realnog 

i idealnog telekomunikacionog 

sistema 

- skicira i analizira model 

realnog telekomunikacionog 

sistema 

- 

Priroda poruka i karakteristike signala 

- definiše i objašnjava pojam 

signala i pojam poruke 

- definiše i objašnjava diskretne 

i kontinualne poruke 

- definiše i objašnjava slučajne i 

determinističke signale 

- razumije i objašnjava vezu 

između poruke i signala 

- definiše i objašnjava analogne 

i digitalne signale 

Idealan sistem prenosa 

- zna što je poruka, a što signal 


diskretne i kontinualne poruke 

- zna parametre signala 

- uočava vezu između poruke i 

signala 

- zna šta su slučajni, a šta 

deterministički signali 


analognih i digitalnih signala 

- Pokazuje sposobnost da shvati 

šta komunikacija predstavlja u 

životu i radu savremenog 

čovjeka. 

- razumije i objašnjava prenos 

signala kroz linearne sisteme 

- definiše i objašnjava idealan 

- Skicira i analizira prenos 

signala kroz linearne sisteme 

- skicira i analizira amplitudsku - Pokazuje spremnost za timski 

119



SADRŽAJI 


Učenik 

karakteristiku, faznu 

karakteristiku i karakteristiku 

faznog kašnjenja sistema kroz 

koji je prenos idealan 

- zna šta je idealan sistem 

prenosa 

- skicira i analizira amplitudsku 

karakteristiku i karakteristiku 

faznog kašnjenja sistema 

propusnika opsega 

učestanosti, propusnika niskih 

učestanosti i propusnika 

visokih učestanosti. 


Učenik 

rad i pozitivnu orjentaciju 



IZVOĐENJU 

prenos 

- razumije i objašnjava idealan 

sistem prenosa 

- razumije i objašnjava podjelu 

sistema na: propusnike opsega 

učestanosti, propusnike niskih 

učestanosti i propusnike 

visokih učestanosti 

Linearna izobličenja 


izobličenja 

- razumije i objašnjava linearna 

amplitudska izobličenja 

- razumije i objašnjava linearna 

fazna izobličenja. 

- zna šta su izobličenja 

- uočava razliku između 

linearnih amplitudskih i faznih 

izobličenja 

- analizira linearna amplitudska 

izobličenja i zna kako se 

kompezuju 

- analizira linearna fazna izobličenja 

i zna preporuku CCITTa 

kojom se ova izobličenja 

svode na dozvoljenu mjeru 


sposobnost za kvalitetan rad i 

ispunjavanje radnih obaveza 

- Pismena provjera znanja 

Modulacija i demodulacija (AM, FM, ФМ) 

- razumije i objašnjava potrebu 

modulacije i demodulacije 


modulaciju 


modulacije 


- shvata potrebu modulacije i 

demodulacije 

- zna šta je modulacija 

- skicira i analizira vrste 

modulacija 

- zna ulogu modulišućeg signala 

i signala nosioca u modulaciji 


sposobnost da ovo teorijsko 


120



SADRŽAJI 


Učenik 

- skicira i analizira AM signal 

- shvata zašto je stepen 

modulacije m



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Statičke karakteristike šuma 

- definiše i objašnjava šum 

- navodi i objašnjava 

klasifikaciju šumova prema 

porijeklu 

- razumije i objašnjava kako se 

neki od šumova mogu svesti na 

takav nivo da bitno ne utiču 

na kvalitet veze 

- definiše i objašnjava termičke 

šumove, 

- razumije i objašnjava "bijeli 

šum", 

- navodi i objašnjava Nikvistov 

obrazac, 


intermodulacioni šum, 


posljedice intermodulacionog 

šuma, 


preslušavanje, 

- razumije i objašnjava šumove 

kao posljedice razumljivog i 

nerazumljivog preslušavanja, 

- navodi i objašnjava šumove 

preslušavanja prema 

nastanku, 

- razumije i objašnjava potrebu 

za mjerenjem šuma, 

- objašnjava psofometar i 

mjerenje napona šuma 

psofometrom. 

- zna šta je šum 

- zna da navede i analizira 

klasifikaciju šumova prema 

porijeklu 

- uočava da je kvalitet 

prenošene informacije bolji 

ukoliko su šumovi manji 

- shvata kako se neki od šumova 

mogu svesti na nivo koji bitno 

ne utiče na kvalitet veze 

- zna da analizira termički šum i 

bijeli šum 

- skicira i analizira naponski i 

strujni generator šuma 

- rješava zadatke koristeći 

Nikvistov obrazac i izraze koji 

karakterišu naponski strujni 

generator šuma 

- uočava razlku između termičkog 

i intermodulacionog šuma 

- shvata i analizira posljedice 

intermodulacionog šuma 

- zna koji su najčešći izvori 

intermodulacionog šuma 

- zna šta je preslušavanje 

- uočava razliku među 

šumovima nastalim usljed 

razumljivog i nerazumljivog 

preslušavanja 

- analizira šumove nastale 

razumljivim i nerazumljivim 

preslušavanjem 

- analizira i nabraja šumove 

prema nastanku 

- Pokazuje potrebnu spremnost 

i sposobnost i sposobnot za 

timski rad 

- Pokazuje potrebno analitičko 

mišljenje 


potrebi preciznosti u radu 

122



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- shvata potrebu za mjerenjem 

spektra šumova 

- analizira i opisuje mjerenje 

napona šuma pomoću 

elektronskog voltmetra kojem 

je na ulazu dodat filtar koji 

„imitira“ krivu osjetljivosti 

čovječjeg uva 

Odnos signal-šum 

- razumije i objašnjava značaj 

odnosa signal-šum (S/N), 

kojim se izražavaju 

performanse sistema u 

pogledu uticaja šuma na 

prenos signala 

- razumije i objašnjava odnos 

S/N u sistemima prenosa sa 

amplitudskom modulacijom 


spektralnu gustinu šuma 


S/N u sistemima sa faznom i 

frekvencijskom modulacijom 

- zna koliko je važno 

poznavanje odnosa S/N 

- šematski predstavlja i 

analizira predajnik, 

transmisioni put i prijemnik 

- razlikuje i zna odnos S/N pri 

prenosu poruka KAM signalom, 

AM-2BO signalom i AM-1BO 

signalom 

- zna odnos S/N u sistemima sa 

faznom i frekvencijskom 

modulacijom 

- računa odnos S/N za sisteme 

sa AM, FM i ФM 


sposobnost da ovo stečeno 


123


RAZRED III 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Postupci impulsne modulacije 

- definiše i objašnjava impulsnu 

modulaciju 


impulsne modulacije 

- definiše najmanju širinu 

opsega za prenos impulsno 

modulisanih signala 

- definiše i objašnjava IAM 

- navodi i objašnjava teoremu o 

odabiranju i periodu 

odabiranja T 

- razumije i objašnjava prirodno 

i regularno odabiranje 


nedostatke i primjenu IAM 

- uočava razliku između analogne 

i impulsne modulacije 

- zna šta je impulsna 

modulacija 

- nabraja i analizira vrste 


- zna odrediti najmanju širinu 

opsega za prenos impulsno 

modulisanih signala 

- zna šta je IAM 

- zna teoremu o odabiranju 

- skicira i analizira prirodno i 

regularno odabiranje 

- skicira i analizira spektar IAM 

- skicira i analizira postupak 

impulsne amplitudske 

modulacije i demodulacije 

- zna šta je ITM 

- skicira i analizira ITM 

modulaciju prednje, zadnje i 

prednje i zadnje ivice impulsa 

- skicira i analizira principe 

realizacije ITM prirodnim i 

regularnim odabiranjem 

- uočava važnost poznavanja 

spektra ITM signala za 

demodulaciju ITM 

- zna šta je IPM 

- skicira i analizira realizaciju 

IPM sa prirodnim odabiranjem 




sposobnost za saradnju i 

pozitivnu orijentaciju prema 

zanimanju 

Vježba 

Uzorkovanje 

(odmjeravanje) signala 

- Vježba se izvodi 

uzorkovanjem signala 

množenjem sa funkcijom 

uzorkovanja ili 

uzorkovanjem pomoću 

elektronskog prekidača. 

Za izvođenje vježbe 

podrazumijeva se da je 

pripremljena maketa i 

potrebni instrumenti, a 

uzorke signala učenici 

posmatraju na 

osciloskopu 

- definiše i objašnjava ITM 

- razumije i objašnjava ITM: 

modulaciju prednje ivice, 

zadnje ivice i obije ivice 

impulsa 

- razumije i objašnjava principe 

realizacije ITM prirodnim i 

regularnim odabiranjem 

- razumije i objašnjava spektar 

ITM 

- definiše i objašnjava IPM 


realizaciju IPM sa prirodnim 


potrebi povezanosti teorijskog 

i praktičnog znanja 

Vježba: 

Uzorkovanje signala + RC 

filtar (regenerisanje 

ulaznih signala) 

- Ova vježba je nastavak 

vježbe br. 1, gdje se 

uzorkovani signal vodi na 

RC-filtar propusnik niskih 

učestanosti, a potom se 

regenerisani signal 

posmatra na osciloskopu 

Vježba: 

Impulsna modulacija po 

124



SADRŽAJI 


Učenik 

- zna prednosti IPM u odnosu na 

ITM i IAM 

- skicira i analizira postupak 

dobijanja IPM signala 

konverzijom ITM signala sa 

modulisanom zadnjom ivicom 

- skicira i analizira 

demodulaciju IPM signala 

konverzijom IPM sgnala u ITM 

signal 


Učenik 


IZVOĐENJU 

trajanju (ITM) 

- Ova vježba se izvodi tako 

što se vrši modulacija 

obije ivice impulsa (i 

prednje i zadnje ivice). 

Podrazumijeva se da je 

maketa, potrebni 

insrumenti i odgovarajuća 

elektronska kola 

unaprijed pripremljena. 

Na osciloskopu učenici 

posmatraju: signal nosilac 

informacije, nemodulisanu 

povorku impulsa i 

modulisani signal 

odabiranjem 

- navodi i objašnjava prednosti 

IPM u odnosu na ITM i IAM 


demodulaciju IPM signala 

Impulsna kodna modulacija (IKM) 

- definiše i objašnjava IKM 


kvantizaciju i definiše korak 

kvantizacije 


kvantizaciju za q=8 i n=3 


signala IKM-om 


ravnomjernu kvantizaciju 

- razumije i objašnjava grešku 

koja nastaje usljed 

kvantizacije 


neravnomjernu kvantizaciju i 

kompresiju 


kompresor, ekspandor i 

kompador 

- uočava razliku između IKM i 


- zna šta je kvantizacija 

- uočava da je greška manja 

ukoliko je q veće 

- skicira i analizira prenos 

signala IKM 

- zna šta je ravnomjerna a šta 

neravnomjerna kvantizacija 

- uočava i analizira grešku koja 

nastaje usljed kvantizacije 

- skicira i analizira karakteristike 

kompresora i ekspandora 

- zna šta je kompador 

- rješava prostije zadatke 

koristeći izraze za srednju 

snagu signala i srednju snagu 

šuma kvantizacije 

- zna nabrojati funkcionalne 


i sposobnost za timski rad 

Vježba: 

ITM – modulacija prednje 

ivice 

- Ova vježba je slična 

vježbi br. 3, a razlika je 

u tome što se ITM obavlja 

modulacijom 

(pomjeranjem) prednje 

ivice impulsa. Na 

osciloskopu učenici 

posmatraju signal nosilac 

informacije, nemodulisanu 

povorku impulsa i 

modulisani signal 

Vježba: 

ITM – modulacija zadnje 

ivice 

- Ova vježba se izvodi kao i 

vježba br. 4, a ovdje se 

125



SADRŽAJI 

- definiše i objašnjava trenutni 

komresor 

- razumije i objašnjava kolo 

koje daje kontinualnu i kolo 

kompresora koje daje 

izlomljenu karakterisiku 

- definiše i objašnjava trenutni 

ekspandor 


ekspandor koji daje 

karakteristiku 

komplementarnu kompresoru 

- definiše i objašnjava koder i 

mrežu za ponderisanje 


rada kodera 

- definiše dekoder i objašnjava 

njegov princip rada 


Učenik 

sklopove sistema sa IKM 

- skicira blok šeme kompresora i 

analizira njihov rad 

- skicira blok šeme ekspandora i 

analizira njihov rad 

- shvata zašto je karakteristika 

ekspandora komplementarna 

karakteristici komresora 

- zna šta je koder 


princip rada kodera 

- zna šta je dekoder 


princip rada dekodera 

- radi zadatke koristeći izraze 

koji karakterišu mrežu za 

ponderisanje 


Učenik 

- Razvija potrebno analitičko 

mišljenje 


IZVOĐENJU 


i sposobnost da stečeno 

teorijsko znanje poveže sa 

praktičnim 

ITM dobija modulacijom 

zadnje ivice impulsa. Na 

osciloskopu se prate isti 

signali kao kod vježbe br. 

Vježba br. 6. 

Impulsna položajna 

modulacija (IPM) 


vježbe br. 5, gdje se IPM 

signal dobija konverzijom 

ITM signala sa modulisanom 

zadnjom ivicom. 

Ovdje se povorka ITM 

impulsa dovodi na ulaz 

kola za diferenciranje, a 

signal iz kola za diferenciranje 

se vodi u kolo za 

sječenje koje odsijeca 

impulse koji definišu nemodulisanu 

(prednju) ivicu, 

a potom se signal iz 

kola za sječenje voidi u 

kolo za oblikovanje na 

čijem se izlazu dobija 

povorka IPM signala. Signali 

na izlazu iz kola za 

diferenciranje, sječenje i 

oblikovanje se posmatraju 

na osciloskopu 

A/D konverzija 

- Definiše i objašnjava A/D i 

D/A konverziju 


digitalizaciju analognog 

- zna šta je A/D, a šta D/A 

konverzija 

- skicira i analizira digitalizaciju 

analognog signala 


ispunjavanju radnih obaveza 

Vježba: 

Detektor anvelope 

- Na ulaz detektora 

anvelope dovodi se AM 

126



SADRŽAJI 


Učenik 

- zna nabrojati i komentarisati 

osnovne karakteristike 

konverzije 

- skicira i analizira kolo za 

odmjeravanje 

- skicira i analizira D/A konvertor 

sa težinskom otpornom 

mrežom 

- skicira i analizira D/A konvertor 

sa naponskom i D/A konvertor 

sa strujnom 

ljestvičastom mrežom 

- skicira i analizira rad paralelnog 

i paralelno-serijskog A/D 

konvertora 


Učenik 


IZVOĐENJU 

signal. Na osciloskopu se 

posmatraju AM signal i 

signal sa izlaza detektora 

signala i osnovne 

karakteristike konverzije 

- razumije i objašnava D/A 

konvertor sa težinskom 

otpornom mrežom 

- razumije i objašnjava D/A 

konvertor sa naponskom i 

strujnom ljestvičastom 

mrežom 


paralelni i pralelno-serijski 

A/D konvertor 

- Razvija i pokazuje potrebno 

logičko mišljenje 

Delta modulacija 

- Definiše i objašnjava delta 

modulaciju (DM) 

- razumije i objašnjava razlike 

između IKM i DM 

- razumije i objašnjava principe 

realizacije DM 

- navodi i objašnjava greške 

koje nastaju usljed 

kvantizacije: preopterećenje 

usljed strmine i granularni 

šum 


adaptivnu delta modulaciju 

(ADM) 


modulator u sistemu prenosa 

sa ADM 


diferencijalnu impulsnu kodnu 

- Zna šta je delta modulacija 

- uočava i nabraja razlike 

između IKM i DM 


modulatora i demodulatora u 

sistemu prenosa sa DM 

- analizira greške koje se javljaju 

kao posljedica kvantizacije 

- uočava kad nastaje greška 

preopterećenje usljed 

strmine, a kad se javlja 

granularni šum 

- zna šta je ADM 


modulatora u sistemu prenosa 

sa ADM 

- zna šta je DIKM 


koristeći izraze za greške 


sposobnost da novostečeno 


- Razvija i pokazuje potrebno 

analitičko mišljenje 

Vježba: 

FM modulator sa varikap 

diodom 

- Signal nosilac, koji se 

generiše u oscilatornom 

kolu modulišući signal i 

FM signal se prate na 

osciloskopu 

Vježba: 

FM detektor sa razdešenim 

oscilatornim kolom 


vježbi br.8 i br. 9. Na 

ulaz detektora se dovodi 

signal sa izlaza FM modulatora 

sa varikap diodom 

na oscilatorno kolo, čija 

je rezonantna učestanost 

malo veća od noseće uče- 

127



SADRŽAJI 


Učenik 

nastale zbog preopterećenja 

usljed strmine i granularnog 

šuma 


Učenik 


IZVOĐENJU 

stanosti FM signala, koje 

vrši konverziju FM u AM 

signal. AM signal se detektuje 

detektorom anvelope. 

Svi ovi signali se posmatraju 

na osciloskopu. 

modulaciju (DIKM) 


modulator i demodulator u 

sistemu prenosa sa DIKM 

Odnos signal/šum u sistemima sa impulsnom modulacijom 

- definiše i objašnjava odnos 

S/N u sistemima sa impulsnom 

modulacijom 


S/N u sistemima sa IAM 


S/N u sistemima sa IPM 


S/N u sistemima prenosa sa 

IKM 

- zna da analizira odnos S/N 

- shvata značaj poznavanja 

odnosa S/N pri prenosu 

informacija na daljinu 

- analizira odnos S/N u 

sistemima sa IAM 


sistemima sa IPM 


sistemima sa IKM 

- računa odnos S/N u sistemima 

sa: IAM, IPM i IKM 

- Pokazuje potrebnu 

motivisanost i preciznost u 

radu 

Vježba: 

Vremenski multipleks sa 

IAM 

- Modulator-prekidač se 

pravi sa diodama ili tranzistorom. 

Za sistem koji 

ima 3 kanala potrebna su 

3 kanalska generatora 

impulsa, impulsni master 

generator i elektronski 

prekidač. Na ulaze 

kanalskih generatora, 

preko NF filtra dovodi se 

modulišući signal. Signali 

sa izlaza kanalskih generatora, 

master generatora 

i modulišući signal 

prate se na osciloskopu. 

Vježba: 

Vremenski multipleks sa 

IKM 

- Maketa je skoro ista kao i 

maketa za vježbu br. 10, 

a razlika je tome što se 

vrši konverzija IAM u IKM. 

Signali sa ulaza i izlaza 

sklopova posmatraju se 

na osciloskopu 

128



SADRŽAJI 


Učenik 

Optimizacija prijemnika Optimalni i podešeni filtar 


optimizaciju 


optimalni filtar 


podešeni filtar 

- objašnjava prijemnik sa 

optimalnim i prijemnik sa 

podešenim filtrom 


korelacioni prijemnik 


prijemnik sa integriranjem i 

rasterećenjem 


optimizaciju sistema u kome 

treba ispuniti uslove da ne 

dođe do intersimbolske 

interferencije 


dijagram oka 

- zna šta je optimizacija 

- analizira rad optimalnog filtra 

- analizira rad podešenog filtra 

- skicira i analizira odziv podešenog 

filtra za različite vrijednosti 

trenutka odabiranja 

- skicira i analizira rad 

prijemnika sa optimalnim 

filtrom 

- skicira i analizira rad prijemnika 

sa podešenim filtrom 

- skicira i analizira korelacioni 

prijemnik 

- zna šta je integrator 

- -skicira i analizira rad 

prijemnika sa integriranjem i 

rasterećenjem 

- zna koje uslove treba ispuniti 

pri optimizaciji sistema da ne 

dođe do intersimbolske 

interferencije 


Učenik 


ispunjava radne obaveze 


IZVOĐENJU 

129



SADRŽAJI 


Učenik 

Poređenje analognih i digitalnih telekomunikacionih sistema 


karakteristike analognih 

telekomunikacionih sistema 


karakteristike digitalnih 


- navodi i objašnjava parametre 

za poređenje 


- navodi i objašnjava prednosti 

digitalnih telekomunikacionih 

sistema u odnosu na analogne 

- zna karakteristike analognih 


- zna karakteristike digitalnih 


- upoređuje i analizira analogne 

i digitalne telekomunikacione 

sisteme 

- nabraja i analizira prednosti 

digitalnih telekomunikacionih 

sistema u odnosu na analogne 


Učenik 


stečeno znanje poveže sa 

prethodnim 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

Dijagram oka 

- Ova vježba se izvodi tako 

što se na ploče za 

vertikalno skretanje 

katodnog oscilografa 

dovodi izobličeni 

pravougaoni polarni 

signal, a na ekranu se 

dobija dijagram oka. Sa 

skice dijagrama oka se 

oređuje: otvor oka, 

izobličenje amplitude 

odbiraka, marža za šum, 

„podrhtavanje“ položaja 

nule, osjetljivost 

sinhronizacije i najbolji 

trenutak odabiranja. 

Dijagramom oka se 

eksperimentalno analizira 

pojava intersimbolske 

interferencije. 

Zaključuje se da je 

interferencija manja 

ukoliko je otvor oka veći. 



- Miomir Filipović: „Osnove telekomunikacije“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva – Beograd, 2002. 

- Dragan Šeguljev: „Osnove analognih telekomunikacija“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva – Beograd, 

1995. 

- Ilija Stojanović: „Osnove telekomunikacija“, Naučna knjiga – Beograd, 1990. 

130



Nastava se realizuje u učionici (kabinetu) koja je opremljena: A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa 

odgovarajućim slajdovima, računarom sa odgovarajućim softverom, osciloskopom, mjernim instrumentima, itd. Dio 

nastave iz ovog predmeta u vidu vježbi, realizuje se u laboratoriji gdje se odjeljenje dijeli u dvije grupe. Laboratorija 

treba da je opremljena: mjernim instrumentima (digitalni voltmetri i ampermetri), ispitnim stolovima, maketama, 

dvokanalnim osciloskopom, računarom sa odgovarajućim softverom, itd. 

Prilikom izvođenja vježbi podrazumijeva se da je sva oprema ispravna i pripremljena za izvođenje odgovarajuće 

vježbe, o čemu se stara laborant u saradnji sa predmetnim nastavnikom. 




- praktičnog rada na vježbama (U III razredu realizuje se planirani broj vježbi. Broj vježbi u pojedinom 









Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje dvije ocjene u drugom ( usmeni 

odgovori i testovi ) i tri ocjene u trećem razredu (usmeni odgovori, vježbe i testovi). 




131




Znanja 

Predmet 


Omov i Kirhofovi zakoni 


Osnove elektotehnike 

prostiranje elektomagnetnih talasa 

Fizika, Prenosni sistemi 

električno i magnetno polje 


Telekomunikacioni vodovi i mreže 

primarni i sekundarni parametri voda 


Električni filti 


Matematika 

Analiza LC kola, 

elektromagnetna energija 

operacije sa kompleksnim brojevima 


Osnove komutacione tehnike 

Izvor informacije 

Prenosni sistemi 

prenosi put i korisnik informacije 

Priroda poruka i karakteristike signala 


Veza između poruke i signala 


parametri signala 



Teorija četvoropola 


Linearna izobličenja Osnove elektrotehnike Izobličenja signala 

Modulacija i demodulacija 


Odnos signal/šum 


IKM 

Elektronika 




Matematika 

Elektronika 


Elektronika 

Delta modulacija 

Matematika 

A/D konverzija Digitalna elektronika Logička kola 

Optimizacija prijemnika 

Optimalni i podešeni filtar 

Elektronika 


Matematika 

Karakteristike poluprovodničkih 

komponenti 

Kirhofovi zakoni. 

Snaga električnog signala 

logaritmi (S/N u dB) 

Poluprovodničke komponente u kolima 


princip rada integratora 

Signali na izlazu elektronskh kola 

trigonometija, crtanje grafika, sinusna i 

linearna funkcija, logaritmi 

Rad elektronskih kola 

odziv filtara 

teorija vjerovatnoće 

132


1.2.7. TELEKOMUNIKACIONI VODOVI I MREŽE 

1. Naziv predmeta:TELEKOMUNIKACIONI VODOVI I MREŽE. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

Ukupno 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO: 138 - 138 



- Usvaja temeljna teorijska znanja o osnovnim kablovskim elementima i zna ih upotrijebiti u praksi; 

- Razlikuje sastavne djelove kablovske kanalizacije, zna da odredi odgovarajuće cijevi u odnosu na mjesto 

polaganja i poznaje pravila planiranja kablovske kanalizacije; 

- Razumije značaj optičkih vlakana u savremenim komunikacijskim sistemima u pogledu količine prenosa 

informacija i samog kvaliteta prenosa; 

- Poznaje osnovne računarske mreže; 

- Poznaje osnove i standarde pri projektovanju mreža; 

- Opisuje vrste, načine montaže, zaštite, posljedice nestručnog rukovanja pri izradi TK linija; 

- Upoznaje značaj pojedine zaštite i upoznaje se sa njenim djelovanjem; 

133


- Zna da povezuje usvojena znanja sa ostalim stručno teorijskim predmetima na području telekomunikacija; 

- Razumije korelaciju između pojedinih predmeta; 

- Upoznaje standarde prenosa podataka; 

- Razumije značaj novih pojmova, zna da samostalno traži i koristi potrebnu literaturu; 

- Upoznaje nove tehnike i primjene komutacije. 


RAZRED III 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Uvod 

- definiše i razumije pojmove 

električnog voda, 

telekomunikacione linije, 

telekomunikacione mreže 

- navodi i pojašnjava vrste 

telekomunikacionih vodova, 

linija i mreža 

- razumije pojam električnog 

voda 

- razlikuje vrste 

telekomunikacionih linija i 

mreža 

- svjestan je značaja uticaja 

komunikacijskih tehnologija 

na razvoj društva 

- U toku izvođenja 

nastave, potrebno je 

planirati tumačenje već 

postojećih projekata, te 

u tu svrhu obezbijediti 

saradnju sa Telekomom 

Električni parametri 

- navodi i definiše primarne 

parametre kablovskog i 

vazdušnog voda 

- navodi i definiše sekundarne 

parametre kablovskog i 

vazdušnog voda 

- objašnjava zavisnost 

električnih parametara od 

konstrukcije vodova, 

upotrijebljenog materijala i 

frekvencije 

- razlikuje primarne i 

sekundarne parametre 

kablovskog i vazdušnog voda 

- čita odgovarajuće podatke iz 

tabele i unosi u odgovarajuće 

formule 

- upoređuje parametre pomoću 

grafika u zavisnosti od 

konstrukcije vodova 

upotrebljenog materijala i 

frekvencije 

- razvija osjećaj važnosti 

tehničkog obrazovanja 

- Predlažem planiranje 

posjete Telekomu radi 

upoznavanja učenika sa 

pojedinim konstruktivnim 

elementima mjesne 

mreže, kao i susret sa 

ekipom stručnjaka koji se 

bave projektovanjem 

telefonskih mreža, sve u 

cilju lakšeg usvajanja 

predviđenog programa 

134



SADRŽAJI 


Učenik 

Konstruktivne karakteristike vazdušnih TT linija 

- navodi elemente vazdušne TK 

linije 

- navodi i definiše opremu 

vazdušne TK linije 

- definiše pojam uporišta 

- navodi i ilustruje vrste 

uporišta 

- objašnjava osiguranje uporišta 

- razlikuje elemente vazdušne 

TK linije 

- uočava ulogu i važnost pojedine 

opreme vazdušne TK linije 

- razvrstava osnovne oblike 

uporišta i dijeli prema mjestu 

postavljanja 

- opisuje osnovna sredstva za 

osiguranje uporišta (zatega i 

stub) 

Konstruktivne karakteristike kablovskih TK linija 

- navodi konstruktivne elemente 

TK kablova 

- definiše i ilustruje osnovne 

elemente poučavanja jezgra 

(žila, parica, četvorka, 

koaksijalna parica) 

- objašnjava pojam pojasne 

izolacije 

- navodi vrste omotača i zaštite 

omotača 

- objašnjava označavanje 

kablova 

- navodi značaj i vrste 


- objašnjava značaj pupinizacije 

- objašnjava značaj simetriranja 

- razlikuje konstruktivne 

elemente kabla 

- razlikuje i upoređuje osnovne 

elemente poučavanja jezgra 

- razlikuje i upoređuje osnovne 

oblike poučavanja jezgra kabla 

(sektorsko, koncentrično, 

kombinovano) 

- razlikuje osnovne vrste 

omotača 

- određuje vrstu kablovskog 

omotača u zavisnosti od 

mjesta polaganja kabla 

- čita oznake i određuje vrste 

kablova 

- razumije i razlikuje uplive 

preslušavanja na prenos 

informacija TK kablom 

- razumije značaj simetriranja 


Učenik 

- razvija sposobnost logičkog i 

apstraktnog razmišljanja 

- razvija osjećaj važnosti 

obavljanja tačnih mjerenja 

- prihvata kataloge kao glavni 

izvor nekih informacija 


IZVOĐENJU 

- Predviđa se da učenik 

samostalno ili u grupi 

priprema i izlaže 

seminarske radove 

- U realizaciji sadržaja 

treba koristiti nastavna 

sredstva 

135



SADRŽAJI 

Optički telekomunikacioni sistemi 

- daje pregled istorijskog 

razvoja optičkih 

telekomunikacija 

- navodi osnovne elemente veze 

sa optičkim vlaknima 

- objašnjava prirodu svjetlosti i 

princip rada optičkog vlakna 

- definiše konstrukcijske 

elemente optičkih kablova 


karakteristike optičkog vlakna 

- navodi i objašnjava elemente 

sekundarne zaštite optičkih 

kablova 

- objašnjava označavanje 

optičkih kablova 

- navodi i objašnjava vrste i 

karakteristike optičkih 

predajnika 

- navodi i objašnjava vrste i 


prijemnika 


Učenik 

- prati hronološki razvoj 

optičkih telekomunikacija 

- uočava međusobnu zavisnost i 

povezanost elemenata veze sa 

optičkim vlaknima 

- tumači principijelnu šemu TK 

veze sa optičkim kablovima 

- razumije talasnu prirodu 

svjetlosti 

- objašnjava pojam indeksa prelamanja, 

odbijanja i prelamanja 

svjetlosti, refleksije 

- definiše i razvrstava 

konstrukcijske elemente 

optičkih kablova 

- razumije optičke karakteristike, 

slabljenje, disperziju 

(modalnu, hromatsku, 

polarizacionu), propusni opseg 

optičkih vlakana 

- razlikuje elemente sekundarne 

zaštite optičkih kablova 

(pojasna izolacija, centralni 

noseći element, omotač, 

armatura) 

- čita oznake i prepoznaje 

optičke kablove 

- razlikuje vrste optičkih izvora 

(LED, LASER) 

- razumije i tumači 


predajnika (izražena snaga, 

spektri zračenja, modulacija, 

sprezanje sa vlaknom) 


Učenik 

- svjestan je značaja Interneta i 

koristi njegove servise 

- razvija sposobnost za 

samostalno projektovanje 

pojedinih mreža 


IZVOĐENJU 

136



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- razlikuje vrste optičkih 

prijemnika 

- poznaje princip rada i tumači 


prijemnika 

Građenje telekomunikacionih linija 

- navodi opšte uslove za 

izgradnju vazdušne TK linije 

- objašnjava izbor trase 

vazdušne TK linije 

- objašnjava i ilustruje 

izgradnju uporišta i 

postavljanja opreme 

- navodi značaj kablovske 

kanalizacije 

- opisuje sastavne djelove 

kablovske kanalizacije 

- objašnjava izradu instalacione 

telefonske mreže 

- objašnjava i ilustruje 

izgradnju optičke linije 

- pojašnjava i obrazlaže uslove 

za izgradnju vazdušnih TK 

linija 

- razumije postupak izbora i 

trasiranja vazdušne TK linije 

- opisuje izgradnju uporišta i 

postavljanje opreme 

- uočava značaj kablovske 

kanalizacije i njenih sastavnih 

dijelova 

- obrazlaže upotrebu 

odgovarajućih kanalizacionih 

cijevi u zavisnosti od sastava 

terena na kojem se postavlja 

kablovska kanalizacija 

- razumije način izrade 

instalacione telefonske mreže 

- opisuje različite instalacione 

materijale i opremu 

- razumije i opisuje izgradnju 

optičke linije 

- sistematično postavlja i 

kritički vrednuje informacije 

- navikava se na upotrebu 

priloženih upustava i tehničke 

dokumentacije 

Zaštita telekomunikacionih linija 

- objašnjava uticaj 

elektroenergetskih vodova i 

vodova kontaktne mreže 

- objašnjava uticaj 

atmosferskog pražnjenja 

- analizira uticaje elektroenergetskih 

vodova i vodova kontaktne 

mreže kao i atmosferskog 

pražnjenja na TK liniju 

- obrazlaže značaj zaštite, kako 

- koristi usvojena znanja i 

analitički rješava dati problem 

137



SADRŽAJI 


Učenik 

naponske, tako i strujne 

- uočava značaj i zna sastav 

uzemljenja 

- razumije značaj pojedinih 

otpornosti koje čine ukupnu 

otpornost uzemljivača 

- uočava različite vrste korozije 

u odnosu na uzročnike 

- pojašnjava i opisuje pojedine 

metode zaštite od korozije 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- objašnjava značaj zaštite, 

naponske i strujne 

- navodi sastav i važnost 

uzemljenja 

- objašnjava značaj i navodi 

vrste uzemljivača 

- objašnjava i navodi vrste 

korozije 

- navodi i objašnjava metode 

zaštite od korozije 

- razvija sposobnost povezivanja 

teorijskog znanja sa praksom 

Vrste kvarova na TK kablovima 


kvarova kod kablova sa 

metalnim provodnicima 

- navodi ciljeve približnog 

određivanja mjesta kvara 

- navodi mjerne metode za 

približno određivanje mjesta 

kvara 

- objašnjava postupak 

otklanjanja kvarova 

- uočava i opisuje pojedine 

kvarove na TK kablovima 

- uočava i opisuje vrste kvarova 

zbog međusobnog dodira konstrukcijskih 

elemenata kabla 

- uočava i opisuje kvarove zbog 

prekida provodnika 

- objašnjava mjerne metode 

približnog određivanja mjesta 

kvara (Mjurajeva, Grafova metoda 

u tri tačke, Kipfmilerova) 

- uočava značaj optičkih 


Poređenje telekomunikacionih linija 

- daje uporednu analizu između 

kablovskih, vazdušnih i 

optičkih linija 

- razlikuje TK linije 

- upoređuje TK linije 

- uočava prednosti i nedostatke 

u pogledu električnih 

karakteristika, prenosa i 

konstrukcije između pojedinih 

vrsta kablova 

- svjestan je značaja i uloge 

optičkih vlakana u 

savremenom svijetu 

komunikacija 

138


RAZRED IV 


SADRŽAJI 

Telekomunikacioni servisi i mreže 

- definiše pojam 

telekomunikacionog servisa i 

telekomunikacione mreže 

- definiše pojam usluge 

- prati dinamiku razvoja TK 

servisa 

- vrši klasifikaciju i izlaže 

karakteristike servisa 

- navodi osnovne principe 

realizacije TK mreže 

- navodi podjelu TK mreža 

- objašnjava pojam digitalne 

mreže 

- objašnjava više-nivosku 

strukturu digitalne mreže 

Planiranje i projektovanje telefonskih mreža 

- definiše pojam mjesne, 

pretplatničke, međumjesne, 

međunarodne mreže kao i 

pojam mrežne grupe 

- navodi i definiše osnovne 

konstruktivne elemente 

pretplatničke mreže 

- objašnjava način organizacije 


Učenik 

- usvaja osnovne pojmove TK 

servisa i mreža 

- razumije dinamiku razvoja TK 

servisa i podrške za njihovu 

realizaciju 

- usvaja i razumije osnovne 

mogućnosti pojedinih servisa u 

zavisnosti od interesa 

nacionalne administracije 

(prenos podataka posebnom 

mrežom, faksimil, teleks, 

telefon,...) 

- razlikuje TK mreže na principu 

komutacije i na principu 

difuzije 

- razumije podjelu TK mreža na 

analogne i digitalne 

- razumije postavljanje 

digitalnog komutacionog 

sistema u analogno okruženje 

- razlikuje vrste mreža u 

zavisnosti od vrste saobraćaja 

- poznaje osnovne konstruktivne 

elemente pretplatničke mreže 

- razumije način organizovanja 

mjesnih, međumjesnih i 

međunarodnih mreža 

- uočava značaj donošenja 


Učenik 

- razvija sposobnost za rad u 

grupi i pozitivan odnos prema 

grupnom radu 

- sistematično sređuje i kritički 

vrednuje informacije 


IZVOĐENJU 

- U toku izvođenja 

nastave, potrebno je 

planirati tumačenje već 

postojećih projekata, te 

u tu svrhu obezbijediti 

saradnju sa Telekomom 

- Predlažem planiranje 

posjete Telekomu radi 

upoznavanja učenika sa 

pojedinim konstruktivnim 

elementima mjesne 

mreže, kao i susret sa 

ekipom stručnjaka koji se 

bave projektovanjem 

139



SADRŽAJI 


Učenik 

perspektivnog plana razvoja 

kroz njegove osnovne principe 

i sadržaj 

- razlikuje i tumači razne 

metode za određivanje broja 

telefonskih pretplatnika 

- uočava značaj ekonomskotehničkog 

računa 

- razlikuje sisteme prenosa i zna 

kako se bira odgovarajući 

sistem 

- razumije način određivanja 

središta centralizovane 

mjesne mreže 

- poznaje sve vrste planiranja 

uključene u planiranje glavne 

i distributivne mreže kod 

centralizovane mjesne mreže 

- poznaje sadržaje plana 

decentralizovane mjesne 

mreže 

- zna kako da odredi granice i 

broj pretplatničkih mreža 

- usvaja pojam projekta i 

njegove sastavne djelove 

- zna da tumači projekte 

telefonskih mreža 


Učenik 


IZVOĐENJU 

telefonskih mreža, sve u 

cilju lakšeg usvajanja 

predviđenog programa 

- Predviđa se da učenik 

samostalno ili u grupi 

priprema i izlaže 

seminarske radove 

- U realizaciji sadržaja 

treba koristiti nastavna 

sredstva 

javne telefonske mreže 

- navodi podjelu nacionalne 

mreže na saobraćajna 

područja 

- definiše pojam perspektivnog 

plana razvoja mjesne mreže 

- navodi osnovne principe i 

sadržaj plana razvoja 

- navodi i objašnjava metode za 

određivanje broja telefonskih 

pretplatnika 

- navodi i objašnjava osnove 

ekonomsko- tehničkog računa 

- objašnjava izbor prenosnog 

sistema u mjesnoj mreži 

- objašnjava određivanje 

središta centralizovane 

mjesne mreže 

- navodi i objašnjava plan glavne 

i distributivne mreže kod 


- navodi sadržaj plana decentralizovane 

mjesne mreže 

- objašnjava određivanje granica 

i broja pretplatničkih 

mreža 

- navodi i definiše sastavne 

dijelove projekta 

- Razvija osjećaj za odgovoran i 

kvalitetan rad 

Telefonski sistemi signalizacije 

- definiše pojam signalizacije i 

sistema signalizacije 

- definiše i navodi vrste signala 

na pretplatničkim vodovima 

- definiše i navodi vrste signala 

između centrala 

- usvaja pojam signalizacije 

- razlikuje pojedine signale u 

signalizaciji na pretplatničkim 

vodovima 

- razlikuje i tumači linijske i 

registarske signale 

- Razvija osjećaj nužnosti 

povezivanja sa svijetom 

140



SADRŽAJI 


Učenik 

- usvaja i razumije principe 

signalizacije u nacionalnoj 

mreži 


R2 sistema signalizacije 

- razlikuje sisteme signalizacije 

na međunarodnim vodovima 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- objašnjava princip signalizacije 

u nacionalnoj mreži 

- objašnjava princip R2 sistema 

signalizacije 

- definiše i navodi sisteme 

signalizacije na 

međunarodnim vodovima 

Komutacija u mrežama komunikacije podataka 

- definiše pojam mreže 

komunikacije podataka 

- objašnjava model 


- navodi opštu podjelu mreža 


- definiše i navodi vrste 

komutacije kola 

- definiše i navodi vrste 

komutacije na principu 

skladištenja i prosljeđivanja 

(komutacija poruka i 

komutacija paketa) 

- objašnjava princip komutacije 

kola 

- definiše osnovne funkcije 

komutacionog čvora koji radi 

naprincipu komutacije kola 

- Navodi primjere mreža na bazi 


- daje šematski prikaz 

elemenata jedne komunikacije 

na bazi komutacije kola 


poruka 

- definiše osnovne funkcije 

komutacionog čvora koji radi 

- usvaja i razumije osnovne 

pojmove u mrežama 


- razumije model komunikacije 

podataka 

- razumije pojam kola 

- razumije i razlikuje pojam 

realne i virtualne veze 

- razumije komunikaciju između 

dva terminala podataka 

- uočava prednosti i nedostatke 


- tumači pojedine elemente 

mreže komunikacije podataka 

na bazi komutacije kola 

- razumije princip komutacije 

poruka 

- usvaja osnovne funkcije komutacionog 

čvora koji radi na 

principu komutacije poruka 

- uočava osobine komutacije 

poruka 


realizaciju principa 

komutacije paketa metodom 

datagrama i metodom 

virtuelnog kola 

- Razvija osjećaj nužnosti 

povezivanja sa svijetom 

- Razvija tehničku kulturu 

- Razvija sposbnost logičkog 

razmišljanja i zaključivanja 

- Razvija osjećaj preciznosti i 

odgovornosti 

141



SADRŽAJI 


Učenik 

- upoređuje različite vrste 

komutacija i izvodi zaključke 

(uočava prednosti nedostatke) 


Učenik 

- Stiče pozitivnu orjentaciju 



IZVOĐENJU 

na principu komutacije poruka 

- navodi i objašnjava glavne 

osobine komutacije poruka 


paketa 

- navodi i objašnjava glavne 

osobine komutacije paketa 

Mreža za prenos podataka 

- definiše osnovne elemente 

mreže za prenos podataka 

(hardver i softver) 

- definiše OSI referentni model 


sinhronizacije mreže 

- definiše i objašnjava sistem 

signalizacije CCITT No.7 

- definiše pojam LAN, WAN, 

MAN mreža 

- objašnjava organizaciju LAN 

mreže 

- definiše pojam i vrste 

topologija LAN mreže 

- objašnjava osnovne principe 

Faksimil mreže 


ISDN mreže 

- vrši klasifikaciju mreža 

- razlikuje elemente mreže za 

prenos podataka i razumije 

njihove funkcije 

- usvaje osnovne pojmove: 

arhitektura mreže, entitet, 

protokol, sloj (nivo) i razumije 

njihovo značenje 

- razumije funkcionisanje OSI 

referentnog modela 

- razumije značaj i objašnjava 

sinhronizaciju mreže 

- poznaje osnovne karakteristike 

(arhitekturu) SS CCITT No.7 

- razlikuje mreže prema 

kategoriji dometa 

- razumije funkcionisanje LAN 

mreže 

- razumije funkcionisanje 

FAKSIMIL mreže 

- razumije koncepciju ISDN-a 

- poznaje službe u ISDN-u 

- tumači referentnu konfiguraciju 

ISDN-a (funkcionalne 

grupe i interfejse) 

- poznaje korisničke interfejse 

BRI i PRI 

142



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- razlikuje klase mreža prema 

kapacitetu za prenos poruka, 

prema brzini prenosa, prema 

dometu, tipovima čvorova, 

odnosima između čvorova, 

topologiji, prema arhitekturi i 

mogućnosti pristupa 

ATM mreže 

- definiše pojam ATM mreže 

- objašnjava princip ATM-a 

- objašnjava ATM multipleks i 

princip ATM komutacije 

- objašnjava pojam PDH i SDH 

- usvaja pojam ATM mreže i 

razumije princip ATM 

komutacije 

- razumije i objašnjava razlike 

između PDH i SDH 

- Razvija osjećaj odgovornosti, 

sistematičnosti i upornosti 

IP mreže 

- objašnjava pojam Interneta 

- objašnjava set protokola 

TCP/IP 

- daje kratak pregled razvoja IP 

telefonije 

- daje osnovne karakteristike 

NGN (Next Generation 

Network) 

- definiše pojam VoIP (Voice 

over IP) 


elemente VoIP sistema 

- objašnjava pojamove Web IP 

- Telefonije, IP fax 

- razlikuje opšti i specifični 

pojam Interneta 

- razumije važnost i ulogu 

TCP/IP protokola 

- usvaja i razumije pojam VoIP 

- poznaje servise u okviru VoIPa 

- upoređuje Internet sa PSTN i 

navodi prednosti VoIP-a 

- razumije način realizacije 

VoIP-a 

- usvaja ciljeve VoIP-a 

- objašnjava osnovne elemente 

VoIP sistema (terminal, 

gateway, gatekeeper) 

- Razvija interesovanje za 

savremene načine 

komuniciranja 

143




- Radenko Obradović: „Telekomunikacioni vodovi i mreže“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 

1995. 

Ostala literatura : 

- S. Ristić, P.Ristić, L. Ristić: „Telekomunikacioni kablovi“, autori, Beograd, 2001. 

- M. Tomić: „Uvod u optičke komunikacije“, DECODE data communicatons, Beograd, 2002. (www.decode.co.yu) 

- „Uputstvo o planiranju i projektovanju mjesnih telefonskih mreža“, Zajednica jugoslovenskih PTT, 


- Zoran Urošević: „Računarske mreže“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. 

- Zoran Urošević, Milan Savić: „Prenos podataka“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996. 

- Vladimir Čorak: „Uvod u SDH mreže“, VF-TEL preduzeće za proizvodnju telekomunikacionih uređaja, Beograd, 

1995. 

- Dragan Marković: „Vodič za PC“, CET, Beograd 1995. 

- Wernwr Feibel: „Novell-ova Enciklopedija računarskih mreža“, Mikro knjiga, Beograd, 1995. 

- Stanislav Matić: „Principi komutacije u telekomunikacijama“, Građevinska knjiga, Beograd, 1995. 

- Specijalistički kurs: „VoIP tehnologija“, Elektrotehnički fakultet u Podgorici, 2003. 


Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom sa multimedijskim paketom, A/V sredstvima, 

grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, uzorcima kablova, katalozima, raznim primjerima 

tehničke dokumentacije, časopisima i udžbenicima iz oblasti telekomunikacionih vodova i mreža. 

144 





Vrednovanje znanja učenika vrši se ocjenjivanjem:




Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje dvije ocjene (usmeni odgovori i 

testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike, smjer: energetika, elektronika ili telekomunikacije. 


Znanja 

Predmet 



Električni parametri Osnove elektrotehnike Elementi kola 

Optički telekomunikacioni sistemi Fizika Optika 

Signalizacija i sinhronizacija u 

telekomunikacionim mrežama 

Komutacija u mrežama komuni-kacije 

podataka 


ATM mreže 

IP mreže 



Primjena računara u elektrotehnici 




Signalizacija i sinhronizacija 

Višekanalni prenos sa vremenskom 

raspodjelom 

Komponente računarskih sistema 

višekanalni prenos sa vremenskom 

raspodjelom 

SDH sistemi za prenos 


raspodjelom 


raspodjelom 

145


1.2.8. EKONOMIKA I ORGANIZACIJA PREDUZEĆA 

1. Naziv predmeta EKONOMIKA I ORGANIZACIJA PREDUZEĆA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

Ukupno 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO 138 - 138 



- Upoznaje osnovne ekonomske pojmove i odnose; 

- Upoznaje karakteristike preduzeća kao osnovnog subjekta privređivanja; 

- Upoznaje poslovanje preduzeća, ulaganja i rezultate koje preduzeća ostvaruju i način njihove raspodjele; 

- Upoznaje osnovne principe poslovanja; 

- Osposobljava se za razumijevanje organizacije i poslovanja preduzeća; 

- Osposobljava se za samostalan rad (obračun troškova, izračunavanje cijena, analiza rezultata). 

147



RAZRED III 


SADRŽAJI 

Uvod u Ekonomiku i organizaciju preduzeća 

- Upoznaje osnovne pojmove i 

zadatke Ekonomike i 

organizacije preduzeća. 

- Razumije ekonomiku i organizaciju 

kao naučnu disciplinu. 

Preduzeće kao osnovni subjekt privređivanja 

- Upoznaje osnovne subjekte 

privređivanja. 

- Upoznaje organizacionu 

strukturu privrede - 

nastankom i razvojem 

preduzeća. 

- Upoznaje pojedine vrste 

preduzeća, načine njihovog 

osnivanja i prestanka rada. 

- Upoznaje elemente preduzeća 

i njhov uticaj na privredni rast 

i tehonološki razvoj. 

- Razumije pojam potreba i 

način njihovog zadovoljenja. 


Učenik 

- Analizira povezanost između 

ekonomike i organizacije. 

- Analizira odnos opšteg i 

pojediničnog dijela i cjeline, 

privrede i preduzeća. 

- Analizira značaj 

zadovoljavanja potreba. 

- Analizira hijerarhiju potreba i 

uspostavlja prioritete. 

- Analizira organizacionu 

strukturu privrede i razlikuje 

vrste preduzeća. 

- Upoređuje osobine pojedinih 

vrsta preduzeća. 

- Analizira proizvodna 

preduzeća. 


Učenik 

- Razvija svijest o značaju 

Ekonomike i organizacije 

preduzeća kao nastavnog 

predmeta. 

- Razvija osjećaj važnosti 

odnosa čovjek–preduzeće– 

privreda–država. 


IZVOĐENJU 

Sredstva i izvori sredstava preduzeća 

- Razumije pojmove sredstava, 

imovine, amortizacije, izvora 

sredstava. 

- Analizira strukturu sredstava. 

- Razlikuje osnovna, obrtna i 

ostala sredstva preduzeća. 

- Razvija stručnost, preciznost i 

stvaralaštvo. 

- Razvija pozitivnu 

Vježba: 

- Izračunavanje 

amortizacije za pojedina 

148



SADRŽAJI 


Učenik 

- Uspostavlja vezu između 

nabavne, sadašnje i 

amortizovane vrijednosti 

osnovnih sredstava. 

- Izračunava amortizaciju za pojedina 

osnovna sredstva prema 

različitim načinima 

amortizovanja. 


Učenik 

identifikaciju s preduzećem. 


IZVOĐENJU 

osnovna sredstva. 

- Izračunavanje 

koeficijenta obrta 

obrtnih sredstava. 

- Definiše značaj sredstava. 

- Upoznaje nabavnu, sadašnju, 

amortizovanu i tržišnu 

vrijednost osnovnih sredstava. 

- Shvata značaj amortizacije. 

- Upoznaje vremenski i funkcionalni 

način amortizovanja. 

- Razumije značaj obrta 

kapitala. 

- Razumije izvore sredstava i 

njihovu strukturu. 

- Izračunava koeficijent obrta 

obrtnih sredstava. 

- Analizira strukturu izvora 

sredstava, odnosno učešće 

pojedinih vrsta izvora u 

ukupnim izvorima. 

Ulaganja u reprodukciju 

- Razumije pojmove utrošaka i 

troškova. 

- Razumije podjelu troškova. 

- Objašnjava fiksne i varijabilne 

troškove. 

- Shvata uslovljenost 

angažovanja i trošenja. 

- Razumije pojam i značaj 

kalkulacije. 

- Upoznaje različite metode 

kalkulacije. 

- Razlikuje troškove i utroške. 

- Izračunava i analizira troškove 

prema: 

- elementima procesa rada, 

- mjestu nastanka, 

- nosiocima. 

- Izračunava fiksne i varijabilne 

troškove. 

- Analizira ukupne troškove i 

njihov značaj pri poslovnom 

odlučivanju. 

- Planira smanjenje troškova. 

- Izračunava cijene koštanja 

koristeći određene metode 

kalkulacije. 

- Razvija osjećaj za optimalno i 

racionalno trošenje činilaca 

procesa rada. 

- Razvija ekonomičnost u 

poslovanju. 

Vježba: 

- Izračunavanje fiksnih i 

varijabilnih troškova i 

njihovo grafičko 

prikazivanje. 

- Analiza ukupnih troškova. 

- Izračunavanje cijene 

koštanja i prodajne 

cijene putem kalkulacije. 

149



SADRŽAJI 

Rezultati poslovanja preduzeća 


rezultata poslovanja 

preduzeća. 

- Upoznaje ukupan prihod i 

dobit preduzeća. 

- Razumije pojavne oblike 

izražavanja rezultata i faktore 

koji na njih utiču. 


Učenik 

- Izračunava fizički obim 

proizvodnje. 

- Izračunava ukupan prihod i 

dobit i uspostavlja vezu 

između njih. 

- Analizira ostvarene rezultate. 

- Analizira faktore koji su 

uslovili ostvarene rezultate. 

- Planira uslove za postizanje 

boljih rezultata. 

- Upoređuje rezultate 

poslovanja različitih 

preduzeća. 


Učenik 

- Razvija poslovnu odgovornost 

pri odlučivanju. 

- Razvija osjećaj za poštovanje 

principa koji vode uspješnom 

poslovanju. 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Izračunavanje dobiti. 

150


RAZRED IV 


SADRŽAJI 

Raspodjela rezultata poslovanja 

- Razumije pojam i značaj raspodjele 

rezultata poslovanja. 

- Razlikuje raspodjelu kao jednu 

od faza reprodukcije. 


zarada. 

- Upoznaje elemente za 

obračun zarada. 

- Shvata način obračuna zarade. 

- Razumije odnos zarademotivacija. 

Ekonomski principi poslovanja 

- Razumije princip 

produktivnosti i uticaj na 

poslovanje preduzeća. 

- Razumije princip 

ekonomičnosti i uticaj na 

poslovanje preduzeća. 

- Razumije princip rentabilnosti 

i uticaj na poslovanje 

preduzeća. 

- Razumije uticaj svakog člana 

kolektiva na sopstv. rezultate 

i rezultate rada kolektiva. 

Razvoj preduzeća 

- Razumije značaj razvoja za 

preduzeće. 

- Razumije potrebu ulaganja u 


Učenik 

- Planira raspodjelu dobiti. 

- Analizira različite načine 

raspodjele neto-dobiti. 

- Obračunava zarade radnika na 

bazi zadatih podataka. 

- Analizira odnos zaradamotivacija. 

- Izračunava produktivnost. 

- Izračunava ekonomičnost. 

- Izračunava rentabilnost. 

- Analizira faktore koji utiču na 

produktivnost, ekonomičnost i 

rentabilnost. 

- Planira razvoj preduzeća. 

- Analizira faktore razvoja 

preduzeća. 


Učenik 

- Razvija stručnost i preciznost 

u radu. 

- Razvija svijest o ličnoj 

odgovornosti. 

- Razvija svijest o pripadnosti 

preduzeću. 

- Razvija osjećaj za poštovanje 

principa koji vode uspješnom 

poslovanju. 

- Razvija poslovnu odgovornost. 

- Razvija ekološku svijest. 

- Razvija pozitivnu 


IZVOĐENJU 

151



SADRŽAJI 


Učenik 

- Analizira primjenu marketinga 

u preduzeću i uticaj 

marketinga na poslovanje 

preduzeća. 

- Istražuje tržište i predviđa 

tražnju proizvoda. 


Učenik 

identifikaciju s preduzećem. 


IZVOĐENJU 

razvoj preduzeća. 

- Upoznaje marketing kao 

savremenu poslovnu 

koncepciju. 

- Upoznaje proizvod i proizvodni 

program. 

Organizacija poslovanja preduzeća 

- Upoznaje organizaciju 

preduzeća. 

- Upoznaje menadžment i 

preduzetništvo. 

- Razumije značaj organizacije 

kolektiva i organizaciju 

sredstava. 

- Navodi i objašnjava funkcije 

preduzeća. 

- Analizira organizaciju 

kolektiva i sredstava. 

- Razlikuje menadžment i 

preduzetništvo. 

- Analizira organizaciju funkcija 

preduzeća. 

- Razvija tolerantnost. 

- Razvija spremnost za timski 

rad. 

- Razvija menadžerske i 

preduzetničke sposobnosti. 



- Radovanović Svetlana, Olivera Reči: „Ekonomika i organizacija proizvodnje“, Zavod za udžbenike i nastavna 

sredstva, Beograd, 2003. 

- Dr. Slavko Sarić, Todor Šumonja: „Ekonomika i organizacija proizvodnje – priručnik“, Zavod za udžbenike i 

nastavna sredstva, Beograd, 2003. 


- Perović M., Kovačević, Bogetić G.: „Ekonomika i organizacija preduzeća“, Zavod za udžbenike i nastavna 


- Kosar Lj.: „Ekonomika i organizacija preduzeća“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1998. 

- Bogetić G.: „Ekonomika preduzeća“, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1995. 

152



- Računar s programskom opremom; 

- Grafoskop. 











Visoka stručna sprema: diplomirani ekonomista. 


Znanja 

Izračunavanje fiksnih i varijabilnih 

troškova i njihovo grafičko predstavljanje 

Statistika bankarskog i finansijskog 

poslovanja 

Ekonomičnost, rentabilnost, 

funkcionalnost 

Predmet 

Matematika 

Aplikativni softver 

Multimedijalni sistemi 



Linearne jednačine i linearne funkcije 

Tabelarni i grafički prikazi 

Cijena, funkcionalnost i ekonomičnost 

multimedijalnih uređaja 

153


1.2.9. PRENOSNI SISTEMI 

1. Naziv predmeta: PRENOSNI SISTEMI. 


VRSTA NASTAVE 

RAZRED 

Vježbe 


Ukupno 


I - - - 

II - - - 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO: 138 - 138 



- upoznaje se sa osnovnim karakteristikama analognog prenosa, 

- stiče znanja o osnovnim karakteristikama i funkcijama sklopova i uređaja koji se koriste u tehnici 

frekvencijskog multipleksa, 

- upoznaje se sa signalizacijom u analognim sistemima prenosa, 

- stiče osnovna znanja o radio-relejnom principu prenosa, 

- upoznaje se sa osnovnim karakteristikama digitalnog prenosa u osnovnom i 

- transponovanom obliku, 

- upoznaje se sa prenosom digitalnih signala posredstvom svjetlovoda i radio-relejnom vezom, 

- stiče potrebna teorijska znanja za rad u telekomunikacionim sistemima, 

- poznaje i pravilno upotrebljava stručnu terminologiju. 

155



RAZRED III 

156 


SADRŽAJI 

Osnovne karakteristike analognog prenosa 

- definiše pojam četvoropola 

- navodi podjele četvoropola 

- navodi jedinice prenosa 

- definiše nivo i vrste nivoa 

- definiše faktore za ocjenu 

kvaliteta telefonskog prenosa 

- objašnjava uticaj širine 

frekvencijskog opsega kanala, 

izobličenja, smetnji i šumova 

na kvalitet prenosa 

Vrste modulacija za višekanalni prenos 

- definiše pojam modulacije 

- objašnjava potrebu za 

modulacijom 


amplitudne modulacije 

- navodi vrste amplitudne 

modulacije 

- objašnjava postupak ugaone 

(frekv. i fazne) modulacije 

Generisanje nosećih frekvencija 

- nabraja djelove uređaja za 

generisanje signala nosioca 

- definiše oscilatore i navodi 

vrste oscilatora 


umnožavanja frekvencija 


Učenik 

- uočava odnose između ulaznih 

i izlaznih veličina četvoropola 

- računa slabljenje četvoropola 

- računa nivo i crta dijagram 

nivoa za jednostavna 

telefonska kola 

- razlikuje osnovne karakteristike 

i područja upotrebe 

amplitudne, frekvencijske i 

fazne modulacije 

- grafički predstavlja i analizira 

primjere amplitune, frekvencijske 

i fazne modulacije 

- analizira rad feromagnetnog 

umnožača frekvencija 

- objašnjava način funkcionisanja 

regenerativnog 

modulatora 


Učenik 

- Razvija osjećaj za rad i 


- Razvija osjećaj važnosti i 

potrebe preciznosti pri radu 



IZVOĐENJU



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- nabraja vrste harmonijskih 

generatora 

- objašnjava postupak dijeljenja 

frekvencija 

Frekvencijski multipleks 

- definiše multipleks sa frekvencijskom 

raspodjelom kanala 

- definiše telefonski kanal 

- navodi preporuke CCITT za 

standardizaciju opsega 

- objašnjava postupke 

formiranja primarne grupe 


formiranje većih snopova 

telefonskih kanala 

- objašnjava formiranje linijskih 

frekvencijskih opsega 

- navodi mogućnosti korišćenja 

različitih vrsta prenosnih 

puteva 

- grafički predstavlja formiranje 

primarne grupe B postupkom 

direktne modulacije, 

postupkom prethodne 

modulacije i postupkom 

predgrupne modulacije 

- grafički predstavlja formiranje 

sekundarne, tercijarne i 

kvartarne grupe 

- crta frekvencijski plan 

korišćenja vazdušnih vodova 


korišćenja simetričnog kabla 


korišćenja koaksijalnog kabla 

- Razvija smisao i motivaciju za 

precizno i estetsko 

prikazivanje veličina putem 

grafikona 

Signalizacija u analognim sistemima prenosa 

- definiše signalizacioni uređaj 

- navodi vrste signalizacionih 

uređaja 

- objašnjava ulogu linijske 

signalizacije 

- objašnjava ulogu signalizacije 

između komutacionih centara 

- navodi sisteme signalizacije 

- objašnjava pojavu lažnih 

signala i načine zaštite 

- navodi nivoe signalizacione 

frekvencije 

- analizira načine priključivanja 

signalizacionog uređaja na VF 

uređaj 

- analizira električnu šemu 

signalizacionog prijemnika 

- analizira način alociranja 

signalizacione frekvencije u 

telefonski kanal 

- Razvija smisao za logičko 

opažanje, razmišljanje i 

zaključivanje. 

157



SADRŽAJI 

Kontrola i regulacija nivoa signala 

- objašnjava postupak korekcije 

amplitudnih izobličenja 

- objašnjava postupak korekcije 

faznih izobličenja 

- definiše pojam atenuatora 

- objašnjava princip regulacije 

nivoa signala 

- definiše dinamiku signala 

- objašnjava princip regulacije 

dinamike signala 

kampandorom 


Učenik 

- skicira načine priključivanja 

amplitudskih korektora 

- crta ćelije atenuatora 

- analizira blok šemu 

automatske regulacije nivoa 

- razumije princip rada 

pilotskog prijemnika 

- razumije princip rada MOSFET 

kondenzatorskog regulatora 

- grafički prikazuje položaj 

pilota za standardne grupe 

kanala 

- analizira električne šeme 

kompresora i ekspandora 


Učenik 


definisanja, objačnjavanja i 

analiziranja. 


IZVOĐENJU 

Linijski sistemi prenosa 

- objašnjava blok šemu 

najjednostavnijeg VF uređaja 

- objašnjava varijante dvožičnočetvorožičnih 

veza 

- objašnjava načine napajanja 

energijom linijskih pojačavača 

- razumije osnovne probleme 

pri realizaciji višestruko 

korišćenih veza 

- crta dvožično-četvorožične 

veze na linijskoj strani VF 

uređaja 

- analizira stabilnost dvožične i 

četvorožične veze 

- analizira blok-šemu linijskog 

pojačavača za trokanalni 

sistem 

- Razvija interesovanje i ljubav 

za šematsko prikazivanje i 

analiziranja. 

158



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Radio-relejni principi prenosa 


nastanak elektromagnetnog 

talasa 

- navodi podjelu radio-talasnog 

područja 

- opisuje tipove trajektorija 

EMT 

- objašnjava ulogu antena 

- definiše parametre antena 

- opisuje antene UKT područja 

- objašnjava princip rada 

mikrotalasnih oscilatora i 

pojačavača 

- objašnjava ulogu talasovoda 

- objašnjava ulogu feritnih 

elemenata 

- opisuje strukturu radio-relejne 

veze 

- objašnjava ulogu i sastavne 

djelove predajnika i 

prijemnika u sistemu radiorelejnih 

veza 

- objašnjava primopredajni 

sistem za satelitske 

telekomunikacije 

- određuje smjer Pointing.ovog 

vektora 

- razumije uticaj zemljine 

površine i njenih atmosferskih 

slojeva na prostiranje radio – 

talasa 

- upoređuje antene na osnovu 

vrijednosti njihovih 

parametara 

- razumije problem generisanja, 

pojačavanja i prenosa signala 

vrlo visokih učestanosti 

- uočava prednosti talasovoda 

nad koaksijalnim kablom 

- analizira rad radio-relejnog 

predajnika i prijemnika 

- analizira osnovnu blok šemu 

primopredajnika zemaljske 

satelitske stanice 


proučavanje radio-relejnih 

sistema prenosa 

- Stiče sposobnost i osjećaj za 

odgovoran odnos prema 

prirodi u smislu očuvanja 

životne sredine. 

159


RAZRED IV 


SADRŽAJI 

Osnovne karakteristike digitalnog prenosa 

- definiše pojmove diskretnog i 

kontinualnog signala 

- definiše teoremu o 

odmjeravanju 


odmjeravanja 


kvantovanja i kompresije 

- definiše postupke kodiranja i 

dekodiranja 


kodera i dekodera 

Vremenski multipleks 

- definiše pojam vremenskog 

multipleksa 

- objašnjava rad pojednostavljenog 

TDM sistema 

- definiše pojam sinhronizacije 

rama 

- objašnjava postupke sinhronizacije 

i utiskivanja impulsa 

- objašnjava formiranje rama i 

nadrama 

- opisuje blok–šemu PCM 

terminala 

- objaš. ulogu multipleksera 

- definiše hijerarhiju prenosnih 

sistema 

- opisuje sistem signalizacije u 

digitalnom prenosu po pridruženom 

i zajedničkom kanalu 


Učenik 


primjere impulsno kodne 

modulacije (PCM) 

- crta talasne oblike signala u 

TDM sistemu 

- grafički predstavlja načine 

utiskivanja sinhronizacionih 

bita 

- analizira algoritme lova od 

rama do rama i lova od digita 

do digita 

- crta strukture rama i nadrama 

u TI sistemu i evropskom 

sistemu 

- analizira predajni i prijemni 

dio uređaja za signalizaciju u 

PCM sistemima 


Učenik 


karateristike digitalnog 

prenosa. 

- Stiče motivaciju za opisivanje, 

definisanje i objašnjavanje 

vremenskog multipleksa. 


posmatranja, analiziranja i 



IZVOĐENJU 

160



SADRŽAJI 

Digitalni prenos u osnovnom opsegu 

- definiše pojmove bit, digit i 

brzina rada u digitalnim 

sistemima 

- opisuje kodere u binarnom 

prenosu 

- objašnjava pojavu 

interferencije simbola 

- definiše pojam »otvor oka« 

- objašnjava pojam 

regeneracije signala 

- objašnjava ulogu i sastavne 

djelove terminalnih linijskih 

uređaja 


skremblovanja 


postupak linijskog kodovanja 

- definiše pojmove ekstrakcije i 

džitera (položajne modulacije) 

- objašnjava način napajanja i 

kontrole regeneratora 

Digitalni prenos u transponovanom opsegu 

- opisuje blok šemu sistema 

digitalnog prenosa u 

transponovanom opsegu 

- objašnjava vrste digitalne 

modulacije (amplitudska ASK, 

frekvencijske FSK i fazne PSK) 

- objašnjava princip rada modulatora 

i demodulatora za digitalnu 

amplitudsku, frekvencijsku 

i faznu modulaciju 


Učenik 

- razlikuje b/s (bit u sekundi) i 

Bd (Baud) 

- analizira interferenciju 

simbola pomoću »otvora oka« 

- analizira blok – šemu sistema 

za regenerativni prenos 

digitalnog signala u osnovnom 

opsegu 

- ilustruje postupak 

skremblovanja 

- ilustruje postupke linijskog 

kodovanja 


primjere digitalne modulacije 


Učenik 


razmišljanja i zaključivanja. 

- Razvija sposobnost grafičkog 

izražavanja i predstavljanja. 


IZVOĐENJU 

161



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 

Prenos digitalnih signala posredstvom svjetlovoda i posredstvom radio-relejnih sistema prenosa 

- opisuje blok-šemu digitalnog 

svjetlovodnog sistema 

- opisuje konstrukciju izvora i 

detektora svjetlosti 

- navodi karakt. svjetlovoda 

- objašnjava rad regeneratora 

za digitalne optičke sisteme 

- objašnjava izbor linijskog koda 

- navodi karakteristike šuma u 

digitalnim optičkim prenosnim 

sistemima 

- navodi osnovne karakteristike 

digitalnog prenosa RR vezom 

- opisuje šum u radio-relejnim 

sistemima i izvore šuma 

- objašnjava rad regeneratora 

za radio-relejne sisteme 

- upoređuje digitalni svjetlosni 

sistem sa klasičnim digitalnim 

sistemima 

- razumije rad lasera 

- uočava prednosti svjetlovoda 

u odnosu na klasične signale 

- uočava prednosti radio – 

relejnih prenosa digitalnog 

signala (PCM-TDM) u odnosu 

na radio – relejni prenos 

analognog signala (FDM) 


primjenu i dalje proučavanje 

optičkih sistema prenosa. 


IZVOĐENJU 



- Katarina Milanović: „Sistemi prenosa“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

- Dragan Šeguljev: „Osnove analognog i digitalnog prenosa“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 

2003. 


- Dragan Šeguljev: „Osnove analognih telekomunikacija“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 

2003. 

- Dragan Šeguljev, „Tehnika visokofrekvencijskog prenosa“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 

2003. 

162



Nastava se izvodi u učionici ili kabinetu koji je opremljen neophodnim komponentama, sklopovima i 

instrumentima za izvođenje nastave (mjerni instrumenti i posebno urađeni setovi za elektroniku i elekomunikacije). 









testovi). 




163



Znanja 

Predmet 



Osnovne karakteristike analognog 

prenosa 

Matematika 

Logaritmi 

Vrste modulacija Osnove telekomunikacija Modulacije 

Generisanje nosećih frekvencija Elektronika Oscilatori 

Signalizacija u analognim sistemima Osnove komutacione tehnike Sistemi signalizacije 

Radio relejni principi prenosa Fizika Elektromagnetni talasi 

Osnovne karakteristike digitalnog prenosa 

Prenos digitalnih signala posredstvom 

svjetlovoda 

Osnove telekomunikacija 

Digitalna elektronika 

Fizika 

Elektronika 

Modulacija 

kodiranje i kodovi 

Svjetlost 

fotoelektrični elementi 

164


1.2.10. DIGITALNA ELEKTRONIKA 

1. Naziv predmeta DIGITALNA ELEKTRONIKA. 


VRSTA NASTAVE 

RAZRED 

Vježbe 


Ukupno 


I - - - 

II - - - 

III - - - 

IV 66 33 99 

UKUPNO: 66 33 99 



- stiče osnovna znanja iz područja digitalne elektronike, 

- upoznaje se sa brojnim sistemima, 

- vrši konverzije jednih u druge brojne sisteme, 

- upoznaje se sa različitim vrstama kodova, 

- koristi pravila Bulove prekidačke algebre, 

- zna osnovna logička kola i funkcije, 

- razvija logički način razmišljanja vršeći minimizaciju i sintezu prekidačkih funkcija, 

- razlikuje kombinacione mreže: koder, dekoder, selektor, distributor i konvertor koda, 

- projektuje i praktično realizuje određene kombinacione mreže, 

- upoznaje se sa sekvencijalnim kolima, 

- pronalazi odgovarajuća rješenja za realizaciju pojedinih brojača i registara, 

- razlikuje aritmetička kola i zna njihove funkcije i namjene. 

165



RAZRED IV 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Brojni sistemi 

- upoznaje se sa pojmom 

brojnog sistema 

- navodi podjele brojnih sistema 

- upoznaje se sa pojmom 

konverzije 

- definiše osnovne aritmetičke 

operacije u binarnom sistemu 

- uočava razliku između brojnih 

sistema 

- vrši konverziju jednih u druge 

brojne sisteme 

- obavlja aritmetičke operacije 

sa binarnim brojevima 

- uočava povezanost brojnih 

sistema 

- spoznaje prednost binarnog 

brojnog sistema u odnosu na 

ostale za potrebe digitalne 

tehnike i elektronike 

Vježbe: 

- pretvara decimalne, 

oktane, heksadecimalne i 

binarne brojeve jedne u 

druge 

- preko različitih zadataka 

stiče rutinu u obavljanju 

sabiranja, oduzimanja, 

množenja i dijeljenja 

binarnih brojeva 

Kodovi 

- upoznaje se sa pojmom koda 

- navodi vrste osnovnih BCD 

kodova 

- upoznaje BCD kodove sa 

tetradama 

- upoznaje se sa specijalnim 

kodovima 

- objašnjava princip kontrole 

kodovanja 

- uočava razliku između 

osnovnih i specijalnih kodova 

- objašnjava način formiranja 

koda i kodne grupe za različite 

vrste kodova 

- obavlja operacije sabiranja u 

različitim BCD kodovima 

- prepoznaje i otklanja greške 

pri pojavi nepostojećih kodnih 

grupa 

- vrši kontrolu kodovanja 

- uočava da je istu informaciju 

moguće predstaviti na više 

različitih načina 

Vježb: 

- vrši formiranje osnovnih 

BCD kodova 

- preko različitih zadataka 

uočava prednosti i 

nedostatke pojedinih 

kodova 

Bulova prekidačka algebra 

- upoznaje se sa aksiomima i 

osnovnim pravilima Bulove 

prekidačke algebre 

- navodi zakone i teoreme 

- uočava sličnosti i razlike 

između Bulove algebre i 

aritmetičkih operacija 

- primjenjuje zakone i teoreme 

- uočava da je istu funkciju 

moguće predstaviti na više 


Vježbe: 

- iz zadatih logičkih tabela 

nalazi analitički oblik 

funkcija preko nula i 

166



SADRŽAJI 


Učenik 

Bulove algebre pri analitičkom 

predstavljanju prekidačkih 

funkcija 

- vrši analitičku minimizaciju 

prekidačkih funkcija 

- vrši minimizaciju prekidačkih 

funkcija pomoću Veič- 

Karnoove metode 

minimizacije 

- primjenjuje pravila za sintezu 


- definiše pozitivnu i negativnu 

logiku 

- navodi De Morganove zakone 


Učenik 

- uočava da je istu funkciju 

moguće riješiti na više 


- povezuje metode rješavanja 

problema u digitalnoj 

elektronici i u matematici 


IZVOĐENJU 

preko jedinica 

- iz zadatog oblika funkcije 

vrši analitičku 

minimizaciju funkcija 


vrši Veič-Karnoovu 

minimizaciju 

- upoređuje rezultate 

dobijene analitičkom i 

Veič-Karnoovom 

metodom minimizacije 

- obavlja sintezu 


- rješava MDF i MKF za 

funkcije tri i četiri 

promjenjljive 

Bulove prekidačke algebre 

- definiše logičke operacije u 

Bulovoj algebri 

- upoznaje se sa prekidačkim 

funkcijama i njihovim 

analitičkim predstavljanjem 

- navodi elementarne 

prekidačke funkcije dvije 

promjenjljive 

- objašnjava kodovanje logičkih 

stanja 

- upoznaje se sa metodama 

minimizacije i sinteze 


Logička kola 

- upoznaje se sa elementarnim 

logičkim kolima na nivou 

grafičkih oznaka i logike rada 

- prikazuje elementarna logička 

kola analitički, tabelarno i 

pomoću odgo-varajućih 

vremenskih dijagrama 

- nabraja elementarna logička 

kola: I, ILI, NI, NILI, NE, EX-ILI 

i komparator 

- upoznaje se sa univerzalnim 

logičkim kolima 

- razlikuje prekidačke 

komponente koje se koriste za 

tehničku realizaciju različitih 


- nabraja osobine i parametre 


- primjenjuje prekidačke 

funkcije prilikom 

predstavljanja logičkih kola 

- realizuje relejna logička kola 

- grafički predstavlja 

prekidačke funkcije 

- vrši grafičku minimizaciju 


- upoređuje analitičku, Veič- 

Karnoovu i grafičku metodu 

minimizacije 

realizuje prekidačke mreže 

pomoću univerzalnih kola 

- objašnjava tranzistor kao 

prekidački element 

- upoređuje logička kola sa 

emitorskom spregom i 

tranzistorsko-tranzistorska 

- razvija sistematičnost, 

rješavajući isti problem na 

više različitih načina 

- razvija logički način 

razmišljanja, tražeći 

najprihvatljivije rješenje 

- povezuje stečena znanja iz 

različitih oblasti 

Vježbe: 

- iz zadatog analitičkog 

oblika funkcije pronalazi 

grafičko rješenje 


predstavlja funkciju u 

grafičkom obliku 

- različite logičkoprekidačke 

funkcije 

izražava preko Pirsove i 

Šeferove funkcije 

- za različita elektronska 

kola predstavlja 

vremenske dijagrame 

- praktično realizuje 

uobličavač impulsa sa RC 

mrežom i jednim 

invertorom 

167



SADRŽAJI 


Učenik 

logička kola 

- razlikuje statička i dinamička 

MOS logička kola 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- mijenja širinu izlaznog 

impulsa mijenjajući 

vrijednosti otpornika i 

kondenzatora 

- upoznaje se sa diodnim 

logičkim kolima 

- prepoznaje TTL, ECL i MOS 

logička kola 

Kombinacione mreže 

- objašnjava pojam prekidačke 

matrice 

- nabraja prekidačke elemente 

za realizaciju prekidačkih 

matrica; zna njihovu funkciju 

- nabraja kombinacione logičkoprekidačke 

mreže 

- razlikuje prekidačke matrice 

prema načinu realizacije 

- definiše koder i dekoder 

- objašnjava razliku između 

selektora ili multipleksera i 

distributora ili 

demultipleksera 

- navodi osnovne vrste 

konvertora koda 

- definiše kontrolere parnosti 


koderskih matrica 

- uočava na koji će način prema 

zadatoj koderskoj matrici 

formirati dekodersku mrežu 

- razumije princip dekodovanja 

- razumije vezu između 

selektora i distributora 

- objašnjava osnovnu 

selektorsku logičku strukturu 

- formira selekcione ulaze za 

multiplekser "8 linija na 

jednu" 

- vrši konverziju NBCD koda u 

kod BCDXS3 

- vrši konverziju Grejovog koda 

u binarni i obrnuto 

- objašnjava logičku strukturu 

za generisanje bita parnosti 

- razumije potrebu 

predstavljanja različitih 

informacija preko nizova nula 

i jedinica 

- razumije potrebu 

predstavljanja različitih 

informacija preko nizova nula 

i jedinica 

- uočava važnost postupaka 

kodiranja i dekodiranja 

- povezuje naučeno sa 

prenosom digitalnih signala u 

svakodnevnom životu: mobilni 

telefon, digitalni foto-aparat, 

mikro-kamere... 

Vježbe: 

- iz funkcijskih tabela pravi 

Karnoovu tablicu i 

pronalazi oblik konverzije 

Grejovog koda u binarni 

Vježbe: 

- iz funkcijskih tabela pravi 

Karnoovu tablicu i 

pronalazi oblik konverzije 

Grejovog koda u binarni 

- rješava konverziju NBCD 

u kod 

- "više 3" 

- realizuje NBCD/BCDXS3 

sa NI kolima 

- realizuje vježbu sa 

dekoderskim kolom SN 

7442 

Memorijski elementi 

- upoznaje se sa osnovnim 

memorijskim elementima 

- upoznaje se sa flip-flopom kao 

memorijskim elementom 

- objašnjava princip rada RS 

flip-flopa 

- razlikuje RS, T i RST flip-flop 

po načinu rada 

- upoređuje RS flip-flop sa 

ostalim flip-flopovima 

- objašnjava način rada RS, T, 

RST, JK, JK-MS i D flip-flopa 

- uočava potrebu za 

realizacijom više različitih 

flip-flopova 

- na osnovu logičke strukture 

- navikava se na samostalan 

način rješavanja problema 

- uočava da pravilnim pristupom 

na jednostavan način može 

riješiti složene probleme 

- razvija analitički način 

Vježbe: 

- praktično realizuje RS 

flip-flop pomoću NILI kola 

- praktično realizuje RS 

flip-flop pomoću NI kola 

- mjeri vremenski odziv 

kod RS flip-flopa 

- mjeri vremenski odziv 

168



SADRŽAJI 


Učenik 

flip-flopa formira tabelu 

prelaza 

- formira Karnoovu tablicu 

prema tabelama prelaza flipflopova 

- rješavajući Karnoovu tablicu 

pronalazi funkciju prelaza u 

obliku MDF za sve obrađene 

flip-flopove 

- analizira prednosti i 

nedostatke određenih flipflopova 


Učenik 

razmišljanja 


IZVOĐENJU 

kod JK i D flip-flopa 

- upoznaje se sa JK i dvostrukim 

JK-MS flip-flopom 

- razumije način formiranja 

minimalne disjunktivne forme 

za osnovne flip-flopove 

- upoznaje se sa D flip-flopom 

- nabraja primjene flip-flopova 

Registri 

- definiše pojam registara 

- nabraja vrste registara 

- objašnjava razliku između 

stacionarnog i pomjeračkih 

registara 

- razlikuje i razumije načine za 

upisivanje i čitanje sadržaja 

registra 

- razumije vremenske dijagrame 

koji ilustruju rad pomjeračkog 

registra 

- nabraja vrste MOS 

pomjeračkih registara 

- razlikuje dvoimpulsni i 

troimpulsni sistem pobude kod 

MOS registara 

- predstavlja blok-šemu registra 

za određeni višecifreni binarni 

broj 


stacionarnog registra 

realizovanog sa RS flipflopovima 

- objašnjava princip rada šift 

registra sa serijskim ulazom i 

serijskim izlazom realizovanog 

sa D flip-flopovima 

- upoređuje serijsko-serijski 

registar sa serijsko-paralelnim 

- objašnjava prednosti 

paralelno-serijskog registra 

nad ostalima 

- analizira način rada 

dinamičkog i statičkog MOS 

pomjeračkog registra 

- -definiše pojam digitalne linije 

za kašnjenje 

- logički povezuje znanja iz 


- razvija pozitivne osobine: 

efikasnost, inicijativnost, 

pronicljivost 

- snalazi se pri korištenju 

dodatne literature 

- povezuje stečena znanja sa 

znanjima iz drugih oblasti: 

matematika, predmeti vezani 

za računarstvo i informatiku 

Vježbe: 

- realizovati stacionarni 

registar sa 4 RS flip-flopa 

- realizovati serijskoserijski 

registar sa 4 D 

flip-flopa 

- prikazati talasne oblike 

napona u pojedinim 

tačkama dinamičkog MOS 

pomjeračkog registra 

169



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Brojači 

- definiše pojam brojača 

- nabraja vrste brojača s 

obzirom na osnovu brojanja 

- razlikuje brojače u zavisnosti 

od načina brojanja 

- nabraja flip-flopove potrebne 

za realizaciju jednostavnih 

brojača 

- upoznaje se sa primjenama 

brojača 

- navodi vrste binarnih brojača 

- definiše kružne brojače 

- upoznaje se sa brojačima sa 

povratnom spregom 

- objašnjava pojam proizvoljnog 

modula brojanja 

- razlikuje sinhrone i asinhrone 

brojače 

- upoznaje se sa numeričkom 

indikacijom brojanja 


asinhronog binarnog brojača 

sa rednom pobudom 

- prikazuje vremenske 

dijagrame napona na izlazima 

flip-flopova za asinhroni 

binarni brojač 

- upoređuje sinhrone brojače s 

paralelnom pobudom 

realizovane sa T i JK MS flipflopovima 


brojača unazad i dvosmjernog 

brojača 

- navodi prednosti i nedostatke 

pojedinih brojača 


kružnih brojača modula n i 2n 

- projektuje brojač za 

proizvoljnu osnovu brojanja 

- razumije numeričku indikaciju 

brojanja 

- logički povezuje više različitih 

oblasti u jedinstvenu cjelinu 

- razvija kreativnost 

projektujući na svoj način 

određene strukture 

- u stanju je da odvoji bitno od 

nebitnog 

Vježbe: 

- projektovati brojač 

određenog modula 

koristeći JK MS flipflopove 

s asinhronim 

reset ulazima 

- projektovati brojač sa 


određenog modula 

- realizovati brojač 

unaprijed sa T flipflopovima 

- predstaviti alfanumeričke 

znakove pomoću 

tačkastih indikatora 

Aritmetička kola 

- definiše aritmetička kola 

- upoznaje način predstavljanja 

pozitivnih i negativnih brojeva 

u digitalnim uređajima 

- obnavlja računske operacije sa 

binarnim brojevima 

- nabraja osnovna aritmetička 

kola 

- razlikuje binarni polusabirač 

od binarnog potpunog sabirača 

- objašnjava metode za 

predstavljanje pozitivnih i 

negativnih brojeva pomoću 

binarnih cifara 

- prikazuje brojeve u kodu sa 

predznakom 


komplementa jedinice i 

komplementa dvojke 


- povezuje teorijsko sa 


- uočava povezanost tehnike sa 

matematikom 

- uočava da su i naizgled 

nebitne stvari djelovi 

značajnih cjelina 

Vježbe: 

- pronalazi komplemente 

jedinice i dvojke za 

određene binarne 

brojeve 

- sabira negativne brojeve 

u kodu sa komplementom 

dvojke 

170



SADRŽAJI 


Učenik 

binarnog polusabirača 

- upoređuje serijski i paralelni 

potpuni sabirač preko blokšeme 


jednobitnog i dvobitnog 

binarnog komparatora 

- izvodi funkciju komparacije 

dva binarna broja od po n 

cifara 

- upoređuje blok-dijagrame 

akumulacionog i rednoparalelnog 

množača 


djelitelja 

- objašnjava blok-šemu 

jednostepene ALU jedinice u 

posmatranom i-tom razredu 


Učenik 

- razvija pozitivan odnos prema 

zanimanju 


IZVOĐENJU 

- određuje veličinu tabele 

za tablično množenje 8- 

bitnog broja konstantom 

koja može imati dvije 

različite 8-bitne 

vrijednosti 

- definiše binarne komparatore 

- upoznaje se sa binarnim 

komplementorima 

- razlikuje softversku i 

hardversku realizaciju za 

izvođenje operacija množenja 

i dijeljenja 

- vrši podjelu množača prema 

principu realizacije 

- razumije princip rada 

djelitelja 

- definiše aritmetičko-logičku 

jedinicu 

- navodi grupe u koje se mogu 

svrstati mikrooperacije 

- obavlja mikrooperacije 

pomjeranja ulijevo ili 

udesno u pomjeračkim 

registrima 

- obavlja mikrooperacije 

prenosa iz jednog 

registra u drugi 



- S. Zdravković, M. Topalović i F. Presetnik: „Digitalna elektronika“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 


- S. Tešić: „Digitalna elektronika“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 


Nastava se izvodi u učionici, a vježbe u većem dijelu u laboratoriji koja je opremljena neophodnim 

komponentama, sklopovima i instrumentima za praktično izvođenje nastave (mjerni instrumenti i posebno urađeni 

setovi za digitalnu elektroniku). 

171














Opšta ocjena na kraju svakog klasifik. perioda izvodi se iz najmanje tri ocjene (usmeni odgovori, vježbe i testovi). 

Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz opštih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima 




Znanja 

Predmet 



Brojni sistemi Osnovi računarstva Konverzija brojnih sistema 

Koderi i dekoderi Programiranje Matrica 

Logička kola Elektronika Invertori i konvertori 

Elektronske memorije 

172 

Osnovi računarstva 

Računarski hardver 

Memorije 

Memorije


1.2.11. ENERGETSKA ELEKTRONIKA 

1. Naziv predmeta: ENERGETSKA ELEKTRONIKA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

III - - - 

Ukupno 

IV 66 33 99 

UKUPNO: 66 33 99 



- Prepoznaje i razumije djelovanje aktivnih elektronskih elemenata; 

- Može izvršiti osnovna izračunavanja pri izboru elemenata i tako može dimenzionisati jednostavne elektronske 

veze; 

- Razlikuje funkcije posebnih elektronskih elemenata u jednostavnim šemama; 


- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost, dosljednost); 

- Razvija interes za praktično ispitivanje noviteta; 

- Ima pozitivan odnos prema zaštiti okoline (deponovanje i reciklaža pokvarenih i istrošenih elektronskih 

uređaja. 

173



RAZRED IV 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Transformatori 

- Navodi djelove transformatora 

- Objašnjava konstruktivni sastav 

magnetnog kola transformatora 

- Objašnjava konstruktivni 

sastav električnog kola 

transformatora 

- Opisuje princip rada 


- Definiše prenosni odnos transformatora 

koji važi za napone 

- Definiše prenosni odnos transformatora 

koji važi za struje 

- Definiše gubitke u 

transformatoru i pojašnjava 

načine njihovih smanjivanja 

- Definiše stepen iskorišćenja 

transformatora u zavisnosti od 

snage primara i sekundara 



snage primara i snage gubitaka 



snage sekundara i snage 

gubitaka 

- Pojašnjava pad napona kroz 

- Razlikuje transformator od 

ostalih statičkih električnih 

mašina 

- Crta konstrukciju jednofaznog 


- Crta šemu jednofaznog 


- Izvodi formulu za prenosni 

odnos transformatora koji važi 

za napone 

- Izvodi formulu za prenosni 

odnos transformatora koji važi 

za struje 

- Uočava odnos između broja 

navoja primara i sekundara i 

napona primara i sekundara 

- Uočava odnos između broja 

navoja primara i sekundara i 

struja primara i sekundara 

- Razlikuje magnetne od 

električnih gubitaka 

- Računa gubitke u 

transformatoru 

- Radi jednostavne zadatke 

vezane za stepen iskorišćenja 







proučavanje i mjerenje 

transformatora kao važne 

naprave u elektrotehnici 

- Praktični dio nastave u 

smislu laboratorijskih 

vježbi izvodi se u 

posebnoj učionici 

opremljenoj sa: raznim 

instrumentima 

(voltmetri, ampermetri), 

maketama raznih 

uređaja, ispitnim 

stolovima, osciloskopom, 

transformatorima, 

snažnim energetskim 

elementima. 

- O opremi se brine 

laborant u saradnji sa 

predmetnim 

nastavnikom. 

Vježba: 

Mjerenje parametara 


- Mjeri se ulazna i izlazna 

otpornost. Računa se 

prenosni odnos i vrši 

proračun transformatora. 

- Crta spoljašnju 


transformatora u 

174



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

zavisnosti od raznih vrsta 

opterećenja 

transformator i promjenu 

napona na sekundaru u 

zavisnosti od opterećenja 


- Definiše spoljašnju 

karakteristiku transformatora 

- Navodi vrste transformatora 

- Definiše transformatore snage 

(jednofazne i trofazne) 

- Navodi opremu transformatora 

snage 

- Zna ulogu transformatorskog 

suda 

- Objašnjava funkciju menjača 

odnosa transformacije 

- Navodi ulogu dilatacionog suda 

- Zna šta je pokazivač nivoa ulja 

- Objašnjava veze namotaja 

primara i sekundara 

- Navodi karakteristike sprege 

Yy 

- Navodi karakteristike sprege 

Yz 

- Zna uzorke zagrijavanja 


- Objašnjava zašto se 

transformator mora hladiti 

- Crta fazni dijagram 

transformatora kada je 

njegovo opterećenje pretežno 

induktivno 

- Crta fazni dijagram transformatora 

kada je njegovo opterećenje 

pretežno kapacitivno 

- Crta spoljašnju karakteristiku 


omskog, induktivnog, pretežno 

induktivnog, kapacitivnog i 

pretežno kapacitivnog 

opterećenja 

- Crta poprečni presjek 

trofaznog transformatora 

- Prepoznaje, na šemama, 

djelove trofaznog 

transformatora snage 

- Obilježava ulaze i izlaze 

namotaja primara i sekundara 

- Crta spregu transformatora 

snage YyO i obilježava izlaze i 

ulaze u navoje pojedinih faza 

za visokonaponske navoje i za 

niskonaponske navoje 

- Crta fazni dijagram struja 

primara i sekundara, sprege 

YyO 

- Crta spregu transformatora 

snage DyO i fazni dijagram 

struja primara i sekundara 


napajanja kod različitih 

potrošača 

- Stiče sposobnost logičkog 

razmišljanja i zaključivanja, 

kao i spretnost u rukovanju i 

povezivanju 

Vježba: 

Autotransformator 

- Mjere se ulazni i izlazni 

parametri 

autotransformatora 

- Snima se strujnonaponska 

karakteristika 

autotransformatora 

- Crta se U-I karakteristika 

na osnovu zadate 

razmjere 

175



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Osnovne komponente energetske elektronike 


specifičnostima snažnih dioda 

- Navodi osnovne kataloške 

parametre snažnih dioda 


specifičnostima snažnih 

bipolarnih tranzistora 

- Zna načine korišćenja snažnih 

tranzistora – prekidački režim 

rada 

- Objašnjava potrebu korišćenja 

Darling.tonovog spoja snažnih 

tranzistora 

- Objašnjava konstrukciju 

snažnog MOSFET tranzistora 

- Zna uslove rada MOSFET 

tranzistora 

- Zna ulogu gejta MOSFET 

tranzistora 

- Objašnjava četvoroslojnu 

diodu (pnpn dioda) 

- Definiše direktno i inverzno 

polarisanu četvoroslojnu diodu 

- Zna primjenu četvoroslojne 

diode 

- Objašnjava dvosmjerni diodni 

prekidač - DIAK 

- Zna talasne oblike napona pri 

uključenom opterećenju sa 

priključenom dijakom 

- Objašnjava konstrukciju i 

osnovne električne 

karakteristike tiristora 

- Objašnjava TRIAK kao 

- Razlikuje diodu malih snaga u 

odnosu na diodu većih snaga 

- Razumije konstrukciju kućišta 

snažnih dioda 

- Crta strujno-naponsku 

karakteristiku snažne diode 

- Određuje snagu termičkih 

gubitaka snažnog tranzistora 

- Grafički interpretira vrijeme 

uključenja odnosno isključenja 

kod snažnih tranzistora 

- Crta strujno naponske 

karakteristike MOSFET 

Tranzistora 

- Uči se povezanosti u 

različitostima osnovnih 

elemenata i principima 

djelovanja 

Vježba: 

Snimanje karakteristike 

U-I kod snažnih dioda 

- Povezivanje šeme. 

Mjerenje napona i struja. 

Crtanje grafika na 

milimetarskom papiru 

prema zadatoj razmjeri. 

Ispitivanje diode preko 

ispitivača 

Vježba: 

Snimanje strujno - 

naponske karakteristike 

tiristora 

- Povezivanje šeme. 

Mjerenje struja i napona. 

Crtanje grafika 

- Crta strujno–naponsku 

karakteristiku četvoroslojne 

diode 

- Razumije pojavu probojnih 

napona kod četvoroslojne 

diode 

- Crta strujno – naponsku 

karakteristiku dijaka 

- Crta i razumije strujno – 

naponsku karakteristiku 

tiristora 

- Uočava uticaj temperature na 

rad i hladjenje tiristora 

- Crta i razumije U-I 

karakteristiku TRIAK-a 


razmišljanja 

- Povezuje prethodno stečena 

znanja u cjelini 

Vježba: 

Upravljanje radom 

tiristora 

- Upravljanje 

jednosmjernim naponom 

- Upravljanje 

naizmjeničnim naponom 

Vježba: 

- Sistem upravljanja 

rednom i paralelnom 

vezom tiristora sa 

opterećenjem 

176



SADRŽAJI 


Učenik 

- Analizira uključenje tiristora 

preko anode 


Učenik 


IZVOĐENJU 

poluprovodnički element 

- Razlikuje vrijeme uključenja i 

vrijeme isključenja tiristora 

- Zna načine za uključenje i 

isključenje tiristora i triaka 

- Definiše rednu i paralelnu vezu 

tiristora i njihovu primjenu 

- Zna načine upravljanja 

rednom i paralelnom vezom 

tiristora 

- Upoznaje se sa prelaznim procesima 

u električnim kolima 

- Definiše I i II zakon komutacije 

Energetski pretvarači AC/DC konvertori 

- Objašnjava pojam i zadatak 

usmjerača u kolima 

energetske elektronike 

- Zna načine vezivanja 

elemenata u osnovnim 

šemama usmjeravanja – 

jednofazne šeme 

usmjeravanja 

- Zna način vezivanja 

elemenata kod trofazne šeme 

usmjeravanja 

- Analizira rad jednofazne polutalasne 

šeme usmjeravanja 

- Analizira rad jednofazne 

polutalasne šeme 

usmjeravanja sa srednjom i 

neutralnom tačkom 

- Analizira rad usmjerača sa 

Grecovim spojem 

- Razumije rad trofazne šeme 

usmjeravanja sa srednjom 

tačkom 

- Povezuje teoretska znanja sa 

praktičnim aplikacijama iz 

života 

Vježba: 

Jednofazne šeme 

usmjeravanja 

- Povezivanje usmerača 

pomoću zadate šeme. 

Posmatranje ispravljenih 

napona na osciloskopu 

Vježba: 

Trofazne šeme 

usmjeravanja 

- Povezivanje usmjerača 

prema šemi. Posmatranje 

ispravljenih napona na 

osciloskopu 

Vježba: 

Jednofazni dvoperiodični 

invertor vodjen mrežom 

- Realizacija invertora. 

Snimanje ulaznog i 

izlaznog napona pomoću 

- Objašnjava regulacionu i spoljašnju 


usmjerača 

- Upoznaje se sa ulogom filtara 

za izravnanje 

- Crta napone i struje dobijene 

iz raznih vrsta usmjerača 

- Crta napone i struje dobijene 

iz usmjerača poslije filtriranja 

kroz neki od filtara za 

izravnanje 

- Analizira primjere iz stručne 

literature 

177



SADRŽAJI 


Učenik 

- Crta spoljašnju karakteristiku 

usmjerača za razne uglove 

upravljanja 

- Upoređuje koeficijente 

pulsacija kod raznih tipova 

usmjerača 

- Razumije rad jednofaznog 

dvoperiodičnog invertora 

vodjenog mrežom 

- Skicira jednostavnu šemu 

neposrednog pretvarača 

učestanosti 

- Računa izlaznu frekvenciju na 

osnovu zadatih vrijednosti 

ulazne frekvencije 


Učenik 


IZVOĐENJU 

dvokanalnog osciloskopa 

- Navodi razne vrste filtara za 

izravnanje 

AC/DC konvertori 

- Upoznaje se sa principom rada 

invertora prema opštoj blokšemi 

- Zna razliku između invertora 

vodjenih mrežom i nezavisnih 

invertora 

- Objašnjava rad nezavisnog 

strujnog invertora 

- Objašnjava rad nezavisnog 

naponskog invertora 


neposrednih i posrednih 

pretvarača učestanosti 

- Objašnjava rad naizmjeničnih 

pretvarača sa skokovitom 

promjenom 

- Upoznaje se sa upotrebom 

naizmjeničnih pretvarača sa 

faznom regulacijom 

- Crta napone dobijene iz 

pretvarača sa promjenama 

amplitude 

- Crta osnovne šeme 

naizmjeničnih pretvarača sa 

faznom regulacijom 



- Razvija interes za prihvatanje 

novosti na polju primijenjene 

elektronike 

Vježba: 

Nazavisni invertor 

napona (DC/AC) 

- Realizacija invertora. 

Snimanje izlaznog napona 

pomoću osciloskopa 

Vježba: 

Korektor napona mrežnih 

potrošača 

- Snimanje dobijenih napona 

putem osciloskopa 

Vježba: 

Zaštita tiristorskih 

elemenata RLC kolima 

Vježba: 

- Upravljanje kolektorskim 

elektromotorima. 

- Regulisanje broja obrtaja 

178



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

AC/AC konvertori 

- Upoznaje se sa principom rada 

jednosmjernog pretvarača na 

osnovu principske blok-šeme 

- Zna razliku između rada 

indirektnih i direktnih 

jednosmjernih pretvarača 

- Zna osnovne primjene 

elemenata energetske 

elektronike kao i primjenu 

jednostavnih uređaja čiji se 

rad bazira na upotrebi 

osnovnih elemenata. 

- Ilustruje faznu regulaciju 

pomoću vremenskih dijagrama 


naizmjeničnih pretvarača 


jednosmjernih pretvarača 

- Uči se timskom i preciznom 

radu 

Vježba: 

- Realizacija automatskog 

punjača akumulatorskih 

elemenata u tiristorskoj 

tehnici 

Vježba: 

- Realizacija regulatora 

jačine osvjetljenja u 

tiristorskoj tehnici 

Vježba: 

- Realizacija muzičko – 

svjetlosnih efekata sa 

triacima. 



- Dragoljub Martinović, Zoran Pendić, Jasna Menart, „Energetska elektronika“, Zavod za udžbenike i nastavna 


- Jovan Nikolić, „Elektroenergetika“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. 


Dio nastave u vidu vježbi iz ovog predmeta realizuje se u posebnoj učionici koja bi trebala biti opremljena: 

- Mjernim instrumentima (digitalni ampermetri, voltmetri), ispitnim stolovima, maketama raznih elektronskih 

uređaja, osciloskopom, računarom sa odgovarajućim softverom itd. 

- Podrazumijeva se da je sva oprema ispravna i pripremljena za izvodjenje konkretne vježbe o čemu će se 

starati laborant u saradnji sa predmetnim nastavnikom. 

179















testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike, smjer: energetika, elektronika ili telekomunikacije. 

180



Znanja 

Sve oblasti iz ovog predmeta 

Transformatori 

Poluprovodnici, elektronske komponente, 

PN–spoj, diode, tranzistori, FET, MOSFET, 

Dijak, tiristor i Operacioni pojačavač 

Konvertori 

AC/DC, AC/AC, DC/AC, DC/DC 

Matematika 

Predmet 


Elektrotehnički materijali 

Elektronika 


Elektronika 



- Logaritmi – dB, crtanje grafita, 

stepenovanje, sinusna funkcija, linearna 

funkcija 

- Omov zakon, 

- Magnetno polje 

- Električno polje 

- Fazni pomak 

- Poluprovodnički materijali 

- Tehnologija integralnih elemenata 

- Karakteristike poluprovodničkih 

elemenata 

- Sastavljanje složenih uređaja 

181


1.2.12. TELEKOMUNIKACIONA MJERENJA 

1. Naziv predmeta: TELEKOMUNIKACIONA MJERENJA. 


VRSTA NASTAVE 

RAZRED 

Vježbe 


Ukupno 


I - - - 

II - - - 

III - - - 

IV 66 33 99 

UKUPNO: 66 33 99 



- Upoznaje i zna djelove aktivnih elektronskih elemenata, različite elektronske instrumenate za mjerenje i 

mjerne metode; 

- Pronalazi podatake u katalogu i zna njihovu primjenu kod mjernih instrumenata i mjernih metoda; 

- Zna osnovni proračun kod različitih mjernih metoda; 

- Poznaje princip djelovanja osnovnih elektronskih mjernih instrumenata pri upotrebi; 

- Poznaje i razumije osnovne načine mjerenja na TK sistemima; 

- Razlikuje funkcije pojedinih elektronskih instrumenata; 

- Prepoznaje NF, VF i optičke mjerne metode; 

- Pravilno upotrebljava stručnu terminologiju; 

- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost); 

- Razvija osobine ličnosti koje su značajne za rad; 

- Razvija pozitivan odnos za urednost radnog prostora. 

183



RAZRED IV 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Mjerenje impedanse 

- objašnjava pojam četvoropola 

i impedanse 

- razumije uticaj radne 

učestanosti 

- definiše pojam radne 

učestanosti 

- upoznaje se sa instrumentima 

za mjerenje impedanse i 

navodi ih 

- definiše i objašnjava otpor 

izolacije i otpor uzemljenja 

- mjeri impedansu četvoropola 

- radi zadatke vezane za 

primjenu 

- skicira četvoropol 

- analizira radnu učestanost, 

određuje je i računa 

- upoređuje radne učestanosti u 

datim situacijama 

- razlikuje instrumente za 

mjerenje impedanse 

- skicira ih i vezuje 

- pojašnjava njihov princip rada 

- skicira blok šemu uređaja za 

mjerenje otpora izolacije i 

otpora uzemljenja, mjeri ih, 

određuje i računa 

- logički zaključuje o 

vrijednostima impedanse 

- određuje kriterijume za 

odlučivanje o uticaju radne 

učestanosti 

- razvija preciznost i tačnost pri 

upotrebi instrumenata za 

mjerenje impedanse 


praktičnim znanjem kod 

otpora izolacije i otpora 

uzemljenja 

Vježba: 

- mjerenje impedansa 

četvoropola 

- povezivanje šeme, 

mjerenje i računanje 

Vježba: 

- mjerenje impedanse 

voda 



Mjerenje snage na VF 

- definiše pojam snage 

- navodi principe mjerenja 

snage 

- razlikuje trenutnu, aktivnu i 

reaktivnu snagu 

- razlikuje W – metre, vezuje ih 

i analizira 

- mjeri pomoću W – metra 

- računa snagu pomoću W – 

metra 

- logički zaključuje šta je snaga 

- razvija spretnost u rješavanju 

problema pri mjerenju W – 

metrom 

Vježba: 

- mjerenje snage pri VF 



184



SADRŽAJI 

Nalaženje mjesta kvara na vodu 

- objašnjava pojmove i definiše 

slabljenje 


slabljenje preslušavanja i 

refleksije 

- objašnjava metodu mjerenja 

pomoću reflektovanih impulsa 

- objašnjava metodu mjerenja 

pomoću stojećih talasa 

- definiše i navodi nivoe 

Mjerenje odnosa signal/šum 

- definiše pojam šuma 

- razumije i objašnjava šum 

telefonskog kanala u 

osnovnom opsegu učestanosti 

- upoznaje se sa funkcijom 

psofometra 

- objašnjava šum u 

ekvivalentnom opsegu 

- definiše i opisuje termički i 

IMD šum 

- objašnjava princip mjerenja 

S/N i NPR 

Mjerenja na sistemima prenosa 

- objašnjava PCM sisteme 

- definiše pojam šuma 

kvantizacije 

- opisuje varijacije pojačanja 

PCM sistema 


Učenik 

- razlikuje sopstveno, pogonsko, 

uneseno, zaostalo slabljenje 

preslušavanja i refleksije 

- mjeri, skicira i računa 

slabljenje preslušavanja i 

refleksije 

- nabraja vrste kvarova na vodu 

- određuje mjesto i vrstu kvara 

na vodu 

- mjeri i računa nivoe 

- razlikuje impulsni, aditivni i 

multiplikativni šum 

- mjeri šum TF kanala 

- skicira blok šemu za dato 

mjerenje 

- skicira šemu i analizira rad 

psofometra 

- mjeri i analizira šum u 

ekvivalentnom opsegu 

- mjeri i upoređuje termički i 

IMD šum 

- skicira princip mjerenja NPR, 

određuje i računa S/N i NPR 

- skicira klasifikaciju mjernih 

zahtjeva prema djelovima 

PCM sistema koje obuhvataju 

- pojašnjava i analizira 

mjerenje šuma kvantizacije 


Učenik 

- logički zaključuje o kojem 

slabljenju je riječ 

- razvija analitičko mišljenje o 

slabljenju kod preslušavanja i 

refleksije 

- logički zaključuje šta je nivo 


mjerenju šuma TF kanala 


radu psofometra 

- razvija spretnost i inovativnost 

u rješavanju problema 

nastanka šuma u 

ekvivalentnom opsegu, 

termičkog šuma i IMD šuma 

- razvija tačnost pri mjerenju 

S/N i NPR 

- logički zaključuje šta su PCM 

sistemi 


šumu kvantizacije 

- oblikuje kriterijum za 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- mjerenje slabljenja i 

refleksije 

- mjerenje radnog 

slabljenja i slabljenja 


Vježba: 

- nalaženje mjesta kvara 

na vodu pomoću lokatora 

Vježba: 

- mjerenje nivoa 

Vježba: 

- psofometarsko mjerenje 

šuma 

Vježba: 

- mjerenje termičkog 

šuma, IMD šuma i odnosa 

S/N 

Vježba: 

- mjerenje nivoa digitalnih 

signala 

185



SADRŽAJI 


Učenik 

- pojašnjava dijagram varijacije 

- upoređuje analizatore signala 

- upoređuje slučajni i sistemaski 

JITTER 

- skicira šemu J – metra 

- skicira i pojašnjava šemu 

instrumenata za mjerenje 

vjerovatnoće greške 

- skicira i pojašnjava dijagram 

oka 

- razlikuje mjerenje JITTER – a 

od mjerenje bitske greške na 

regeneratorima 

- analizira i skicira linije za 

prenos digitalnih signala po 

svjetlovodima 

- skicira i pojašnjava šeme za 

mjerenje slabljenja metodom 

odsijecanja i 

reflektometarskom metodom 

- mjeri ukupnu disperziju u vremenskom 

i frekvenc. domenu 


Učenik 

odlučivanje o vrijednosti 

pojačanja PCM sistema 


praktičnim znanjem o 

analizatorima signala 

- logički zaključuje o kom se 

JITTER – u radi 


mjerenju greške 

- oblikuje kriterijume za 

odlučivanje praga kod 

dijagrama oka 

- prepoznaje metode rada na 

regeneratorima 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- mjerenje širine vremena 

uspona i pada impulsa pri 

prolasku kroz simuliranu 

liniju 

- navodi i definiše analizatore 

signala 

- definiše i objašnjava JITTER 

- upoznaje se sa bitskom 

greškom BER 

- opisuje dijagram oka 

- navodi i definiše regeneratore 

Mjerenja na TK sistemima sa 

svjetlovodima 

- upoznaje se sa optičkim 

prenosnim sistemima 

- navodi i opisuje metode 

mjerenja 

- slabljenja vlakana 


disperziju impulsa u optičkim 

vlaknima 

- razvija analitičko mišljenje 

- razvija spretnost i inovativnost 

u rješavanju problema 

slabljenja vlakna 

- logički zaključuje o disperziji 

impulsa u optičkom vlaknu 

Vježba: 

- dijagram oka, mjerenje 

margine protiv smetnji, 

procjena JITTER – a i 

nivoa šuma 

Vježba: 

- mjerenje slabljenja 

vlakna metodom 

odsijecanja i 

reflektometarskom 

metodom 


Udzbenik za ucenike: 

- Jasna Menart i Dragoljub Martinović: „Telekomunikaciona mjerenja“, Zavod za udžbenike i nastavna 

sredstva, Beograd 2000. god. 


- Ilija Stojanović: „Osnove telekomunikacija“. 

- Trontelj J.: „Mjerenja u elektronici“, Ljubljana, 1988. god. 

- Starec S.: „Osnove optoelektronske telekomunikacione tehnike“, Ljubljana, 1988. god. 

- „Katalozi instrumenata“. 

186



Nastava se izvodi u učionici ili kabinetu, laboratoriji koja je opremljena odgovarajućim mjernim instrumentima i 

priborom, dostupnom literaturom, katalozima, časopisima, kao i A/V sredstvima, dijaprojektorom sa odgovarajućim 

slsjdovima i potrebnim potrošnim materijalom. 












testova (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). 


testovi). 



- dipl. ing. elektrotehnike; smjer: elektronika ili telekomunikacije. 

187



Znanja 

Mjerenje impedanse 

Mjerenje snage na VF 

Nalaženje mjesta kvara na vodu 

Mjerenje slabljenja 

Mjerenje odnosa signal/šum 

Mjerenje na sistemima prenosa 

Mjerenje na TK sistemima sa 

svjetlovodima 

Predmet 

Matematika 


Električna mjerenja 

Matematika 

Fizika 


Fizika 

Osnove telekomunikacija sa vježbama 


Matematika 

Elektronika sa vježbama 


Osnove telekomunikacija Prenosni 

sistemi 



Fizika 




- Rješavanje jednačina 

- Omov zakon, Kirhovi zakoni 

- Mjerni mostovi 

- Poznavanje pasivnih i aktivnih veza 

- Rješavanje jednačina 

- Izrazi za pojedine snage 

- Omov zakon 

- Refleksija 

- Poznavanje vodova i kablova 

- Furijeova analiza i idealan sistem za 

prenos 

- Rješavanje jednačina i logaritama 

- Pojačivači 

- Nivoi 

- Šum i vrste šuma, filteri 

- Akustika 

- Šum koji se javlja u prenosnom 

sistemu 

- Telefonski PCM sistemi 

- Uzorkovanje, kvantizacija, kodovanje 

- Dijagram oka 

- Poznavanje digitalnih instrumenata 

- Elektromagnetni spektar, optika, 

refleksija 

- Optička vlakna 

- Poznavanje elektronskih instrumenata 

188


1.2.13. OSNOVE KOMUTACIONE TEHNIKE 

1. Naziv predmeta: OSNOVE KOMUTACIONE TEHNIKE. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

III - - - 

Ukupno 

IV 66 - 66 

UKUPNO: 66 - 66 



- upoznaje princip rada komutacionih sistema; 

- upoznaje sastavne dijelove i princip rada telefonskih aparata; 

- upoznaje komutacione uređaje i sklopove, strukturu komutacionih sistema i način upravljanja u njima; 

- stiče osnovna znanja za detaljnije upoznavanje telefonskih centrala koje se nalaze u nacionalnoj mreži; 

- upoznaje signalizaciju koja se koristi u nacionalnoj mreži. 

189



RAZRED IV 

190 


SADRŽAJI 

Razvoj telefonije 

- opisuje pojam, nastanak i 

razvoj telefonije 

Principi telefonskog prenosa 

- definiše pojmove i 

karakteristične veličine fizičke 

i fiziološke akustike 

- opisuje princip telefonskog 

prenosa 


elektroakustičkih pretvarača 

(mikrofona i slušalica) 

- opisuje sastavne dijelove i 

princip rada automatskog 

telefonskog aparata 

Uvod u komutacije 

- definiše pojam komutacije 

- definiše pojmove telefonske 

komutacije i telefonskog 

komutacionog sistema 

Funkcije komutacionog sistema 

- opisuje opštu strukturu 

telefonskog komutacionog 

sistema (telefonske centrale) 

- objašnjava osnovne funkcije 


Učenik 

- uočava odnose između 

karakterističnih veličina 

zvuka, zvučnog polja 

- razumije proces nastajanja 

govora 

- razumije rad čula sluha 

- analizira rad mikrofona i 

slušalica 

- crta dijagram rada brojčanika 

- analizira električne šeme 

automat. telefonskog aparata 

- analizira dijagrame toka za 

uspostavljanje veze kroz 

telefonske centrale 


Učenik 

- navikava se na samostalan 

način rješavanja problema 

- uočava da pravilnim pristupom 

na jednostavan način može 

riješiti složene probleme 

- stiče sigurnost i upornost 


IZVOĐENJU



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

komutacija 

- objašnjava funkciju 

signalizacije 

- objašnjava funkciju 

upravljanja 


uspostavljanja veze kroz 

telefonsku centralu 

Komutacione strukture 

- objašnjava namjenu 

komutacionih uređaja 

- navodi vrste komutacionih 

uređaja 

- opisuje konstrukciju i princip 

rada elektromagnetnog releja 

- objašnjava konstrukciju i 

način rada elektromehaničkih 

birača 

- objašnjava konstrukciju i 

princip rada koordinatne 

sklopke 

- objašnjava strukturu i princip 

rada komutacione matrice 

- objašnjava korišćenje 

elemenata beskontaktne 

komutacije 

- razumije i objašnjava načine 

generisanja komutacionih 

uređaja (formiranje 

komutacionih polja) 

- razlikuje tipove releja koji se 

koriste u komutacionoj tehnici 

- razlikuje vrste 

elektromehaničkih birača i 

njihove uloge 

- analizira proces prespajanja 

kroz koordinatnu sklopku 

- predstavlja simboličku 

koordinatnu sklopku, 

komutacionu matricu 

- ilustruje postupke formiranja 

komutacionih polja 

- razlikuje biračke i tragačke 

primjene komutacionih 

uređaja 

- razvija analitički način 

razmišljanja 

Teorija i modeli saobraćaja 

- objašnjava pojam telefonskog 

saobraćaja 

- izračunava intenzitet 

saobraćaja 

- razvija ljubav prema tehnici i 

tehnologiji 

191



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- definiše intenzitet saobraćaja 

- definiše saobraćajne 

vrijednosti 

- određuje veličine telefonskog 

saobraćaja 

- izračunava saobraćajne 

vrijednosti 

Telefonske centrale 

- objašnjava funkcionalnu 

organizaciju telefonskih 

centrala 

- navodi podjelu centrala prema 

vrsti komutacionog polja 

- opisuje načine upravljanja u 

telefonskim centralama 

- nabraja načine klasifikacije 

telefonskih centrala 

- ilustruje odgovarajuće vrste 

upravljanja na pojedinim 

sistemima ATC 

- stiče osjećaj za odgovornost i 

sistematičnost 

Telefonski komutacioni sistemi sa prostornom raspodjelom kanala 

- objašnjava opštu strukturu 

telefonskog sistema sa 

indirektnim upravljanjem 

- objašnjava ulogu, strukturu i 

princip rada markera i registra 

- opisuje namjenu i 

karakteristična izvođenja ATC 

sistema ARF-50 

- objašnjava strukturu komutacionog 

polja sistema ARF-50 

- opisuje namjenu i konstrukciono 

rešenje izvođenja ATC 

sistema ARF-102 

- objašnjava strukturu centrale 

sistema AFR-102 

- objašnjava opšti koncept 

poluelektronske telefonske 

centrale sistema 

- crta prikaz principa 

zaobilaznih puteva i međuveza 

- analizira šemu centrale 

sistema ARF – 50 

- analizira šemu centrale 

sistema ARF – 102 

- stiče pozitivan odnos prema 

zanimanju 

192



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

»METACONTA« 10 C (M – 10C) 

- navodi ulogu pojedinih 

funkcionalnih cjelina od kojih 

se sastoji sistem M – 10C 

Telefonski komutacioni sistemi sa vremenskomom raspodjelom kanala 

- objašnjava postupke pomoću 

kojih se dobija PCM signal 


strukturu AXE-10 

- objašnjava hardversku 

strukturu centrale AXE – 10 

- navodi koje podsisteme sadrži 

komutacioni sistem APT – 210 i 

objašnjava koje funkcije oni 

obavljaju u sistemu 

- navodi koje podsisteme sadrži 

upravljački sistem APZ – 210 

- objašnjava koncepciju 

upravljanja primijenjenog u 

centrali AXE – 10 


strukturu telefonske centrale 

sistema ALCATEL – 10 B 


strukturu telefonske centrale 

sistema GTE – 5C 

Signalizacija u telefoniji 

- objašnjava osnovnu namjenu 

signalizacije u telefoniji 

- definiše sistem signalizacije 

- objašnjava signalizaciju na 

pretplatničkim vodovima 

- objašnjava osnovne principe 

- razumije razloge za prelazak 

sa analognih na digitalne 

sisteme 

- analizira dijagram toka 

programa upravljanja 

- analizira hardversku strukturu 

mjesne i kombinovane 

centrale sistema AXE – 10 


centrale sistema ALCATEL – 10 

B 


centrale sistema GTE - 5C 

- razlikuje vrste signala koji se 

razmjenjuju na pretplatničkim 

vodovima 

- ilustruje principe razmjene 

registarskih signala u sistemu 

signalizacije R2 

- logički povezuje znanja iz 


- razvija pozitivne osobine: 

efikasnost, inicijtivnost, 

pronicljivost 

193



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

signalizacije između 

telefonskih centrala 

- objašnjava princip razmjene 

signala u sistemu signalizacije 

R2 sa potvrdom 


signalizacije u nacionalnoj 

telefonskoj mreži 

- objašnjava princip 

signalizacije na 

međunarodnim vodovima 

- objašnjava princip 

signalizacije po zajedničkom 

signalnom kanal 

- analizira tabele signalizacije u 

mjesnoj mreži 

Pomoćni uređaji telefonskih centrala 

- navodi pomoćne uređaje i 

uređaje za kontrolu rada ATC 

- objašnjava funkciju glavnog 

razdjeljnika i 

međurazdjeljnika 

- opisuje namjenu ispitnog stola 

- opisuje konstrukciju pozivnog 

signalnog uređaja 

- analizira rad pomoćnih 

uređaja 

- snalazi se pri korištenju 

dodatne literature 


Nema odgovarajućeg udžbenika. 

Ostala literatura. 

- Slobodan Milosavljević: „Telefonija“,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

- Dragan Šeguljev: „Osnove telegrafije i telefonije“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2003. 

194



Nastava se izvodi u učionici ili kabinetu, laboratoriji koja je opremljena odgovarajućim mjernim instrumentima i 

priborom, dostupnom literaturom, katalozima, časopisima, kao i A/V sredstvima, dijaprojektorom sa odgovarajućim 

slajdovima i potrebnim potrošnim materijalom. 














Znanja 

Predmet 


Principi telefonskog prenosa 

Fizika 


Elektronika 

- Zvuk 

- Mikrofon i slušalice 

- Telefonski aparat 

Komutacione strukture 


- Komutacioni uređaji 

Elektronika 

- Elementi beskontaktne komunikacije 

Signalizacija u telefoniji Prenosni sistemi - Sistem signalizacije 

195


1.3. IZBORNA NASTAVA 

1.3.1 IZABRANA POGLAVLJA IZ MATEMATIKE 

1. Naziv predmeta: IZABRANA POGLAVLJA IZ MATEMATIKE. 


VRSTA NASTAVE 

RAZRED 

Vježbe 


Ukupno 


I 72 - 72 

II 72 - 72 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO 282 - 282 



- Razvija sklonost ka potpunijim i širim saznanjima na polju matematike; 

- Izgrađuje stil i metod rada, stvara radne navike; 

- Razvija osnovne misaone procese, a posebno smisao za pojmovno i apstraktno mišljenje; 

- Usvaja šira znanja iz matematike kao osnovu za proučavanje drugih nauka; 

- Povećava povezanost teorijskog znanja iz matematike i njene praktične implikacije; 

- Razvija logičko mišljenje, sposobnost za dobro rasuđivanje i zaključivanje; 

- Upoznaje se i priprema za uspješno korišćenje pojmova iz stručno–teorijskih predmeta i praktične nastave; 

- Podstiče se za aktivno učešće u nastavi; 

- Ohrabruje se za uspješan timski rad i donošenje odluka; 

197


- Razvija tačnost, urednost, sistematičnost i odgovornost prema radu i rezultatima rada; 

- Podstiče pravilan razvoj ličnosti u intelektualnom, emocionalnom i moralnom smislu; 

- Ohrabruje se da preuzima odgovornost za vlastito učenje i znanje i oblikuje svoje lične ciljeve; 

- Stiče pozitivan odnos prema prostoru i kulturi. 


RAZRED I 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Logika i skupovi (orjentaciono 12 časova) 

- Navodi osnove iskazanog 

računa i teorije skupova. 

- Produbljuje znanja o 

Dekartovom proizvodu, 

relacijama i osobinama 

relacija. 

- Ponavlja pojam 

preslikavanja, oblasti 

definisanosti, oblasti 

vrijednosti funkcije. 

- Objašnjava slaganje 

(kompoziciju) preslikavanja i 

inverzno preslikavanje. 

- Upoznaje se s funkcionalnim 

jednačinama. 

- Dokazuje da je neka formula 

tautologija diskusijom po slovu i 

korišćenjem logičkih zakona. 

- Razumije važnije zakone 


- Pravilno koristi kvantifikatore u 

zapisivanju matematičkih 

formula. 

- Razumije vezu logičkih i 

skupovnih operacija i dokazuje 

skupovne jednakosti. 

- Dokazuje da je neka relacija 

relacija ekvivalencije i relacija 

poretka 

(Npr. Dat je skup: 

S = {-5, -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 

5} i 

(∀x, y∈S) xρy ⇔ 2x – 7y = 2y – 7x 

(∀x, y∈Z) xρy ⇔ x ≡ y(mod3) 

- Objašnjava ulogu zavisno i 

nezavisno promjenljive 

- Razvija logičko mišljenje, 

sposobnost za dobro 

rasuđivanje i zaključivanje. 

- Prepoznaje, razlikuje i 

identifikuje različite vrste 

relacija iz svog okruženja i 

neposredne prakse. 

- Razvija marljivost i 

preciznost u radu. 

198



SADRŽAJI 


Učenik 

povezujući je sa primjerima iz 

fizike, osnove elektrotehnike ... 

- Uvježbava kompoziciju 

preslikavanja i nalaženje 

inverznog 

3x 

−1 

(Npr. f ( x) 

= , g( 

x) 

= x + 1 

2x 

+ 3 

−1 

− 

naći: f o g; 

g o f ; f ( x),( 

f o g) 

1 


Učenik 

- Snalazi se u primjeni 

preslikavanja na rješavanju 

funkcionalnih jednačina. 


IZVOĐENJU 

- Rješava funkcionalne jednačine 

tipa: 

⎛ 2x 

−1⎞ 

3x 

− 2 ⎛ 1 ⎞ 

f ⎜ ⎟ = , f ( x) 

+ 5 f ⎜ ⎟ = x 

⎝ x ⎠ 2x 

−1 

⎝ x ⎠ 

2 

Binarne operacije i algebarske strukture (orjentaciono 6 časova) 

- Definiše binarnu operaciju. 

- Navodi osobine binarnih 

operacija (komutativna, 

asocijativna, distributivna, 

neutralni i inverzni element). 

- Definiše algebarsku strukturu 

grupoid, grupa, Abelova 

grupa, prsten, polje. 

- Ispituje da li su u datom skupu 

operacije sabiranja i množenja 

binarne operacije. 

- Rješava zadatke oblika: na Z je 

definisana operacija ∗:(∀xy∈Z): 

x∗y = x+y-3 

a) Izračunati 1∗3; 2∗(4∗3)... 

b) Riješiti jednačinu x∗2=0; 

(2∗x) ∗(x∗3)=2 

- Ispituje svojstva zadatih binarnih 

operacija (Npr. u skupu N 

definisane su operacije 1) a∗b = 

2a+3b; 2) a∗b = a 2 b 2 . Da li su ove 

operacije asocijativne, 

komutativne i da li postoji 

neutralni element). 

- Dokazuje da je data struktura 

Abelova grupa, prsten i polje 

- Razvija logičko mišljenje, 

sposobnost za dobro 


- Razvija misaone procese. 


primjenu binarnih operacija 

na razne vrste algebarskih 

struktura. 

199



SADRŽAJI 


Učenik 

Proporcionalnost veličina (orjentaciono 6 časova) 

- Usvaja pojam računa podjele 

i miješanja. 

- Usvaja pojam kamatnog 

računa. 

Geometrija u ravni (orjentaciono 8 časova) 

(Npr. U skupu R definisana je ∗: 

(∀x,y∈R)(x∗y = x+y+1). 

1) Dokazati da je (R, ∗) Abelova 

grupa 2) Dokazati da je (R, ∗, o) 

polje gdje su operacije ∗ i o 

definisane na sledeći način 

(∀a, b∈Z) a ∗ b = a+b-1 

(∀a, b∈Z) a o b = ab-a-b+2 

3) Dokazati da je (P,+,⋅), gdje je 

P={a+b√2 ⎪ a, b ∈ Q} polje). 

- Dijeli veličine u datom odnosu. 

- Rješava zadatke miješanja dvije 

ili više veličina. 

- Nalazi nepoznatu kamatu, 

kapital, vrijeme i kamatnu stopu. 

- Ponavlja sličnost trouglova. - Rješava konstruktivne zadatke 

(Npr. konstruisati trougao na 

osnovu datih elemenata 

primjenom izometrijske 

transformacije, sličnosti i dr.). 


sličnosti na pravougli trougao. 

Trigonometrija (orjentaciono 4 časa) 

- Proširuje znanja iz 

trigonometrijskih funkcija 

pravouglog trougla. 

- Usvaja osnovne 

trigonometrijske identitete 

(sin 2 α+cos 2 α=1; 

- Rješava trougao primjenom 

trigonometrijskih funkcija. 

- Rješava zadatke oblika: 

Uprosti: 

2 

1−sin 

α 1+ 

cosα 

4−2cosα 

; − + 

2 

sinα 

cosα 

sin α sinα 


Učenik 

- Razvija kod učenika misaone 

procese. 

- Razvija osjećaj za lijepo 

putem skladnosti 

matematičkih odnosa i 

preciznih geometrijskih 

konstrukcija. 

- Razvija tačnost, urednost, 

sistematičnost i odgovornost 

prema radu. 


IZVOĐENJU 

200



SADRŽAJI 


Učenik 

sinα 3sinα 

2cosα 

− sinα 

−1 

tgα= , ...) − 

;... 

cos 

1 + cosα 

1 − cosα 

α 

Racionalni algebarski izrazi (orjentaciono 10 časova) 

- Ponavlja stečena znanja o 

polinomima i racionalnim 

algebarskim izrazima. 

- Usvaja neke nejednakosti s 

racionalnim izrazima. 

- Uvježbava Bezuov stav. 

- Primjenjuje i kombinuje na 

složenijim zadacima razliku 

kvadrata, kvadrat binoma, zbir i 

razliku kubova, kub zbira i 

razlike itd. 

- Rješava složenije zadatke s 

racionalnim algebarskim 

izrazima. 

- Slovne nejednakosti. 

- Dokazuje neke nejednakosti 

(Npr. ∀x∈R: 1+2x 4 ≥ 2x 3 +x 2 ; 

∀x,y∈R: 

⎛ x + y 

2 ⎟ ⎞ 

xy ≤ ⎜ ; 

⎝ ⎠ 

⎛ x + y + z ⎞ 

∀x,y,z∈R: xyz ≤ ⎜ ⎟ i 

⎝ 3 ⎠ 

uslovne nejednakosti. 

Linearna funkcija. Linearna jednačina i nejednačina (orjentaciono 12 časova) 

- Proširuje stečena znanja o 

linearnim funkcijama. 

- Usvaja pojam funkcije sgnx, 

[x], {x} 


linearnim jednačinama, 

nejednačinama i sistemima 

linearnih jednačina. 

- Uočava vezu među linearnim 

funkcijama koje se dobijaju pri 

crtanju grafika funkcije 

apsolutne vrijednosti. 

y = x, y = -x (grafici simetrični u 

odnosu na x-osu) 

- Crta grafike funkcija 

y = ⏐1-⏐x-2⏐⏐; y = ⏐x+2⏐-⏐2x-4⏐ 

- Rješava linearne jednačine i 

2 

3 


Učenik 


sistematičnost i odgovornost 

prema radu i rezultatima 

rada. 

- Izgrađuje stil i metod rada, 

stvara radne navike. 

- Stiče smisao za urednost, 

preciznost i preglednost u 


IZVOĐENJU 

201



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

nejednačine s nepoznatom u 

imeniocu, s parametrima i 

apsolutnim vrijednostima. 

- Primjeri: 

- Rješava sistem tri jednačine s 

tri nepoznate i diskutuje 

rješenja sistema od dvije 

jednačine s dvije nepoznate. 

radu. 

- Rade se četiri dvočasovna pismena zadatka (za svaki klasifikacioni period po jedan); 

- Rezervni fond časova je 6. 

202


RAZRED II 


SADRŽAJI 


Učenik 

Stepenovanje i korijenovanje (orjentaciono 10 časova) 

- Proširuje znanja o 

stepenima čiji je izložilac 

cio broj. 


korijenima. 


linearnim jednačinama, 

nejednačinama i sistemima 

linearnih jednačina. 

- Rješava složenije zadatke sa 

stepenima. Npr.: Uprostiti: 

−2x 

−x 

−x 

a − a − 6 a − 1 

− − 2 

−2x 

−x 

a − 4 2 − a 

−1 

1 + x ⎛ 2x 

− 1⎞ 

⋅ ⎜1 

− ⎟ 

−1 

1 − x ⎝ x ⎠ 

za 

⎛ 2 ⎞ 

x = ⎜ ⎟ 

⎝ a − 1⎠ 

−1 


⎛ y x ⎞ 

⎜ 

x y − y x 

+ ⎟ ⋅ 

⎜ x xy y xy ⎟ x − y 

⎝ − + ⎠ 

- Racionališe imenilac razlomka, npr. 

2 

1 

6 + 2 − 3 −1 

; 3 + 2 −1 

- Dokazuje Lagranžeov identitet 

a ± 

b 

= 

a + 

a 

2 

2 

3 

− b 

± 

3 


Učenik 

- Usvaja osnovna 

matematička znanja kao 

osnovu za proučavanje 

drugih nauka. 



- Razvija mentalne 

sposobnosti, logičko 

mišljenje i sposobnost 

rasuđivanja. 


IZVOĐENJU 

a − 

a 

2 

− b a ≥ 0b 

≥ 

, 

2 

a ≥ b 

2 

0 

Kvadratna jednačina i kvadratna funkcija (orjentaciono 16 časova) 


kvadratnim jednačinama. 

- Rješava jednačine oblika: 

x 2 - 8⏐x⏐+ 15 = 0, 


sistematičnost i 

203



SADRŽAJI 

- Ponavlja Vijetove formule. 

- Uočava neke oblike 

jednačina koje se svode na 

kvadratne (binomne, 

trinomne, simetrične, 

recipročne). 


kvadratnim funkcijama. 


kvadratnim nejednačinama 

i sistemima kvadratnih 

jednačina s dvije 

nepoznate. 

- Ponavlja apsolutnu 

vrijednost broja i razumije 

pojam linearne jednačine s 

apsolutnim vrijednostima. 

- Usvaja pojam linearne 

nejednačine koja sadrži 

apsolutnu vrijednost. 

- Usvaja pojam iracionalne 

jednačine i nejednačine. 

- Usvaja pojam problema 

drugoga reda. 


Učenik 

2x⏐x-3⏐+⏐x+5⏐= 0 

1 1 2( a + 3) 

− = 

2a + ax 

2 3 

2x 

− x x − 4x 

1 1 1 1 

+ = + ;... 

x − m x − n m n 

- Određuje prirodu rješenja kvadratne 

jednačine, npr. 

2 

2x 

1 x + 8 

− = 

2 

2 2 

a + 3a 

3a 

− a a − 9 

(2m-1)x 2 +(m+2)x+m-1=0 

- Sastavlja kvadratne jednačine čija su 

rješenja: 

1 

1 

; 

10 − 72 i 10 + 6 2 

b a 

a − b 

, a + b 

- Određuje realni parametar u 

kvadratnoj jednačini 

- Primjeri: 

a) x 2 -(m+3)x+m+2 = 0 tako da važi: 

1 1 1 2 2 

+ > ∧ x1 

+ x 2 < 5 

x1 

x2 

2 

b) x 2 –2(m-1)x+2m+1=0 tako da su rješenja 

pozitivni brojevi 

- Riješava zadatke oblika: 

a) a⋅x n +b = 0 ; a,b > 0 n = 3,4 

b) a⋅x 2n +bx n +c = 0 

c) a⋅x n +bx n-1 +c n-2 + ⋅⋅⋅ + cx 2 +bx+a= 0 

- Crta grafike funkcija y=x 2 -4⎪x⎪+3 

y=⎪x 2 -2x-3⎪, y=⎪x 2 -2IxI-3⎪ 

- Zapisuje i crta grafik kvadratne 

funkcije ako su dati različiti podaci 

(nule, ekstremne vrijednosti,...) 


Učenik 

odgovornost prema radu i 

rezultatima rada. 

- Jača istrajnost i upornost u 

radu. 


modelovanja pojava i 

procesa. 

- Podiže na viši nivo 

sposobnost rasuđivanja, 

matematičkog mišljenja i 

apstrahovanja. 


IZVOĐENJU 

204



SADRŽAJI 


Učenik 

- Riješava zadatke oblika 

2 

− x 

2x 

2 

+ 2x 

− 5 

< −1 

− x + 1 

i zadatke s 

parametrom: za koje m∈R važi: 

2 

3x 

+ mx − 6 

− 9 < 

< 6; 

∀x 

∈ R 

2 

x − x + 1 

- Rješava sisteme jednačina s 

homogenim funkcijama, simetričnim 

funkcijama i sl. 

2 

x + 3xy 

= 54 

a) 

2 

xy + 4y 

= 115 

x + xy + y = 27 

b) x y 5 

+ = 

y x 2 

- Rješava jednačine oblika 

f(Ix-aI)=g(x), ⎪f(x)⎪=g(x) 

α 1 ⎪f 1 (x)⎪+ α 2 ⎪f 2 (x)⎪+ α 3 ⎪f 3 (x)⎪=g(x) 

- Rješava nejednačine oblika: 

a) 5 x + 7 − 2x 

+ 3 = 3x 

+ 4 

6 

10 x + 3 + 17 = ; 

x + 3 

b) 

3 − x 2 + x 

− 3 = 2 

2 + x 3 − x 

- Riješava nejednačine oblika 

a) 

x − 3 < 5 b) 

x + 18 < 2 − x 

2 

c) x − 3 < x + 4x 

− 5 

- Rješava probleme drugog reda vezane 

za kvadratnu funkciju, probleme 


Učenik 

- Stiča sposobnost za 

povezivanje stečenih 

znanja i vještina s drugim 

oblastima. 

- Jača samopouzdanje i 

istrajnost. 

- Razvija matematičko 

mišljenje i stiče preciznost 

u matematičkom 

izražavanju. 


IZVOĐENJU 

205



SADRŽAJI 


Učenik 

maksimuma i minimuma. 

- Rješava geometrijske probleme 

primjenom sistema jednačina s dvije 

nepoznate. 


Učenik 

Eksponencijalna i logaritamska funkcija, jednačine i nejednačine (orjentaciono 15 časova) 


eksponencijalnim 

funkcijama i 


jednačinama. 

- Usvaja pojam sistema 

eksponencijalnih jednačina. 



nejednačinama. 


logaritmima, logaritamskim 

funkcijama, jednačinama i 

nejednačinama. 

- Crta grafike eksponencijalnih f-ja 

x 

⎛ 1 ⎞ 

2 

x 

a) 

y = ⎜ ⎟ + 2 b) 

y = 2 

⎝ 2 ⎠ 

x 

c) 

y = 3 −1 

- Rješava razne oblike eksponencijalnih 

jednačina 

a) αa x + βb x = 0 b)αa x+b +βa -x+c = χ 

x 

x 

(a + b) + (a − b) = c 

b) 

c) f(a x )=0; a > 0, a ≠ 1 

- Rješava sisteme, npr. 

⎪⎧ 

x y 

2 + 2 = 6⎪⎫ 

⎪⎧ 

3 

a) 

⎨ ⎬; 

b) 

⎨ 

⎪⎩ x + y = 3 ⎪⎭ ⎪⎩ 3 

x 

x 

− 3 

+ 3 

y 

y 

= 27⎪⎫ 

⎬ 

= 12⎪⎭ 

⎪⎧ 

x y 

2 ⋅ 3 = 12⎪⎫ 

c) 

⎨ x y ⎬ 

⎪⎩ 3 ⋅ 2 = 18⎪⎭ 

- Rješava eksponencijalne nejednačine 

1 1 

a) 

+ ≤ 0 

x x 

3 + 1 3 − 3 

b)2 

2x 

c)6 

⋅ 5 

−1 

− 3 ⋅ 2 

x 

− 6 

x 

x 

x−1 

< 4 ⋅ 6 

+ 1< 

0 

x+ 

1 

− 6 ⋅ 5 

d)25 

⋅ 2 −10 

+ 5 > 25 

- Crta grafike funkcija: 

x 

x 

x+ 

1 

- Usvaja matematička znanja 

kao osnovu za proučavanje 

drugih nauka. 


radu. 

- Razvija logičko mišljenje. 


IZVOĐENJU 

206



SADRŽAJI 

a) 

y = 1− 

log 


Učenik 

1 

2 

x 

b) 

y = log 

c) 

y = − log 2 ( x − 2) 

- Rješava razne oblike logaritamskih 

jednačina, npr. 

a) log ( x − 1) + log ( x − 1) + log ( x − 1) = 7 

2 

x 

b) 

x + log(1 + 2 ) = x log 5 + log 6 

4 

3 

x 

16 


Učenik 

- Unaprjeđuje urednost, 

tačnost i sitematičnost u 

radu. 


IZVOĐENJU 

c) log 

x 

(4 

5 

3 3 

2 log x− log x 

− 6) − log 

(2 

d) 

x 

2 

= log 100 

- Rješava nejednačine: 

a) log x + log ( x + 1) < log 

b) log 

a 

2x 

2 

5 

2 + 3log 

4x 

c) log (6 − x) 

+ 2 log 

a 

5 

2 > o 

1 

5 

x 

− 2) = 2 

a 

(2x 

+ 6); a > 1 

(6 − x) 

+ 3 ≥ 0 


geometrijskog 

predstavljanja i oblikovanja 

matematičkih problema. 


logaritamskih jednačina. 

Trigonometrija (orjentaciono 15 časova) 

- Ponavlja trigonometrijske 

identitete. 

- Ponavlja adicione formule. 

- Ponavlja trigonometrijske 

funkcije. 


trigonometrijskim 

Rješava sisteme 

⎧log 

2 x + log 2 ( y −1) 

= 3⎫ 

a) 

⎨ 

⎬ 

⎩ 2x 

− y = −1 

⎭ 

⎪⎧ 

2 2 

log ( + ) = 5 ⎪⎫ 

2 x y 

b) 

⎨ 

⎬ 

⎪⎩ 2 log 4 x + log 2 y = 4⎪⎭ 

i slične. 

- Razvija istrajnost, 

snalažljivost i motivisanost 

u rješavanju složenih 


- Dokazuje identitete: - Razvija mentalne 

sposobnosti i sposobnost za 

dobro rasuđivanje i 


- Četiri jednočasovna 

pismena zadatka sa 

ispravkom. 

207



SADRŽAJI 

jednačinama. 

- Usvaja pojam 

trigonometrijske 

nejednačine. 


trigonometrijskih 

jednačina. 

- Ponavlja sinusnu i kosinusnu 

teoremu. 


Učenik 

1+ 

sinα 

cosα 

1 

a) 

+ 

+ 

3 

3 

cos α − sin α sinα 

+ cosα 

2 

sin α − 2cosα 

−1 

1 

= 

2 

2 

2 

cos α − sin α tg α + 1 

3 

3 

sin α + cos α 

b) 

− 

(sinα 

− cosα)(1 

− sinα 

cosα) 


Učenik 

- Razvija kod učenika 

osnovne misaone procese, a 

posebno smisao za 

pojmovno i apstraktno 

mišljenje. 


IZVOĐENJU 

2 

1+ 

2cos α 

2 2 

cos α( 

tg α −1) 

= 

2 

tgα 

+ 1 

- Rješava kombinovane zadatke iz 

adicionih formula. Npr: Dokazati da je: 

a) sinα + sin β + sin γ = 

α β γ 

4 cos cos cos 

2 2 2 

ako je α + β + γ = π 

b ) tgα 

+ tgβ 

+ tgγ 

= tgα 

⋅tgβ 

+ tgγ 




drugih nauka. 

ako je α + β + γ = π 

c)cos3α+3cosα=4cos 3 α 

- Crta grafike trigonometrijskih funkcija 

⎛ 1 π ⎞ 

a) 

y = −2 sin⎜ 

x + ⎟ + 2 

⎝ 2 6 ⎠ 

⎛ π ⎞ 

b) 

y = 2 cos⎜2x 

− ⎟ −1 

⎝ 3 ⎠ 

- Rješava razne oblike trigonometrijskih 

jednačina: 

- Razvija kod učenika 

istrajnost, samopouzdanje i 

snalažljivost u 

geometrijskoj interpretaciji 

trigonometrijskih funkcija i 

njenih osobina. 

- Stiče urednost, preciznost, 

preglednost. 

208



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

a) sin x − 

3 cos x = 2 

b)2 sin 

2 

x + 4 sin x cos x − 4 cos 

x = 1 

c) log cos x sin x + log sin x cos x = 2 

- Rješava trigonometrijske nejednačine, 

npr. 

a) sin x ≤ 

1 

;cos 

2 

≥ − 

2 

1 

b) 

2 cos x + cos x − 1 ≤ cos x − 

2 

c) Odrediti α∈R tako da rješenja 

jednačine (2cosx-1)⋅x2-2x+cosα=0 

budu realna. 

- Rješava sisteme: 

⎧sin 

x + sin y = 1⎫ 

⎧ 

1 ⎫ 

⎪cos 

x ⋅ cos y = ⎪ 

⎨ 

⎬ ⎨ 

x y / 3 

2⎬ 

⎩ + = π ⎭ ⎪⎩ x − y = π / 2 ⎪⎭ 

2 

2 

; tgx < 1 

2 


rasuđivanja, urednost, 

preglednost i geometrijsko 

predstavljanje problema. 

⎧ 

3 ⎫ 

sin x sin y 

⎪ ⋅ = 

4 

⎪ 

⎨ 

⎬ isl. 

⎪ 

3 

cos x ⋅ cos y = ⎪ 

⎪⎩ 

4 ⎪⎭ 

- Rješava trougao primjenom sinusne i 

kosinusne teoreme. 

a) stranice su a, a-4, a+4 i jedan 

unutrašnji ugao 120 o 

7 3 

b) a-b=3, γ =60 o R = 

3 

c) P=3√3, α=60 o , b+c=7 i sl. 

- Rade se četiri dvočasovna pismena zadatka (za svaki klasifikacioni period po jedan); 

- Rezervni fond časova je 8. 

209


RAZRED III 


SADRŽAJI 

Polinomi (orjentaciono 6 časova) 


polinomima. 

- Definiše polinom kao 

funkciju u polju 

kompleksnih brojeva. 

- Definiše nule polinoma. 

- Ponavlja Bezuovu teoremu. 

- Navodi osnovnu teoremu 

algebre i teoremu o 

faktorizaciji polinoma. 

- Objašnjava Hornerovu šemu. 

- Navodi Vijetove formule. 

Kompleksni brojevi (orjentaciono 6 časova) 


kompleksnim brojevima. 

- Usvaja pojam 


Učenik 

- Dijeli polinome određujući količnik i 

ostatak. 

- Određuje nule polinoma. 


- Polinom p(x) daje pri dijeljenju sa 

x+4 ostatak 4, a pri dijeljenju sa 

x 2 +1 ostatak 2x+3. Odrediti ostatak 

pri dijeljenju polinoma p(x) sa 

(x+1)(x 2 +1); 

Sastaviti polinome čije su nule x 1 =1, 

x 2 =3-i, x 3 =-4, x 4 =i 

- Određuje koeficijente polinoma 

koristeći Hornerovu šemu (npr. Dat 

je polinom p(x)=x 4 +x 3 +ax 2 +bx-24 

1. Odrediti a i b ako su x 1 =2, x 2 =-3 

nule polinoma 

2. Ostale nule polinoma 


Vijetovih formula (npr.: Zbir dva 

korijena jednačine x 3 -3x 2 +4x+a=0 

jednak je 2. Naći vrijednosti 

parametra a i rješenja jednačine. 

- Određuje polinom s realnim 

koeficijentima ako su date nule 

Npr. Riješi jednačinu ako je dat njen 

korijen x 4 -4x 3 +9x 2 -10x-50=0 i x 1 =1-3i 

- Primjenjuje operacije s kompleksnim 

brojevima u rješavanju zadataka 

tipa: 


Učenik 

- Izgrađuje stil i metod rada. 

- Razvija preciznost, 

konciznost u izražavanju. 

- Razvija samostalnost i 

sposobnost uočavanja 

primjene matematičkih 

teorija na konkretne 

praktične probleme. 

- Razvija kod učenika osnovne 

misaone procese, a posebno 

smisao za pojmovno i 


IZVOĐENJU 

210



SADRŽAJI 

trigonometrijskog oblika 

kompleksnog broja, stepena 

kompleksnog broja i 

Moavrove formule. 

- Usvaja pojam korijena 

kompleksnog broja. 


Učenik 

⎛ ⎞ 

a) Re ⎜ 

z − z 

⎟ 

= ako je z=1+i 

1 

⎝ + z ⋅ z ⎠ 

b) Ako je z 1 =2-3i, z=x+yi= tako da 

⎛ 

je: 

z ⎞ 1 

Re( z ⋅ z1 ) = 18 ∧ lm⎜ 

⎟ 

= 

⎝ z1 

⎠ 13 

c) Odredi z=x+yi ako je: 

z −12 

5 z − 4 

= ∧ = 1 

z − 8i 

3 z − b 

- Predstavlja kompleksne brojeve u 

trigonometrijskom obliku 

(z=1+i, z=-3, z=√3-i, ...) 

- Primjenjuje Moavrove formule računa 

10 

⎛ 1 3 ⎞ 

( 1 + i) , ⎜ − ⋅ i⎟ 

,... 

2 2 

⎝ ⎠ 

- Računa korijen kompleksnog broja. 

Na primjer: 

3 

3 

6 

i , 1, − 1, − 2 + 2i 

- Rješava jednačine oblika: 

a) z 3 -8=0; b) z 6 +64=0; 

c) z 6 -(2-i)z 3 -2i=0 

Izometrijske transformacije (orjentaciono 4 časa) 

- Usvaja pojam polarnog, 

cilindričnog i sfernog 

koordinatnog sitema. 

- Ponavlja osnu i centralnu 

simetriju ravni i prostora. 

- Određuje polarne, cilindrične i 

sferne koordinate tačke date 

pravouglim Dekartovim 

koordinatama. 

- Određuje osno i centralno simetrične 

figure datim figurama. 

- Rotira i translira figure. 

- Rotira i translira figure u pravougli 

Dekartov koordinatni sistem. 

20 

3 


Učenik 

apstraktno mišljenje. 


upornost. 

- Razvija osjećaj za lijepo 

putem skladnosti 

matematičkih odnosa i 

relacija, kao i preciznih 

geometrijskih konstrukcija. 


IZVOĐENJU 

211



SADRŽAJI 

Vektori (orjentaciono 5 časova) 

- Ponavlja znanja o 

vektorima, linearnoj 

kombinaciji vektora. 


linearno nezavisnih vektora. 

- Usvaja pojam vektorskog 

prostora. 

- Definiše pojam vektorskog 

prostora. 


Učenik 

- Određuje linearnu kombinaciju datih 

vektora. Npr.: 

→ 

→ 

→ 

→ 

→ 

→ 

→ 

a = ( m − 1) i + (3m 

+ 4) j; 

→ 

b = ( m + 1) i + (3m 

− 4) j 

odredi : 

→ 

v = 2 a − 3 b 


Učenik 




drugih nauka. 

- Stiče sposobnost rješavanja 

problema u različitim 

praktičnim situacijama. 


IZVOĐENJU 

- Dokazuje linearnu zavisnost 

(nezavisnost) datih vektora. Npr. 

→ → 

a , b 

a) Dati su vektori .Dokazati da su 

→ → → 

→ 

3 

→ 

1 

→ 

p = 2 a − 3 b i q = − a+ 

b 

a 4 

linesni zavisni. 

b) Dokazati da su vektori 

→ 

→ 

e1 = ( 1,0,1), e2 

(2,1,0) e3 

= (0,1,3) 

linearno nezavisni. 

- Navodi i objašnjava vektorske 

prostore (R 2 . +, •, R) i (R 3 . +, •, R) 

- Dokazuje da je npr. 

→ 

e1 

→ 

= (1,2,3), 

→ 

e 2 

e 3 (2,1, −3) 

baza u prostoru (R 3 . +, •, R). 

- Izražava proizvoljni vektor kao 

linearnu kombinaciju vektora baze. 

→ 

= ( −1,3,4), 

- Izgrađuje stil i metod rada. 

212



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

→ 

Npr. e = (−1,11,20) 

preko vektora 

→ → → 

1 

, e2, 

e3 

e iz prethodnog primjera. 

Ravan u prostoru (orjentaciono 10 časova) 

- Usvaja pojam jednačine 

ravni u opštem obliku i 

specijalne slučajeve opšteg 

oblika. 

- Usvaja pojam normalnog 

oblika jednačine ravni. 


ravni koja sadrži datu tačku 

i normalna je na datom 

vektoru. 


ravni koja sadrži tri date 

tačke. 

- Usvaja pojam simetričnog 

oblika jednačine ravni. 

- Usvaja pojam i formulu za 

rastojanje tačke od ravni. 

- Usvaja pojam ugla između 

dvije ravni i navodi formulu 

za određivanje tog ugla. 

- Definiše pramen ravni i 

navodi njegovu jednačinu. 

- Određuje dužinu i pravac normalnog 

vektora iz koordinatnog početka na 

ravan. Na primjer α: 6x+2y+3z-40=0 

- Svodi opšti na normalni oblik 

(α:3x+6y-2z-35=0) 

- Određuje jednačinu ravni koja sadrži 

datu tačku, a normalna na datom 

vektoru 

a) 

A(0,0,0) 

n(2,3,5) 

b) 

A(3, 

−2,1) 

n(3,4,6) 


tri date tačke, npr. A(1,2,1) B(5,7,3) 

C(6,4,5). 

- Svodi opšti na segmentni oblik. Npr. 

2x-y-4z=8 (opšti) dovesti na 

x y z 

segmentni + + = 1 

4 − 8 2 

- Određuje rastojanje tačke od ravni u 

konkretnim primjerima 

M(5,2,4); α:x+2y-2z+11=0; α(M, α)= 

- Određuje ugao između ravni datih 

skalarnim jednačinama 

(α:4x-5y+3z-1=0, β:x-4y-z+9=0) 


datu tačku i paralelna (normalna) je 

→ 

→ 


konciznost u izražavanju, 

urednost, istrajnost i 

sistematičnost u radu. 

- Razvija osjećaj za prostor i 

stiče osjećaj za 

geometrijske interpretacije 


213


214 


SADRŽAJI 

Prava u prostoru (orjentaciono 10 časova) 

- Prepoznaje pravu kao 

presjek dvije ravni u 

prostoru. 

- Usvaja pojam projekcionih 

jednačina prave. 


prave kroz datu tačku i 

paralelne datom vektoru. 

- Usvaja pojam parametarskih 

jednačina prave i kanonični 

(simetrični) oblik. 

- Navodi jednačinu prave kroz 

dvije date tačke. 

- Navodi uslove pod kojim se 

dvije prave sijeku. 

- Usvaja pojam ugla između 

dvije prave. 

- Usvaja pojam rastojanja 

tačke do prave. 


Učenik 

datoj ravni (M(2,-1,3) α:3x+4y- 

3z+6=0) 

- Rješava kombinovane zadatke sa 

pramenom ravni. 

- Zapisuje vektorski i skalarni oblik 

jednačine prave i pokazuje koji 

sistem A 1 x+B 1 y+C 1 z+D 1 =0 ∧ 

A 2 x+B 2 y+C 2 z+D 2 =0 predstavlja pravu, 

a koji ne: 

2x 

+ 3y 

− 4z 

+ 5 = 0 

a) 

4x 

+ 6y 

− 8z 

+ 3 = 0 

2x 

+ 3y 

− 4z 

+ 5 = 0 

b) 

x + 6y 

− 3z 

−1 

= 0 

- Zapisuje projekcione jednačine 

prave: 

x - 2y + 3z + 4 = 0 ⎫ 

⎬ 

3x + 2y - 5z - 4 = 0⎭ 

- Određuje jednačinu prave kroz datu 

tačku (M(3,2,1)) paralelne sa datim 

vektorom (y-osom; x-osom, z-osom) 

- Formira kanonični oblik prave: 

x - 2y + 3z + 1 = 0⎫ 

⎬ 

2x + y - 4z -8 = 0⎭ 

- Određuje jednačinu prave koja 

sadrži dvije date tačke 

((M(1,7,2), N(5,1,12)) 

- Dokazuje da se date prave sijeku i 

određuje presječnu tačku 


Učenik 

- Razvija smisao za urednost i 

preglednost u radu. 

- Razvija inicijativnost, 

snalažljivost i 

samopouzdanje pri 

izučavanju novih 

matematičkih teorija. 

- Stiče sposobnost da uoči 

sličnosti i razlike u 

različitim matematičkim 


IZVOĐENJU



SADRŽAJI 

Prava i ravan (orjentaciono 2 časa) 

- Definiše ugao između prave i 

ravni i navodi obrazce za 

njegovo izračunavanje. 

- Usvaja pojam prodora prave 

i ravni. 

Linearna algebra (orjentaciono 17 časova) 


Učenik 

⎛ x −1 

y + 2 z ⎞ 

⎜l1 

: = = , ⎟ 

⎜ 2 −1 

− 2 ⎟ 

⎜ x + 1 y + 11 z + 1⎟ 

⎜l2 

: = = ⎟ 

⎝ 1 2 6 ⎠ 

- Određuje ugao između pravih datih 

kanoničnim jednačinama 

⎛ x −1 

y z + 3 ⎞ 

⎜l1 

: = = , ⎟ 

⎜ 1 − 4 1 ⎟ 

⎜ x y + 2 z ⎟ 

⎜l2 

: = = ⎟ 

⎝ 2 2 −1 

⎠ 

- Određuje odstojanje (rastojanje) od 

tačke do date prave ((P(3,4,5) 

x −1 

y −1 

z −1 

l : = = 

1 2 3 

- Određuje ugao između prave i ravni i 

zapisuje jednačine prave koja sadrži 

datu tačku i paralelna (normalna) 

datoj ravni M (3,-2,4) α:5x+3y- 

7z+1=0 

- Određuje prodor prave i ravni, npr. 

x − 1 y + 4 z − 5 

l : = = 

3 − 2 3 

α : 2x − y + 3z − 7 = 0 


Učenik 

problemima. 




IZVOĐENJU 

- Definiše pojam linearne 

funkcije sa 1, 2, 3, ..., n 

nezavisno promjenljivih. 

- Usvaja pojam linearnog 

preslikavanja 

(transformacije). 

- Razlikuje homogene i nehomogene 

linearne funkcije i navodi njihove 

primjene. 

- Daje primjere linearnog 

preslikavanja s dvije (tri) nezavisne 

promjenljive i pridružuje im 

- Razvija kod učenika osnovne 

misaone procese, a posebno 

smisao za pojmovno i 

apstraktno mišljenje. 

215



SADRŽAJI 

- Usvaja pojam matrice. 

- Usvaja pojam linearnih 

operacija s matricama. 

- Usvaja pojam transponovane 

matrice. 

- Ponavlja determinante 1, 2, 

3,...., n-tog reda. 

- Usvaja pojam inverzne 

matrice. 

- Shvata primjenu inverzne 

matrice u rješavanju 

matričnih jednačina i 

sistema linearnih jednačina. 


Učenik 

odgovarajuće matrice drugog 

(trećeg) reda. 

- Određuje linearno preslikavanje i 

njegovu matricu ako su dati originali 

i odgovarajuće slike i grafički 

prikazuje. Na primjer: 

a) originali K 1 (1,1), K 2 (2,6) i 

odgovarajuće slike D 1 (2,3), D 2 (0,14) 

b) ako se linearnim preslikavanjem 

y1 

= 2x1 

- x 2 + ax 3 ⎫ 

⎪ 

y 2 = 3x1 

+ bx 2 + 2x 3 ⎬ 

y = cx - 2x + 4x 

⎪ 

3 1 2 3 ⎭ 

tačka S(3,1,1) preslikava u tačku 

S'(4,11,11) odredi koeficijente a, b, 

c i matricu preslikavanja. 

- Razlikuje trougaone, jedinične, 

dijagonalne, skalarne, matrice vrsta, 

i matrice kolona. 

- Sabira dvije matrice, množi matricu 

brojem, množi matrice. 


Učenik 

- Izgrađuje istrajnost i smisao 

za geometrijskim 

interpretacijama problema 

linearne algebre. 


IZVOĐENJU 

- Određuje transponovanu matricu 

date matrice i razumije svojstva 

transponovane matrice. 

- Računa determinante 2. i 3. reda. 

- Određuje inverznu matricu date 

matrice, na primjer: 

⎡1 

2 0⎤ 

⎢ 

0 3 1 

⎥ − 

A = 

⎢ 

⎥ 

A 

1 = 

⎢⎣ 

0 1 2⎥⎦ 

- Razvija samostalnost, 

upornost, stil i metod rada. 

- Rješava matričnu jednačinu. Npr.: 

216



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

⎡2 

⎢ 

⎣4 

3⎤ 

⎡8 

⎥ ⋅ x = 

7 

⎢ 

⎦ ⎣2 

1⎤ 

3 

⎥ 

⎦ 

- Rješava sistem linearnih jednačina. 

Na primjer: 

x 1 +2x 2 -x 3 =8 

2x 1 -x 2 +x 3 =-3 

3x 1 +x 2 -2x 3 =11 

217


RAZRED IV 


SADRŽAJI 

Funkcije (orjentaciono 16 časova) 

- Produbljuje stečena znanja 

o funkcijama (oblast 

definisanosti, monotonosti, 

inverznoj i složenoj 

funkciji, grafiku funkcije). 


ekstremnim vrijednostima 

funkcije. 

- Ponavlja graničnu vrijednost 

niza. 

- Ponavlja znanja o broju e i 

koristi ih u rješavanju 

složenih primjera. 


graničnoj vrijednosti 

funkcije. 

- Ponavlja neprekidnost 

funkcije, usvaja pojam 

prekida I, II vrste. 

- Navodi svojstva neprekidnih 

funkcija (u tački, na 

odsječku). 


Učenik 

- Rješava složenije zadatke iz graničnih 

vrijednosti funkcije 

m 

m 

x −1 

x −1 

lim ; lim ; 

x→1 

n 

x 1 x 1 n 

− 

→ 

x −1 

x+ 

1 x+ 

1 x+ 

1 

⎛ a + b + c ⎞ x 

lim 

... 

x 0 

⎜ 

a b c 

⎟ a,b,c > 0 

→ 

⎝ + + ⎠ 

2 

x 

e − cos x 

lim ... 

x→0 

2 

x 

- Ispituje neprekidnost funkcije i nalazi 

tačke prekida (npr. Ispitati 

neprekidnost funkcije 

⎧ 1− 

x , x < 0 

⎪ 3 

f ( x) 

= ⎨x 

, 0 ≤ x < 3 ; 

⎪ 

⎩ 3 , x > 3 

- Odrediti vrijednost parametra a i b 

tako da funkcija f(x) bude neprekidna 

na R ako je: 

⎧ 2 − x , x < 1 

⎪ 2 

f ( x) 

= ⎨x 

+ ax + b ,1 ≤ x ≤ 3 

⎪ 

⎩ 3x 

− 8 , x > 3 

- Razumije svojstva neprekidnih 

funkcija na odsječku (zna bez dokaza 

Bolcano-Košijevu teoremu Vajer- 

Štrasove teoreme). 

1 


Učenik 


upornost. 

- Stvara radne navike. 

- Podiže na viši nivo 

sposobnost rasuđivanja. 

- Ovladava osnovama 

savremenog matematičkog 

jezika. 

- Razvija smisao za 

geometrijsko 

predstavljanje prekidnih 

funkcija. 

- Stiče estetske i radne 

navike. 


IZVOĐENJU 

218



SADRŽAJI 

Izvod funkcije (orjentaciono 12 časova) 

- Produbljuje znanja iz izvoda 

funkcije. 

- Navodi osnovne teoreme 

diferencijalnog računa 

(Rolova, Lagranžeova, 

Košijeva). 

- Navodi Tejlorovu i 

Maklorenovu formulu. 


monotonosti, konveksnosti i 

konkavnosti funkcije. 

- Ispituje i crta grafike 

racionalnih, 

eksponencijalnih i 

logaritamskih funkcija. 


Učenik 

- Nalazi izvode složenijih funkcija. 

- Primjenjuje logaritamski izvod (npr. 

nalazi izvod f-ja 

y=x x , y=x sinx , y=(sinx) cosx 

- Određuje izvod funkcije zadate 

implicitno i izvod funkcije zadate 

parametarskim jednačinama. 

- Razumije geometrijsku interpretaciju 

Rolove, Lagranžeove i Košijeve 

teoreme i rješava zadatke primjenom 

pomenutih teorema. 

- Rješava zadatke primjenom Tejlorove 

i Maklorenove formule (npr. Razložiti 

polinom: 

P(x)=x 4 -2x 3 +4x 2 -3x+2 po stepenima od 

x-1; 

- Napisati Maklorenove formule za 

funkcije f(x)=e x , f(x)=sinx, f(x)=cosx. 

Izračunati sin 9 o sa tačnošću od 10 -5 

- Računa primjenom Lopitalovog pravila 

granične vrijednosti : 

⎛ 0 ⎞ ⎛∞⎞ 

∞ o 

⎜ ⎟, 

⎜ 

⎟, 

( 0 ⋅ ∞) , ( ∞ − ∞) ,1 ,0 

o , ∞ 

⎝ 0 ⎠ ⎝∞⎠ 

- Rješava razne zadatke iz ekstremnih 

vrijednosti funkcije; (primjena na 

stereometriju i slično). Npr. funkcija 

y=x 3 +ax 2 +bx+c ima za x=1 maksimim, 

za x=3 minimum i nulu za x=2. 

- Odrediti parametre a, b, c. 

- Rastaviti broj 58 na dva sabirka tako 

da njihov proizvod bude najveći; 

- Naći pravougaonik najveće površine 

upisan u krug poluprečnika R; 


Učenik 



konciznost u izražavanju. 

- Razvija urednost, istrajnost 

i sistematičnost u radu. 


korišćenja teorijskog 

znanja i preciznost u radu. 

- Razvija smisao za 

modelovanje i rješavanje 



IZVOĐENJU 

219



SADRŽAJI 


Učenik 

- Data je zapremina valjka V. Odrediti 

njegove dimenzije tako da mu 

površina bude najmanja 

- Ispituje i crta grafike funkcija, npr. 

2 

x − 4x 

2 x 

y = ; y = x ⋅ e , 

2 

x −1 

2 

ln x 

y = 

x 


Učenik 

- Razvija istrajnost, 

sistematičnost i 

inicijativnost u radu. 


IZVOĐENJU 

Integrali (orjentaciono 10 časova) 

- Proširuje stečena znanja iz 

neodređenih integrala. 

- Ponavlja određene 

integrale. 

- Usvaja pojam nesvojstvenog 

integrala. 

- Računa neodređene integrale 

metodom zamjene, parcijalne 

integracije, integrale oblika: 

2 2 

mx + n 

∫ a − x dx, ∫ 2 

ax + bx + 

n m 

cos x sin xdx, 

∫ 

dx, 

c 

- integrale racionalnih funkcija. 

- Računa po definiciji određene 

integrale i izračunava granične 

vrijednosti koristeći se integralnim 

sumama 


+∞ 

0 

Naći ; dx 

− 

∫ e x dx ∫ ... 

2 

0 −∞ 

1+ 

x 

- Izračunava površinu ravnih figura, 

dužinu luka krive, površine i 

zapremine rotacionih tijela. 


radu. 

- Stiče sposobnost za 

povezivanje stečenih 

znanja i vještina. 

220



SADRŽAJI 

Diferencijalne jednačine (orjentaciono 8 časova) 

- Usvaja pojam diferencijalne 

jednačine. 

- Usvaja diferencijalne 

jednačine s razdvojenim 

promjenljivim y'=f(x)g(y) 

- Usvaja homogenu 

diferencijalnu jednačinu 

⎛ y ⎞ 

y' = f ⎜ ⎟ i 

⎝ x ⎠ 

⎛ ax + by + c ⎞ 

y' = f 

⎜ 

⎟ 

⎝ Ax + By + C ⎠ 

- Usvaja linearnu 

diferencijalnu jednačinu 

y'+P(x)y=0 i 

y'+P(x)y=Q(x) 


Učenik 

- Razumije šta je rješenje 

diferencijalne jednačine kada 

jednačina ima rješenje, šta je opšte, 

a šta partikularno rješenje. 

- Rješava diferencijalne jednačine s 

razdvojenim promjenljivim. 

- Rješava homogene diferencijalne 

jednačine. 

- Rješava linearne diferencijalne 

jednačine I reda. 

- Rješava geometrijske zadatke koji se 

svode na rješavanje diferencijalnih 

jednačina. 

Binomna formula i kombinatorika (orjentaciono 8 časova) 

- Definiše faktorijel broja i 

⎛n⎞ 

⎜ 

⎟ 

broj ⎝k 

⎠ 

- Usvaja binomnu formulu. 

- Proširuje znanja iz 

kombinatorike. 

- Računa faktorijel prirodnog broja 

( n + 4)! + ( n + 3)! 

( n + 4)! −( 

n + 3)! 

(npr. 

Dokazati: 

⎛n⎞ 

n! 

⎛n⎞ 

⎛ n ⎞ 

⎜ ⎟ = ; ⎜ ⎟ = ⎜ ⎟; 

⎝k 

⎠ k!( 

n − k) 

⎝k 

⎠ ⎝n 

− k ⎠ 

⎛n⎞ 

⎛ n ⎞ ⎛n 

+ 1⎞ 

⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = ⎜ ⎟ 

⎝k 

⎠ ⎝k 

+ 1⎠ 

⎝k 

+ 1⎠ 

- Rješava zadatke primjenom binomne 

formule (npr. određuje koeficijente u 

razvoju binoma; određuje opšti član 

razvoja binoma...). 


Učenik 

- Razvija misaone procese, a 

posebno smisao za 

pojmovno i apstraktno 

mišljenje. 



modelovanja pojava i 

procesa. 


IZVOĐENJU 

221



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Rješava različite kombinatorne 

zadatke primjenom permutacija, 

varijacija, kombinacija sa i bez 

ponavljanja 

(Npr. u ravni je dato n različitih 

tačaka. Koliko je najviše pravih 

određeno tim tačkama Odrediti broj 

dijagonala konveksnog n-ugla. 

DIDAKTIČKA UPUTSTVA 

Donošenjem novih kataloga znanja za matematiku u srednjim stručnim školama želi se značajnije doprinijeti 

kvalitetnijoj realizaciji sadržaja nastave matematike ovog nivoa. Izborni predmet – matematika pretpostavlja 

zahtjevniji pristup realizaciji sadržaja, kako od strane nastavnika, tako i učenika. Sama prohodnost prema studijama 

tehničkih nauka novih zanimanja istakla je potrebu za dodatnim sadržajima matematike. 

Mjesto i sloboda nastavnika je od velikog značaja u dobro organizovanom radu na realizaciji sadržaja matematike, 

pri čemu su od posebnog značaja: 

- najcjelishodnije korišćenje fonda časova; 

- izbor najadekvatnijih metoda rada; 

- preporuka potrebne literature, udžbenika i zbirki, kao i njihovo korišćenje u nastavi; 

- korišćenje očiglednih sredstava u nastavi; 

- izbor ilustrovanih primjera pri uvođenju novih pojmova, gdje treba animirati učenika na rješavanje istih uz 

pomoć nastavnika; 

- pri uvođenju novih pojmova izvršiti ponavljanje sadržaja matematike koji su osnova za formiranje novih 

pojmova, što se može postići integrisanjem prethodno savladanog gradiva; 

- ostvariti potpuni sklad u korišćenju matematičke terminologije i oznaka koje su korišćene u prethodnim 

razredima; 

- posebno je važno ostvariti korelaciju s nastavnim predmetima (oblastima) koji koriste sadržaje matematike 

(elektrotehnika, fizika, hemija), izborom adekvatnih primjera. 

Sastavljači kataloga znanja ukazuju i na orjentacioni fond časova potrebnih za kvalitetnu realizaciju neke teme, 

nastojeći da daju i logički redosljed tema radi dobre vertikalne povezanosti nastavnih sadržaja, što svakako ne sputava 

kreativnog nastavnika da redosljed i broj planiranih časova za određenu temu izmijeni. 

222



Ne postoji odgovarajući udžbenik 


- M. Kosmajac, K. Leković: „Linearna algebra i analitička geometrija“; Republički zavod za unapređivanje 

vaspitanja i obrazovanja, Titograd, 1988. 

- Vladimir Mićić, Živorad Ivanović, Srđan Ognjanović: „Zbirka zadataka iz matematike za II razred srednjih 

škola“; Naučna knjiga, Beograd, 1991. 

- Krsto Leković: „Linearna algebra i analitička geometrija za III razred usmjerenog obrazovanja“; 

Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja, Titograd,1987. 

- Jovan D. Kečkić: „Matematika sa zbirkom zadataka za treći razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja“; 

Naučna knjiga, Beograd, 1981. 

- Krsto Leković: „Zbirka zadataka iz matematike za III razred usmjerenog srednjeg obrazovanja (Linearna 

algebra i analitička geometrija)“; Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja, Titograd, 

1988. 

- Mr. Vene Bogoslavov: „Zbirka riješenih zadataka iz matematike I, II, III, IV“, Zavod za udžbenike i nastavna 


- Vladimira Mićić, Srđan Ognjanović, Živorad Ivanović: „Matematika sa zbirkom zadataka za drugi razred 

srednjeg obrazovanja i vaspitanja prirodno–matematičke i hidrometeorološke struke“; Naučna knjiga, 


- Stjepan Mintaković: „Zbirka zadataka iz stereometrije“; Zavod za izdavanje udžbenika, Sarajevo, 1968. 

- Stjepan Mintaković: „Zbirka zadataka iz planimetrije“; Zavod za izdavanje udžbenika, Sarajevo, 1969. 

- Vladimir Dragović, Pavle Mladenović, Srđan Ognjanović: „Pripremni zadaci za matematička takmičenja 

učenika srednjih škola“; Beograd, 1999. 

- Dragoje Kasalica, dr Radoje Šćepanović, mr Miomir Anđić: „Zbirka riješenih zadataka“; Podgorica, 2003. 


Nastava se izvodi u učionici (kabinetu) koja je opremljena: A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom s 

odgovarajućim slajdovima, računarom sa štampačem, dostupnom literaturom, priručnicima, časopisima koji obrađuju 

teme vezane za matematiku, 

223



Provjeravanje znanja je sastavni dio nastave, obavlja se na svakom času, a obuhvata: 

- Posmatranje usmenog izlaganja učenika u toku nastavnih aktivnosti, tokom individualnog rada i rada u 

parovima i grupama. Nastavnik redovno bilježi svoja zapažanja o radu, jasnoći izražavanja misli, matematičkih 

termina i snalažljivosti u novim situacijama. 

- Obavezna je kontrola domaćih zadataka i evidencija te kontrole. 

- Radi se najmanje jedna pismena provjera znanja koja se vrši putem različitih vrsta testova koje učenici rade 

na času: najmanje jedan put u svakom kalsifikacionom periodu. 

- U svakom razredu se rade cetiri pismena zadatka. Pismeni zadaci se rade u svakom klasifikacionom po jedan, u 

trajanju od po dva školska časa. 

Opšta ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz ocjena dobijenih na usmenoj provjeri znanja,testu i 

pismenoj provjeri znanja. 

Opšta ocjena na kraju godine se izvodi iz opstih ocjena dobijenih u svim klasifikacionim periodima. 


- Profesor matematike. 

- Diplomirani matematičar. 

224


Vektori 


Znanja 

Predmet 

Fizika 



Linearna funkcija Fizika Kretanje tijela 

Transformacija 

Rješavanje jednačina s jednom 

nepoznatom 

Rješavanje sistema jednačina 

Fizika 

Fizika 


Fizika 



Prikazivanje električnih i magnetnih 

veličina u vektorskom obliku. 

Ravnomjerno ubrzano pravolinijsko 

kretanje 

Osnovni zakoni u elektrostatici, 

elektrokinetici i elektromagnetizmu 

Rješavanje složenog električnog kola 

Trigonometrija 


Trenutne vrijednosti naizmjeničnih 

veličina 

Komleksni brojevi Osnove elektrotehnike Prikazivanje električnih i magnetnih 

veličina u kompleksnom obliku 

Rješavanje električnih kola pomoću 

kompleksnih brojeva 


Rješavanje složenog električnog kola 

225


1.3.2. ENGLESKI (JEZIK STRUKE) 

1. Naziv predmeta: ENGLESKI (JEZIK STRUKE). 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


Ukupno 

I 72 - 72 

II 72 - 72 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO 282 - 282 



- Razvija sklonost ka učenju engleskog jezika; 

- Razvija komunikativne sposobnosti; 

- Upoznaje se i priprema za uspješno korišćenje pojmova iz stručno–teorijskih predmeta; 

- Povećava povezanost teorijskog i praktičnog znanja; 

- Motiviše se na aktivno učešće u nastavi i primjenu naučenog u konkretnim situacijama; 

- Razvija samostalnost i kreativnost; 

- Podstiče se na pravilan razvoj ličnosti u intelektualnom, emocionalnom i moralnom smislu; 

- Podstiče radoznalost za korišćenje literature na stranom jeziku i upotrebu Interneta; 

- Ohrabruje se da preuzima odgovornost za vlastito učenje i znanje i oblikuje svoje lične ciljeve; 

- Proširuje svoja znanja o drugim narodima i kulturama; 

- Stiče pozitivan odnos prema prostoru i kulturi stanovanja. 

227



RAZRED I 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Upoznaje se s fonološkim 

sistemom jezika 

- upoznaje se s pravilima 

izgovora 

- pozdravlja i odgovara na 

pozdrav 

- izvinjava i zahvaljuje se 

- upoznaje se sa stranim 

sistemom kulture ophođenja 

- role play 

- pair work 

- CD player 

- Upoznaje se s množinom 

imenica Plural of Nouns 

- regular & irregular 

- countable & uncountable 

nouns 

- nabraja zanimanja 

- popunjava formular 

- povezuje tekst i sliku 

- sastavlja spisak za kupovinu 

- stiče preciznost 

- podiže ličnu motivaciju 

- pair work 

- qestionnaire 

- brainstorming 

- Nabraja članove Articles 

- indefinite article A, AN 

- definite article THE 

- zero article 

- rješava zadatke višestrukog 

izbora 

- ispravlja greške 

- ispunjava praznine u tekstu 

- stiče sigurnost 

- razvija svijest o budućem 

poslu 

- CD player 


- Kazuje zamjenice Pronouns 

- personal, possessive, 

demonstrative, reflexive, 

interrogative, idefinite 

- predstavlja članove porodice 

- nabraja predmete 

- određuje pripadnost 

- postavlja kratka pitanja 

- podstiče inicijativnost 

- razvija sklonost ka učenju 

engleskog jezika 

- pair work 

- CD player 

- Upoznaje se s glagolima Verbs 

- TO BE 

- TO DO 

- TO HAVE 

- predstavlja sebe i drugoga 

- piše kraći e–mail 

- ispravlja greške u kraćem 

tekstu 

- sluša intervjue 

- dopunjava tekst ili tabele 

- iznosi karakteristike osoba i 

predmeta 

- stiče samopouzdanje 

- podstiče na samostalan rad i 

učenja 

- ohrabruje korišćenje računara 

- TV 

- video rekorder 

- Internet 

228



SADRŽAJI 


Učenik 

- određuje radno mjesto 

- povezuje tekst i sliku 

- popunjava praznine u tekstu 

- opisuje računar i njegove 

osnovne funkcije 

- šalje poruke putem e-maila 

- šalje fax i ostavlja poruku na 

telefonskom automatu 

- razgovara o budućem 

zanimanju 

- razgovara s partnerom o 

zajedničkom poslu 

- piše plan rada za narednu 

sedmicu 

- diskutuje o radnom okruženju 

- upoređuje radni dan u školi i 

na praksi 

- upoređuje školske sisteme 

- upoređuje stvari (osobe) 

- upoređuje srodna zanimanja 

- ispunjava upitnik 

- opisuje uslove na radnom 

mjestu 

- sluša različite tekstove, 

dijaloge, intervjue 

- informiše o adresi, broju 

telefona 

- razlikuje sate, godine 

- snalazi se u mjenjačnici 

- popunjava poštanske obrazce, 

bankovna dokumenta 

- traži informacije o redu 

vožnje 


Učenik 

- razvija komunikativnost 



IZVOĐENJU 

- CD player 

- pair work 

- Nabraja prijedloge 

Prepositions 

- AT, IN, ON 

- Upoznaje se s vremenskim 

oblicima Verb forms 

- Present Simple 

- Present Continuous 

- Past Simple 

- Past Continuous 

- Present Perfect 

- Past Perfect 

- Future Forms (will, going to) 

- Imperative 

- podstiče uključenje u 

društveni život 

- ohrabruje timski rad i 

donošenje odluka 

- povećava povezanost 

teoretskog i praktičnog učenja 

jezika 

- podspješuje motivaciju za 

učenje stranog jezika 

- TV/video 

- CD player 

- role play 

- Internet 

- debate 

- team work 

- Utemeljuje komparaciju 

pridjeva Comparison of 

Adjectives 

- regular & Irregular 

- razvija povezanost teorijskog i 

praktičnog učenja jezika 

- izražava spremnost na 

saradnju 

- team work 

- pro et contra 

- Internet 

- Kazuje priloge Adverbs 

- manner, place, time, degree, 

freqvency 

- stvara pogodnu društvenu 

klimu 


- questionnaire 

- Internet 

- qwiz show 

- Kazuje brojeve Numbers 

- Cardinal Numbers 

- Ordinal Numbers 

- razvija snalažljivost 


- podstiče komunikativnost 

- TV/video 

- CD player 

- role play 

229



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Definiše modalne glagole 

Modal Verbs 

- can, could, must, have to, 

need, may, might 

- piše dijaloge 

- navodi radne obaveze 

- nabraja dužnosti i obaveze u 

porodici 

- traži informacije na istu temu 

- ističe spremnost i sposobnost 

za saradnju 

- stiče sposobnost postizanja 

sporazuma 

- TV/video 

- CD player 


- Upoznaje se s pasivom Passive 

Voice 

- present, past 

- objašnjava upotrebu sredstava 

za rad 

- reklamira svoje 

preduzeće/školu 

- podstiče grupni rad 

- izražava spremnost za 

ispunjavanje radnih obaveza 

- Internet 

- group work / project 

230


RAZRED II 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Rezimira glagolske oblike 

Tense Revision 

- piše autobiografiju 

- popunjava prijavu za posao 

- priprema intervju 

- diskutuje o aktuelnim temama 

- stiče preciznost u izražavanju 


za saradnju 


- Internet 

- TV / video 

- CD player 

- press clipping 

- Rezimira imenice Nouns 

- Double genitive 

- nabraja vidove zabave 

- navodi djelove radnog pribora 

- piše i šalje pozivnice 

- podspješuje motivisanost 

- razvija sklonost ka timskom 

radu 

- group work 

- research 

- Utemeljuje prijedloge 

Prepositions 

- position, direction, time 

- traži i daje savjet, uputstvo, 

preporuku 

- daje informacije o radnom 

okruženju 

- opisuje buduće radno mjesto 


- razvija spremnost na pomoć 

- izrada propagandnog 

plakata i postera 

- Internet 

- team work 

- Kazuje odnosne zamjenice 

Relative Pronouns 

- Upoznaje se s odnosnim 

rečenicama Relative Clauses 

- defining, non-defining 

- prepričava događaje s radnog 

mjesta 

- diskutuje o radnom okruženju 

- predstavlja radne zadatke 

osoba iz okruženja 

- ističe povezanost teorijskog i 

praktičnog učenja 

- podstiče komunikativnost 

- podspješuje razumijevanje 

odnosa u skladu sa uslovima 

rada 

- pair work 

- role play 

- CD player 

- Upoznaje se s kazivanjem 

sadašnjih i prošlih navika 

Present / Past Habits 

- nabraja radne navike 

- upoređuje prošle i sadašnje 

navike ljudi iz okruženja 

- piše kraće izvještaje 


društvenih odnosa 

- podstiče inicijativnost 

- group work 

- TV / video 

- Upoznaje se s upotrebom 

glagolske imenice i infinitiva 

- Gerund 

- Infinitive 

- izražava osjećanja, potrebe, 

želje 

- izražava svoje (ne)slaganje sa 

dužnostima i obavezama 

- diskutuje o karijeri 

(likes/dislikes) 


- postiže preciznost u 

izražavanju 

- CD player 

- role play 

- debate 

231



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Nabraja uslovne rečenice 

Conditional Clauses 

- Type 0, 1, 2 

- planira putovanje 

- diskutuje o uslovima na 

radnom mjestu 

- govori o radnom vremenu, 

slobodnim danima 

- stvara uslove za pogodnu 

društvenu klimu 

- podstiče timski rad 

- Internet 

- TV / video 

- team work 

- Utemeljuje pasiv Passive 

Voice 

- with Od and Oi 

- priprema kraće izlaganje 

- primjenjuje gramatička 

pravila i uvježbava stručni 

vokabular 

- priprema intervjue 

- postiže efikasnost 

- razvija kulturu ophođenja 

- press cliping 

- Internet 

- Upoznaje se s neupravnim 

govorom Reported Speech 

- statements, questions, 

commands 

- piše o aktuelnim događajima 

- sluša intervjue, reportaže 

- traži informacije sa Interneta 

- šalje e–mail 

- diskutuje o poslovnim 

ugovorima 

- razvija komunikacijske 

sposobnosti 


- povezuje teorijsko i praktično 

znanje 

- Internet 

- TV / video 

- CD player 

- Upoznaje se s građenjem 

riječi Word Formation 

- derivation of nouns, verbs, 

adjectives, adverbs 

- popunjava tabele 


izbora 

- upoređuje srodna zanimanja 

- podstiče preciznost 

- razvija samopouzdanje 

- pair work 

- project work 

232


RAZRED III 


SADRŽAJI 

- Utemeljuje vremena 

Tenses 

Verb Forms 

- Present Continuous 

- Past Simple 

- Past Continuous 

- Present Perfect 

- Past Perfect 

- Future Aspects: will, going 

to, present cont., present 

simple 


Učenik 

- piše biografiju 

- učestvuje u intervjuu 

- diskutuje o karijeri 

- sluša telefonske razgovore 

- piše izvještaje 

- izražava planove o svom 

budućem životu, poslu 

- govori o kulturnim događajima 

u gradu 

- sluša autentične tekstove i 

komentariše ih 


Učenik 

- razvija komunikativne 

sposobnosti 

- stiče sigurnost u izražavanju 

- ohrabruje učenika na 

samostalni rad i donošenje 

odluka 


IZVOĐENJU 

- TV / video 

- CD player 


- Utemeljuje imenice 

Nouns 

- Double Genitive 

- Saxon Genitive 

- priprema kraće izlaganje 

- snalazi se u restoranu, baru 

- sastavlja listu radnih zadataka 

- prevodi stručne tekstove 

- podstiče motivisanost 

- razvija sklonost ka učenju 

jezika 

- group work 

- CD player 

- Rezimira upotrebu pridjeva i 

priloga 

- Adjectives 

- Adverbs 

(word order, comparison) 

- upoređuje radni dam u školi i 

na praksi 

- analizira tok događaja 

- uočava specifične informacije 

u složenijem govornom iskazu 

- daje mišljenje o kulturnim 

događajima 

- podstiče pozitivnu orjentaciju 


- olakšava uključenje u 

društveni život 

- razvija pozitivnu identifikaciju 

- role play 

- pair work 


- Obrazlaže građenje riječi 

Wordbuilding 

- Derivation of Nouns, 

Adjectives, verbs, adverbs 

- popunjava praznine u tekstu 


izbora 

- analizira tekstove 

- sastavlja ankete 

- podstiče marljivost 


- ističe spremnost za saradnju 

- pair work 

- team work 


233



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Utemeljuje glagole 

Verbs 

- Modal Verbs 

- Multi – Part Verbs 

- Participles (Present, Past) 

- Modals + Perfect Infinitive 

- I wish (Present, Past) 

- opisuje ilustrovane događaje 

- govori o obavezma i 

dužnostima 

- izražava želje i žaljenja 

- razgovara o svojim 

ambicijama 

- povezuje date naslove s 

djelovima teksta 


- razvija socijalnu sigurnost 


- barinstorming 

- group work 

- Uvježbava pasiv 

- Passive (all tenses) 


izbora 

- primjenjuje gramatička 

pravila i uvježbava stručni 

vokabular 

- postiže efikasnost 


- team work 

- guessing game 

- Uvježbava povezivanje 

rečenica 

Linking Words 

- piše pisma, eseje 

- analizira stručne tekstove 

- izražava mišljenje na osnovu 

stručnog teksta 


- postiže preciznost u 

izražavanju 

- pair work 

- CD player 

234


RAZRED IV 


SADRŽAJI 

- Rezimira imenice 

Nouns 

- foreign plural 

- plural with diff. meaning 

- compounds, derivates, 

conversion (N – V, V – N, N – 

adj.) 

- Synonyms, Antonyms, 

Homonyms 

- Upoznaje se s budućim 

vremenima 

Future Continuous Tense 

Future Prefect Tense 


Učenik 

- sluša pjesme muzičkih žanrova 

koji ga interesuju 

- radi projekte 

- ispravlja greške u tekstu 

- popunjava praznine 

- diskutuje na temu iz struke 


Učenik 




IZVOĐENJU 


- group work 

- CD player 

- project work 

- Internet 

- planira radne zadatke za 

narednu nedjelju 

- predviđa niz situacija u 

budućem radnom okruženju 

- planira odmor, putovanje 

- opisuje aktivnosti 

- upoređuje događaje 

- piše izvještaje 

- opisuje situacije s radnog 

mjesta 

- nudi usluge klijentu i pomaže 

mu u rješavanju problema 

- izražava (ne)slaganje sa 

svojim dužnostima i 

obavezama 

- upoređuje uslove za rad 

- priprema kratka izlaganja 

- izražava namjere i sopstveno 

mišljenje 

- pronalazi skriveno značenje 

- iskazuje lični stav 

- prima i šalje e–mail 

- podstiče donošenje odluka 


- CD player 

- time table 

- Rezimira 

Adverbs & Adjectives 

- razvija odgovornost 


- CD player 



- Upoznaje se s 

- Passive Infinitive/Gerund 

- Passive Construction whit 

say/belive 

- Reported speech 

- verbs of reporting + gerund, 

infinitive 

- Utemeljuje 

- Clauses of Purpose, Result, 

Reason, Comparison, 

Contrast, Concession 

- Relative & Participle Clauses 


odnosa u skladu sa uslovima 

rada 

- poboljšava razumijevanje 

društvenih odnosa 

- TV/video 

- Internet 

- CD player 

- iskazuje tolerantnost 

- postiže ekonomičnost 


- Internet 

- TV / video 

- group work 

235



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Rezimira 

- Conditional Clauses 

- Mixed Conditional 

- učestvuje u diskusiji o 

zajedničkom poslu 

- planira putovanje 

- ugovara poslovne sastanke 

- postiže kompromis 

- razvija odgovornost 

- Internet 

- CD player 

- role play 

- Rezimira 

Prepositions 

- of time, place, position, 

direction 

- In Phrases 

- piše kraće dijaloge 

- izdvaja specifične informacije 

iz kraćeg teksta 

- traži i daje uputstva 

- dopunjava tekst ili tabele 

- stiče sposobnost 

prevazilaženja problema 


za saradnju 

- razvija komunikacijske 

sposobnosti 

- group work 

- CD player 

- time table 



- Udžbenik stranog jezika (opšti dio), 

- Poseban udžbenik za stručnu školu. 

Ostali izvori: 

- Autentični dokumenti (mape, posteri, razglednice), štampa, časopisi, novine i Internet. 

Pored udžbenika preporučenih i odobrenih od strane nadležmih organa, nastavnici su slobodni da u nastavi koriste 

i druge priručnike za ostvarivanje ciljeva predviđenih programom. 


Nastava se odvija u učionici koja je opremljena: kasetofonom, TV prijemnikom, videom, grafoskopom i 

računarima. 

236



Provjeravanje znanja sastavni je dio nastave, obavlja se na svakom času, a obuhvata: 

- posmatranje usmenog jezičkog ponašanja učenika u toku nastavnih aktivnosti, tokom individualnog rada i rada 

u parovima i grupama. Nastavnik redovno bilježi svoja zapažanja o pravilnosti izgovora, jasnoći izražavanja 

misli, gramatičkoj pravilnosti, adekvatnosti leksike i snalažljivosti u novim situacijama. 

- Pismenu provjeru znanja koja se vrši putem različitih vrsta testova i slobodnih sastava koje učenici rade na 

času najmanje jedan put u svakom klasifikacionom periodu. 

- Rade se dva pismena zadatka – po jedan na kraju polugodišta. Pismeni zadaci se rade jedan školski čas. 

Opšta ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz ocjena dobijenih na usmenoj i pismenoj provjeri znanja. 

Opšta ocjena na kraju godine se izvodi iz ocjena dobijenih u svim klasifikacionim periodima na usmenoj i 

pismenoj provjeri znanja. 


Engleski jezik u srednjim stručnim školama mogu predavati nastavnici koji su završili četvorogodišnje studije 

engleskog jezika i književnosti i stekli zvanje profesora engleskog jezika i književnosti ili diplomirani filolog za engleski 

jezik i književnost. 


Znanja 

Predmet 



Stručna terminologija Primjena računara u elektrotehnici Windows, Excel, Internet 

Tabelarni i grafički prikaz dokumenata 

Ekonomika i organizacija preduzeća 

Bankarsko i finansijsko poslovanje, 

Statistika 

Tekst procesor Maternji jezik i književnost Osnovni elementi teksta 

Tipovi krivih linija Matematika Grafici funkcija 

237


1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA 

1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


Ukupno 

I 72 - 72 

II - - - 

III - - - 

IV - - - 




- Shvata pojam komunikacije u širem smislu riječi; 

- Upoznaje različite kulture, običaje i tradiciju koje opredjeljuju razlike u poslovnom ponašanju; 

- Usvaja osnovna pravila poslovnog ponašanja i pravila poslovnog bontona; 

- Shvata značaj različitih vrsta i oblika poslovne komunikacije; 

- Usvaja pozitivne stavove pri vođenju i učestvovanju u poslovnoj komunikaciji; 

- Shvata značaj profesionalnog ponašanja. 

239



RAZRED I 


SADRŽAJI 

Pojam i definicija komunikacije 

- Zna pojam i definiciju 

komunikacije uopšte i 

upoznaje se sa sadržajem 

predmeta poslovna 

komunikacija. 

Funkcija komunikacije 

- Upoznaje istorijske izvore i 

shvata funkciju komunikacije 

za čovjeka. 

Vrste komunikacije 

- Upoznaje različite vrste 

neverbalne komunikacije. 

- Opisuje tipove komunikacije s 

obzirom na daljinu među 

učesnicima (intra-personalna, 

komunikacija u grupama, 

javna i masovna 

komunikacija). 

- Obrazlaže cilj, značaj i 

prednosti poslovne 

komunikacije i navodi razliku 

između društvene, privatne i 

poslovne komunikacije. 

- Opisuje način pozdravljanja, 

predstavljanja, upoznavanja i 

kulturnog vođenja razgovora. 


Učenik 

- Prepoznaje sadržaj predmeta 

poslovna komunikacija. 


Učenik 

- Razvija ličnu kulturu koja 

olakšava poslovnu 

komunikaciju. 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- rad u grupama; jedna 

grupa demonstrira 

različite oblike 

neverbalne komunikacije, 

a druga komentariše 

poruke i značenje 

različitih oblika 


Uloge grupa se 

mijenjaju. 

- Navodi istorijske izvore i 

obrazlaže funkciju 

komunikacije za čovjeka. 

- Demonstrira različite vrste 


- Razvija ličnu odgovornost u 

komunikaciji s drugim 

ljudima. 

- Razlikuje tipove komunikacije 

s obzirom na daljinu među 

učesnicima (intrapersonalna, 

interpersonalna, komunikacija 

u grupama, javna 

komunikacija, masovna 

komunikacija). 

- Obrazlaže na novim 

primjerima razliku između 

društvene, privatne i poslovne 

komunikacije. 

- Demonstrira način 

pozdravljanja, predstavljanja, 

upoznavanja i kulturnog 

vođenja razgovora. 

- Razvija spontanost i 

opuštenost u komunikaciji. 

- Razvija svijest da je poslovno 

ponašanje uslov poslovnog 

uspjeha. 

Vježba: 

- komunikacija s 

nastavnikom, 

pojedincima u radnoj 

grupi i cijelim razredom. 

- Razvija spretnost za uspješno 

poslovno predstavljanje i 

sporazumijevanje sa 

strankama, kao i poslovnim 

partnerima. 

Vježba: 

- poslovno predstavljanje, 

pozdravljanje, 

upoznavanje i kulturno 

vođenje razgovora 

240



SADRŽAJI 


Učenik 

- Imitira poslovni sastanak s 

različitim ulogama i zadacima 

na poslovnom sastanku. 

- Imitira vođenje poslovnog 

razgovora. 


Učenik 


dobro pripremljenog 

poslovnog sastanka u funkciji 

bolje poslovne saradnje i 

poslovnog uspjeha. 

- Razvija vještinu pregovaranja. 


IZVOĐENJU 

Vježbe: 

- poslovni sastanak sa 

različitim ulogama i 

poslovnim zadacima. 

- Upoznaje se s vrstama 

poslovnih sastanaka. 

- Razumije ulogu i značaj osoba 

sa različitim poslovnim 

zadacima u toku poslovnog 

sastanka. 

- Razumije tok poslovnog 

razgovora. 

- Imitira vođenje poslovnog 

razgovora. 

Vježba: 

- poslovni razgovor 

Konfliktne situacije u 

komunikaciji 

- Opisuje konfliktne situacije u 

komunikaciji. 

- Opisuje osnovne pristupe za 

rješavanje konfliktnih 

situacija. 

- Pojašnjava aktivnosti koje 

podstičnu poslovnu 

komunikaciju. 

- Obrazlaže na novim 

primjerima konfliktne 

situacije u komunikaciji 

koristeći osnovne pristupe za 

rješavanje istih. 

- Razvija strpljenje i tolerantni 

pristup za rješavanje 

poteškoća u poslovnoj 

komunikaciji. 

- Na novim primjerima 

obrazlaže aktivnosti koji 

podstiču poslovnu 

komunikaciju. 

- Adekvatno reaguje na znakove 

komunikacije, tumači ih i 

koristi u stvaranju što 

pozitivnije klime na radnom 

mjestu i u kontaktu s 

klijentima. 

- Povezuje podatke za 

ocjenjivanje drugih osoba 

(izraz lica, pokreti tijela, crte 

oko usta i očiju, gestovi, 

rukopis). 

- Određuje po značaju činioce 

koji određuju tačnost 

opažanja osoba. 

- Prepoznaje razna osjećanja na 

- Izgrađuje pozitivan stav u 

poslovnoj komunikaciji. 

Vježba: 

- poslovni razgovor 

Interpersonalna komunikacija 

- Definiše i razumije pojam 

komunikacije i znaka. 

- Razlikuje elemente 

komunikacionog procesa 

(pošiljalac poruke, primalac 

poruke, poruka, sadržaj). 

- Definiše pojam socijalne 

percepcije. 

- Nabraja podatke za 

ocjenjivanje drugih osoba 

(izraz lica, pokreti tijela, crte 

oko usta i očiju, gestovi, 

rukopis). 

- Navodi po značaju činioce koji 

- Jača samopouzdanje i osjećaj 

sigurnosti u kontaktu s 

klijentom i saradnicima. 


odgovarajućeg odgovora na 

reagovanje korisnika usluga i 

kontrole u pojedinim 

situacijama. 

- Razvija jasan, adekvatan i 

nedvosmislen stav i odnos 

prema korisniku usluga i 

kolegama, što u svakom 

slučaju umanjuje tenziju 

nerazriješenih 

interpersonalnih odnosa i 

Vježba: 

- Demonstracija u okviru 

psihološke radionice – 

komunikacionog procesa 

gdje učenici na licu 

mjesta uočavaju i 

vježbaju, kroz imitaciju i 

slične tehnike, tok 

procesa u komunikaciji. 

Vježba: 

- Psihološka radionica s 

temom „Kako nas drugi 

vide“. 

241


242 


SADRŽAJI 

određuju tačnost opažanja 

osoba. 

- Shvata značaj i simbole 


- Pravi razliku i navodi na 

primjeru kinetičke i 

proksemičke znakove. 

- Opisuje izvore nesporazuma. 

- Definiše denotatno i 

konotatno značenje jezika. 

Poslovna korespondencija 

- Opisuje faze poslovne 

korespondencije. 

- Zamišlja pismeno protokolarno 

obraćanje. 

- Opisuje različite oblike 

poslovne korespondencije. 

- Opisuje pravila za uspješno 

vođenje poslovnog telefonskog 

razgovora. 

- Shvata kulturu telefoniranja i 

razlikuje privatni od poslovog 

telefonskog razgovora. 


Učenik 

osnovu facijalne ekspresije i 

tako na osnovu dobijene 

informacije adekvatno 

reaguje. 

- Identifikujući ove podatke 

osnažuje svoju kreativnu 

percepciju i tako ostvaruje 

kvalitetniji odnos sa kolegama 

i svojim saradnicima. 

- Stiče vještinu reagovanja u 

zavisnosti od situacije i 

ličnosti klijenta prateći 

njegove neverbalne pokrete i 

shvatajući ih. 

- Koristi osnovne principe i 

zakonitosti verbalne 

komunikacije 

- Pravi razliku između 

denotatnog i konotatnog 

značaja jezika. 

- Prepoznaje izvore mogućih 

nesporazuma i izbjegava ih ili 

riješava na kostruktivan način. 

- Obrazlaže faze poslovne 


- Primjenjuje na pismenim 

primjerimaposlovno 

protokolarno obraćanje. 

- Primjenjuje različite oblike 

poslovne korespondencije. 

- Demonstrira poslovni 

telefonski razgovor i uporedo 

komentariše usvojena pravila 

za pravilno vođenje 


- Obrazlaže razliku između 


Učenik 

ostavlja prostora da učenik 

kasnije ima dovoljno prostora 

i vremena da izradi svoju 

kreativnost i radoznalost, i da 

na efikasan način razumije 

potrebe korisnika usluga i 

odgovori na njih. 


pravilnog oslovljavanja osoba 

pri poslovnoj korespondenciji i 

značaju dopisa bez grešaka. 


telefoniranja u poslovnom 

komuniciranju. 

- Razvija svijest o razlici između 

poslovnih i privatnih 

telefonskih razgovora. 


IZVOĐENJU 

Demonstrirati na 

primjeru različite vidove 

verbalne komunikacije. 

Vježba: 

- Psihološka radionica s 

isceniranim 

nesporazumom. 

Vježba: 

- rad na pismenim 

primjerima 

Vježba: 

- poslovni telefonski 

razgovor



SADRŽAJI 


Učenik 

privatnog i poslovnog 


- Obrazlaže oblike elektronske 


- - Na primjerima primjenjuje 

oblike elektronske 


- Vlada načelima ponašanja i 

organizacije na javnim 

nastupima i javnim 

predstavljanjima. 


Učenik 

- Razvija svijest o značaju i 

prednostima elektronske 

korespondencije 


IZVOĐENJU 

- Navodi oblike i značaj 

elektronske komunikacije i 

opisuje načine vođenja 

elektronske korespondencije 

(telefaks, e-mail, internet). 

Vježba: 

- rad na primjerima 

Poslovno predstavljanje 

- Opisuje načela ponašanja i 

organizacije koja važe na 

javnim nastupima i 

predstavljanjima, izložbama 

sajam-skim priredbamama, 

konferencijama za štampu i 

kulturnim priredbama. 

- Opisuje značaj reklame kao 

jednog od načina poslovne 

komunikacije. 

- Razumije načela ponašanja i 

organizacije koja važe na 

radnom mjestu. 

- Usvaja pravila discipline na 


- Opisuje značaj spoljnih 

efekata (izgled i pojava) u 


- Razvija odgovornost o značaju 

pravilnog organizovanja 

javnog nastupa i javnog 

predstavljanja. 

Vježba: 

- rad na primjerima 

- Razlikuje dobru od loše 

urađene reklame. 

- Vlada načelima ponašanja i 

organ-izacije koja važe na 


- Obrazlaže i pravi paralelu 

između dobre i loše discipline 

na radnom mjestu i u vezi sa 

tim navodi primjere iz 

sopstvenog ili tuđeg iskustva, 

ističući značaj spoljnih 

efekata (izgled i pojava). 

- Demonstrira organizaciju 

poslovnog ručka i ponašanje 

za vrijeme poslovnog ručka. 


dobre reklame. 


profesionalnog ponašanja u 

odnosu prema kolegama. 

- Razvija visoku radnu kulturu, 

uglađeno ponašanje i 

uvažavanje drugih. 

- Razvija sposobnost za skladno 

odijevanje i šminkanje i 

pravilno držanje tijela. 

Vježba: 

- reklama (samostalni 

radovi učenika) 

- Razumije pravila organizacije 

poslovnog ručka. 

- Usvaja pravila ponašanja za 

vrijeme poslovnog ručka 

(mjesto sjedjenja, korišćenje 

pribora, izbor jela i pića, 

pušenje, započinjanje 

poslovnog razgovora). 

- Razvija osjećaj za organizaciju 

u poslovnoj komunikaciji. 

Vježba: 

- poslovni ručak u 

ugostiteljskom objektu 

243



SADRŽAJI 


Učenik 

- Obrazlaže razliku među 

najznačajnijim svjetskim 

kulturama i običajima koji 

vladaju u poslovnoj 

komunikaciji. 


Učenik 

- Razvija svijest o postovanju 

različitih kultura naroda. 


IZVOĐENJU 

Svjetske kulture i običaji u 


- Upoznaje se s različitim 

svjetskim kulturama i 

običajima koji vladaju u 




- E. Šarković, M. Stegenšek, Z. Kostić, M. Grujić: „Poslovna korespodencija“, Zavod za užbenike i nastavna 


- V. Cvetanović: „Poslovna komunikacija“, Zavod za užbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 


Nastava se izvodi u učionici (kabinetu) koja je opremljena A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom s 

odgovarajućim slajdovima, dostupnom literaturom, tehničkim podacima, priručnicima, časopisima koji obrađuju teme 

vezane za poslovanje, računarom sa štampačem. Potrebno je obezbijediti pristup Internetu. 








244



testovi). 



Visoka stručna sprema: 

- Diplomirani psiholog, 

- Diplomirani pedagog, 

- Diplomirani sociolog. 


Znanja 

Predmet 



Predstavljanje, upoznavanje i kulturno 

vođenje razgovora 

Značaj reklame kao načina poslovne 

komunikacije 

Maternji jezik i književnost 


Lijepo, tečno i jezički ispravno sklopljene 

rečenice 

Marketing, preduzetništvo 

Poslovna korespondencija Primjena računara u elektrotehnici Elektronsko dopisivanje 

245


1.3.4. OSNOVE ENERGETIKE 

1. Naziv predmeta: OSNOVE ENERGETIKE. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

Ukupno 

II 72 - 72 

III - - - 

IV - - - 




- Shvata potrebe za električnom energijom, njen značaj i ulogu za razvoj društva; 

- Razlikuje izvore energije, s osvrtom na oblike energije; 

- Uočava značaj karakteristika proizvodnje i potrošnje električne energije; 

- Saznaje vrste izvora električne energije, odnosno podjelu elektrana; 

- Shvata potrebu za nekonvencionalnim metodama proizvodnje električne energije; 

- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost,doslednost); 


247


- Razvija interes za praktičnim ispitivanjem noviteta; 

- Razvija svijest o važnosti čuvanja i zaštiti životne sredine. 


RAZRED II 


SADRŽAJI 

Potrebe za električnom 

energijom 

- Zna značaj i ulogu električne 

energije za razvoj društva. 

- Nabraja mnogobrojne 

prednosti električne energije 

u odnosu na ostale energetske 

izvore. 

- Objašnjava razvoj potreba u 

električnoj energiji. 

- Navodi osnovne osobenosti 

elektroenergetike 

(proizvodnja električne 

energije, njen prenos, 

raspodjela, distribucija i 

transformacija u druge vidove 

energije). 

- Objašnjava neophodnost 

predviđanja potreba u 

električnoj energiji i snazi. 

- Nabraja planove razvoja 

elektroprivrede (planiranje 

razvoja potrošnje električne 

energije, planiranje 

dugoročnog 

elektroenergetskog bilansa, 

planiranje razvoja 


Učenik 

- Uočava tijesnu povezanost 

elektroenergetike sa svim 

granama privrede. 

- Shvata stalnu i veliku 

neravnomjernost potrošnje 

električne energije tokom 

određenog vremenskog 

perioda. 

- Uočava značaj planova razvoja 

elektroprivrede. 

- Razumije pravovremenu 

izradu različitih planskih 

dokumenata za razvoj 

elektroprivrede koja 

predstavlja dinamički proces. 

- Uočava vezu između podataka 

za prognozu potreba i 

potročnje električne energije 

užeg i šireg regiona. 


Učenik 

- Stiče osjećaj o značaju i ulozi 

električne energije za razvoj 

društva. 


IZVOĐENJU 

- Predmet osnove 

energetike se izvodi u 

učionici koja sadrži: 

računar s odgovarajućim 

softverom; grafoskop; 

dijaprojektor s 


slajdovima šema raznih 

tipova elektrana i njihove 

primjene; blok-šeme 

raznih tipova elektrana i 

ostalo što je u trenutku 

izučavanja ovog 

predmeta aktuelno. 


potrebi preciznosti pri radu. 


pravilan odnos prema 

mašinama i opremi. 

248



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

elektroenergetskog sistema- 

EES) i objašnjava ih. 

- Objašnjava neophodnost 

planiranja razvoja potrošnje 


Izvori energije 

- Nabraja osnovne oblike 

energije (akumulisana i 

prelazna energija). 

- Navodi podjelu akumulisanih 

oblika energije (potencijalna, 

kinetička i unutrašnja 

energija) i objašnjava ih. 

- Navodi podjelu prelaznih 

oblika energije (mehanički rad 

ili mehanička energija, 

električna energija i toplota) i 

objašnjava ih. 

- Zna drugu klasifikaciju 

različitih oblika energije 

(primarne, transformisane i 

korisne oblike energije) i 


- Navodi podjelu primarnih 

oblika energije. 

- Nabraja primarne oblike 

energije prema učestanosti 

njihove primjene 

- (konvencionalne i 

nekonvencionalne oblike 

energije). 

- Nabraja konvencionlne oblike 

energije i objašnjava ih. 

- Nabraja nekonvencionalne 

oblike energije i objašnjava 

ih. 

- Razlikuje oblike unutrašnje 

energije na nivou molekula 

(unutrašnja kalorična 

energija), na nivou atoma 

(hemijska energija) i na nivou 

jezgra (nuklearna energija - 

enegija fuzije i fisije). 

- Crta blok-šemu transformacije 

energije u postrojenju za 

transformaciju hemijske 

energije u mehaničku. 


rimarnih oblika energije 

(prema učestanosti njihove 

primjene, fizičkim svojstvima 

nosilaca energije i njihovoj 

obnovljivosti). 

- Razlikuje pojmove goriva i 

fosilnog goriva. 

- Razlikuje konvencionalne 

oblike energije (drvo, ugalj, 

sirova nafta, zemni gas, uljni 

škriljci i bitumenozni pijesak, 

vodne snage-potencijalna 

energija vodotoka, 

geotermička energija-toplota 

koja se pojavljuje na površini 

u obliku vrućih izvora, 

nuklearna energija-fisije). 

- Razlikuje nekonvencionalne 

- Stiče osjećaj da će u bliskoj 

budućnosti elektrane sa MHDgeneratorima 

biti sposobne za 

komercijalni pogon. 


poznavanja složenog 

matematičkog aparata za 

proučavanje elemenata 

električnih izvora. 

249



SADRŽAJI 


Učenik 

oblike energije (vjetarkinetička 

energija, plima i 

osjeka-potencijalna energija; 

morski talasi; geotermička 

energija-u unutrašnjosti 

Zemlje, koja se ne pojavljuje 

na površini; neposredno 

korišćenje sunčevog zračenja; 

unutrašnja toplotna energija 

mora-razlika temperature na 

površini i većoj dubini; 

nuklearna energija-fuzija lakih 

atoma; biomasa). 


primarnih oblika energije koji 

se prirodno obnavljaju 

(zračenje Sunca koje se može 

neposredno iskoristiti, vodne 

snage, energija vjetra, 

energije plime i osjeke, kao i 

toplote mora) i primarnih 

oblika energije koji se ne 

obnavljaju (fosilna i nuklearna 

goriva, unutrašnja toplota 

Zemlje i laki atomi koji su 

potrebni za fuziju). 

- Na blok šemi objašnjava vezu 

između primarnih, 

transformisanih i korisnih 

oblika energije. 

- Sa šeme uočava različite 

kombinacije tih oblika 

energije. 

- S obzirom na polazni oblik 

energije, razlikuje neposrednu 

transformaciju hemijske, 


Učenik 


IZVOĐENJU 


oblika energije, prema 

fizičkim svojstvima nosilaca 

energije (hemijska energija - 

drvo, ugalj, siirova nafta, 

zemni gas, uljni škriljci, 

biomasa; nuklearna energijanuklearna 

goriva, lak atomi; 

potencijalna energija - vodne 

snage, plima i osjeka; 

kinetička energija -vjetar, 

energija morskih talasa; 

toplotna energija - 

geotermička, toplotna 

energija mora; energija 

zračenja-Sunčevo isijavanje) i 



oblika energije, s obzirom na 

njihovu obnovljivost (koji se 

prirodno obnavljaju i ne 

obnavljaju) i objašnjava ih. 

- Objašnjava i nabraja 

transformisane oblike 

energije. 

- Nabraja dva tipa 

transformacija (u elek-tričnu 

energiju, posredstvom 

mehaničke energije i 

transformacija u električnu 

energiju bez posredstva 

mehaničke energije – u 

eksperimentalnoj fazi, npr. na 

satelitima) i objašnjava ih. 

- Nabraja korisne oblike 

energije (toplota, mehanička 

- Razvija osjećaj o potrebi 

proučavanja i uvođenja 

nekonvencionalnih metoda 

proizvodnje električne 

energije. 

- Stiče osjećaj da će u bliskoj 

budućnosti elektrane sa MHDgeneratorima 

biti sposobne za 

komercijalni pogon. 

- Razvija osjećaj da među 

čvrstim radioaktivnim 

otpadima ima veliki broj 

izotopa sa veoma dugim 

vremenom poluraspada (i više 

stotina godina), zbog čega se 

deponovanju ovih otpada mora 

posvetiti posebna pažnja. 

250



SADRŽAJI 


Učenik 

unutrašnje kalorične energije i 

energije zračenja u električnu 

energiju. 

- Razumije od čega zavisi 

primjena mogućih 

transformacija oblika 

energije. 

- Uočava teškoće za utvrđivanje 

rezervi neobnovljivih 

primarnih oblika energije. 

- Uočava prednosti obnovljivih 

primarnih oblika energije, s 

obzirom na rezerve. 

- Shvata tendenciju razvoja 

potrošnje električne energije i 

probleme koji će nastati u 

snabdijevanju energijom ako 

se na vrijeme ne osiguraju 

novi oblici energije (računa se 

na dva nova izvora - nuklearna 

fuzija i goriva na bazi 

vodonika). 

- Razlikuje dnevne, sedmične, 

mjesečne, sezonske i godišnje 

dijagrame opterećenja. 

- Crta dnevni dijagram 

opterećenja i krivu trajanja 

opterećenja. 

- Razlikuje protočne, 

akumulacione, pumpnoakumulacione 

hidroelektrane i 

elektrane na plimu i osjeku. 

- Razumije troškove električne 

energije. 

- Uočava da su potencijalne 

rezerve konvencionalnih 


Učenik 


IZVOĐENJU 

energija, hemijska energija i 

svjetlosna energija). 

- Objašnjava kako se osigurava 

snabdijevanje potrošača 

toplotnom energijom. 

- Objašnjava kako se osigurava 

snabdijevanje potrošača 

mehaničkom, hemijskom i 

svjetlosnom energijom. 

- Objašnjava ograničenje 

transformacija oblika 

energije. 

Karakteristike proizvodnje i 

potrošnje električne energije 

- -Definiše dijagrame 

opterećenja trajanja. 

- -Navodi tipove dijagrama 

opterećenja i objašnjava ih. 

- -Zna podjelu dnevnog 

dijagrama opterećenja. 

Podjela elektrana 

- Nabraja osnovne vrste izvora 

električne energije 

(hidroelektrane, 

termoelektrane i elektrane na 

vjetar). 

- Definiše hidroelektrane i 

navodi karakteristike i vrste 

hidroelektrana. 

- Navodi vrste i karakteristike 

termoelektrana. 

- Definiše parne, gasne, dizel 

termoelektrane, nuklearne 

elektrane, geoterrmalne, 

solarne, elektrane koje koriste 

toplotu mora i okeana i 


analiziranja i logičkog 


- Stiče motivaciju za 

proučavanje mogućnosti 

korišćenja alternativnih izvora 

energija. 


korišćenja solarne energije. 

251



SADRŽAJI 

postrojenja koja toplotu 

dobijaju na bilo koji drugi 

način pretvarajući je u 

električnu energiju. 

Nekonvencionalni metodi 

proizvodnje električne energije 

- Nabraja nekonvencionalne 

(alternativne) izvore energije. 

- Objašnjava mogućnosti 

neposrednog korišćenja 

Sunčevog zračenja (direktno 

pretvaranje energije sunčevog 

zračenja u toplotnu energiju i 

direktno (neposredno) 

pretvaranja energije sunčevog 

zračenja u električnu energiju 

korišćenjem fotonaponskog 

efekta). 

- Objašnjava metode i vrste 

direktnog pretvaranja energije 

sunčevog zračenja u toplotnu 

energiju i način na koji se ona 

dalje koristi. 

- Zna princip rada 

eksperimentalne termalne 

solarne elektrane. 

- Objašnjava direktno 

(neposredno) pretvaranje 

energije sunčevog zračenja u 

električnu energiju 

korišćenjem fotonaponskog 

efekta. 

- Objašnjava fotonaponski 

efekat i fotonaponski sistem. 


korišćenja energije vjetra za 


Učenik 

goriva (ugalj) glavni oslonac u 

snabdijevanju svijeta 

energijom i u XXI vijeku i da 

su te rezerve ograničene. 

- Shvata da je potrebno znatno 

više raditi na istraživanju 

mogućnosti za bolje i 

masovnije korišćenje tzv. 

nekonvencionalnih oblika 

energije. 

- Uočava veliki broj prednosti 

koršćenja sunčevog zračenja u 

odnosu na sve ostale korišćene 

i perspektivne energetske 

izvore. 

- Na šemi termalne solarne 

elektrane (eksperimentalne 

elektrane) koja koristi 

direktno pretvaranja energije 

sunčevog zračenja u toplotnu 

energiju, snage 10MW, 

izgrađene u pustinji Majove, 

Californija (USA), pokazuje 

njene elemente. 

- Uočava osnovne probleme za 

značajnije korišćenje sunčeve 

energije (maloj gustini 

sunčevog zračenja po jedinici 

površine, raspoloživosti ove 

energije samo u jednom dijelu 

dana jer sunčeva energija nije 

uvijek raspoloživa - period 

noći i oblačnih razdoblja). 

- Uočava niz prednosti pri 

korišćenju energije vjetra. 

- Shvata da se pri korišćenju 


Učenik 


posmatranja, analiziranja i 


- Razvija efikasnost, 

inicijativnost i upornost. 


IZVOĐENJU 

252



SADRŽAJI 


Učenik 

energije vjetra za proizvodnju 

električne energije javlja 

veliki broj trenutno 

ograničavajućih faktora 

(promjena pravca, smjera i 

inteziteta vjetra, što utiče na 

povećanje neophodnih 

investicija izrade i održavanja 

pogona; nemogućnost 

akumuliranja ove energije u 

značajnijem obimu; troškovi 

kvalitetne zaštite visokih 

tornjeva od atmosferskih 

pražnjenja; najčešće znatnu 

udaljenost pogodnih lokacija 

sa vjetrom od mogućih 

potrošača). 

- Uočava negativan uticaj ovih 

postrojenja na okolinu 

(raspoloživost slobodnog 

zemljišta, estetiku, uticaj na 

biosferu, buka, radio i TV 

smetnje i sl.). 

- Shvata da ekonomski efekat 

primjene procesa 

kosagorijevanja biomase i 

uglja zavisi od procenta 

učešća biomase u sistemu 

zajedničkog sagorijevanja. 

- Na osnovu date šeme razumije 

korišćenje biomase. 

- I pored velike količine 

raspoložive geotermalne 

energije i prednosti njenog 

korišćenja, uočava da ova 

energija nema univerzalni 


Učenik 


IZVOĐENJU 

dobijanje električne energije. 

- Nabraja osnovne djelove 

postrojenja za korišćenja 

energije vjetra (toranj i 

pokretno kolo). 

- Navodi podjelu postrojenja za 

pretvaranje energije vjetra u 

električnu energiju u 

zavisnosti od tipa turbine na 

vjetar (sa horizontalnom 

osom, tzv. HAWT i 

vertikalnom osom, tkz. 

VAWT). 

- Navodi podjelu postrojenja na 

osnovu položaja turbine i 

generatora (turbina i 

generator na vrhu tornja i 

turbina i generator odvojeni 

od elise). 

- Objašnjava načine 

transformisanja biomase u 

električnu energiju ili toplotu 

(sagorijevanje, gasifikacija i 

piroliza). 

- Navodi nedostatke korišćenja 

biomase (mala gustina, 

heterogenost sastava, 

vremenska promjenljivost 

sastava, prikupljanje, 

transport i skladištenje 

biomase). 

- Objašnjava geotermalnu 

energiju navodeći njena 

osnovna izvorišta. 

- Zna princip rada geotermalnih 

elektrana i objašnjava ga, 


razmišljanja, uočavanja i 

analiziranja. 

- Stiče sposobnost i osjećaj za 

odgovoran odnos prema 

prirodi u smislu očuvanja 

životne sredine. 

253



SADRŽAJI 


Učenik 

značaj jer je njena primjena 

vezana za lokalitet njenog 

izvođenja, zatim 

mineralizacija i sl. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

koristeći datu sliku. 



- Zna karakteristike prvog 

ovakvog postrojenja koje je 

izgrađeno na ušću rijeke La 

Rance (Lamanš-Francuska). 


elektrana koje rade na 

korišćenju unutrašnje toplotne 

energije mora koristeći datu 

šemu elektrane. 

- Na osnovu date slike 

objašnjava princip rada 

magnetno hidrodinamičkih 

generatora - MHDG. 

- Objašnjava princip procesa 

fuzije gasa vodonika- fuzija 

lakih atoma. 

- Objašnjava da kada se riješe 

osnovni problemi za 

realizaciju reakcije fuzije 

lakih atoma, ona će se moći 

iskoristiti za dobijanje velike 

količine potrebne energije. 

Uticaj elektrana na okolnu 

sredinu 

- Zna pozitivan i negativan 

uticaj hidroelektrana na 

pri.rodnu sredinu. 

- Zna kako se termoelektrane 

kao zagađivači okoline mogu 

posmatrati (kao izvori 

zagađenja vazduha i izvori 

zagađenja vode)č 

- Zna zašto najveći problem 

- Uočava prednosti i nedostatke 


- Uočava prednosti i nedostatke 

elektrane koja radi na 

korišćenju unutrašnje toplotne 

energije mora. 

- Uočava da se u MHDgeneratorima 

iskorišćava samo 

manji dio razlike temperature, 

pa se izlazni gasovi iz MHDgeneratora 

mogu u daljem 

254



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

stvaraju čvrsti radioaktivni 

otpadi. 

postupku iskoristiti u 

klasičnom parnom kotlu. 

- Uočava osnovne probleme za 

realizaciju reakcije fuzije lakih 

atoma. 

- Shvata da hidroelektrane 

veličinom svojih uticaja i 

predviđenih intervencija u 

prostoru direktno pozitivno ili 

negativno utiču na zatečene 

odnose fizičke i društvenoekononske 

ravnoteže. 

- Razumije posljedice bioloških 

djelovanja i efekata zračenja 

radioaktivnih čestica koje 

proizvode nuklearne 

elektrane, kao izvor zagađenja 

okoline. 


Udžbenik za učenike: 

- Jovan Nikoli: „Elektroenergetika“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. 


- Prof. dr Sreten Škuletić: „Osnovi elektroenergetike“, Univerzitet Crne Gore – Elektrotehnički fakultet, 

Podgorica, 2001. 

- Prof. dr Sreten Škuletić: „Elektrane“, Univerzitet Crne Gore – Elektrotehnički fakultet, Podgorica, 2001. 


Nastava se izvodi u učionici koja sadrži: računar s odgovarajućim softverom; grafoskop; dijaprojektor s 

odgovarajućim slajdovima šema raznih tipova elektrana i njihove primjene; blok-šeme raznih tipova elektrana i ostalo 

što je u trenutku izučavanja ovog predmeta aktuelno. 

255










testovi). 



Visoka stručna sprema iz oblasti elektrotehnike: 

- Dipl. ing. elektrotehnike – smjer energetika, 

- Profesor elektrotehnike. 

256



Znanja 


Potrebe za električnom energijom 

Izvori energije 

Karakteristike proizvodnje i potrošnje 


Podjela elektrana 

Nekonvencionalni metodi proizvodnje 


Uticaj elektrana na okolnu sredinu 

Matematika 

Predmet 

Osnovi elektrotehnike 

Fizika 


Elektronika 

Matematika 

Fizika 


Fizika 


Fizika 

Biologija 



- Linearna funkcija, eksponencijalne 

funkcija, nelinearna funkcija, 

stepenovanje, sinusna funkcija, integrali, 

diferencijali 

- Proizvodnja električne energije, njen 

prenos, raspodjela, distribucija i 

transformacija u druge vidove energije 

- Planiranje razvoja potrošnje električne 

energije 

- Planiranje dugoročnog 

elektroenergetskog bilansa. 

- Planiranje razvoja elektroenergetskog 

sistema-EES 

- Potencijalna, kinetička i unutrašnja 

energija 

- Mehanička energija, električna energija 

i toplota 

- KonvencionalnI i nekonvencionalni 

oblici energije 

- Dijagrami opterećenja i trajanja 

- Tipovi dijagrama opterećenja 

- Podjela dnevnih dijagrama opterećenja 

- Hidroelektrane, termoelektrane i 

elektrane na vjetar 

- Nekonvencionalni metodi proizvodnje 


- Hidroelektrane 

- Parne elektrane 

- Nuklearne 

- Elektrane na vjetar 

257


1.3.5. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE 

Naziv predmeta: AUTOMATSKO UPRAVLJANJE. 


RAZRED 


VRSTA NASTAVE 

Vježbe 


I - - - 

II - - - 

Ukupno 

III 72 - 72 

IV 66 - 66 

UKUPNO 138 138 



- Razumije djelovanje i prepoznaje elemente sistema automatskog upravljanja; 

- Matematički opisuje režime rada elemenata sistema; 

- Razlikuje funkcije elemenata sistema automatskog upravljanja; 

- Razvija radne navike (sistematičnost, tačnost,doslednost); 


- Razvija interes za praktičnim ispitivanjem noviteta; 

- Razvija svijest o važnosti čuvanja i zaštiti životne sredine. 

259



RAZRED III 


SADRŽAJI 


Učenik 

Uvodna izlaganja o sistemima automatskog upravljanja i regulacije 

- Definiše sistem u najopštijem 

smislu. 

- Definiše proizvodni sistem i 

proces. 

- Zna šta je mehanizacija, a šta 

automatizacija. 

- Definiše upravljanje, 

kibernetiku i regulaciju. 

- Definiše objekat upravljanja. 

- Definiše automatsko 

upravljanje. 

- Zna šta je djelimična 


- Zna šta je automatizacija 

vođenja proizvodnog procesa 

kompezacijom poremećaja. 

- Zna šta je potpuna 


- Definiše sistem automatske 

regulacije, odnosno zatvoreni 

sistem automatske regulacije. 

- Zna šta je struktura blok-šema 

sistema automatskog 

upravljanja. 

- Na primjeru regulacije nivoa 

tečnosti objašnjava sve bitne 

elemente sistema 

- Uočava odnose između 

analize, odlučivanja i kontrole 

informacijske operacije. 

- Uočava značaj automatizacije 

za povećanje produktivnosti i 

životnog standarda ljudi. 

- Uočava odnose između 

organizacije toka radnog 

procesa i organizacije 

upravljanja tim procesom. 

- Povezuje sistem automatskog 

upravljanja i sistem 

automatske regulacije. 

- Uočava razliku između ručnog 

i mehanizovanog vođenja, na 

primjeru održavanja protoka 

fluida kroz cjevovod. 

- Crta primjer djelimične 

automatizacije na osnovu 

unaprijed datog programa 

(otvoreni sistem). 

- Crta skicu automatizacije 

vođenja proizvodnog procesa 

unaprijed (kompenzacijom 

poremećaja) i iIustruje ga na 

primjeru održavanja nivoa 

tečnosti u sudu kada tečnost 


Učenik 

- Razvija analitičko mišljenje. 


potpune automatizacije 

proizvodnih procesa i razvija 

pravilan odnos prema toj 

problematici. 


potrebi proučavanja 

elemenata sistema 


IZVOĐENJU 

- Predmet automatsko 

upravljanje izvodi se u 

učionici koja sadrži: 

računar s odgovarajućim 

softverom; grafoskop; 

dijaprojektor s 


slajdovima šema 

automatskog upravljanja 

i njegove primjene; blokšeme 

sistema 

automatskog upravljanja, 

detektora signala greške, 

regulatora, izvršnih 

organa; šeme 

konstrukcija detektora, 

signala greške, 

regulatora, izvršnih 

organa; blok-šeme 

centralizovanog i 

hijerarhijskog 

upravljanja; blok-šemu 

strukture sistema 

upravljanja 

proizvodnjom; blok-šemu 

upravljanja procesom 

pomoću računara; blok- 

260



SADRŽAJI 


Učenik 

dotiče i ističe. 

- Crta skicu primjera potpune 

automatizacije za održavanja 

protoka tečnosti Q. 

- Crta uprošćenu blok-šemu 

sistema pri potpunoj 

automatizaciji. 

- Ilustruje vođenje procesa 

prema izlaznoj veličini, na 

primjeru regulacije nivoa 

tečnosti. 

- Crta skicu regulatora nivoa 

vode u kotlu parne mašine. 

- Crta šemu regulatora 

temperature vode (ili uglja) za 

hlađenje kod motora sa 

unutrašnjim sagorijevanjem. 

- Crta uopšteni prikaz sistema 

automatskog upravljanja u 

obliku bloka. 

- Crta vremenski dijagram 

ulaznog i izlaznog signala 

impulsnog elementa. 

- Crta statičku karakteristiku 

svih blokova sistema za 

linearni i nelinearni sistem. 

- Crta razne oblike relejne 

statičke karakteristike. 

- Uočava potrebu svođenja 

zadataka na takav oblik da se 

maksimalno iskoriste metode 

ispitivanja linearnih sistema 

linearnim diferencijalnim 

jednačinama n-tog reda. 

- Razlikuje prinudni od 

slobodnog stacionarnog režima 


Učenik 

automatskog upravljanja. 


IZVOĐENJU 

šemu zatvorene petlje 

SAR/SAU sa digitalnim 

računarom; šemu sistema 

vođenja: a) 

mikroprocesorski i 

procesni kontroler i b) 

složeni sistem vođenja s 

većim računarom; šemu 

cirkulacije podataka u 

procesnom računaru; 

šemu osnovne strukture 

procesnog informacionog 

sistema; šemu tipičnog 

sistema računarskog 

vođenja termoelektrane; 

blok-šemu koja 

predstavlja hijerarhijski 

nivo funkcije vođenja 

termoelektrane; blokšemu 

procesnih računara 

za nadzor bloka 

termoelektrane; šemu 

funkcionalne strukture 

procesnog računara; 

blok-šemu regulisanja 

brzine i napona 

turbogeneratorske grupe 

procesnim računarom; 

blok–šemu osnovne 

strukture programabilnog 

automata; blok–šemu 

prostorne hijerarhijske 

strukture upravljanja 

elektroenergetskim 

sistemom; blok–šemu 

radnih stanja 


- Objašnjava sistem 

automatizacije na primjeru 

parne mašine. 

- Objašnjava rad centifugalnog 

regulatora parne mašine za 

dovod pare. 

-Objašnjava sistem regulacije 

temperature vode (ili uglja) za 

hlađenje kod motora s 

unutrašnjim sagorijevanjem. 

- Nabraja vrste regulatora 

raznih konstrukcija 

(mehaničkih, hidrauličnih, 

pneumatskih, električnih). 

- Zna klasifikaciju sistema 

automatike prema karakteru 

unutrašnjih dinamičkih 

procesa. 

- Zna šta su kontinualni i 

diskretni sistemi. 

- Zna podjelu diskretnih 

sistema. 

- Definiše impulsni i digitalni 

sistem. 

- Definiše linearni i nelinearni 

sistem automatskog 

upravljanja. 

- Objašnjava šta su relejni 

sistemi. 

- Zna vrste režima rada sistema. 

- Definiše stacionarni režim 

rada sistema. 

- Zna šta je prinudni, a šta 

slobodni stacionarni režim 

rada. 


uvođenja elektronskih 

analognih i digitalnih 

regulatoskih sklopova. 


potrebi preciznosti pri radu. 

261



SADRŽAJI 


Učenik 

rada. 


stacionarnog i nestacionarnog 

režima rada. 

- Razlikuje sistem u 

periodičnom režimu rada od 

neperiodičnog režima rada. 

- Razlikuje statičku od 

dinamičke karakteristike. 

- Crta linearnu statičku 

karakteristiku. 

- Crta statičku karakteristiku 

nelinearnih elemenata. 

- Uočava da pojam koeficijenta 

prenosa ima opšte značenje i 

primjenjuje ga na sve 

elemente, nezavisno od toga 

koju funkciju obavlja, uz 

posebni fizički smisao i naziv 

(pojačanje, osjetljivost, 

koeficijent stabilizacije). 

- Ilustruje primjer pojave praga 

osjetljivosti koji nastaje 

usljed pojave trenja ili mrtvog 

hoda. 

- Uočava vezu između 

inercijalnosti elementa i 

prelaznog procesa pri 

trenutnoj promjeni ulaznog 

signala. 

- Povezuje postojanje 

inercijalnosti elementa sa 

postojanjem električne 

kapacitivnosti, induktivnosti, 

momenta inercije, mase i sl. 

- Crta krive prelaznog procesa 


Učenik 


IZVOĐENJU 

elektroenergetskog 

sistema; šemu principa 

astatičke regulacije; 

šemu principa statičke 

regulacije; šemu sistema 

za upravljanje EES u 

realnom vremenu; blok 

šemu krajnje stanice i 

ostalo što je u trenutku 

izučavanja ovog 

predmeta aktuelno. 

- Objašnjava nestacionarni 

režim rada i njegove vrste. 

- Zna elemente sistema 

automatskog upravljanja i 

regulacije. 

- Navodi karakteristike 

elemenata sistema 


- Definiše osnovne 

karakteristike elemenata 

(statičke i dinamičke). 

- Objašnjava statički režim rada 

elemenata. 

- Navodi podjelu i definiše 

statičke karakteristike 

elemenata (linearne i 

nelinearne statičke 

karakteristike). 

- Zna šta je koeficijent prenosa 

ili pojačanje elementa. 

- Definiše statički i dinamički 

koeficijent prenosa. 

- Zna šta je relativni koeficijent 

prenosa. 

- Zna šta je greška elementa. 

- Definiše apsolutnu i relativnu 

grešku. 

- Objašnjava šta je prag 

(granica) osjetljivosti. 

- Zna šta je smetnja, šum ili 

drift. 

- Zna kad postoji dinamički 

režim rada elemenata. 

- Definiše inercijalnost 

elementa. 

- Definiše prelazni proces. 


pravilan odnos prema 

mašinama i opremi. 



matematičkog aparata za 

opisivanje elemenata sistema 



svođenja problema nelinearnih 

elemenata na rješavanje 

linearnih diferencijalnih 

jednačina. 

262



SADRŽAJI 


Učenik 

elemenata. 

- Crta krive aperiodičnog i 

prigušeno oscilatornog 

karaktera. 

- Crta primjer kako se mijenja 

izlazna veličina y(t) ako se 

ulazna veličina x(t) periodično 

mijenja po nekoj krivoj i 

pokazuje fazni pomjeraj. 

- Uočava problem nelinearnih 

elemenata i težnju da se 

svede na rješavanje linearnih 

diferencijalnih jednačina. 

- Crta strukturni dijagram 

rezervoara s tečnošću. 

- Razumije shemu izmjenjivača 

toplote. 

- Razumije shemu 

elektromotora jednosmjere 

struje. 

- Crta shemu vodene turbine. 

- Razumije strukturni dijagram 

rotora vodene turbine. 

- Crta shemu parne turbine. 

- Razumije strukturni dijagram 

parne turbne. 

- Crta uopštenu principsku 

shemu sistema za automatsku 

regulaciju napona mrežnog 

generatora. 

- Razumije translatorni 

mehanički linearni sistem sa 

jednim stepenom slobode. 

- Razumije rotacioni mehanički 

sistem sa jednim stepenom 

slobode. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Objašnjava primjer prelaznog 

procesa elemenata gdje se 

ulazna veličina x(t) mijenja 

skokovito sa vrijednosti 0 na 

vrijednost x o . 

- Zna vrste prelaznih procesa. 

- Objašnjava kako se mijenja 

izlazna veličina y(t) ako se 

ulazna veličina x(t)v periodično 

mijenja po nekoj krivoj. 

- Definiše fazni pomjeraj. 

- Definiše dinamičku grešku. 

- Navodi neke primjere objekta 

automatizacije koji se mogu 

opisati linearnim 

diferencijalnim jednačinama. 

- Navodi načine na koje je 

moguće odrediti karakteristike 

objekta regulacije. 

- Objašnjava analitičko 

definisanje objekta. 

- Navodi eksperimentalno 

ispitivanje objekta 

(identifikcija procesa). 

- Navodi primjer objekta 

upravljanja- rezervoar s 

tečnošću. 


upravljanja, izmjenjivača 

toplote, uređaja u kome dva 

fluida razmjenjuju toplotnu 

energiju. 


upravljanja- elektromotor 



- Razvija osjećaj o uvođenju 

određenog načina 

automatizacije zavisno od 

karakteristika objekta 

automatizacije. 

- Stiše osjećaj o načinu 

primjene automatskog 

upravljanja. 

263



SADRŽAJI 


Učenik 

- Uočava da su određene fizičke 

pojave analogne, na osnovu 

čega se formira analogija 

tablica koja obuhvata 

elektromehaničke, 

elektrotermičke i 

elektrohidrauličnopneumatske 

analogije. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

upravljanja, vodene i parne 

turbine i objašnjava ga. 


upravljanja, mrežnog 

generatora i objašnjava ga. 

- Objašnjava mehanički linearni 

sistem sposoban da vrši samo 

translatorno kretanje (sa 

jednim stepenom slobode). 

- Objašnjava rotacioni 

mehanički sistem sa jednim 

stepenom slobode. 

- Navodi primjer RLC kola. 

Detektori signala greške 

- Nabraja naizmjenične 

električne signale. 

- Definiše signal greške. 

– Zna šta je pojačanje 

detektora greške. 

- Navodi podjelu detektora 

signala greške zavisno od 

fizičke prirode ulaznih i 

izlaznih signala. 

- Navodi podjelu električnih 

detektora signala greške 

(diskriminatora). 

- Definiše strujni diskriminator. 

- Definiše naponski 

diskriminator. 

- Objašnjava jednostavan 

primjer poređenja dva 

jednosmjerna naponska 

signala. 

- Navodi primjer poređenja dva 

jednosmjerna strujna signala 

- Crta uobičajeni simbol za 

detektor signala greške 

(komparator). 

- Crta simbol za detektor 

signala greške u sklopu 

uprošćene blok-šeme sistema 

automatske regulacije. 

- Uočava da električni detektori 

signala greške (diskriminatori) 

imaju najširu primjenu. 

- Uočava kako se dobija signal 

greške na osnovu oznaka 

signala. 

- Šematski izvodi razliku dva 

jednosmjerna naponska 

signala tj. signal greške Uv = 

Uo - Ux. 

- Crta šemu poređenja dva 


Ix i Io, odnosno dva napona na 

otpornicima iste otpornosti R. 


264



SADRŽAJI 


Učenik 

- Crta šemu poređenja dva 


pomoću elektromašinskog 

pojačavača. 

- Crta karakteristiku 

elektromašinskog pojačavača 

kao detektora signala greške. 

- Crta komparator u obliku 

Vitstonovog mosta. 

- Razumije konstruktivna 

rješenja poređenja 

mehaničkog poremećaja. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

I x i I o , odnosno dva napona na 

otpornicima iste otpornosti R. 

- Navodi primjer poređenja dva 


pomoću elektromašinskog 

pojačavača (definiše 

rezultantnu magnetopobudnu 

silu). 

- Navodi primjer detektora 

greške u obliku Vitstonovog 

mosta. 

- Navodi diskriminator nivoa 

napona izveden kao operacioni 

pojačavač. 

- Navodi primjer mehaničkih 

detektora signala greške. 


djelovanja pojedinih 

elemenata sistema. 

Regulatori 

- Definiše algoritam procesa 

regulacije. 

- Navodi dvojako upravljačko 

djelovanje algoritma 

(održavanje stanja procesa, 

prevođenje procesa iz nekog 

početnog stanja u novo 

željeno stanje). 

- Navodi podjelu regulatora s 

obzirom na namjenu 

(uskonamjenske i regulatore 

univerzalne namjene). 

- Definiše regulatore direktnog i 

indirektnog dejstva. 

- Zna šta su regulatori 

kontinualnog, a šta 

diskontinualnog (diskretnog) 

djelovanja. 

- Crta uopštenu šemu 

regulatora. 

- Crta šemu sklopova 

regulatora. 


regulatora u širem i u užem 

smislu. 

- Razlikuje sklop za regulaciono 

odstupanje od sklopa za 

dinamičku obradu i 

generisanje upravljačkog 

signala. 

- Razlikuje sklop za regulaciono 

odstupanje od sklopa za 

pojačanje signala. 

- Crta dijagram prelazne 

karakteristike P-regulatora pri 

djelovanju odskočnog ulaza. 



265



SADRŽAJI 


Učenik 

- Crta šematski prikaz P- 

regulatora. 

- Crta hidraulični P- regulator. 

- Crta pneumatski P-regulator. 

- Izvodi jednačinu 

proporcionalnog djelovanja za 

električni P-regulator i 

određuje koeficijent 

proporcionalnosti. 


karakteristike I-regulatora pri 


- Crta simbol I-regulatora. 

- Izvodi jednačinu integralnog 

djelovanja za električni I- 

regulator. 


karakteristike D-regulatora pri 


- Izvodi jednačinu D-regulatora 

sa usporenjem. 

- Pokazuje da hidraulični 

prigušivač predstavlja D- 

elemenat. 

- Pokazuje da kolo, koje se 

realizuje pomoću kondenztora 

kapaciteta C predstavlja 

električni D-elemenat. 


Učenik 

poznavanja određenih 

matematičkih funkcija. 


IZVOĐENJU 

- Definiše linearne i nelinearne 

regulatore. 

- Objašnjava regulatore 

instrumentalnog i modularnog 

tipa. 

- Navodi tri osnovna sklopa 

regulatora iz kojih se 

regulator sastoji, u širem 

smislu. 

- Definiše regulator u užem 

smislu. 

- Objašnjava proporcionalno(P) 

djelovanje regulatora. 

- Navodi primjer proporcionalno 

(P) hidrauličnog regulatora 

(elastični mijeh) i objašnjava 

ga. 

- Navodi primjer pneumatskog 

P-regulatora i objašnjava ga. 

- Navodi primjer električnog P- 

regulatora i objašnjava ga. 

- Definiše regulator s 

integralnim (I) djelovanjem i 

objašnjava ga. 

- Navodi primjer hidrauličnog I- 

regulatora (klipni hidraulični 

servomotor) i objašnjava ga. 

- Navodi primjer električnog I- 

regulatora. 

- Definiše regulator s 

diferencijalnim (D) 

djelovanjem i objašnjava ga. 

- Zna zašto se uvodi D-regulator 

sa usporenjem. 

- Navodi primjer hidrauličnog D- 

regulatora koji se realizuje 


karakteristike PI-regulatora pri 


- Crta blok šemu paralelno 

spojenih P i I regulatora - PIregulator. 

- Crta električni PI-regulator. 

- Stiče osjećaj o neophodnosti 


matematičkog aparata 

prilikom objašnjavanja rada 

regulatora. 


266



SADRŽAJI 


Učenik 


karakteristike PID-regulatora 

pri djelovanju odskočnog 

ulaza. 

- Crta blok šemu paralelno 

spojenih P, I i D regulatora - 

PID-regulator. 

- Crta električni PID-regulatora 

(R,L i C kolo). 


Učenik 


IZVOĐENJU 

pomoću hidrauličnog 

prigušivača (hidraulične 

kočnice) i objašnjava ga. 

- Navodi primjer električnog D- 

regulatora i objašnjava ga. 

- Zna šta je regulator 

proporcionalno–integralnog 

djelovnja (PI-regulator) i zašto 

se uvodi. 

- Objašnjava primjer 

električnog PI-regulatora. 

- Objašnjava kako se izvodi PIDregulator. 

- Objašnjava svojstva PIDregulatora. 

- Navodi primjer električnog PID 

–regulatora (R,L i C kolo ). 

Izvršni organi 

- Zna što je zadatak izvršnog 

organa. 

- Definiše djelove izvršnog 

organa (pogonski uređaj (PU) i 

izvršni uređaj (IU)). 

- Navodi vrste pogonskih 

uređaja. 

- Objašnjava i zna gdje se 

koriste elektični pogonski 

uređaji (elektromagnetni 

pogonski uređaj, motor 

jednosmjerne struje, dvofazni 

asinhroni motor, trofazni 

asinhroni motor, 

kondenzatorski motor, mali 

sinhroni motor). 

- Zna kako se mijenja smjer 

- Uočava vezu između primjene 

elektičnih pogonskih uređaja i 

snage potrebne za pokretanje 

izvršnog uređaja i potrebne 

brzine i tačnosti djelovanja. 

- Crta šemu motora 

jednosmjerne struje sa 

nezavisnom pobudom. 

- Crta šemu dvofaznog 

asinhronog motora. 

- Uočava funkciju kondenzatora 

velike kapacitivnosti u 

pobudnom kolu dvofaznog 


- Crta šemu trofaznog 


- Crta šemu kondenzatorskog 


čuvanja i izgradnji novih 

izvršnih organa. 

- Stiče osjećaj o potrebi 

postojanja i proučavanja 

pogonskih uređaja. 


- Uočava posljedice nemjerenih 

poremećaja na objekat, na 

zadovoljavajući rad objekta u 

otvorenom sistemu 

automatskog upravljanja, pri 

šemu je neophodno da čovjek 

267



SADRŽAJI 


Učenik 

motora. 

- Uočava prednosti 

kondenzatorskih motora u 

odnosu na dvofazne asinhrone 

motore. 

- Crta karakterističan primjer 

elektromagnetnog pogona 

izvršnog organa. 

- Crta pneumatski pogonski 

uređaj s membranom. 

- Crta pneumatski pogonski 

uređaj s klipom (klipni motor). 

- Uočava prednosti pneumatskih 

motora u odnosu na 

hidraulične i električne. 

- Crta klipni hidraulični pogon. 

- Povezuje smjer okretanje 

klipa i osovine (lijevo ili 

desno) sa stanjem izlazne 

veličine regulatora. 

- Crta hidraulični motor s 

cilindrom i polužnim 

prenosom. 

- Uočava prednosti hidrauličnog 

motora u odnosu na ostale 

tipove pogonskih uređaja 

izvršnih organa. 


Učenik 

neposredno ušestvuje u radu 

otvorenog sistema 

automatskog upravljanja, kao 

dio njegovog upravljačkog 

sistema. 


IZVOĐENJU 

obrtanja rotora trofaznog 


- Zna kako se mijenja smjer 

obrtanja rotora 

kondenzatorskog motora. 

- Navodi karakterističan primjer 

elektromagnetnog pogona 

izvršnog organa i objašnjava 

njegovu konstrukciju i princip 

rada. 

- Definiše i navodi dva najčešća 

osnovna tipa pneumatskog 

pogonskog izvršnog organa 

(uređaja s membranom, 

uređaja s klipnim pogonom) i 


- Zna kojih snaga su izvršni 

uređaji za čije pokretanje 

služi hidraulični pogonski 

uređaj (hidraulični motor). 

- Nabraja koji su najčešće 

upotrebljavani hidraulični 

motori (klipni hidraulični 

motor, hidraulični motor s 

cilindrom i polužnim 

prenosom). 

- Definiše i navodi konstrukciju i 

princip rada klipnog 

hidrauličnog motora. 

- Navodi konstrukcju 

hidrauličnog motora s 

cilindrom i polužnim prenosom 

i objašnjava njegov princip 

rada i namjenu. 


formiranja sistema 

automatskog upravljanja sa 

zatvorenim kolom (sistem 


povratnom spregom). 


268


RAZRED IV 


SADRŽAJI 


Učenik 

Analiza sistema automatskog upravljanja i regulacij 

- Definiše jednokonturni sistem 

upravljanja. 

- Definiše složeni sistem 


- Navodi podjelu sistema 

automatskog upravljanja na 

osnovu zavisnosti između 

promjene izlaznih i ulaznih 

veličina (sistem sa otvorenim i 

sistem sa zatvorenim kolom). 

- Definiše sistem sa otvorenim 

kolom ili otvoreni sistem 

automatskog upravljanja i 


- Definiše otvoreni sistem 



- Definiše zatvoreni sistem 

upravljanja (sistem sa 

povratnom spregom). 

- Navodi podjelu sistema sa 

povratnom spregom u 

zavisnosti od znaka. 

- Definiše pozitivnu i negativnu 

povratnu spregu. 

- Zna šta je sistem sa indirektnom, 

a šta sa direktnom 

povratnom spregom. 

- Zna grafički i analitički 

postupak svođenja blok 

dijagrama na proste strukture. 

- Objašnjava postupak svođenja 

- Crta uopštenu šemu jednokonturnog 

sistema upravljanja. 

- Crta uopštenu šemu složenog 


upravljanja. 

- Crta blok šemu otvorenog 


upravljanja. 

- Crta tipičnu strukturu 

otvorenog sistema 



- Crta strukturni blok dijagram 

sistema sa povratnom spregom 

i uočava njegove elemente. 


sistema sa indirektnom 



sistema sa direktnom 


- Vrši grafičku transformaciju 

blok dijagrama otvorenih 

sistema na proste strukture. 

- Vrši analitičku transformaciju 

blok dijagrama otvorenih 

sistema na proste strukture. 

- Svodi složeniji primjer sistema 


više povratnih sprega na 

sistem sa jednom povratnom 

spregom i sistem bez povratne 


Učenik 


primjene potpune 

kompenzacije poremećaja. 


potrebi uvođenja složenog 

postupka regulacije. 


IZVOĐENJU 

269



SADRŽAJI 


Učenik 

sprege. 

- Izvodi funkciju povratne 

sprege-W za prosti primjer 

sistema sa povratnom 

spregom. 

- Izvodi funkcije greske – Wg za 

prosti primjer sistema sa 


(direktnom i indirektnom). 

- Crta strukturu regulacije 

potpunom kompenzacijom. 

- Crta primjer regulacije nivoa 

vode u parnom kotlu kao 

primjer regulacije 

kompenzacijom poremećaja. 


vode u parnom kotlu, kao 

primjer regulacije po otklonu i 

uočava vezu imeđu nivoa 

tečnosti u parnom kotlu, kao 

regulisane veličine i 

otvorenosti ventila na koji 

djeluje upravljački sistem 

preko povratne sprege. 


vode u parnom kotlu, kao primjer 

kombinovane regulacije. 

- Crta blok šemu postupaka 

predregulacije poremećajne 

veličine. 

- Uočava neohodnost uvođenja 

kaskadne regulacije. 

- Crta primjer kaskadno 

složenog regulacionog kruga, 

koji se može podijeliti na dva 

dijela, jedan podređeni i 


Učenik 

- Stiče osjećaj o neophodnosti 

uvođenja kaskadne regulacije. 


IZVOĐENJU 

prostih sistema sa povratnom 

spregom na sistem bez 

povratne sprege. 

- Definiše karakteristične 

funkcije sistema (funkciju 

spregnutog prenosa ili sistema 

–Ws, funkciju povratne sprege- 

W i funkciju greške - Wg). 

- Zna postupke regulacije. 

- Objašnjava u čemu se sastoji 

postupak regulacije kompenzacijom 

poremećaja (potpuna 

i djelimična kompenzacija). 

- Navodi primjer regulacije 

nivoa vode u parnom kotlu kao 

primjer regulacije 

kompenzacijom poremećaja i 


- Objašnjava u čemu se sastoji 

postupak regulacije po 

otklonu, na primjeru 

regulacije nivoa vode u 

parnom kotlu i objašnjava ga. 

- Objašnjava kombinovanu regulaciju 

na primjeru regulacije 

nivoa vode u parnom kotlu. 

- Zna sve prednosti 

kombinovane regulacije. 

- Definiše složene procese 

regulacije i zna kako jedan 

složen proces treba regulisati. 

- Navodi složeni postupak 

regulacije kao postupak 

predregulacije poremećajne 

veličine i objašnjava ga. 

- Zna šta se reguliše prvim, a 

- Razvija svijest o pouzdanosti 

rada decentralizovanim 

vođenjem u kome su 

podsistemi grupisani po 

srodnosti i cjelovitosti 

tehnoloških procesa. 

- Stiče svijest o potrebi 

hijerarhijske organizacije 

upravljanja. 

- Stiče osjećaj da su zahtjevi za 

pouzdanošću veoma strogi, što 

povećava cijenu računara. 

- Razvija svijest o potrebi 

organizacije složenih sistema 

automatskog upravljanja zbog 

složenosti savremenih 

proizvodnih postrojenja i 

270



SADRŽAJI 


Učenik 

jedan glavni regulacioni krug – 

proces grijanja izmjenjivača 

toplote I. 


Učenik 

proizvodnih procesa, kao i 

uređaja za njihovo 

regulisanje. 


IZVOĐENJU 

šta drugim regulacionim 

krugom. 

- Navodi primjer složenog 

sistema regulacije 

predregulacijom poremećajne 

veličine gdje je regulisana 

veličina protok gasa Q. 

- Objašnjava postupak kaskadne 

regulacije - proces grijanja 

izmjenjivača toplote i 


Organizacija složenih sistema automatskog upravljanja i regulacije 

- Objašnjava složenost 

savremenih proizvodnih 

postrojenja i proizvodnih 

procesa, kao i uređaja za 

njihovo regulisanje. 

- Definiše centralizovanu 

organizaciju upravljanja 

složenim sistemom, s jednog 

mjesta, računarom (analognim 

ili digitalnim). 

- Objašnjava funkciju 

podsistema za raspodjelu 

vremena rada računara na 

pojedine podsisteme. 

- Navodi ulogu paralelnih 

računara. 

- Objašnjava decentralizovano 

vođenje. 

- Zna funkciju centralnog računara, 

pri decentralizovanom 

vođenju. 

- Objašnjava hijerarhijsku 

organizaciju upravljanja. 

- Crta blok-šemu jednog 

centralizovanog sistema 

upravljanja s računarom kao 

centralnom jedinicom. 

- Shvata da bi kvar na računaru 

mogao izazvati velike 

proizvodne gubitke i zastoj. 

- Razumije potrebu uvođenja 

decentralizovanog vođenja. 

- Uočava vezi između 


upravljanja i složenosti 

algoritama funkcionisanja i 

upravljanja objekta. 

- Uočava vezu između složenosti 

izračunavanja i broja 

promjenljivih koji ulaze u 

proces izračunavanja, koji 

raste s visinom nivoa. 

- Povezuje nivoe upravljanja 

(funkciju regulisanja, funkciju 

optimizacije, f-ju adaptacije, 

funkciju samoorganizacije). 


postojanja uređaja za 

upravljanje koji mora imati 

performanse takve a može 

obrađivati veliki broj 

informacija u jedinici vremena 

(računar). 


primjene digitalnih računara u 

upravljanju procesima. 

271



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Nabraja četiri algoritma funkcionisanja 

(četiri nivoa) koje 

sadrži upravljački sistem pri 

hijerarhijskoj organizaciji upravljanja 

(funkciju regulisanja, 

optimizacije, adaptacije, 

samoorganizacije) i objašnjava 

ih. 

- Na slici koja prikazuje primjer 


upravljanja objašnjava 

različite nivoe i funkciju 

određenih elemenata. 

Primjena digitalnih računara u upravljanju procesima 

- Definiše proizvodni proces. 

- Navodi tipične primjere 

procesne proizvodnje 

(termoelektrane, toplane i 

razvodna postrojenja). 

272 

- Razlikuje poslovne od 

procesnog računara. 

- Razlikuje planiranje proizvodnje 

od terminiranje djelova. 

- Uočava f-ju mikroračunara. 

- Razumije upravljanje procesom 

pomocu računara koji je 

predstavljen opštom blokšemom. 

- Povezuje funkciju izlaznih 

sprežnih kola sa formiranjem 

signala u obliku pri-hvatljivim 

za uređaje kojima su 

namijenjeni, od izlaznih 

podataka računara. 

- Uočava povezanost između vrste 

signala i načina prilagođavanja 

prilagodnim sklopovima. 

- Na osnovu dijagrama 

vremenskih oblika signala 

razumije princip rada 

- Razvija svijest o potrebi 

postojanja poslovnog i 



uvođenja, umjesto obrtnih 

mehaničkih preklopnika, 

elektronska kola koja imaju 

istu funkciju. 

- Razvija svijest o važnosti 

uvođenja digitalnog računara 

u petlju SAR/SAU. 


postojanja mikroračunara i 

velikih (snažnih) računara.



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

a) A/D i D/A pretvarača i 

b) multipleksera i 

demultipleksera. 

- Razumije datu blok-šemu 

zatvorene petlje SAR/SAU sa 

digitalnim računarom u sklopu 

povratne sprege. 

- Razumije tipičan primjer 

računarskog vođenja termoelektrane 

(sistem za vođenje, 

računar u sistemu vođenja) na 

osnovu date šeme. 

- Uočava funkciju računara u 

sistemu vođenja za optimizaciju 

procesa (povećanje 

stepena iskorišćenja 

energetskih transformatora). 

- Razumije datu blok-šemu 

osnovne funkcionalne 

strukture procesnog računara, 

sa naznačenim funkcijama 

pojedinih uređaja u sistemu 


- Na nivou informativnog 

karaktera, razumije blok-šemu 

potpune automatizacije 

pomoću procesnog računara. 

- Crta blok-šemu osn. strukture 

programabilnog automata. 

- Uočava razliku između programabilnih 

industrijskih računara 

i programabilnih automata. 

- Crta blok-šemu krajnje stanice 

ili telekomunikacionog terminala 

u sistemu upravljanja 

elektroenergetskim sistemom. 

- Stiče osjećaj za poznavanje 

funkcije procesnog 

informacionog sistema i zna 

šta on predstavlja za uspješno 

upravljanje. 

- Razvija svijest o neohodnosti 

upotrebe računara za 

optimizaciju procesa 

proizvodnje, prenošenja i 

korišćenja električne energije 

273




- Goran Nikolić, Dragoljub Martinović i dr: „Osnove automatskog upravljanja“, Zavod za udžbenike i nastavna 

sredstva - Beograd, 2003. 

- Goran Nikolić, Dragoljub Martinović i dr: „Automatsko upravljanje razvodnim postrojenjem“, Zavod za 

udžbenike i nastavna sredstva – Beograd, 1999. 


Predmet automatsko upravljanje izvodi se u učionici koja sadrži: 

- računar s odgovarajućim softverom; 

- grafoskop; 

- dijaprojektor s odgovarajućim slajdovima šema automatskog upravljanja i njegove primjene; 

- blok-šeme sistema automatskog upravljanja, detektora signala greške, regulatora, izvršnih organa; 

- šeme konstrukcija detektora, signala greške, regulatora, izvršnih organa; 

- blok-šeme centralizovanog i hijerarhijskog upravljanja; 

- blok-šemu strukture sistema upravljanja proizvodnjom; 

- blok-šemu upravljanja procesom pomoću računara; 

- blok-šemu zatvorene petlje SAR/SAU s digitalnim računarom; 

- šemu sistema vođenja: a) mikroprocesorski i procesni kontroler i b) složeni sistem vođenja s većim računarom; 

- šemu cirkulacije podataka u procesnom računaru; 

- šemu osnovne strukture procesnog informacionog sistema; 

- šemu tipičnog sistema računarskog vođenja termoelektrane; 

- blok-šemu koja predstavlja hijerarhijski nivo funkcije vođenja termoelektrane; 

- blok-šemu procesnih računara za nadzor bloka termoelektrane; 

- šemu funkcionalne strukture procesnog računara; 

- blok-šemu regulisanja brzine i napona turbogeneratorske grupe procesnim računarom; 

- blok–šemu osnovne strukture programabilnog automata; 

- blok–šemu prostorne hijerarhijske strukture upravljanja elektroenergetskim sistemom; 

- blok–šemu radnih stanja elektroenergetskog sistema; 

- šemu principa astatičke regulacije; 

- šemu principa statičke regulacije; 

274


- šemu sistema za upravljanje EES u realnom vremenu; 

- blok šemu krajnje stanice i 

- ostalo što je u trenutku izučavanja ovog predmeta aktuelno. 









testovi). 



- Dipl. ing. elektrotehnike, smjer: energetika, elektronika ili telekomunikacije. 


Znanja 


Uvodna izlaganja o sistemima 

automatskog upravljanja i regulacije 

Matematika 

Predmet 

Fizika 




Linearna funkcija, eksponencijalne 

funkcije, nelinearne funkcije, 

stepenovanje, sinusna funkcija, integrali, 

diferencijali 

Promjena zapremine tečnosti, 

izmjenjivač toplote, momenat inercije 

Princip rada elektromotora jednosmjerne 

275


Diskriminatori 

Regulatori 

Izvršni organi 

Znanja 

Analiza sistema automatskog upravljanja 

i regulacije 

Organizacija složenih sistema 

automatskog upravljanja i regulacije 

Primjena digitalnih računara u 

upravljanju procesima 

Predmet 


Elektronika 

Fizika 



Fizika 


Fizika 

Elektronika 



Elektronika 


Fizika 



struje, 

Obrtni moment 

Mehanički detektor signala greške, 

elektromašinski pojačivač 

Poređenje napona i struja, Vitstonov 

most 

Operacioni pojačivač 

Hidraulični regulator, pneumatski 

regulator, klipni hidraulični servomotor, 

hidraulični prigušivač 

Električno kolo I-elementa, elektrčini P- 

regulator, električni PI-regulator, 

električni PID-regulator, drugo Kirhofovo 

pravilo 

Elektromagneti raznih konstrukcija 

Pneumatski pogon izvršnog organa, 

hidraulični pogon izvršnog organa 

Regulacija kompenzacijom poremećaja 

nivoa vode u parnom kotlu, po otklonu, 

kombinovana, složeni postupci regulacije 

Centralizovana, decentralizovana i 

hijerarhijska organizacija upravljanja 

Osnovne karakteristike procesnih 

računara, osnovna sprežna kola procesnih 

računara, digitalni računar u petlji 

SAR/SAU, informacioni sistemi i procesno 

upravljanje, primjer računarskog vođenja 

termoelektrane, programabilni automat i 

programabilni industrijski računar, 

krajnja stanica, programski sistem u 

upravljačkom centru. 

276


1.3.6. RAČUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJA 

1. Naziv predmeta: RAČUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJA. 


VRSTA NASTAVE 

RAZRED 

Vježbe 


Ukupno 


I - - - 

II - - - 

III - 72 72 

IV - 66 66 

UKUPNO - 138 138 



- usvaja osnovna znanja iz informatike i aplikativnog softvera, 

- razumije uticaj informatičkih tehnologija na društvo, 

- stiče osnovna znanja, vještine i navike za pravilno i uspješno korišćenje informatičke tehnologije za 

zadovoljavanje ličnih i društvenih potreba, 

- stiče osnovna znanja u korišćenju softvera za dizajin, kompjutersku grafiku, 3D animaciju i izradu veb 

prezentacija, 

- stiče znanja za primjenu grafike u poslovanju, 

- stiče znanja za projektovanje i korišćenje kompjuterske grafike, 

- razvija sposobnost za 3D kompjutersku grafiku, 

- razvija tehničke vještine kao dio sveobuhvatnog procesa, 

- primjenjuje 3D animacije za rad na veb-u, 

- razumije mjesto i ulogu Internet tehnologije za razmjenu informacija u društvu, 

277


- primjenjuje razne programe za izradu veb prezentacije, 

- razvija sposobnost dizajniranja, 

- zna potražiti i instalirati softver za grafiku, animaciju i veb prezentaciju, 

- prepoznaje savremene potrebe i pravce razvoja softvera na području grafike, animacije i veb prezentacije, 

- zna ocijeniti ugrađena programska rješenja i pravilno ih predstaviti, 

- razvija sposobnost i dobija iskustvo upotrebe literature i drugih izvora informacija, 

- razvija samoinicijativnost pri izboru rješavanja postavljenih problema, 

- upoznaje namjenu, podešavanje i korišćenje pojedinih modula aplikacije i povezivanje u cjelinu, 

- shvata značaj timskog rada i njegove organizacije, 

- zna da prilagodi aplikaciju svojim potrebama radi udobnijeg i efikasnijeg korišćenja, 

- zna procijeniti trenutnu vrijednost pojedinih programa na tržištu, kao i njihove isporučioce, 

- zna da koristi uputstva, tehničke savjete i izvuče odgovore na najčešća pitanja, 

- razvija sposobnosti i stiče iskustvo na području upotrebe stručne literature i dobijanja informacija, 

- razumije pravila korišćenja elektronskih izvora podataka i informacija, 

- navikava se na upotrebu standarda u poštovanju autorskih prava, 

- razumije moralna i etička pitanja koja su povezana s upotrebom softvera. 


RAZRED III 

CorelDRAW 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Uvod 

- Upoznaje osnove Corel-a, 

objašnjava kako i gdje se 

koristi CorelDraw i razumije 

postupak rada na doradi 

crteža, logoa, grafika i njihove 

pripreme za štampu. 

- Ponavlja i objašnjava instalaciju 

i pokretanje CorelDraw-a. 

- Savlađuje vještinu rada s 

komandnim panelima. 

- Prilagođava interfejs svojim 

potrebama. 

- Primjenjuje osnovni radni 

prozor Corel Draw, naslovnu 

liniju, granice prozora, 

dugmad za promjenu veličine 

- Razvija osjećaj za estetiku. 

278



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

prozora, linija menija, linije 

sa alatima, paletu sa 

alatkama, paletu boja, box-ovi 

za razna podešavanja. 

Otvaranje, snimanje, zatvaranje, importovanje i eksportovanje 

- Ponavlja i objašnjava 

postupak rada s fajlovima. 

- Objašnjava i razumije formate 

zapisa i preuzimanje fajlova 

drugih formata (Import, 

Export). 

- Objašnjava i razumije filtre za 

Corel-ove proizvode. 

Rad s alatkama 


podešavanje stranica. 

Podešavanje stranica 

- Ponavlja i objaš. palete sa 

osnovnim alatkama (Toolbox). 

- Kreira dokument. 

- Razlikuje i bira formate 

zapisa. 

- Koristi filtre za uvoz i izvoz 

fajlova drugih formata. 

- Uočava princip digitalizacije 

crteža i slike. 

- Primjenjuje korišćenje 

Scaner-a. 

- Pokazuje filtre za uvoženje i 

izvoženje drugih tipova fajlova, 

filtre za druge formate. 

- Razlikuje standardne i 

nestandardne veličine papira, 

orjentaciju papira, 

formatiranje stranice, stilove 

formata za dokument, 

pozadinu stranice. 

- Analizira i koristi palete s 

alatkama. 

- Razvija osjećaj za timski rad i 

tolerantnost. 

- Razvija vizionarsku 

kreativnost. 

- Zna ocijeniti vlastite potrebe. 

Selektovanje, grupisanje, prevlačenje i interaktivno transformisanje objekata 


selektovanje objekata. 


- Koristi selektovanje objekata. 

- Kreira objekte, modifikuje ih i 

manipuliše njima. 

- Zna ocijeniti ekonomsku i 

upotrebnu vrijednost 

intelektualne svojine. 

279



SADRŽAJI 


Učenik 

- Pravi grupe objekata. 

- Primjenjuje podešavanje 

lenjira. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

grupisanje i razgrupisavanje 

jednog i više objekata. 


prevlačenje objekta. 

Crtanje pravougaonika, elipsi, poligona i drugih oblika (shapes-a) 

Crtanje putanja i popuna 

- Kreira i oblikuje razne 

geometrijske oblike. 

- Primjenjuje postupak crtanja 

pravougaonika, elipsi, poligona, 

podešavanje dimenzija, 

crtanje iz centra, predstavljanje 

pravilnih poligona, spirala 

i tabela, crtanje raznih 

geometrijskih oblika. 

- Stiče sposobnost za grafičku 

interpretaciju i prikazivanje. 

Vježba: 

- Crtanje i modifikacija 

pravougaonika, elipsi, 

poligona. 

- Razumije postupak 

podešavanja atributa jednog 

grafičkog prikaza. 

- Razumije i objašnjava putanje 

(otvorene i zatvorene). 

- Definisanje boje linije 

selektovane putanje. 

- Razumije i objašnjava dockere. 

- Razumije i objašnjava alatke 

za umjetničko crtanje uz 

primjenu posebnih efekata. 

- Bira postupak podešavanja 

atributa. 

- Crta vrstu linija putanje, boju 

linija, popunu, popunjenost. 

- Praktično primjenjuje izbor 

boja. 

- Kreiranje preliva, vrsta preliva, 

pravac preliva, pomjeraj 

centra preliva, izbor obrazaca 

šara, izbor teksture popune i 

podešavanje teksture (izgled 

hrapavosti i sl.), Postscript 

popune. 

- Primjenjuje izbor debljine i 

parametara putanje, 

pravljenje putanje 

nevidljivom, crtanje linije, 

crtanje "slobodnom rukom". 

- Stiče osjećaj o uticaju grafike 

na razvoj i socijalizaciju 

ličnosti. 

- Stiče osjećaj preciznosti, 

sigurnosti i upornosti. 

Vježba: 

- Crtanje putanji i popuna. 

280



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Crta početak otvorene linije, 

oblik linije, završetak otvorene 

linije, automatsko zatvaranje 

otvorenih linija, rotiranje 

za određeni ugao i debljina 

linije. 

- Crta uobličavanje krivih 

označavanjem čvorova i 

djelovanjem na njih. 

- Kreira prelive. 

- Praktično primjenjuje dockere. 

- Primjenjuje kotiranje za interaktivno 

povezivanje elemen. 

Dejstvo Shape Tool-a na pravougaonik, elipsu i poligon 

- Crta zaobljene forme 

(odsječak, luk). 

- Primjenjuje odsijecanje. 

Vježba: 

- Shape tool 

Rad s tekstom 

- Razumije i objašnjava rad na 

tekstu (definisanje 

popunjenosti i linije koja 

obavija slovo). 

- Unosi tekst i vrši oblikovanje i 

modifikaciju teksta (vektorski 

zapis fontova, unos teksta, 

izbor fonta, njegove veličine, 

njegovog stila, poravnanje, 

uvlačenje i ostale namjene, 

prelom reda). 

Vježba: 

- Rad s tekstom 

Rad s čvorovima 

- Razumije i objašnjava rad s 

čvorovima. 

- Kreira jednostavne linije i radi 

s čvorovima (brisanje, spajanje, 

razdvajanje čvorova, konvertovanje 

dijela krive u pravu 

liniju, konvertovanje prave u 


Internet tehnologije u prenosu 

informacija i komunikacije 

među ljudima. 

Vježba: 

- Rad s čvorovima 

281



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

krivu liniju, postavljanje čvorova 

i ″poluga″, rad s tzv: 

zaobljenim (mekim), oštrim i 

simetričnim čvorovima). 

- Crta i mijenja smjer krive, 

širenje krive radi zatvaranja, 

automatsko zatvaranje 

otvorene selektovane krive. 

- Primjenjuje razvlačenje i 

skaliranje čvorova u odnosu na 

centar, rotiranje i iskošenje 

selektovana dva posljednja 

čvora, poravnavanje dva ili 

više selektovanih čvorova, 

pomjeranje čvorova krive sa 

dosta slobode, selektovanje 

svih čvorova krive, 

podešavanje zaobljenja krive. 

Rad s nožem i gumicom i slobodne transformacije 

- Definisanje početka i kraja 

reza. 

- Razumije i objašnjava 

slobodne transformacije. 

- Primjenjuje rezanje linije 

nožem, rezanje objekta po toj 

liniji, korišćenje noža slobodnom 

rukom uz korišćenje 

Bezier-ovih svojstava. 

- Primjena Bezier-ovih svojstava 

linije reza. 

- Primjenjuje akcije gumice, 

brisanje u tačkama, brisanje 

po pravim linijama, nepravilni 

tragovi. 

- Razvija osjećaj odgovornosti i 

radnih navika - motivacije. 

Vježba: 

- Rad s nožem i gumicom 

Rad alatkama za: pretapanje, konture, distorziju, ovojnicu, efekat eksturzije, sjenku i providnost 

- Razumije i objašnjava efekte 

pretapanja. sjenke, 

- Primjenjuje alatke za 

pretapanje i sjenke. 

Vježba: 

- Rad s alatkama za: preta- 

282



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

panje, konture, distorziju, 

ovojnicu, efekat eksturzije, 

sjenku i 

providnost 

*Podešavanje i rad s menijem 

Edit meni 

View meni 

Layout meni 

Tools meni 


standardne opcije i dodatne u 

CorelDraw. 

- Koristi i primjenjuje naredbe 

iz menija. 

- Analizira importovanje 

sadržaja Clipboard-a iz nekog 

drugog programa, 

importovanje objekata iz 

drugih programa ili iz drugog 

fajla, ažuriranje promjena u 

fajlu jednovremeno s 

promjenama u izvorišnom 

dokumentu, dobijanje 

nezavisnog duplikata 

selektovanog objekta, 

kloniranje objekta, kopiranje 

nekog od atributa s nekog od 

postojećih objekata. 

- Analizira prikazivanje ili 

izbacivanje lenjira, izvlačenje 

linija vodilja, ukošavanje 

vodilja, prepozicioniranje 

vodilja, vraćanje vodilja, 

određivanje nulte pozicije. 

- Analizira pomjeranje menija 

po ekranu, definisanje kolorne 

paleta za okvir Corel prozora, 

vidljivost toolbar-ova, 

uključenje statusne linije i 

linije osobina. 

- Analizira izbor veličine i 

položaja papira, mogućnost 

- Stiče osjećaj o razvoju i 

primjeni novih tehnologija u 

cilju zadovoljenja 

individualnih i kolektivnih 

potreba. 

- Razvija osjećaj za tehnološku 

disciplinu i tehničku kulturu. 

283



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

prikazivanja granica stranice, 

rad s naspramnim stranicama, 

izbor i podešavanje Layout-a 

stranice i boja pozadine. 

- Analizira obrasce za popunu, 

kreiranje novog oblika 

strelice, kreiranje novih 

simbola, kreiranje efekta koji 

je sličan makroima. 

Arrange meni 

- Ponavlja i objašnjava meni 

Arrange (manipulisanje i 

raspoređivanje objekata). 

- Definisanje dimenzije objekta, 

"distorzija" objekta za 

specificirani ugao po 

određenom pravcu, 

poništavanje posljednje 

transformacije. 

- Primjenjuje transformacije 

(precizne geometrijske 

transformacije objekta: 

pomjeranje objekta po 

horizontali i vertikali, biranje 

pozicije u odnosu na koju se 

vrši pomjeranje), dupliciranje 

objekta s odgovarajućim 

atributima, rotacija objekta 

za specificirani ugao i izbor 

centra rotacije, skaliranje i 

omogućavanje lika u ogledalu. 

- Crta aranžiranje objekata 

(poravnanje, spajanje 

putanja, razdvajanje sa 

grupisanjem ili 

razgrupisavanjem, 

zaključavanje i otključavanje 

objekata, spajanje više 

objekata u jedan, pretvaranje 

objekata u krivu, pretvaranje 

spoljašnjih linija u objekat. 

- Stiče pozitivnu orjentaciju 

prema zanimanju. 

Vježba: 

- Arrange meni 

284



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Effects meni 

- Ponavlja i objašnjava efekte 

primijenjene na objekat 

- Crta obvojnice objekta, preliv 

dva objekta, putanja preliva, 

ukupna rotacija u koracima, 

ubrzanje promjene preliva i 

pojedinih koraka, preliv po 

bojama, dodavanje kontura 

objektu, efekat sočiva, 

smještanje objekta u drugi 

objekat, izbor kontejnera, 

prepravka sadržaja PowerClipa, 

kopiranje efekta na drugi 

objekat, kloniranje. 

- Razvija linearnu analitičku 

misao. 

Vježba: 

- Efects meni 

Bitmaps meni 

- 3D Effects (3D Rorate, 

Cylinder, Emboss, Page Curl, 

Perspective, Pinch/Punch, 

Sphere). 

- Art Stroces, Blur, Camera, 

Color Transform, Contour, 

Creative, Distort, Noise, 

Sharpen. 

- Crta trodimenzionalni objekat, 

određuje položaj i dubinu, 

pomjeranje trodimenzionalnog 

objekta i njegova rotacija, 

definisanje izvora i intenziteta 

svjetlosti, podešavanje 

kolorne oblasti i definisanje 

dodatne dimenzije objekta. 



ličnosti. 

Vježba: 

- Bitmaps meni 

Text meni 

- Ponavlja i objašnjava rad s 

tekstom koji se obavlja u 

režimima - Artistic Text i 

Paragraph text. 

- Unosi tekst i vrši skaliranje, 

pomjeranje, selektovanje i 

rotiranje, podešavanje teksta 

u odnosu na putanju, 

razdvajanje teksta i putanje, 

kontrola spelovanja, opcija za 

provjeru. 

- Stiče osjećaj o savremenim 

potrebama i novim 

tehnologijama proizvodnje 

uređaja za prenos informacija. 

Vježba: 

- Izrada vizit karte 

Vježba: 

- Izrada simbola, 

amblema, grba ... 

285


3 DS MAX 


SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Uvod i teorija 

Kreiranje slika pomoću 

kompjuterske grafike 

- Upoznaje osnove 3D 

tehnologije. 

- Objašnjava kako i gdje se 

koristi kompjuterska 3D 

grafika. 

- Razumije vezu između 

tehničkih i umjetničkih 

vještina. 

- Razumije postupak kreiranja 

vizije u 3D-u. 

- Ponavlja i objašnjava porijeklo 

i istoriju obrade slike. 

- Ponavlja i definiše: 

- renderovanje, 

- digitalizaciju, 

- kinematografiju. 

Orijentacija u 3ds max-u 

- Razumije orijentaciju. 

- Objašnjava i nabraja 

koordinatne sisteme koji se 

mogu koristiti u 3ds max-u. 

- Razumije postupak pregled 

fajla 3D scene. 

- Nabraja različite tipove 

objekata korišćenih u 3ds 

max-u. 

- Objašnjava: 

- kako se skladište 

- Razlikuje 3D i 2D aplikaciju. 

- Ocjenjuje značaj poznavanja 

nekih umjetničkih disciplina. 


- Razlikuje tipove površina i 

geometrijskih oblika. 

- Razlikuje termine korišćene za 

objekte i površine: primitivi, 

Bulovi objekti, lofting, splajn, 

NURBS, modifikatore... 

- Analizira i priprema animaciju 

u 3ds max-u. 

- Analizira tok podataka o 

objektu. 

- Primjenjuje transformaciju. 

- Razumije vezu između 



ličnosti. 

Vježba: 

- Definicija i orjentacija 

prostora, parametarska 

definicija objekta, 

animacija ključnih 

frejmova u 

kompjuterskoj grafici. 

286



SADRŽAJI 


Učenik 

objekata. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

transformisani podaci, 

- šta znači parametarski 

definisati objekte, 

- kako 3ds max obrđuje 

podatke, 

- kako informacija može biti 

propuštena između objekata, 

- kako su površine osjenčene. 

- Upoznaje animaciju ključnih 

frejmova u kompjuterskoj 

grafici. 

Interfejs 3ds max-a 

- Upoznaje osnovne oblasti 

interfejsa. 

- Nabraja i objašnjava 

komandne panele:Create, 

Modify, Hierarchy, Motion, 

Display i Utilities. 


- kreiranje, modifikovanje 

objekata i manipulaciju 

njima, 

- glavnu paletu s alatima, 

- komande u okviru menija. 

- Razumije postupak navigacije 

kroz prikaze i sjenke. 

- Objašnjava prilagođavanje 

interfejsa. 

- Savlađuje vještinu rada s 

komandnim panelima. 

- Kreira objekte, modifikuje ih i 

manipuliše njima. 

- Prilagođava interfejs svojim 

potrebama. 

- Shvata značaj Internet 

tehnologije u prenosu 



Vježba: 

- Korišćenje ključnih 

komandi s linije menija i 

osnovnih alata za 

animaciju, kretanje kroz 

objekat i manipulacija u 

prikazima. 

Modeliranje 

Mesh modeliranje 

- Upoznaje se s umjetnošću 

modeliranja. 

- Razumije postupak planiranja 

modela. 

- Planira model. 

- Bira metod modeliranja. 

- Koristi modifikatore za 

modeliranje. 

- Modelira složene forme od 





Vježba: 

- Modeliranje zgrade i 

povezivanje više manjih 

projekata u jedan. 

287



SADRŽAJI 

- Nabraja načine modeliranja: 

- pomoću primitiva, 

- pomoću modifikatora, 

- pomoću složenih objekata. 


- Bezier splajnove, 

- modeliranje mreža od Bezier 

splajnova, 

- spajanje geometrije iz 

različitih fajlova, 

- modeliranje tipa editable 

mesh, 

- MeshSmoth i NURMS, 

- modeliranje sa eksterno 

povezanim objektima, 

Modeliranje isječaka 

- Upoznaje: 

- organsko modeliranje 

bazirano na splajnovima, 

- načine rukovanja 

splajnovima. 

- Objašnjava Bezier isječke i 

splajnove. 

- Navodi: 

- nove osobine isječaka i 

splajn kaveza, 

- metode modeliranja 

isječaka. 


- splajn kavez i Surface Tools, 

- optimizaciju low-poly 

modela. 

NURBS modeliranje 

- Opisuje prirodu NURBS modela 

i njegove prednosti. 


Učenik 

jednostavnih. 

- Povezuje eksterno više manjih 

projekata u jedan veći. 

- Pravi modele korišćenjem 

različitih tehnika modeliranja. 

- Razlikuje prednosti i mane 

tehnika modeliranja. 

- Koristi 3ds max-ov Surface 

Tools za kreiranje patch 

modela. 

- Kreira složeni organski model. 

- Kreira i oblikuje NURBS krive i 

površine. 

- Modelira NURBS površine. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Zna ocijeniti vlastite potrebe. Vježba: 

- Modeliranje ljudske glave 

korišćenjem opcije 

Surface Tools 




Vježba: 

- Modeliranje vaze 

288



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Razumije postupak: 

- oblikovanja tačkastih, CV 

krivih i površina, 

- konvertovanja mesh 

primitiva u NURBS. 

- Razumije isoparme. 

- Objašnjava paletu NURBS 

alata za kreiranje. 

- Objašnjava oblikovanje i 

vajanje NURBS formi. 

- Koristi površine za generisanje 

krivih u cilju daljeg 

modeliranja. 

individualnih i kolektvinih 

potreba. 

- Modeliranje crtanih 

likova pomoću NURBS-a 

Primjena teksturnih mapa i materijala 

Osnove mapiranja i materijala 

- Razumije: 

- strukturu materijala i modele 

boja, 

- postupak sjenčenja, 

- materijale i mape. 

Napredni materijali 


- Superuzorkovanje, 

- spoljašnje krive za mape. 

- Nabraja dinamičke 


- Objašnjava refleksiju i 

refrakciju putanje zraka. 

Animacija 

- Praktično primjenjuje 

komponente boja. 

- Istražuje interfejs Material 

Editora. 

- Podešava napredne 

materijale. 

- - Primjenjuje materijale. 

- Stiče sposobnost opažanja, 

razlikovanja i upoređivanja. 

Vježba: 

- Odmotavanje koordinata 

mapiranja za low-poly 

karaktere. 

- Stiče sigurnost i upornost. Vježba: 

- Mrtva priroda 

- Scena s lampom i stolom 

Počeci animiranja 

- Upoznaje vremenski raspored 

animacije. 


- MAX-ove alatke za animaciju, 

- Track View, 

- animiranje transformacije, 

- Koristi Max-ove alatke za 

animaciju. 

- Kreira jednostavne animacije 

transformacije parametarske 

animacije, animira sa 

uvijanjem prostora i čestičnim 

sistemima. 


tolerantnost. 

Vježba: 

- Animacije s primjerima 

za različite objekte 

289



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- parametarsku animaciju, 

- uvijanje prostora, 

- čestični sistem, 

- morfiranje, 

- animiranje elemenata 

podobjekta. 

Usavršavanje animatorskih 

vještina 


- kontrolere animacije, 

- kreiranje i editovanje 

ključeva u prikazu Track. 

- Nabraja tipove tangenti. 

- Objašnjava jednostavno 

povezivanje . 

- Razumije korišćenje objekata 

makete. 

- Bira i koristi detaljnije 

mehanizme animacije. 

- Primjenjuje stečena znanja na 

kratke i detaljnije animacije. 


radnih navika – motivacije. 

Vježba: 

- Kratke ali detaljnije 

animacije 

Hijerarhijska animacija 

karaktera 

- Razumije postupak korišćenja 

hijerarhije. 

- Upoznaje naprednu i inverznu 

kinematiku. 


- nove IK razriješivače, 

- skeletne animacije, 

- modifikatore. 

- Razlikuje vrste inverzne 

kinematike koje može da 

upotrebljava u 3d max-u. 

- Stiče sposobnost uočavanja, 

razlikovanja i zaključivanja. 

Vježba: 

- Kompletiranje animacije 

* Usavršavanje renderovanja 

Bojenje svijetlom 

- Upoznaje simulaciju svijetla i 

boje u 2D-u. 


- objekte svijetla u 3DS max-u, 

- dijalog Lights Lister, 

- Razlikuje tipove svijetla. 

- Ocjenjuje značaj rasvjete za 

stvaranje raspoloženja. 

- Razvija linearnu analitičku 

misao. 

Vježba: 

- Postavljanje osvjetljenja 

u tri tačke i atmosferskog 

svijetla u fajl 

290



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Color Clipboard, 

- parametre svijetla i sjenke, 

postavku svijetla u tri tačke. 

Renderovanje i efekti 

okruženja 

- Razumije postupak 

renderovanja. 


- postavku prozora 

Environment, 

- atmosferske efekte, 

- max-ove alatke za 

renderovanje, 

- alternativne rendere i 

renderovanje u mreži. 

Postprodukcija i 

kombinovanje 

- Objašnjava i ponavlja rad 

kamere. 

- Upoznaje alatke Video Posta. 

- Razumije scenu i sliku 

događaja. 

- Razumije postupak editovanja 

videa rezovima i privremenim 

iščezavanjima. 

- Objašnjava Effects filtre. 

- Koristi max-ove alatke za 

renderovanje. 

- Razlikuje načine rendera. 

- Primjenjuje renderovanje na 

nekoliko računara - mrežu. 


simulacije atmosferskih 

efekata. 

Vježba: 

- Simulacija različitih 

atmosferskih efekata 

(efekat požara, magle...) 

- Primjenjuje događaje filtera 

slika i posmatra kroz različite 

filtre. 

- Pravi rezove između kadrova, 

vrši zatamnjenje između njih i 

kombinuje ih. 

- Stiče sposobnost primjene 

teorijskih znanja u praksi. 

Vježba: 

- Kombinovanje 

renderovanih elemenata; 

primjena efekata 

Ovladavanje MAXScriptom 

Osnove MAXScripta 

- Upoznaje MAXScript korisnički 

interfejs. 


- izvršavanje matematičkih 

operacija, 

- upotrebu stringov, 

- Razumije način funkcionisanja 

MAXScript-a. 

- Razumije programersku 

logiku. 

- Stiče sposobnost kreiranja i 

čuvanja podataka. 

Vježba: 

- Kreiranje fajlova, 

upravljanje fajlovima, 

čitanje i upis podataka 

291



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- upotrebu uslova, 

- ponavljanje poslova, 

- kreiranje funkcija, 

- tekstualni i binarni I/O fajl. 

Manipulacija scenama pomoću 

MAXScripta 

- Upoznaje pisanje skriptova za 

objekte. 


- pristup globalnim svojstvima 

objekata, 

- replikaciju objekata, 

- kreiranje materijala, 

- modifikatore i opcije, 

- kreiranje i upravljanje 

hijerarhijom, 

- korišćenje okruženja i 

efekata rendera, 

- upotrebu splajnova i mreža. 

Kreiranje korisničkog 

interfejsa 

- Upoznaje dizajniranje 

inicijalnih podmenija i 

elemenata korisničkog 

interfejsa. 


- korišćenje poruka 

upozorenja, 

- kreiranje parametarskih 

podmenija, 

- floatere i dijaloge. 

Animacija pomoću MAXScripta 

- Usvaja upravljanje ključnim 

kadrovima. 

- Objašnjava korišćenje 

- Pristupa svojstvima pozicija, 

rotacija i razmjera. 

- Upotrebljava mapu i 

materijale. 

- Upotrebljava modifikator i 

opcije modifikatora. 

- Kreira i upravlja hijerarhijom. 

- Kreira i upotrebljava 

splajnove. 


kreativnost. 

Vježba: 

- Kreiranje niza i promjena 

rotacije 

- Dodavanje mape 

neravnina materijalu 

- Kreira i dizajnira inicijalne 

podmenije. 

- Koristi poruke upozorenja. 

- Kreira parametarske 

podmenije. 

- Stiče radne navike, sigurnost i 

preciznost u radu. 

Vježba: 

- Korišćenje Visual 

MAXScripta 

- Upotrebljava kontrolere 

animacije i ograničenja 

animacije. 

- Manipuliše rezultatima 

Vježba: 

- Kontrolor izraza 

292



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

interfejsa. 

- Usvaja manipulaciju 

pikselima. 

renderovanja. 

- Upotrebljava elemente 

rendera. 

Pisanje složenijih skriptova 

- Usvaja deklaraciju globalnih i 

lokalnih promjenljivih. 

- Razumije rad sa 3DS MAX 

fajlovima. 

- Objašnjava pristup globalnim 

funkcijama i svojstvima. 

- Priprema pokretačke 

skriptove. 

- Koristi skriptove scena, 

povratnih poziva i handlera. 




Vježba: 

- Upravljanje fajlovima 

Plug-in skriptovi 


- kreiranje alatki, 

- kreiranje dopunskih plug-in 

skriptova, 

- formiranje objekata pomoću 

plug-in skriptova. 

- Kreira alatke i dopunske plugin 

skriptove. 

- Formira objekte pomoću plugin 

skriptova. 

- Razvija tehničku kulturu. 

293


RAZRED IV 

VEB DIZAJN 


SADRŽAJI 

- Navodi alate za kreiranje veb 

sajtova (Front Page, Microsoft 

Publisher – Web Publication, 

Dreamweaver MX itd.). 

Planiranje i kreiranje sajta 

- Opisuje interfejs programa i 

navodi: menie, palete, panoe, 

prilagođavanje elemenata 

ekrana i pomoć. 

Planiranje i organizovanje veb 

sajta 

- Opisuje planiranje veb sajta. 

- Objašnjava dizajn veb sajta: 

tipografiju, boje, raspored, 

strukturu veb sajta. 

- Navodi pripreme za veb sajt. 

- Opisuje uvoz direktorijuma, 

datoteka i veb sajtova u veb 

sajt. 

Kreiranje veb sajta 

- Definiše osnove HTML-a. 

- Objašnjava dodavanje teksta. 

- Opisuje prozor Font. 

- Objašnjava hiperlinkove. 

- Objašnjava kreiranje novih 

dokumenata. 


Učenik 

- Ocjenjuje alate za kreiranje 

veb-a. 

- Primjenjuje interfejs 

programa. 

- Analizira veb i upotrebu veba. 

- Primjenjuje upotebu šablona 

za veb sajtove i šablone za 

strane. 

- Primjenjuje formatiranje 

teksta: promjena veličine, 

opcije, boje za fontove i 

njihovu modifikaciju. 

- Primjenjuje povezivanje s 

drugim stranama, novim 

prozorima i e-mail adresom 

pomoću hiperlinkova. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Razvija osjećaj za estetiku. - Nastava se izvodi u 


je opremljena: računarima, 

perifernom opremom, 

A/V sredstvima, 

grafoskopom, dijaprojektorom 

s odgovarajućim 

slajdovima, računarom 

s odgovarajućim 

softverom, uzorcima 

alata, šemama sklopova i 

podsklopova... 


kreativnost. 

- Shvata značaj razvoja i 

primjene novih tehnologija u 



potreba. 

Vježba: 

- Upotreba programa za 

kreiranje veb sajta 

- Kreiranje veb-a. 

Dodavanje direktorijuma 

i datoteka. 

Vježba: 

- Formatiranje teksta i 

povezivanje preko 

hiperlinkova 

294



SADRŽAJI 

Dizajniranje i postavljanje veb 

strane 

- Opisuje upotrebu slika na veb 

stranama. 

- Upoznaje hiperlinkove na 

slikama i kreiranje vrućih 

tačaka. 

- Opisuje umetanje i 

modifikaciju slika kao 

pozadine. 

- Opisuje crtanje i upotrebu 

multimedije. 

- Opisuje prilagođavanje oblika 

i upotrebu trodimenzionalnih 

oblika. 

- Opisuje upotrebu zvuka i 

videa. 

- Opisuje upotrebu tabela. 

- Objašnjava dodavanje, 

formatiranje dimenzija 

tabele, rad s ćelijama. 

- Opisuje sadržaj i tabele. 

- Opisuje ugneždenje tabele. 


Učenik 

- Primjenjuje umetanje, 

uređivanje i pozicioniranje 

slika. 

- Primjenjuje upotrebu i 

umetanje clip art sličica. 

- Primjenjuje crtanje i upotrebu 

alata za crtanje: crtanje linija 

i strelica, crtanje i 

premještanje pravouganika i 

krugova. 

- Primjenjuje dodavanje boje 

oblicima, promjenu 

karakteristika linije i primjenu 

specijalnih efekata i WordArta. 

- Uočava 2-D i 3-D oblike i zna 

da izvrši njihovo 

konvertovanje i podešavanje. 

- Analizira dodavanje i 

podešavanje zvuka u pozadini. 

- Primjenjuje postavljanje i 

podešavanje videa. 

- Primjenjuje kreiranje tabele, 

podešavanje visine i širine 

ćelije, dodavanje redova i 

kolona, spajanje i brisanje 

ćelija. 

- Primjenjuje dodavanje ivica, 

boje, slika u pozadini i 

korisničkih stilova u tabele. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Zna ocijeniti vlastite potrebe. Vježba: 

- Ubacivanje slika 


tolerantnost. 



Vježba: 

- Dodavanje zvuka, videa i 

oblika 

Vježba: 

- Tabele i ćelije 

295



SADRŽAJI 


Učenik 

- Opisuje upotrebu frejmova. - Primjenjuje kreiranje, 

formatiranje, povezivanje i 

inline frejmove. 

- Opisuje kreiranje lista. 

- Objašnjava nastavljanje 

prekinute liste i promjenu 

stavki u njoj. 

- Opisuje modifikaciju i 

postavljanje preko mreže. 

- Objašnjava modifikaciju 

izgleda strane. 

- Objašnjava publikovanje 

sajta. 

- Objašnjava upotrebu prikaza 

Reports i Navigation. 

Interaktivni sajtovi 

- Opisuje upotrebu formi. 

- Objašnjava kreiranje formi, 

upotrebu objekata forme, 

vrijednosti forme i zapisivanje 

rezultata. 

- Uočava uređene i neuređene 

liste. 

- Primjenjuje formatiranje, 

promjene fonta i boje teksta, 

stila, označavanje uređene i 

neuređene liste. 

- Uočava razlike u prelomima 

redova, slike kao oznake 

stavki u listi. 

- Primjenjuje liste koje mogu 

da se zatvaraju. 

- Primjenjuje dodavanje 

naslova, podešavanje margina, 

boje hiperlinka i 

podrazumijevanog fonta. 

- Analizira izbor veb domaćina, 

postavljanje sajta na veb 

server i uvoz veb-a. 

- Primjenjuje kreiranje formi, 

kreiranje i upotrebu polja za 

potvrdu, opcione dugmadi, 

padajućih listi. 


vrijednosti i podešavanje 

formi. 

- Primjenjuje provjeru teksta, 

dužine riječi, provjeru 

brojeva. 

- Primjenjuje zapisivanje 

rezultata u obliku datoteke, 

korišćenjem elektronske 


Učenik 

- Razvija logičko mišljenje i 

sposobnost za pravilno 


- Shvata značaj Internet 

tehnologije u prenosu 

informacija i komunikaciji 



IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Frejmovi 

Vježba: 

- Modifikacija liste 

Vježba: 

- Modifikacija i 

publikovanje strana 

Vježba: 

- Upotreba formi 

296



SADRŽAJI 


Učenik 


Učenik 


IZVOĐENJU 

pošte, u bazu podataka i 

njihovo vađenje. 

- Primjenjuje DHTML Effects, 

animaciju objekata prilikom 

učitavanja strane, animaciju 

objekata kao odgovor na 

pokazivač miša i formatiranje 

teksta prilikom animacije. 

- Primjenjuje kreiranje prelaza 

strana. 

- Primjenjuje lebdeću dugmad. 


teksta koji se kreće po 

horizontali. 

- Primjenjuje: dinamički efekat, 

Web Search, brojač pogodaka, 

radne listove i dijagrame, 

Foto-galeriju, ubačeni 

sadržaj, linije linkova, listu 

Top 10. 

- Primjenjuje teme, banere za 

stranu, knjigu utisaka i veb za 

diskusiju. 

- Uočava softver za interaktivni 

rad na sajtu. 

- Opisuje animaciju sajta. 

- Objašnjava animaciju 

elemenata strane, prelaz 

strane, lebdeću dugmad. 

- Definiše efekat marquee. 

- Razvija tehnološku disciplinu. 

Vježba: 

- Primjena i modifikacija 

animacije 

- Opisuje upotrebu veb 

komponenti. 

- Opisuje upotrebu tema i 

šablona. 

- Stiče sposobnost korišćenja 

veb komponenti. 

Vježba: 

- Upotreba veb 

komponenti 

- Navodi Plug-inove, ActiveX 

kontrole, Java Apleti i Java 

Script. 

Vježba: 

- Ubacivanje Plug-inova, 

ActiveX kontrola, Java 

Apleti i Java Script 

Vježba: 

- Primjena CSS stilova 

Programski jezici za veb 

- Upoznaje HTML i CSS stilove. 

- Upoznaje i opisuje izradu 

atraktivnog veb sajta. 

- Opisuje osnovnu strukturu veb 

strane, njeno uljepšavanje, 

sređivanje listi, postavljanje 

linkova, rad sa slikama i 

- Primjenjuje umetanje i 

korišćenje osobina HTML i 

kaskadnog stila CSS. 

- Primjenjuje HTML za izradu i 

izdavanje veb strane. 

- Primjenjuje animaciju GIF 

slike i markera. 

- Primjenjuje označavanje 





- Uviđa različitu vezu između 

različitih oblasti nauke i 

tehnike. 

Vježba: 

- Osnovna strukura veb 

strane 

Vježba: 

- Uljepšavanje vaše strane 

297



SADRŽAJI 


Učenik 

stranice zvučnim linkovima, 

ugrađivanje zvučnih fajlova i 

ugrađivanje zvuka kao 

podloge. 

- Primjenjuje postavljanje 

video slike i formata, svijetla, 

kamere, snimanje. 

- Primjenjuje stilske elemente 

veb stranica. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

- Slika i hypertext link 

- Tabele 

- Animacija, muzika, 

video i ostala 

multimedijalna čuda 

- Forme za podršku, 

razgovor, replike, 

odgovore, primjedbe ili 

pohvale 

- Rad s okvirima i stilskim 

katalozima 

izdavanje vaše stranice na veb 

korišćenjem HTML-a. 

- Opisuje pretvaranje slike u 

link, podešavanje fonta, 

pozadine i rad s tabelama. 

- Opisuje postavljanje zvuka i 

videa na stranicu. 

- Opisuje formu i okvire. 

- Opisuje rad sa stilskim 

katalozima. 

- Opisuje stimulaciju stranice 

pomoću Java Aplet i 

JavaScript. 

- Opisuje HTML resurse i 

upotrebu ličnog veb servera. 

Vježba: 

- Stimulacija vaših stranica 

- Java Aplets i JavaScript 

- HTML resursi na veb-u 

- Nastava se izvodi u 


je opremljena: 

računarima, perifernom 

opremom, A/V 

sredstvima, grafoskopom, 

dijaprojektorom s 


slajdovima, računarom s 


softverom, uzorcima 

alata, šemama sklopova i 

podsklopova... 

Vježba: 

- Upotreba programa za 

kreiranje veb sajta 

- Opisuje integraciju Microsoft 

Officea u sajt. 

- Navodi alate za kreiranje veb 

sajtova (Front Page, Microsoft 

Publisher – Web Publication, 

Dreamweaver MX itd.). 

Planiranje i kreiranje sajta 

- Opisuje interfejs programa i 

navodi: menie, palete, panoe, 

prilagođavanje elemenata 

ekrana i pomoć. 

- Primjenjuje ubacivanje radnog 

lista Worda i Excela. 

- Ocjenjuje alate za kreiranje 

veb-a. 

- Primjenjuje interfejs 

programa. 





Planiranje i organizovanje veb 

sajta 

- Opisuje planiranje veb sajta. 

- Objašnjava dizajn veb sajta: 

tipografiju, boje, raspored, 

- Analizira veb i upotrebu veba. 

- Primjenjuje upotebu šablona 

za veb sajtove i šablone za 

strane. 


kreativnost. 

- Kreiranje veb-a. 

298



SADRŽAJI 

strukturu veb sajta. 

- Navodi pripreme za veb sajt. 

- Opisuje uvoz direktorijuma, 

datoteka i veb sajtova u veb 

sajt. 

Kreiranje veb sajta 

- Definiše osnove HTML-a. 

- Objašnjava dodavanje teksta. 

- Opisuje prozor Font. 

- Objašnjava hiperlinkove. 

- Objašnjava kreiranje novih 

dokumenata. 

Dizajniranje i postavljanje veb 

strane 

- Opisuje upotrebu slika na veb 

stranama. 

- Upoznaje hiperlinkove na 

slikama i kreiranje vrućih 

tačaka. 

- Opisuje umetanje i 

modifikaciju slika kao 

pozadine. 

- Opisuje crtanje i upotrebu 

multimedije. 

- Opisuje prilagođavanje oblika 

i upotrebu trodimenzionalnih 

oblika. 

- Opisuje upotrebu zvuka i 

videa. 


Učenik 


teksta: promjena veličine, 

opcije, boje za fontove i 

njihovu modifikaciju. 

- Primjenjuje povezivanje s 

drugim stranama, novim 

prozorima i e-mail adresom 

pomoću hiperlinkova. 

- Primjenjuje umetanje, 

uređivanje i pozicioniranje 

slika. 

- Primjenjuje upotrebu i 

umetanje clip art sličica. 

- Primjenjuje crtanje i upotrebu 

alata za crtanje: crtanje linija 

i strelica, crtanje i 

premještanje pravouganika i 

krugova. 

- Primjenjuje dodavanje boje 

oblicima, promjenu 

karakteristika linije i primjenu 

specijalnih efekata i WordArta. 

- Uočava 2-D i 3-D oblike i zna 

da izvrši njihovo 


Učenik 





potreba. 


IZVOĐENJU 

- Dodavanje direktorijuma 

i datoteka. 

Vježba: 

- Formatiranje teksta i 

povezivanje preko 

hiperlinkova 

- Zna ocjeniti vlastite potrebe Vježba: 

- Ubacivanje slika 


tolerantnost. 

Vježba: 

- Dodavanje zvuka, videa i 

oblika 

299



SADRŽAJI 

- Opisuje upotrebu tabela. 

- Objašnjava dodavanje, 

formatiranje dimenzija 

tabele, rad s ćelijama. 

- Opisuje sadržaj i tabele. 

- Opisuje ugneždenje tabele. 


Učenik 

konvertovanje i podešavanje. 

- Analizira dodavanje i 

podešavanje zvuka u pozadini. 

- Primjenjuje postavljanje i 

podešavanje videa. 

- Primjenjuje kreiranje 

tabele,podešavanje visine i 

širine ćelije, dodavanje 

redova i kolona, spajanje i 

brisanje ćelija. 

- Primjenjuje dodavanje ivica, 

boje, slika u pozadini i 

korisničkih stilova u tabele. 

- Opisuje upotrebu frejmova. - Primjenjuje kreiranje, 

formatiranje, povezivanje i 

inline frejmova. 

- Opisuje kreiranje lista. 

- Objašnjava nastavljanje 

prekinute liste i promjenu 

stavki u njoj. 

- Opisuje modifikaciju i 

postavljanje preko mreže. 

- Objašnjava modifikaciju 

izgleda strane. 

- Objašnjava publikovanje 

sajta. 

- Objašnjava upotrebu prikaza 

Reports i Navigation. 

- Uočava uređene i neuređene 

liste. 

- Primjenjuje formatiranje, 

promjene fonta i boje teksta, 

stila, označavanje uređene i 

neuređene liste. 

- Uočava razlike u prelomima 

redova, slike kao oznake 

stavki u listi. 

- Primjenjuje liste koje mogu 

da se zatvaraju. 


naslova, podešavanje margina, 

boje hiperlinka i 

podrazumijevanog fonta. 

- Analizira izbora veb domaćina, 

postavljanje sajta na veb 

server i uvoz veba. 


Učenik 



- Razvija logičko mišljenje i 

sposobnost za pravilno 



IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Tabele i ćelije 

Vježba: 

- Frejmovi 

Vježba: 

- Modifikacija liste 

Vježba: 

- Modifikacija i 

publikovanje strana 

300



SADRŽAJI 

Interaktivni sajtovi 

- Opisuje upotrebu formi. 

- Objašnjava kreiranje formi, 

upotrebu objekata forme, 

vrijednosti forme i zapisivanje 

rezultata. 

- Opisuje animaciju sajta. 

- Objašnjava animaciju 

elemenata strane, prelaz 

strane, lebdeću dugmad. 

- Definiše efekat marquee. 

- Opisuje upotrebu veb 

komponenti. 

- Opisuje upotrebu tema i 

šablona. 


Učenik 

- Primjenjuje kreiranje formi, 

kreiranje i upotrebu polja za 

potvrdu, opcione dugmadi, 

padajućih listi. 

- Primjenjuje dodavanje vrijednosti 

i podešavanje formi. 

- Primjenjuje provjeru teksta, 

dužine riječi, provjeru 

brojeva. 

- Primjenjuje zapisivanje 

rezultata u obliku datoteke, 

korišćenjem elektronske 

pošte, u bazu podataka i 

njihovo vađenje. 

- Primjenjuje DHTML Effects, 

animaciju objekata prilikom 

učitavanja strane, animaciju 

objekata kao odgovor na 

pokazivač miša i formatiranje 

teksta prilikom animacije. 

- Primjenjuje kreiranje prelaza 

strana. 

- Primjenjuje lebdeću dugmad. 


teksta koji se kreće po 

horizontali. 

- Primjenjuje: dinamički efekat, 

Web Search, brojač pogodaka, 

radne listove i dijagrame, 

Foto-galeriju, ubačeni 

sadržaj, linije linkova, listu 

Top 10. 

- Primjenjuje teme, banere za 

stranu, knjigu utisaka i veb za 

diskusiju. 


Učenik 


Internet tehnologije u prenosu 




IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Upotreba formi 

- Razvija tehnološku disciplinu. Vježba: 

- Primjena i modifikacija 

animacije 

Vježba: 

- Upotreba veb 

komponenti 

301



SADRŽAJI 


Učenik 

- Uočava softver za interaktivni 

rad na sajtu. 


Učenik 


IZVOĐENJU 

Vježba: 

- Ubacivanje Plug-inova, 

ActiveX kontrola, Java 

Apleti i Java Script 

Vježba: 

- Primjena CSS stilova 

Vježba: 

- Osnovna strukura veb 

strane 

Vježba: 

- Uljepšavanje vaše strane 

- Slika i hypertext link 

- Tabele 

- Animacija, muzika, 

video i ostala 

multimedijalna čuda 

- Forme za podršku, 

razgovor, replike, 

odgovore, primjedbe ili 

pohvale 

- Rad s okvirima i stilskim 

katalozima 

Vježba: 

- Stimulacija vaših stranica 

- Java Aplets i JavaScript 

- HTML resursi na Web-u 

- Navodi Plug-inove, ActiveX 

kontrole, Java Apleti i Java 

Script. 

Programski jezici za veb 

- Upoznaje HTML i CSS stilove. 

- Upoznaje i opisuje izradu 

atraktivnog veb sajta. 

- Opisuje osnovnu strukturu veb 

strane, njeno uljepšavanje, 

sređivanje listi, postavljanje 

linkova, rad sa slikama i 

izdavanje vaše stranice na 

veb, korišćenjem HTML-a. 

- Opisuje pretvaranje slike u 

link, podešavanje fonta, 

pozadine i rad s tabelama. 

- Opisuje postavljanje zvuka i 

videa na stranicu. 

- Opisuje formu i okvire. 

- Opisuje rad sa stilskim 

katalozima. 

- Opisuje stimulaciju stranice 

pomoću Java Aplet i 

JavaScript. 

- Opisuje HTML resurse i 

upotrebu ličnog veb servera. 

- Opisuje integraciju Microsoft 

Office-a u sajt. 

- Primjenjuje umetanje i 

korišćenje osobina HTML i 

kaskadnog stila CSS. 

- Primjenjuje HTML za izradu i 

izdavanje veb strane. 

- Primjenjuje animaciju GIF 

slike i markera. 

- Primjenjuje označavanje 

stranice zvučnim linkovima, 

ugrađivanje zvučnih fajlova i 

ugrađivanje zvuka kao 

podloge. 

- Primjenjuje postavljanje 

video slike i formata, svijetla, 

kamere, snimanje. 

- Primjenjuje stilske elemente 

veb stranica. 





- Uviđa različitu vezu između 

različitih oblasti nauke i 

tehnike. 

- Primjenjuje ubacivanje radnog 

lista Worda i Excela. 




Sadržaj treba da opravda opšte i posebne ciljeve koji su naznačeni u katalogu znanja, odnosno učenik treba da 

ovlada teorijskim znanjima i da zna da koristi aplikativni softver za grafiku i izradu veb prezentacija. 

302


Nastavniku se daje sloboda da sam procijeni koliko je potrebno časova za obradu naznačene nastavne cjeline. 

Nastavnik treba da dâ posebni značaj vježbama, da ih osmisli i prilagodi uslovima i mogućnostima koje su mu na 

raspolaganju za njihovo izvođenje. 

Učeniku je potrebno omogućiti neposredan rad na računaru. Računarska učionica broji 15 računara. 

Nastavniku treba omogućiti da se pripremi za nastavu nabavkom računara najnovije generacije, s konfiguracijom 

koja omogućava rad s neophodnim softverom. 

Učenik treba da se osposobi da napravi kreaciju dizajna i specijalnih efekata, 3D animaciju i veb prezentaciju. 


Ne postoji odgovarajući udžbenik. 


- Steve Bain: „CorelDRAW 11: Zvanični priručnik“ , maj 2003. Naslov originala: CorelDRAW11: The official 

guide (McGraw-Hill/Osborne, 2002). 

- Ellen Finkelstein: „AutoCAD 2004 Biblija“, 19.4.2004. Naslov originala: AutoCAD 2004 Bible (Hungry Minds). 

- Thomas A. Powell: „Web dizajn: kompletan priručnik“,18.09.2001. Naslov originala: Web Design: The 

Complete Reference (Osborne/McGraw-Hill, 2000). 

- David Elderbrock i David Karlins: „FrontPage 2002 Biblija“. Naslov originala: FrontPage 2002 Bible (Hungry 

Minds Inc., 2002). 

- Kris Jamsa, Konrad King i Andy Anderson: „HTML i Web dizajn kroz praktične primere“, decembar 2002, 

Naslov originala: HTML & Web Design Tips & Techniques (McGraw-Hill/Osborne, 2002). 

- Danny Goodman: „JavaScript Biblija“,17.10.2001. Naslov originala: JavaScript Bible, 3rd Edition (IDG Books). 

- Grupa autora: „Microsoft Office FrontPage 2003 Korak po korak“, Izdavač originala: Microsoft Press, 

Prateći medijum: CD-ROM. 

- Ted Alspach: „Illustrator 7 Biblija“, 21.07.1998. Naslov originala: Illustrator 7 Bible (IDG Books, 1998.). 

- David Karlins: „Adobe Illustrator 10: virtuelna škola“, 13.2.2003. Naslov originala: Adobe Illustrator 10 

Virtual Classroom (Osborne). 

- Khristine Annwn Page: „Macromedia Dreamweaver MX 2004: iz prve ruke“, 24.5.2004. Naslov originala: 

Macromedia Dreamweaver MX 2004: Training from the Source (Macromedia Pr). 

- Chrissy Rey: „Macromedia Flash MX iz prve ruke“, 13.5.2003. Naslov originala: Macromedia Flash MX 

Training from the Source (Macromedia). 

303


- Phil Gross i Mike Gross: „Macromedia Director 8.5 Shockwave Studio za 3D: iz prve ruke“, datum izlaska: 

novembar 2002. Naslov originala: Macromedia Director 8.5 Shockwave Studio for 3D Training from the Source 

(Macromedia Press, 2002). 

- Časopisi iz oblasti računara i softvera: „PC Press“: www.pcpress.co.yu, „Mikro“: www.mikro.co.yu, „Svet 

kompjutera“: www.sk.co.yu. 

- Izdavačke kuće: „Mikro knjiga“: www.mikroknjiga.co.yu, „CET“: www.cet.co.yu, „Kompjuter biblioteka“: 

www.kombib.co.yu. 

Za izvođenje nastave potreban je softver (2004.): 

- CorelDRAW Graphic Suite (12) ili noviji. 

- Autodesk AutoCAD (2004) ili noviji. 

- 3D Studio Max (5.0) ili noviji. 

- Microsoft Office 2002: 

- Front Page; 2003: Front Page i Microsoft Publisher ili noviji. 

- Macromedia Essentials MX: 

- 2004: Dreamweaver MX, Fireworks MX, Director 8.5 Shockwave Studio, ColdFusion MX, Sound Fome 6.0, 

Essential MX Gooldies, Macromedia Flash MX, FreeHand 10, HomeSite 5, Fontographer, Authorware 6 ... ili 

noviji. 

- Mix 1: 

- ACDSee (6.0), CoolEdit (2.1), WinZip (8.0), Windows Commander (6.0), Nero (6.0), Visual Studio 6.0, 

Internet Explorer (6.0), Opera, CuteFTP, EarthLink`s Total Access, HTML Assistant, HTML Writer, Hot Dog, 

Live Image, Mapedit, Adobe Photoshop 7.0, Adobe Illustrator 10, Illustrator 7, Adobe Acrobat (5.5), Adobe® 

Premiere® 6. 


Nastava se izvodi u računarskoj učionici (kabinetu) koja je opremljena: računarima i perifernom opremom, A/V 

sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom s odgovarajućim slajdovima, računarom s odgovarajućim softverom za izradu 

kompjuterske grafike, 3D animacije i veb prezentacije, uzorcima alata, šemama i dr. Treba omogućiti pristup 

Interneru, dostupnoj literaturi, tehničkim podacima, priručnicima, časopisima koji obrađuju teme vezane za softver, 

kao i obezbijediti novčana sredstva za potrošni materijal i održavanje opreme u učionici. 

304



U zavisnosti od izloženog gradiva i odrađenih vježbi, provjeravanje znanja i vještina vrši se putem: 





Pitanja na usmenom provjeravanju su takva da se utvrdi: 

- razumijevanje primjene aplikativnog softvera, 

- poznavanje izbora metoda za rješavanje zadataka iz računarske grafike, 3D animacije i veb prezentacije, 

- upotreba teorijskih znanja u rješavanju zadataka pri radu na vježbama. 

Kroz pitanja tražiti podatke za aplikativni softver s kojima se učenik susreće kući ili na vježbama i dr. 

Rad na vježbama se ocjenjuje tako da se utvrdi: 

- razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, 

- samostalnost u radu, 

- inovativnost i alternativna rješenja kod primjene znanja. 

Učenik mora, pored usmenog izlaganja o karakteristikama i namjeni hardvera i softvera, pokazati i konkretnu 

osposobljenost za upotrebu tj. praktičnu primjenu softvera za izradu grafike, 3D animacije i veb prezentacije. 

Pri rješavanju postavljenih pitanja i zadataka, učenicima treba dozvoliti i preporučiti da koriste literaturu, 

tehničke priručnike, uputstva i podatke, a za rad na vježbama pomoć nastavnika, alate i pribor. 


- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu) 

- praktičnih vježbi ( jedna ocjena u klasifikacionom periodu ) 

- testova (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu) 

Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz najmanje tri ocjene (usmeni odgovori , vježbe i 

testovi). 


305



Visoka stručna sprema iz oblasti elektrotehnike i računarstva: 

- Dipl. ing. elektrotehnike – smjer: elektronika ili telekomunikacije, 

- Visoka stručna sprema iz oblasti računara i programiranja (PMF, RF...). 


Znanja 

Predmet 



Grafika Umjetnost Linija, boja, crtež, slika 

Animacija Multimedijalni sistemi Film, digitalni video 

WEB 

Umjetnost 

Fizika 

Multimedijalni sistemi 

Grafika 

Zvuk 

Slika 

306


2. STRUČNI ISPIT 

2.1. ISPITNI KATALOZI 

2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE 

1. Ciljevi ispita 

Na ispitu se ocjenjuje: 

- da li je učenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrotehnike, 

- da li zna i razumije osnovne zakonitosti u kolima jednosmjerne i naizmjenične struje, 

- da li je stekao osnovna znanja iz elektrostatike i elektromagnetizma, 

- da li može samostalno da rješava prosta i složena kola jednosmjerne i naizmjenične struje, 

- da li razumije i zna pravilno upotrijebiti stručnu terminologiju. 

2. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu 

Sadržaji 

Osnovni električni 

pojmovi i veličine 



- Definiše i određuje električnu otpornost, električnu provodnost i njihovu zavisnost od temperature. 

- Definiče električnu snagu i električnu energiju i zna izračunati potrošnju električne energije. 

- Navodi Kulonov zakon i zna odrediti silu koja djeluje između naelektrisanih tijela. 

- Definiše elektrostatički fluks i navodi Gausovu teoremu. 

- Objašnjava i određuje: 

- elektrostatički potencijal, i 

- rad sila u električnom polju. 

- Definiše električni kondenzator i određuje kapacitivnost kondenzatora. 

- Definiše kapacitivnost pločastog kondenzatora. 

- Određuje ekvivalentnu kapacitivnost, količinu elektriciteta i napone za: 

- rednu vezu kondenzatora, 

- paralelnu vezu kondenzatora, 

- mješovitu vezu kondenzatora, 

- Poznaje vezu kondenzatora u trougao i zvijezdu i njihovu transformaciju iz jedne veze u drugu. 

- Definiše energiju električnog polja i njenu gustinu i zna ih računski odrediti. 

307


Sadržaji 




- Navodi Omov i Džulov zakon i poznaje njihovu primjenu. 

- Definiše električne sile i Uopšteni Omov zakon. 

- Objašnjava rješavanje prostog kola: 

- jedan izvor – jedan potrošač, 

- više izvora – više potrošača, 

- Definiše I i II Kirhofov zakon. 

- Poznaje načine vezivanja otpornika u grupe i definiše ekvivalentnu otpornost. 

- Radi zadatke za rednu, paralelnu i mješovitu vezu. 

- Objašnjava rješavanje složenih električnih kola i zna da radi zadatke jednom od metoda: 

- Metodom Kirhofovih zakona, 

- Metodom trasfiguracije, 

- Metodom konturnih struja, 

- Metodom zajedničkog napona, 

- Metodom Teveninove teoreme. 

- Poznaje režime rada električnih generatora i objašnjava njihov rad u grupama. 

- Definiše, objašnjava i određuje: 

- jačinu i vektor magnetnog polja, 

- magnetni fluks i njegovu gustinu. 

- Navodi jedan od zakona: 

- Amperov zakon, 

- Lencovo pravilo, 

- Kap–Hopkinsonov zakon, 

- Faradejev zakon. 

- Određuje magnetnu indukciju, jačinu magnetnog polja i magnetni fluks za: 

- pravi provodnik, 

- solenoid, 

- prstenasti navoj, 

- navojak. 

- Definiše i određuje: 

- elektrodinamičku silu, 

- elektromagnetnu silu. 

- Objašnjava i određuje: 

- samoindukciju i međusobnu (uzajamnu) indukciju, 

- induktivnost i međusobnu induktivnost. 

- Objašnjava princip rada transformatora. 

- Definiše i određuje energiju magnetnog polja i gustine energije. 

308


Sadržaji 

Naizmjenična struja 

Elementi u kolima 


Rješavanje složenih 

kola naizmjenične 

struje 


Trofazni sistemi 


- Objašnjava princip proizvodnje indukovane elektromotorne sile i definiše parametre naizmjeničnih 

veličina. 

- Kolo sa savršenim termogenim otpornikom. 

- Kolo sa savršenim kalemom. 

- Kolo sa savršenim kondenzatorom. 

- Snaga naizmjenične struje. 

- Razumije i zna da određuje električne veličine za: 

- rednu vezu omske otpornosti i induktivnosti (R, L), 

- rednu vezu omske otpornosti i kondenzatora (R, C), 

- rednu vezu induktivnosti i kondenzatora (L, C), 

- rednu vezu omske otpornosti, induktivnosti i kondenzatora (R,L i C). 

- Objašnjava naponsku rezonansu i uslove naponske rezonanse. 

- Objašnjava jednu od paralelnih veza: 

- paralelnu vezu R i L, 

- paralelnu vezu R i C, 

- paralelnu vezu R, L i C. 

- Objašnjava pojavu strujne rezonanse i navodi uslove rezonanse. 

- Objašnjava i zna da rješava složena kola jednom od sljedećih metoda: 

- Metodom provodnosti, 

- Metodom Kirhofovih zakona, 

- Metodom transfiguracije, 

- Metodom konturnih struja, 

- Metodom superpozicije, 

- Metodom Teveninove teoreme. 


- redno oscilatorno kolo, 

- paralelno oscilatorno kolo. 

- Objašnjava i rješava: 

- simetrični trofazni sistem, 

- nesimetrični trofazni sistem, 

- vezu namotaja u trougao i zvijezdu, 

- veza potrošača u trougao i zvijezdu, 

- obrtno magnetno polje. 

- Određuje snagu trofaznog sistema. 

309


3. Tip ispita 

Usmeni. 

Nastavnik sastavlja, a stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog kataloga. 

Na ispitnom listu treba da budu tri (četiri) pitanja, raspoređena na odgovarajući način. 

Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. 

Ocjenu na usmenom ispitu formira ispitna komisija, na predlog ispitivača. 

4. Dozvoljena pomagala 

Tabele i katalozi. 

5. Literatura i drugi izvori 

Kandidatima je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. 

310


2.1.2. PRIMJENA RAČUNARA U ELEKTROTEHNICI 


Na ispitu ocjenjujemo: 

- da li je učenik ovladao operativnim sistemom, 

- da li učenik zna da koristi tekst procesor, 

- da li je učenik ovladao korišćenjem tabela i tabelarnog proračuna, 

- da li učenik zna da napravi crtež, grafiku ili dizajniran dokument, 

- da li zna da koristi Internet i njegove usluge i servise. 


Operativni sistemi 

Tekst procesor 

Sadržaji 


- Analizira prednosti grafičke operativne sredine. 

- Navodi i komentariše osnovne pojmove grafičkog operativnog sistema WINDOWS. 

- Objašnjava pojmove: folder, fajl i staza. 

- Navodi memorijske medijume i objašnjava način njihovog obilježavanja. 

- Objašnjava rad sa mišem. 

- Objašnjava rad sa tastaturom i komentariše tipove tastera i njihove funkcije. 

- Navodi i komentariše osnovne elemente desktop-a. 

- Objašnjava funkciju taskbar-a i dugmeta start. 

- Definiše pojam prozora (WINDOW) i analizira namjenu i funkciju njegovih komponenti. 

- Objašnjava i navodi načine zadavanja komandi. 

- Definiše pojam dijalog box-a i analizira namjenu i funkciju njegovih elemenata. 

- Objašnjava pravilan postupak uključivanja i isključivanja računara. 

- Objašnjava postupak pokretanja WORD-a. 

- Navodi i komentariše elemente osnovnog prozora Word-a. 

- Navodi i komentariše elemente linije menija kod Word-a. 

- Analizira osnovne operacije unošenja teksta. 

- Objašnjava postupak otvaranja, snimanja i zatvaranja dokumenta kod Word-a. 

- Objašnjava postupak formatiranja stranice. 

- Objašnjava postupak formatiranja pasusa. 

- Objašnjava postupak pravljenja okvira i sjenčenja paragrafa. 

311


Sadržaji 


Tekst procesor 

Tabele 

- Objašnjava postupak rada sa više dokumenata. 

- Objašnjava postupak podešavanja kolona. 

- Objašnjava postupak izbora fonta. 

- Objašnjava postupak rada sa odjeljcima. 

- Komentariše i objašnjava postupak rada sa simbolima. 

- Objašnjava i navodi načine kretanja kroz dokument. 

- Objašnjava postupak podešavanja tabulacje. 

- Navodi elemente lenjira i objašnjava njihove funkcije. 

- Objašnjava postupak rada sa selektovanim blokom teksta. 

- Objašnjava postupak poništavanja i ponavljanja operacije. 

- Objašnjava postupak pretraživanja i zamjene riječi. 

- Analizira načine prikazivanja dokumenta pomoću opcije view. 

- Definiše pojmove heder i futer, objašnjava postupak njihovog izbora. 

- Definiše pojmove fusnota i endnota, objašnjava postupak njihovog izbora. 

- Objašnjava postupak numeracije strana. 

- Objašnjava postupak rada sa tabelama. 

- Objašnjava funkciju editora formula i komentariše način njegovog korišćenja. 

- Komentariše postupak korišćenja numerisanih i nenumerisanih listi 

- Komentariše opciju style 

- Objašnjava osnovne funkcije autokorelacije 

- Definiše pojam template i objašnjava njegove funkcije. 

- Objašnjava postupak umetanja sličica iz Clip Art-a. 

- Objašnjava postupak pisanja naslova u Word Art-u. 

- Objašnjava postupak umetanja gotovih slika. 

- Objašnjava postupak korišćenja grafikona u Word-u. 

- Objašnjava postupak štampanja dokumenta kod Word-a. 

- Objašnjava postupak pokretanja EXCEL-a. 

- Navodi i komentariše elemente osnovnog prozora EXCEL-a. 

- Navodi i komentariše elemente linije menija kod EXCEL-a. 

- Objašnjava pojmove radni list i radna sveska, komentariše njihove elemente. 

- Navodi i objašnjava osnovne operacije sa radnim listom. 

- Navodi vrste podataka koje se mogu upisivati u polje radnog lista. 

- Objašnjava postupak unošenja teksta u polje radnog lista. 

- Objašnjava postupak formatiranja teksta. 

- Objašnjava postupak rotiranja teksta u polju radnog lista. 

- Objašnjava postupak pravljenja i korišćenja namjenske liste. 

312


Sadržaji 


Tabele 

Grafika 

- Objašnjava postupak unošenja brojčanih podataka u polje radnog lista. 

- Navodi podjelu brojčanih podataka i objašnjava postupak njihovog formatiranja. 

- Objašnjava postupak unošenja matematičkih izraza u polje radnog lista. 

- Objašnjava način korišćenja alatke AutoSum. 

- Navodi najčešće korišćene funkcije. 

- Objašnjava postupak otvaranja i snimanja dokumenta kod Excel-a. 

- Komentariše postupak prekida stranice na radnom listu. 

- Komentariše postupak uklanjanja pomoćnih linija. 

- Objašnjava postupak sortiranja podataka po veličini i po abecednom redu. 

- Objašnjava postupak pravljenja dijagrama u Excel-u. 

- Komentariše postupak preformatiranja dijagrama. 

- Objašnjava način izbora oblasti za štampanje. 

- Objašnjava postupak štampanja dokumenta kod Excel-a. 

- Objašnjava pojam CAD. 

- Navodi i objašnjava modele i metode rada koje se koriste kod programskih paketa 

CAD. 

- Komentariše ulogu i značaj programskog paketa AutoCad. 

- Objašnjava postupak pokretanja AutoCad-a. 

- Navodi i komentariše osnovne elemente okvira za dijalog STARTUP. 

- Navodi i komentariše osnovne elemente grafičkog editora AutoCad-a. 

- Navodi i komentariše elemente linije menija kod AutoCad-a. 

- Objašnjava način izbora pokretnih paleta sa alatkama. 

- Navodi i komentariše elemente liste toolbars. 

- Objašnjava i navodi načine korišćenja komandi. 

- Navodi osnovne elemente prostora za crtanje. 

- Objašnjava način izbora i postavljanja tačke. 

- Objašnjava način izbora vrste linije. 

- Objašnjava način izbora tipa linije. 

- Objašnjava i navodi načine unošenja koordinata kod AutoCad-a. 

- Objašnjava postupak kreiranja sloja i komentariše njegovu ulogu pri razdvajanju 

djelova crteža. 

- Objašnjava postupak crtanja linije pomoću opcije line. 

- Objašnjava postupak i načine crtanja luka pomoću opcije arc. 

- Objašnjava postupak i načine crtanja kruga pomoću opcije circle. 

- Objašnjava postupak i načine crtanja poligona pomoću opcije poligon. 

- Objašnjava postupak i načine crtanja elipse pomoću opcije ellipse. 

313


Sadržaji 


Grafika 

Internet 

- Objašnjava postupak crtanja linije u obliku slova S pomoću opcije spline. 

- Objašnjava postupak crtanja duple linije pomoću opcije multiline. 

- Objašnjava postupak crtanja šrafure pomoću opcije hatch. 

- Objašnjava postupak uošenja teksta pomoću opcije text. 

- Objašnjava postupak kotiranja crteža pomoću pokretne palete alatki dimension. 

- Objašnjava postupak otvaranja i snimanja dokumenta kod AutoCad-a. 

- Objašnjava postupak kreiranja bloka pomoću opcije block. 

- Objašnjava postupak premještanja, kopiranja i rotiranja objekta. 

- Objašnjava postupak promjene veličine objekta pomoću opcije scale. 

- Objašnjava postupak štampanja dokumenta kod AutoCad-a. 

- Navodi vrste Internet konekcija. 

- Objašnjava postupak instalacije Dial-Up konekcije. 

- Objašnjava postupak uspostavljanja Dial-Up konekcije. 

- Objašnjava pojam provajder. 

- Objašnjava postupak podešavanja veze. 

- Objašnjava pojam Password. 

- Objašnjava postupak diskonekcije. 

- Objašnjava postupak pokretanja Internet Explorer-a. 

- Navodi i komentariše elemente osnovnog prozora Internet Explorer-a. 

- Navodi i komentariše elemente linije menija kod Internet Explorer-a. 

- Navodi dugmad sa funkcijom i objašnjava postupak njihovog postavljanja. 

- Objašnjava postupak prilagođavanja Internet Explorer-a. 

- Objašnjava postupak otvaranja Web strane. 

- Navodi načine pretraživanja Web strana. 

- Objašnjava funkciju dugmeta Forward. 

- Objašnjava funkciju dugmeta History. 

- Objašnjava postupak pravljenja adresara Web strana. 

- Objašnjava postupak snimanja Web strane na disk. 

- Objašnjava postupak snimanja slike sa Web strane na disk. 

- Komentariše opciju Encoding.. 

- Objašnjava postupak pokretanja Outlook Express-a. 

- Objašnjava postupak podešavanja Outlook Express-a. 

- Objašnjava postupak primanja elektronske pošte. 

- Objašnjava postupak primanja elektronske pošte sa prilozima. 

- Objašnjava postupak sastavljanja i slanja elektronske pošte sa i bez priloga. 

- Objašnjava postupak pravljenja i korišćenja e-mail adresara. 

314


3. Tip ispita 

Usmeni. 

Nastavnik / aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog kataloga. 

Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, raščlanjena na odgovarajući način. 


Ocjena na usmenom ispitu formira ispitna komisija, na predlog ispitivača. 


Tabele, katalozi, šema veza, slike, modeli. 


Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. 

315


2.1.3. OSNOVE TELEKOMUNIKACIJA 


Na ispitu ocjenjujemo 

- da li je učenik poznaje osnovne pojmove iz oblasti telekomunikacija, 

- da li je učenik ovladao sistemima za prenos, 

- u kojoj mjeri učenik poznaje osnovne karakteristike prenosa, 

- da li učenik poznaje modulaciju i demodulaciju, 

- u kojoj mjeri učenik poznaje frekvencijski i vremenski multipleks, 

- da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju. 



Sadržaji 



- Šematski predstavlja i analizira telegrafisanje jednosmjernom i naizmjeničnom 

strujom, 

- skicira i objašnjava jednosmjerni i dvosmjerni telefonski prenos, 

- šematski predstavlja frekvencijski i vremenski multipleks u telefoniji i analizira njihov 

rad, 

- skicira blok-šemu i opisuje analizu i sintezu slike kod televizijskog prenosa, 

- skicira blok-šemu i objašnjava radio-prenos, 

- šematski predstavlja i objašnjava dvosmjernu radio-relejnu vezu, 

- skicira blok-šemu i objašnjava prenos podataka. 

- skicira blok-šemu celularnog komunikacionog sistema i objašnjava uspostavljanje veze 

između korisnika koji se nalaze u istoj grupi ćelija, u različitim grupama ćelija kao i 

korisnika mobilne i fiksne telefonije. 

- Skicira i opisuje prostiranje talasa u vodu, 

- razumije i objašnjava karakterističnu impedansu voda, 

- skicira i objašnjava stojeći talas, 

- skicira i analizira ulaznu impedansu otvorenog i kratkospojenog voda. 

- skicira i objašnjava prostiranje talasa napona duž voda na čijem je kraju kratak spoj, 

potrošač čija je otpornost manja od Zc, potrošač čija je otpornost jednaka Zc, 

potrošač čija je otpornost veća od Zc i otvoreno kolo. 

317



Električni filtri 

Sadržaji 


Priroda poruka i karakteristike 

signala 


Modulacija i demodulacija (M, FM i 

ФМ) 


- Crta električnu šemu kola za analizu sopstvenih oscilacija prostog oscilatornog kola, 

objašnjava njegov rad i prikazuje oblike struje i napona u prostom oscilatonom kolu 

bez gubitaka i sa gubicima, 

- šematski predstavlja redno oscilatorno kolo, izvodi izraze za impedansu i struju, 

definiše rezonanciju i skicira rezonantne krive rednog oscilatornog kola, 

- izvodi izraze, skicira i objašnjava faktor dobrote, propusni opseg, selektivnost i 

relativnu razdešenost rednog oscilatornog kola. 

- šematski predstavlja paralelno oscilatorno kolo, definiše i objašnjava antirezonanciju, 

izvodi izraze za impedansu i struju realnog paralelnog oscilatornog kola. 

- izvodi izraze, skicira i analizira faktor dobrote, rezonantne krive, propusni opseg i 

relativnu razdešenost paralelnog oscilatornog kola. 

- šematski predstavlja i analizira spregnuta oscilatorna kola. 

- Skicira, analizira princip rada i navodi karakteristike LC filtara: propusnika niskih i 

visokih učestanosti, 

- skicira, analizira princip rada i navodi karakteristike LC filtara: propusnika i 

nepropusnika opsega učestanosti, 

- šematski predstavlja izvedene i složene filtre i opisuje njihov rad, 

- skicira i analizira princip rada RC filtara: propusnika niskih, propusnika visokih, 

propusnika i nepropusnika opsega učestanosti. 

- Predstavlja i objašnjava model idealnog i realnog telekomunikacionog sistema. 

- Razumije i analizira pojmove: poruka, diskretna i kontinualna poruka, signal, slučajni i 

deterministički signal, analogni i digitalni signal. 

- Skicira i analizira prenos signala kroz linearne sisteme, 

- skicira i analizira amplitudsku karakteristiku, faznu karakteristiku i karakteristiku 

faznog kašnjenja sistema kroz koji je prenos idealan. 

- Razumije i objašnjava amplitudsku modulaciju (AM) i signale koji učestvuju u 

modulaciji, 

- skicira šemu i analizira princip rada AM modulatora sa diodom, 

- navodi i analizira vrste AM signala. 

- skicira, analizira i upoređuje spektre AM i ugaono modulisanih signala, 

- skicira i opisuje princip rada FM modulatora, 

- šematski predstavlja i analizira princip rada detektora anvelope, 

- skicira i opisuje princip rada FM detektora sa razdešenim oscilatornim kolom. 

318


Sadržaji 


Odnos signal – šum (S/N) 


Impulsna kodna modulacija (IKM) 

A/D konverzija 

Delta modulacija (DM) 

Odnos signal-šum u sistemima sa 

impulsnom modulacijom 

Optimizacija prijemnika, optimalni i 

podešeni filtar 

Poređenje analognih i digitalnih 



- Nabraja i analizira šumove prema porijeklu, 

- vrši analizu termičkog, „bijelog“, i intermodulacionog šuma, 

- skicira i analizira naponski i strujni generator šuma. 

- Analizira odnos S/N u sistemima prenosa sa amplitudskom, faznom i frekvencijskom 

modulacijom. 

- Skicira i objašnjava postupak impulsne amplitudske modulacije i demodulacije, 

- skicira i analizira principe realizacije ITM prirodnim i regularnim odabiranjem, 

- skicira i analizira realizaciju IPM sa prirodnim odabiranjem, 

- skicira i opisuje demodulaciju IPM signala konverzijom IPM ITM signal. 

- šematski predstavlja i analizira prenos signala IKM, 

- skicira i analizira karakteristike kompresora i ekspandora, 

- skicira blok-šeme i analizira rad kompresora i ekspandora, 

- analizira princip rada kodera i dekodera. 

- Skicira i analizira postupak digitalizacije analognog signala, 

- razumije i objašnjava kolo za odmjeravanje, 

- razumije i objašnjava D/A konvertor sa težinskom otpornom mrežom, 

- šematski predstavlja i analizira rad paralelnog i paralelno-serijskog A/D konvertora. 

- Razumije i objašnjava princip rada modulatora i demodulatora u sistemima sa delta 

modulacijom, 

- analizira greške koje se javljaju usljed kvantizacije. 

- Analizira odnos S/N u sistemima sa IAM, IPM i IKM. 

- Razumije i objašnjava optimizaciju, 

- razumije i analizira rad optimalnog i podešenog filtra, 

- skicira i analizira odziv podešenog filtra za različite vrijednosti trenutka odabiranja, 

- skicira i analizira rad prijemnika sa optimalnim i podešenim filtrom, 

- šematski predstavlja i analizira rad korelacionog prijemnika, 

- razumije i objašnjava dijagram oka. 

- navodi i objašnjava karakteristike analognih telekomunikacionih sistema 

- navodi i objašnjava karakteristike digitalnih telekomunikacionih sistema 

- navodi i objašnjava parametre za poređenje telekomunikacionih sistema 

- navodi i objašnjava prednosti digitalnih telekomunikacionih sistema u odnosu na 

analogne 

319


3. Tip ispita 

Usmeni. 









320


2.1.4. TELEKOMUNIKACIONI VODOVI MREŽE 



- da li je učenik ovladao osnovnim znanjima o kablovskim elementima i kanalizaciji, 

- da li je učenik ovladao znanjima o optičkim vlakanima u savremenim komunikacijskim sistemima, 

- da li učenik poznaje osnovne računarske mreže, 

- da li učenik poznaje standarde pri projektovanju mreža, 

- da li učenik zna da opiše vrste, načine montaže, zaštite, posljedice nestručnog rukovanja pri izradi 

telekomunikacionih linija, 

- da li učenik poznaje standarde prenosa podataka, 

- da li učenik zna nove tehnike i primjene komutacije, 

- da li učenik poznaje zaštitu i njeno djelovanje. 


Sadržaji 

Električni parametri 

Konstruktivne karakteristike 

vazdušnih tt linija 

Konstruktivne karakteristike 

kablovskih tt linija 

Optički telekomunikacioni sistemi 


- Razlikuje primarne i sekundarne parametre kablovskog i vazdušnog voda 

- Razlikuje konstruktivne elemente vazdušnih tt linija 

- Razlikuje konstruktivne elemente kabla 

- čita oznake i određuje vrste kablova 

- Tumači principijelnu šemu TK veze sa opičkim kablovima 

- Razumije talasnu prirodu svjetlosti 

- Objašnjava pojam indeksa prelamanja, odbijanja i prelamanja svjetlosti, refleksije 

- Razumije optičke karakteristike, slabljenje, disperziju (modalnu, hromatsku, 

polarizacionu), propusni opseg optičkih vlakana 

- Čita oznake i prepoznaje optičke kablove 

- Razumije i tumači karakteristike optičkih predajnika (izračena snaga, spektri 

zračenja, modulacija, sprezanje sa vlaknom) 

- Poznaje princip rada i tumači karakteristike optičkih prijemnika 

321


Sadržaji 

Građenje telekomunikacionih linija 

Zaštita telekomunikacionih linija 

Vrste kvarova na telekomunikacionim 

kablovima 

Telekomunikacioni servisi i mreže 

Planiranje i projektovanje 

telefonskih mreža 

Signalizacija i sinhronizacija u 

telekomunikacionim mrežama 

Komutacija u mrežama komunikacije 

podataka 


- Uočava značaj kablovske kanalizacije i njenih sastavnih djelova 

- Razumije i opisuje način izrade instalacione telefonske mreže 

- Analizira uticaje elektroenergetskih vodova i vodova kontaktne mreže, kao i 

atmosferskog pražnjenja na TK liniju 

- Obrazlaže značaj zaštite, kako naponske, tako i strujne 

- Pojašnjava i opisuje pojedine metode zaštite od korozije 

- Uočava i opisuje pojedine kvarove na TK kablovima 

- Objašnjava Mjerne metode približnog određivanja mjesta kvara (Mjurajeva, Grafova 

metoda u tri tačke, Kipfmilerova) 

- Definiše pojam telekomunikacionog servisa i telekomunikacione mreže 

- Definiše pojam usluge 

- Navodi dinamiku razvoja TK servisa 

- Vrši klasifikaciju i izlaže karakteristike servisa 

- Navodi osnovne principe realizacije TK mreže 

- Navodi podjelu TK mreža 

- Objašnjava pojam digitalne mreže 

- Objašnjava višenivosku strukturu digitalne mreže 

- Poznaje osnovne konstruktivne elemente pretplatničke mreže 

- Razlikuje i tumači razne metode za određivanje broja telefonskih pretplatnika 

- Poznaje sve vrste planiranja uključene u planiranje glavne i distributivne mreže kod 


- Poznaje sadržaje plana decentralizovane mjesne mreže 

- Razlikuje i tumači linijske i registarske signale 

- Usvaja i razumije principe signalizacije u nacionalnoj mreži 

- Razumije i objašnjava princip R2 sistema signalizacije 

- Razlikuje sisteme signalizacije na međunarodnim vodovima 

- Razumije model komunikacije podataka 

- Razumije komunikaciju između dva terminala podataka 

- Uočava prednosti i nedostatke komutacije kola 

- Tumači pojedine elemente mreže komunikacije podataka na bazi komutacije kola 

- Razumije princip komutacije poruka 

- Usvaja osnovne funkcije komutacionog čvora koji radi na principu komutacije poruka 

- Uočava osobine komutacije poruka 

- Razumije i objašnjava realizaciju principa komutacije paketa metodom datagrama i 

metodom Virtuelnog kola 

- upoređuje različite vrste komutacija i izvodi zaključke (uočava prednosti i nedostatke) 

322


Sadržaji 


ATM mreže 

IP mreže 


- Razumije funkcionisanje OSI referentnog modela 

- Razumije značaj i objašnjava sinhronizaciju mreže 

- Poznaje osnovne karakteristike (arhitekturu) SS CCITT No.7 

- Razumije funkcionisanje LAN mreže 

- Razumije funkcionisanje FAKSIMIL mreže 

- Tumači referentnu konfiguraciju ISDN-a (funkcionalne grupe i interfejse) 

- Poznaje korisničke interfejse BRI i PRI 

- Usvaja pojam ATM mreže i razumije princip ATM komutacije 

- Razumije važnost i ulogi TCP/IP protokola 

- Usvaja i razumije pojam VoIP 

- Poznaje servise u oviru VoIP-a 

- Upoređuje Internet sa PSTN i navodi prednosti VoIP-a 

- Razumije način realizacije VoIP-a 

- Usvaja ciljeve VoIP-a 

- Objašnjava osnovne elemente VoIP sistema (terminal, gateway, gatekeeper) 

3. Tip ispita 

Usmeni. 









323


2.1.5. PRENOSNI SISTEMI 



- da li je učenik ovladao znanjima o analognom i digitalnom prenosu signala, 

- da li je učenik stekao znanja o osnovnim karakteristikama i funkcijama sklopova i uređaja koji se koriste u 

sistemima analognog i digitalnog prenosa signala. 


Sadržaji 

Osnovne karakteristike analognog 

prenosa 

Vrste modulacije za višekanalni 

prenos 

Generisanje nosećih frekvencija 

Frekvencijski multipleks 

Signalizacija u analognim sistemima 


- definiše pojam četvoropola, podjelu i osnovne karakteristike četvoropola 

- navodi jedinice prenosa 

- definiše nivo i vrste nivoa 

- definiše faktore za ocjenu kvaliteta telefonskog prenosa 

- objašnjava uticaj širine frekvencijskog opsega kanala, izobličenja, smetnji i šumova na 

kvalitet prenosa 

- objašnjava postupak i navodi vrste amplitudne modulacije 

- objašnjava postupak ugaone (frekvencijske i fazne) modulacije 

- objašnjava princip rada i navodi vrste oscilatora 

- objašnjava postupak umnožavanja frekvencija 

- objašnjava postupak dijeljenja frekvencija 

- definiše multipleks sa frekvencijskom raspodjelom kanala 

- definiše telefonski kanal 

- objašnjava postupak formiranja primarne grupe 

- objašnjava formiranje većih snopova telefonskih kanala 

- objašnjava formiranje linijskih frekvencijskih opsega 

- navodi mogućnosti korišćenja različitih vrsta prenosnih puteva 

- definiše signalizacioni uređaj 

- navodi vrste signalizacionih uređaja 

- objašnjava ulogu linijske signalizacije 

325


Sadržaji 

Kontrola i regulacija nivoa signala 

Linijski sistemi prenosa 

Radio-relejni principi prenosa 

Osnovne karakteristike digitalnog 

prenosa 

Vremenski multipleks 


- objašnjava ulogu signalizacije između komutacionih centara 

- navodi sisteme signalizacije 

- objašnjava pojavu lažnih signala i načine zaštite 

- navodi nivoe signalizacione frekvencije 

- objašnjava postupak korekcije amplitudnih i faznih izobličenja 

- objašnjava pojam atenuatora 

- objašnjava princip regulacije nivoa signala 

- definiše dinamiku signala i objašnjava princip regulacije dinamike 

- objašnjava blok šemu najjednostavnijeg VF uređaja 

- objašnjava varijante dvožično-četvorožičnih veza 

- objašnjava načine napajanja energijom linijskih pojačavača 

- objašnjava nastajanje, podjelu i tipove trajektorija elektromagnetnih talasa 

- objašnjava ulogu, podjelu i parametre antena 

- objašnjava princip rada mikrotalasnih oscilatora i pojačavača 

- objašnjava konstrukciju i ulogu talasovoda, kao i način prostiranja talasa kroz 

talasovod 

- objašnjava ulogu feritnih elemenata 

- opisuje strukturu radio-relejne veze 

- objašnjava ulogu i sastavne djelove predajnika i prijemnika u sistemu radio-relejnih 

veza 

- objašnjava primopredajni sistem za satelitske telekomunikacije 

- definiše pojmove diskretnog i kontinualnog signala 

- definiše teoremu o odmjeravanju i objašnjava postupke odmjeravanja 

- objašnjava postupke kvantovanja i kompresije 

- objašnjava postupke kodovanja i dekodovanja 

- objašnjava princip reda kodera i dekodera 

- definiše pojam vremenskog multipleksa 

- objašnjava rad pojednostavljenog TDM sistema 

- objašnjava pojam sinhronizacije rama 

- objašnjava postupke sinhronizacije i utiskivanja impulsa 

- objašnjava formiranje rama i nadrama 

- opisuje blok šemu PCM terminala 

- objašnjava ulogu multipleksera 

- definiše hijerarhiju prenosnih sistema 

- opisuje sistem signalizacije u digitalnom prenosu po pridruženom i zajedn. kanalu 

326


Sadržaji 

Digitalni prenos u osnovnom opsegu 

Digitalni prenos u transponovanom 

opsegu 

Prenos digitalnog signala 

posredstvom svjetlovoda i 

posrestvom radio-relejnih sistema 


- definiše pojmove: bit, digit i brzina rada u digitalnom sistemu 

- opisuje kodere u binarnom prenosu 

- objašnjava pojavu interferencije simbola 

- objašnjava pojam regeneracije signala i analizira blok šemu sistema za regenerativni 

prenos digitalnog signala u osnovnom opsegu 

- objašnjava ulogu i sastavne djelove terminalnih linijskih uređaja 

- objašnjava postupak skremblovanja 

- objašnjava postupak linijskog kodovanja 

- definiše pojmove ekstrakcije i džitera (položajne modulacije) 

- objašnjava način napajanja i kontrole regeneratora 

- opisuje blok šemu sistema digitalnog prenosa u transponovanom obliku 

- objašnjava vrste digitalne modulacije 

- objašnjava princip rada modulatora i demodulatora za digitalnu amplitudsku, 

frekvencijsku i faznu modulaciju 

- opisuje blok šemu digitalnog svjetlovodnog sistema 

- opisuje konstrukciju izvora i detektora svjetlosti 

- objašnjava rad regeneratora za digitalne optičke sisteme 

- objašnjava izbor linijskog koda 

- objašnjava digitalni prenos radio-relejnom vezom 

- objašnjava rad regeneratora za radio-relejne sisteme 

3. Tip ispita 

Usmeni. 









327


3. STRUČNI RAD 

1. Naziv predmeta: STRUČNI RAD - TEME 


Na ispitu se ocjenjuje: 

- povezanost stručno-teorijskih i praktičnih znanja, 

- stepen osposobljenosti izrade kola i sklopova koji se primjenjuju u telekomunikaciijama, 

- stepen osposobljenosti za nalaženje i otklanjanje kvarova u elektronskim pločama (karticama), 

- odgovarajući pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka, 

- sposobnost upotrebe tehnologija i mjernih instrumenata, 

- racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena, 

- poštovanje propisa s područja zaštite na radu i zaštite životne sredine, 

- odgovornost za kvalitet vlastitog rada. 

3. Preporuke za stručne radove 

Stručni rad je samostalno obrađivanje određenog problema po planiranim postupcima (informisanje, planiranje, 

odlučivanje, izvođenje, kontrola, vrednovanje). Kandidat izrađuje stručni rad po planu koji je uskladio sa mentorom. 

Teme ispitnih zadataka predlažu profesori stručno-teorijskih predmeta, ali temu mogu predložiti i socijalni 

partneri u saradnji sa školom. Temu za zadatak mogu predložiti i kandidati sami, ali je mentor mora propratiti 

sadržajem i oblikom. Ispitni odbor objavljuje teme ispitnih zadataka u skladu sa Pravilnikom o stručnoj maturi. 

Kandidat u završnoj godini školovanja izabere jednu temu iz područja obaveznih ili izbornih stručnih predmeta. 

Zadatak izvodi individualno ili u grupi, izvještaj piše u skladu sa uputstvima. Ako se zadatak realizuje u grupi, onda već 

u samom predlogu projektnog zadatka mora biti precizno određena podjela zadataka između članova grupe, tako da se 

svaki određeni dio projektnog zadatka može ocijeniti objektivno. 

Ispitni odbor određuje sadržaj i vrstu ispitnih zadataka. Ispitni odbor izdaje pismeno teme, sa nazivom, datumom 

izvlačenja i odbrane, mjestu izvođenja ispita, o imenovanju nastavnika (mentora), o eventualnim potrebnim 

prethodnim radnjama i o drugim obavezama i uslovima. 

329


Projektni zadaci su po pravilu različiti ili jednaki. U slučaju da su jednaki, onda mora biti propisano njhovo 

izvođenje, postupci, izborni materijal, kao i posebni zahtjevi u izvještajima i tehničkoj dokumentaciji, kako bi se 

obezbijedilo objektivno ocjenjivanje i samostalan rad kandidata. Mentor prati izradu projektnog zadatka i vodi 

propisanu dokumentaciju o tome. 

Odbrana projektnog zadatka se odnosi na zadatak, na argumentaciju o odbranom rješenju, na obja-šnjavanje 

rezultata i predstavljanje tehnoloških i mjernih postupaka. 

Ocjenjuju se praktično upotrebljena znanja i vještine, stečene u procesu obrazovanja, i to po sljedećim fazama: 

- razjašnjavanje problema, poštovanje uputstava i kvalitet rješenja, 

- teorijska razrada zadatka i projektnim zadatkom propisana dokumentacija, 

- odbrana. 

4. Znanja koja se ocjenjuju 

Sadržaji i zahtjevana znanja za pojedine teme: 

Tema Znanja i vještine učenika Tehnički zahtjevi 

Elektronika 

Diode 

- snimanje karakteristika dioda 

- usmjerač 

- stabilizator 

Elementarna električna ili 

elektronska kola, npr.: 

- snimanje karakteristika bipolarnih 

i unipolarnih tranzistora, 

- pojačavači sa bipolarnim i 

- izraditi konkretno funkcionalno kolo, ili 

- upotrebiti specijalno kolo za određenu 

svrhu, 

- promijeniti aplikaciju, 

- mjerenjima definisati parametre, 

karakteristike, 

- izraditi detaljnu tehničku dokumentaciju, 

opis elemenata, kola, izmjeriti i predstaviti 


- definisati uslove djelovanja ili zabranjene 

režime funkcionisanja. 


upotrebiti specijalno kolo za određenu 

svrhu, 



Na osnovu definisane funkcije potrebno 

je: 

- izabrati princip djelovanja, 

- odlučiti se za tehnološko rješenje, 

- potražiti i izabrati ključne elemente kola, 

- izraditi kompjutersku simulaciju, 

- postaviti realni model za eksperimentaciju, 

- dimenzionisati kola, 

- testiranje i korekcija, 

- izvođenje mjerenja i provjeravanja, 

- konstruisanje šema, 

- priprema tehničke dokumentacije i 

predstavljanje. 

- definiše i bira osnovni princip djelovanja, 

- oblikuje šemu vezivanja i dimenzioniše 

glavne elemente, 

- simulira i ustanovljava pravilnost 

djelovanja, 

330



unipolarnim tranzistorima, 

- selektivni pojačavači, 

- višestepeni pojačavači, 

- pojačavači sa komplementarnim 

parom tranzistora, 

- diferencijalni pojačavač, 

- invertujući pojačavač, 

- neinvertujući pojačavač, 

- Milerov integrator 

- aktivna kola za diferenciranje i 

integraljenje, 

- logaritamski pojačavači , 

- Nortonov pojačavač, 

- ograničavači i komparatori 

Filtri 

- NF-filtri, 

- VF-filtri, 

- propusnici opsega učestanosti, 

- nepropusnici opsega učestanosti, 

- propusnici niskih učestanosti sa 

operacionim pojačavačem, 

- propusnici visokih učestanosti sa 


- propusnk opsega učestanosti sa 


Logička kola 

- integrisana TTL-kola 

- CMOS-kola 

Multivibratorska kola 

- astabilni multivibratori 

- monostabilni multvibratori 






režime funkcionisanja. 

- detaljno uključivanje i upravljanje 

spravama 

- primjena u konkretnom slučaju, 

- analiza signala od ulaza do izlaza kola i 

njihovo upoređivanje. 

Osnovni podaci za proučavanje problema: 

- oblik ulaznih i izlaznih veličina, 

- odabiranje karakteristika datih kola, 

- određivati granične učestanosti i 

slabljenja, 

- vrijednosti elemenata kola, 

- crtati i analizirati filtre sa OP, 

- proračun kola, 


režime djelovanja. 



svrhu, 


- izvršiti testiranje, 





karakteristike 

- analizira ograničenja i kritične radne 

tačke, 

- konstruiše električno kolo, 

- planira i provjerava tehnološke postupke, 

- postavlja pravila za pokretanje i konačno 

podešavanje električnih kola, kao i izradu 

mjernog eksperimenta, 

- piše izvještaj o nastanku potrebnog kola i 

priprema tehnička dokumenta za izradu. 

- izabrati princip djelovanja, 

- odlučiti se za tehnološko rješenje, 

- potražiti i izabrati ključne elemente kola, 

- izraditi kompjutersku simulaciju, 

- postaviti realni model za 

eksperimentisanje, 

- dimenzionisati kola, 

- testiranje i korekcija, 

- izvesti mjerenja i provjeravanja, 

- konstruisati proizvod, 

- pripremiti tehničko-tehnološku 

dokumentaciju i predstavljanje 

- Analiza-proučavanje zadatka-problema, 

ishodište za rad ili tehničke informacije, 

- idejni nacrt, 

- provjeravanje zamisli, 

- razgovor sa članovima grupe, nastavnikom i 

mentorom, 

- simulacija, izbor metode rješavanja, 

minijaturni eksperimentalni ili simulacijski 

model, 

- popravljanje i dokumentovanje, kao i 

331



Optoelektronika 

- optički kabal, 

- snimanje karakteristika laserske 

diode, 

- optokapleri 

Konvertori 

- D/A-konvertori 

- A/D-konvertori 

- višestepeni pojačavači 

- operacioni pojačavači 

- oscilatori 

- filteri sa aktivnim elementima 

- pojačavači snage 

- ispravljači i stabilizatori 

- konvertori 

- sistemi za neprekidno napajanje 

(UPS)... 

Digitalna elektronika 

- elektronska kola sa memorijskim 

elementima i brojačima 

- D/A konvertori 

- A/D konvertori 

- mikrokontroler... 

Energetska elektronika 

- tiristorski pretvarači 

- ispravljači 

- invertori 

- pretvarači učestanosti 



svrhu, 

- povezivanje brojača i A/D konvertora sa 

lestvičastom mrežom, 

- snimanje analognog izlaznog signala 


- opis elemenata, kola, 

- izmjeriti i predstaviti karakteristike. 

- izraditi konkretno funkcionalno kolo ili 

upotrebiti posebno kolo za određenu svrhu 

- promijeniti aplikaciju 

- izraditi detaljnu tehničku dokumentaciju 

- izmjeriti i predstaviti karakteristike kola 

- definisati uslove funkcionisanja kola 












odlučivanje, 

- testiranje i mjerenje na modelu ili 

prototipu, 

- izvođenje eksperimenata, 

- karakteristika, 

- priprema dokumentacije za izradu 

konkretnog kola, 

- provjeravanje i poštovanje standarda i 

propisa, 

- nabrajanje mjera i propisa koji se odnose 

na zaštitu, 

- tehnološki postupak izrade 

- elemenata ili jedinica projekta, 

- dokumentovanje normalnih i posebnih 

događaja, 

- izrada tehničkog izvještaja, 

- priprema i izvođenje predstavljanja, 

naglašavanje zaključaka i saznanja, 

priprema osnovnih informacija za prisutne 


je: 

- odlučiti se za tehničko rješenje 

- analizirati rad 

- pripremiti dokumentaciju i predstavljanje 

izrade rada... 


je: 




332



- konvertori - definisati uslove funkcionisanja kola izrade rada... 

Primjena računara u 

elektrotehnici 

- Ostvariti komunikaciju putem 

Interneta preko modema i obične 

ili ISDN telefonske linije 

- Napraviti lokalnu mrežu 3 - 5 

računara 


Modulacija i demodulacija 

- odmjeravanje signala 

- Impulsna modulacija po trajanju 

(ITM) 

- Impulsna položajna modulacija 

(IPM) 

- Konvertor 

- Detektor 

- FM modulator 

- Vremenski multipleks 

Telekomunikacioni vodovi i 

mreže 

Građenje telekomunikacionih 

linija: 

- vazdušna linija 

- kablovska kanalizacija 

- optička linija 

- telefonska mreža 

- zaštita telekomunikacionih linija 

- Planiranje i projektovanje 

telefonskih mreža: 

- mjesna mreža 

- pretplatnička mreža 

- Telefonski sistemi signalizacije 

- Mreže za prenos podataka 

- ATM i IP mreže... 

Izraditi zadatak koji sadrži: 

- ugraditi, instalisati i podesiti modem 

- podesiti softver Internet veze za WEB i 

elektronsku poštu 

- opisati rad i razmijeniti podatke u mreži 






- upotrebiti elemente ili izraditi kolo za 

određenu svrhu 




- osnovni konstruktivni elementi 

- organizacija telefonske mreže 

- plan razvoja mjesne mreže 

- metode za određivanje broja telefonskih 

pretplatnika 

- objašnjava osnove ekonomsko- tehničkog 

računa 

- izbor prenosnog sistema u mjesnoj mreži 

- određivanje središta centralizovane mjesne 

mreže 

- plan glavne i distributivne mreže kod 


je: 


- potražiti i izabrati softver 





je: 






je: 





333




- Analogni prenos 

- Digitalni prenos 

Telekomunikaciona mjerenja 

Mjerenja: 

- impedanse, 

- odnosa signal/šum, 

- snage, 

- mjerenja na sistemima prenosa... 

- Kvarovi na telekomunikacionim 

linijama... 

334 

centralizovane i decentralizovane mjesne 

mreže 

- određivanje granica i broja pretplatničkih 

mreža 

- navodi i definiše sastavne dijelove projekta 

- LAN, WAN, MAN, Faksimil i ISDN mreže 

- Internet 

- TCP/IP protokoli 

- izraditi ili upotrebiti kolo za određenu 

svrhu 




- frekvencijski multipleks 

- radio-relejni princip prenosa 

- vremenski multipleks 

- digitalni prenos u osnovnom opsegu 

- digitalni prenos u transponovanom opsegu 

- prenos putem svjetlovoda 

Povezivanje šeme, mjerenje i računanje: 

- mjerenje impedanse četvoropola, voda 

- mjerenje snage pri VF 

- mjerenje slabljenja i refleksije 

- mjerenje šuma 

- mjerenje nivoa digitalnih signala 

- mjerenje širine vremena uspona i pada 

impulsa pri prolasku kroz simuliranu liniju 

- dijagram oka; mjerenje margine protiv 

smetnji, procjena JITTER – a i nivoa šuma 

- mjerenje slabljenja vlakna metodom 

odsijecanja i reflektometarskom metodom 

- određivanje mjesta kvara 

- nalaženje mjesta kvara na vodu pomoću 

lokatora 

- prekida 

- kratkog spoja 


je: 






je: 




izrade rada...



- postupak otklanjanja kvara 

Osnove komutacione tehnike 

- Komutacioni sistemi 

- Telefonske centrale 

Automatsko upravljanje 

- regulacija procesnih veličina 

(temperature, protoka, nivoa...) 

- upravljanje i regulacija 

električnih mašina 

- regulacija broja obrtaja 

elektromotora jednosmjerne 

struje 

- upravljanje režimom rada 

izmjenjivača toplote 

- primjena računara u sistemima 

automatskog upravljanja... 

Računarska grafika i Internet 

tehnologija 

- Izrada grafike 

- Izrada animacije 

- Izrada web sajta 

- Planiranje i organizovanje web 

sajta 

- Kreiranje web sajta 

- Dizajniranje i postavljenje web 

strana 

- Projekat za grupu 

- Zadatak za pojedinca iz grupe 

- izraditi ili upotrebiti kolo za određenu 

svrhu 



- sistem ARF, METACONTA 

- AXE, APT, ALCATEL, GTE 

- definisati sistem automatskog upravljanja i 

regulacije 

- Nacrtati blok šemu i električnu šemu 

sistema 

- izraditi funkcionalno kolo 

- izvršiti mjerenja na sistemu 

- definisati stabilnost sistema 


Izraditi zadatak koji sadrži: 

- plakat, vizit kartu, logotip škole 

- određenu animaciju za web sajt 

- sajt škole, kluba itd. 


je: 






je: 






je: 


- potražiti i izabrati softver 




335


Zadatak definisan temom se izrađuje samostalno u školskoj godini u kojoj se polaže stručni ispit. Pismenom 

odlukom Ispitnog odbora se, između ostalog, određuje početak, kraj i rok predaje stručnog rada. Odbrana se obavlja u 

redovnim rokovima za stručni ispit po usvojenom rasporedu ispita. 

Pri izradi i predstavljanju zadatka su dozvoljena sva pomagala i instrumenti koji su potrebni za izradu i odbranu 

stručnog rada, literatura i drugi izvori informacija. 

Ako se stručni rad u cjelini ili jednim dijelom radi pred komisijom, njegova izrada traje do 4 sata. Izrada i 

odbrana obuhvataju predstavljanje zadatka, predstavljanje rezultata koji su navedenu u izvještaju, izvođenje 

specifičnih radnji ili mjerenja, predstavljanje dokumentacije pred mentorom i komisijom. Kandidat pri usmenoj 

odbrani svojim znanjem pokazuje valjanost rezultata i samostalnost u radu. Usmena odbrana traje do 30 minuta. 

5. Ocjenjvanje znanja i vještina 

Kriterijumi za ocjenjivanje zadatka: 

R.br. Kriterijumi Procenti 

1. Planiranje i priprema zadatka 

- planiranje obrađivane teme 

- upotreba različite literature 

- upotreba odgovarajućih metoda rada, 

- originalnost, 

- pravilna upotreba jezika i stručne terminologije. 

2. Dokumentacija 

- upotreba različitih pomagala, 

- upotreba jezičkih normi. 

3. Stručnost izvođenja 

- tehničko izvođenje zadatka 

- estetska oblikovanost zadatka. 

4. Odbrana 

- predstavljanje zadatka, 

- samostalni odgovori i diskusije, 

20 % 

20 % 

30 % 

30 % 

UKUPNO: 100 % 

336


Prilikom dogovora o bodovnom vrednovanju stručnog rada, ukupna bodovna vrijednost se mora pretvoriti u 

propisanu skalu ocjenjivanja koja je petostepena, i koja sadrži ocjene od nedovoljan (1) do odličan (5). Za određivanje 

ocjene na osnovu sakupljenih bodova, koristimo predstavljene kriterijume: 

Ukupan broj bodova 

Brojčana ocjena 

manje od 50 nedovoljan (1) 

51 - 60 dovoljan (2) 

61 - 75 dobar (3) 

76 - 90 vrlo dobar (4) 

91 - 100 odličan (5) 


Kanidatima se preporučuje literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastanika, kao i 

literatura iz Kataloga udžbenika za stručne škole. 

337


4. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA I OCJENJIVANJA ZNANJA UČENIKA 

Redni 

broj 


Nastavni predmet 

Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja 

učenika 

1. Osnove elektrotehnike 

2. Elektrotehnički materijali 

3. Primjena računara u elektrotehnici* 

4. Elektronika* 

5. Električna mjerenja* 

6. Osnove telekomunikacija* 

7. Telekomunikacioni vodovi i mreže 

8. Ekonomika i organizacija preduzeća 

9. Prenosni sistemi 

10. Digitalna elektronika* 

usmeni odgovori, 

pismeni zadaci, 

pismeni radovi. 




rad na vježbama, 




















338


Redni 

broj 

11. Energetska elektronika* 


12. Telekomunikaciona mjerenja* 

13. Osnove komutacione tehnike 

Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja 

učenika 









Izborni predmeti 

14. Izabrana poglavlja iz matematike 

15. Engleski (jezik struke) 

16. Poslovna komunikacija 

17. Osnove energetike 

18. Automatsko upravljanje 

19. Računarska grafika i Internet tehnolgija* 
















* Predmeti sa obaveznim praktičnim vježbama 

339


5. USLOVI ZA ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA 

Stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju za obrazovni program Elektrotehničar / Elektrotehničarka 

telekomunikacija završava se nakon položenog stručnog ispita koji se sastoji iz: 

- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti, 

- pismenog ispita iz matematike ili stranog jezika, 

- usmenog ispita iz jednog stručno-teorijskog predmeta (po izboru učenika) i to: 

- osnove elektrotehnike, 

- primjena računara u elektrotehnici, 

- osnove telekomunikacija, 

- telekomunikacioni vodovi i mreže, 

- prenosni sistemi. 

- stručnog rada iz predmeta od značaja za struku za koji se učenik osposobljava. 

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA 

U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola je obavezna da na osnovu važećeg 

programa izradi poseban program. Posebni program omogućava prilagođeno izvođenje nastave, kako bi učenici dostigli 

propisani stručni standard u svim predmetima, a time i stručne kompetencije. 

7. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH 

Za prilagođavanje obrazovnog programa koji se odnosi na stručno obrazovanje polaznika potrebno je da se: 

- iz nastavnog plana izostavi predmet fizičko vaspitanje, kao i slobdne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za 

završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti u koje se odrasli mogu 

dobrovoljno uključiti; 

- provjeravanje i ocjenjivanje znanja izvodi putem ispita pri čemu se ocjenjuju: 

340 

- usmeni odgovori, 

- pismeni zadaci, 

- pismeni radovi, 

- vježbe i dr. u skladu sa obrazovnim programom.


8. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA 

Redni. 

broj 


Izvođač 

Stručna 

sprema 

Profil stručne spreme 


1. Osnove elektrotehnike nastavnik visoka 

2. Elektrotehnički materijali nastavnik visoka 

3. Primjena računara u elektrotehnici nastavnik visoka 

4. Elektronika nastavnik visoka 

5. Električna mjerenja nastavnik visoka 

6. Osnove telekomunikacija nastavnik visoka 

7. Telekomunikacioni vodovi i mreže nastavnik visoka 

dipl. ing. elektrotehnike 

profesor elektrotehnike 


profesor elektrotehnike 

dipl. ing. elektrotehnike: 

- elektronika, telekomunikacije 

dipl. ing. računarstva 









8. Ekonomika i organizacija preduzeća nastavnik visoka diplomirani ekonomista 

9. Prenosni sistemi nastavnik visoka 

10. Digitalna elektronika nastavnik visoka 

11. Energetska elektronika nastavnik visoka 

12. Telekomunikaciona mjerenja nastavnik visoka 

13. Osnove komutacione tehnike nastavnik visoka 






- energetika 






341


Redni. 

broj 


Izvođač 

Stručna 

sprema 

Profil stručne spreme 


14. Izabrana poglavlja iz matematike nastavnik visoka profesor matematike 

15. Engleski (jezik struke) nastavnik visoka profesor engleskog jezika 

16. Poslovna komunikacija nastavnik visoka 

17. Osnove energetike nastavnik visoka 

18. Automatsko upravljanje nastavnik visoka 

19. Računarska grafika i Internet tehnolgija nastavnik visoka 

diplomirani pedagog 

diplomirani sociolog 

diplomirani psiholog 


- energetika 


- energetika 




PMF-programiranje, 

dipl. ing. računarstva 

NAPOMENA: 

- Održavanje opreme i pripremu vježbi iz oblasti računara obavlja lice sa visokom ili višom stručnom spremom 

odgovarajućeg smjera; 

- Održavanje opreme i pripremu vježbi iz oblasti elektronike i telekomunikacija obavlja laborant sa višom 

stručnom spremom, VKV , V stepenom ili majstorskim ispitom odgovarajućeg smjera. 

342


9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE 

Redni 

broj 


Razred 

Ukupno 

časova 

Vrsta nastave 

Broj časova kod kojih se 

odjeljenje dijeli na grupe 

T V P T V P 


1. Osnove elektrotehnike 

I 144 144 - - - - - 

II 108 108 - - - - - 

2. Elektrotehnički materijali I 72 72 - - - - - 

3. Primjena računara u elektrotehnici 

4. Elektronika 

I 108 36 72 - - 72 - 

II 108 36 72 - - 72 - 

II 108 72 36 - - 36 - 

III 108 72 36 - - 36 - 

5. Električna mjerenja III 108 72 36 - - 36 - 

6. Osnove telekomunikacija 

7. Telekomunikacioni vodovi i mreže 

8. Ekonomika i organizacija preduzeća 

II 72 72 - - - - 

III 108 72 36 - - 36 - 

III 72 72 - - - - - 

IV 66 66 - - - - - 

III 72 72 - - - - - 

IV 66 66 - - - - - 

343


Redni 

broj 


Razred 

Ukupno 

časova 

Vrsta nastave 



T V P T V P 

9. Prenosni sistemi 

III 72 72 - - - - - 

IV 66 66 - - - - - 

10. Digitalna elektronika IV 99 66 33 - - 33 - 

11. Energetska elektronika IV 99 66 33 - - 33 - 

12. Telekomunikaciona mjerenja IV 99 66 33 - - 33 - 

13. Osnove komutacione tehnike IV 66 66 - - - - - 


I 72 72 - - - - - 

14. Izabrana poglavlja iz matematike 

II 72 72 - - - - - 

III 72 72 - - - - - 

IV 66 66 - - - - - 

I 72 72 - - - - - 

15. Engleski jezik (jezik struke) 

III 72 72 - - - - - 

II 72 72 - - - - - 

IV 66 66 - - - - - 

16. Poslovna komunikacija I 72 72 - - - - - 

17. Osnove energetike II 72 72 - - - - - 

344


Redni 

broj 


Razred 

Ukupno 

časova 

Vrsta nastave 



T V P T V P 

18. Automatsko upravljanje III 72 72 - - - - - 

19. 

Računarska grafika i Internet 

tehnolgija 

III 72 - 72 - - 72 - 

IV 66 - 66 - - 66 - 

T – TEORIJSKA NASTAVA; 

V - VJEŽBE – UĆENICI SE DIJELE NA DVIJE GRUPE, TAKO DA BROJ UČENIKA U GRUPI NE BUDE VEĆI OD 17; 

P – PRAKSA. 

10. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA 

Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku. 

11. SLOBODNE AKTIVNOSTI 

Slobodne aktivnosti učenika su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih 

aktivnosti zasniva se na tome, da sa jedne strane doprinose rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, a sa druge 

upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne sadržaje i sadržaje po izboru učenika. 

Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I, II, III razredu 

po 36 časova, a u IV - 33 časa godišnje). Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole a 

sastoji se iz tri cjeline: 

- obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: 

- dani sporta, 

- ekološke aktivnosti, 

- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, 

- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. 

345


- obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: 

- posjete institucijama i preduzećima koje su stručno vezane sa obrazovnim programom koji se realizuje, 

- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, 

- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. 

- i sadržaji po izboru učenika: 

- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, 

saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.), 

- socijalni rad učenika, 

- organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. 

Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su obavezni realizovati sadržaje slobodnih 

aktivnosti, jer je to uslov za napredovanje iz jednog u slijedeći razred, kao i za završetak obrazovnog programa 

12. PROFESIONALNA PRAKSA 

Razred 

Broj radnih dana 

– godišnje - 

Broj radnih časova 

- godišnje - 

I 10 80 

II 10 80 

III 10 80 

Svega: 30 240 

346 

OPŠTI CILJEVI NASTAVE 

- Uvježbavanje učenika sa materijalima, elementima i alatima koji se koriste u telekomunikacionim uređajima; 

- Sticanje praktičnih znanja i vještina neophodnih za rad u radnom procesu; 

- Povezivanje znanja stečenih u teoretskim predmetima sa praktičnim zadacima; 

- Uvježbavanje učenika za rad sa mjernim instrumentima i drugim elektronskim uređajima; 

- Priprema za prihvatanje novih tehnologija i inovacija; 

- Obučavanje učenika mjerama higijensko-tehničke zaštite na radu.


Učenici I, II i III razreda nakon završetka nastavne godine obavljaju profesinalnu praksu u skladu sa nastavnim 

planom. 

Profesinalna praksa se izvodi u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. 

Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju, zadužena je škola. 

Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-teorijskih predmeta. 

O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse. U dnevniku 

učenik po danima upisuje sadržaje rada, a potrebno je priložiti i skice, šeme ili neke druge elmente tehnološkotehničke 

dokumentacije. Dnevnik profesionalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. 

Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evedintiraju se u posebnim 

rubrikama u odjeljenskim knjigama. 

Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda. 

347


U izradi kataloga znanja za obrazovni program ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / 

ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA učestvovali su: 

- Jovanka Ivanović, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - 

Podgorica 

- Zoran Sekulić, dipl. ing. elektrotehnike, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - Podgorica 

- Svetlana Stojanović, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija Ministarstvo zdravlja Crne Gore 

- Gordana Tasić, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Persa Đaković, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Milanka Vučelić, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Sonja Radunović, dipl. ing. elektrotehnike, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - Podgorica 

- Milodarka Bojat, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Radmila Čogurić, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Duško Lučić, dipl. ecc. Ekonomsko–ugostiteljska škola – Nikšić 

- Dušan Dubljević, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja stručna škola – Nikšić 

- Vesna Draganić, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ -Podgorica 

- Dragica Milentijević, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - 

Podgorica 

- Marko Jokić, prof. matematike, Srednja medicinska škola – Podgorica 

- Vukašin Gvozdenović, prof. matematike, Srednja medicinska škola – Podgorica 

- Vladimir Duborija, prof. matematike, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - Podgorica 

- Slavica Ademović, prof. engleskog jezika, Srednja stručna škola „Ivan Uskoković“ - Podgorica 

- Dragica Anđelić, dipl. pravnik, Ministarstvo prosvjete i nauke, Podgorica 

- Rada Živković, dipl. ing. elektrotehnike, Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ - Podgorica 

- Ljiljana Vuković, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja stručna škola – Nikšić 

- Ljiljana Vuković, dipl. ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja stručna škola – Nikšić 

- Milisav Kosović, dipl.ing. elektronike i telekomunikacija, Srednja stručna škola – Nikšić 

Koordinator: Maljota Nuculović, dipl. ing. elektrotehnike, Centar za stručno obrazovanje – Podgorica 

348


PRILOG: STANDARDI ZANIMANJA 

P.1. TEHNIČAR / TEHNIČARKA MONTAŽE TELEKOMUNIKACIONIH MREŽA 

1. Ime i kod standarda zanimanja: TEHNIČAR / TEHNIČARKA MONTAŽE TELEKOMUNIKACIONIH MREŽA 

CSO ST 04 004 140104. 

2. Ime i kod zanimanja: TEHNIČAR/ TEHNIČARKA MONTAŽE TELEKOMUNIKACIONIH MREŽA. 

3. Nivo zahtjevnosti: IV 

4. Stručne kompetencije: 

Kandidat: 

- Montira telekomunikacione sisteme i uređaje, 

- Vrši mjerenja i ispitivanja na telekomunikacionim sistemima i uređajima, 

- Racionalno koristi vrijeme i opremu, 

- Komunicira sa saradnicima, proizvođačima i korisnicima TK usluga, 

- Posjeduje informatičku pismenost, 

- Koristi tehničku i projektnu dokumentaciju, 

- Priprema izvještaje o montaži i mjerenjima, 

- Poštuje standarde kvaliteta, 

- Štiti zdravlje i okolinu poštujući standarde i mjere zaštite. 

349


5. Opis standarda 

Grupa poslova Ključni poslovi Vještine i znanja 

Analiza, planiranje i 

organizacija rada 

Priprema rada 

(radnog mjesta) 

Operativni poslovi 

Organizuje rad prema periodičnom 

planu i tekućim potrebama 

lična priprema za posao 

priprema rada grupe 

montaža TK sistema I opreme 

mjerenje na TK sistemima i opremi 

- priprema tehničku dokumentaciju 

- poznaje osnovna pravila organizacije i rada preduzeća 

- posjeduje sposobnost za timski rad 

- posjeduje organizacionu sposobnost 

- poznaje tehnički proces odvijanja rada u preduzeću 

- upoznavanje sa radnim zadacima 

- priprema za tekuće intervencije 

- priprema za odlazak na teren 

- provjera ispravnosti instrumenata i alata 

- provjera rezervnog seta dijelova 

- provjera potrebne tehničke dokumentacije 

- dogovor sa pretpostavljenim o predvidjenom obimu poslova za taj 

dan 

- snimanje uradjenog posla u prethodnoj smjeni 

- konsultacija sa saradnicima 

- ima osnovno znanje iz oblasti elektronike, telekomunikacione i 

računarske tehnike 

- poznaje materijale, elemente, sklopove i mreže telekomunikacija 

- poznaje ulogu i značaj TK-sistema i uredjaja 

- poznaje elektronske podsklopove i sklopove 

- poznaje sve vrste izvora napajanja koji se koriste u TK-sistemima 

- poznaje telekomunikacione kablove , izolaciju i karakteristike 

- poznaje funkciju i namjene svih vrsta komunikacionih kablova 

- poznaje osnovne propise iz oblasti komunikacionih kablova 

- vrši montažu TK mreža, antenskih i komunikacionih sistema i 

informacionih mreža 

- izvodi postavljanje nove i zamjenu stare TK instalacije 

- vrši izradu nastavaka na optičkim kablovima 

- koristi projektnu i tehničku dokumentaciju 

- poznaje tehniku prenosa 

- koristi uredjaje za ispitivanje i mjerenje 

- poznaje tehnike mjerenja u TK sistemima 

350



- poznaje propise iz oblasti Zakona o telekomunikacijama 

- izvodi mjerenja na TK sistemima, antenskim i komunikacionim 

sistemima i informacionim mrežama 

- izvodi mjerenja kod spajanja optičkih kablova 

- učestvuje kod puštanja, ispitivanja i prijema sistema 

korišćenje informacionih sredstava - ima osnovno znanje iz operativnih sistema 

- ima osnovno znanje iz računarskih mreža 

- koristi osnovne aplikativne pakete 

- koristi internet usluge 

Komercijalni poslovi pružanje TK usluga - vrši obračun telekomunikacionih usluga 

- ima osnovno znanje iz oblasti preduzetništva, ekonomije i 

marketinga 

- prati potrebe i stanje na TK tržištu 

- vrši prodaju TK uredjaja 

Administrativni 

poslovi 

Osiguranje kvaliteta 

ispunjava radnu dokumentaciju 

osigurava kvalitet u skladu sa 

standardima 

- podnosi pismeni izvještaj o obavljenim poslovima 

- posjeduje tehničku pismenost 

- posjeduje osnovnu poslovnu i komercijalnu pismenost 

- popunjava radne naloge 

- poznaje standarde iz oblasti telekomunikacija 

- realizuje poslove u skladu sa upustvima proizvodjača opreme 

- brine o instrumentima, alatu i inventaru 

- realizuje poslove u skladu sa projektnom dokumentacijom 

- realizuje poslove u skladu sa propisima 

Komunikacije poslovna komunikacija - komunicira sa saradnicima 

- komunicira sa korisnicima usluga 

- koristi znanje stranog jezika 

Zaštita zdravlja i 

okoline 

Obavlja poslove u skladu sa 

propisima o zaštiti zdravlja i 

okoline 

- obavlja poslove tako da ne ugrožava sebe, korisnike usluga i 

saradnike 

- pravilno koristi HTZ opremu 

- poznaje propise iz oblasti zaštite okoline 

351


6. Radna grupa za izradu standarda: 

- Doc. dr Nikša Tadić, dipl. ing. 

- Vesna Draganić, dipl. ing. 

- Lidija Vuković, dipl. ing. 

- Amir Holaj, dipl. ing. 

Koordinator: Maljota Nuculović, dipl. ing. 

352


P.2. TEHNIČAR / TEHNIČARKA ODRŽAVANJA TELEKOMUNIKACIONE OPREME 

1. Ime i kod standarda zanimanja: TEHNIČAR / TEHNIČARKA ODRŽAVANJA TELEKOMUNIKACIONE OPREME 

CSO ST 04 005 140104. 

2. Ime i kod zanimanja: TEHNIČAR / TEHNIČARKA ODRŽAVANJA TELEKOMUNIKACIONE OPREME. 

3. Nivo zahtjevnosti: IV 

4. Stručne kompetencije 

Kandidat: 

- Održava telekomunikacione sisteme i uređaje, 

- Vrši mjerenja i ispitivanja na telekomunikacionim sistemima i uređajima, 

- Racionalno koristi vrijeme i opremu, 

- Komunicira sa saradnicima, proizvođačima i korisnicima TK usluga, 

- Posjeduje informatičku pismenost, 

- Koristi tehničku i projektnu dokumentaciju, 

- Priprema izvještaje o održavanju i mjerenjima, 

- Poštuje standarde kvaliteta, 

- Štiti zdravlje i okolinu poštujući standarde i mjere zaštite. 

353


5. Opis standarda 


ANALIZA, 

PLANIRANJE I 

ORGANIZACIJA RADA 

PRIPREMA RADA 

(RADNOG MJESTA) 

Organizuje rad prema periodičnom 

planu i tekućim potrebama 

Lična priprema za posao 

Priprema rada grupe 

OPERATIVNI POSLOVI Održavanje na TK sistemima i 

opremi 

- priprema tehničku dokumentaciju 

- poznaje osnovna pravila organizacije i rada preduzeća 

- posjeduje sposobnost za timski rad 

- posjeduje organizacionu sposobnost 

- poznaje tehnički proces odvijanja rada u preduzeću 

- upoznavanje sa radnim zadacima 

- priprema za tekuće intervencije 

- priprema za odlazak na teren 

- provjera ispravnosti instrumenata i alata 

- provjera rezervnog seta djelova 

- provjera potrebne tehničke dokumentacije 

- dogovor sa pretpostavljenim o predviđenom obimu poslova za taj 

dan 

- snimanje urađenog posla u prethodnoj smjeni 

- konsultacija sa saradnicima 

- ima osnovno znanje iz oblasti elektronike telekomunikacione i 

računarske tehnike 

- poznaje materijale, elemente, sklopove i mreže 


- poznaje ulogu i značaj TK-sistema i uredjaja 

- poznaje elektronske podsklopove i sklopove 

- poznaje sve vrste izvora napajanja koji se koriste u TK-sistemima 

- poznaje telekomunikacione kablove , izolaciju i karakteristike 

- poznaje funkciju i namjene svih vrsta komunikacionih kablova 

- vrši održavanje TK mreža, antenskih i komunikacionih sistema i 

informacionih mreža 

- koristi projektnu i tehničku dokumentaciju 

- poznaje tehniku prenosa 

- održava TK mreže, antenske i komutacione sisteme i 

informacione mreže 

- osposobljen za lociranje i otklanjnje smetnji i kvarova u TK 

sistemima 

- održava sisteme za napajanje 

354



KOMERCIJALNI 

POSLOVI 

ADMINISTRATIVNI 

POSLOVI 

OSIGURANJE 

KVALITETA 

Mjerenje na TK sistemima i opremi 

Korišćenje informacionih sredstava 

Pružanje TK usluga 

Ispunjava radnu dokumentaciju 

Osigurava kvalitet u skladu sa 

standardima 

- koristi uredjaje za ispitivanje i mjerenje 

- poznaje tehnike mjerenja u TK sistemima 

- poznaje propise iz oblasti Zakona o telekomunikacijama 

- izvodi mjerenja na TK sistemima, antenskim i komunikacionim 

sistemima i informacionim mrežama 

- učestvuje kod puštanja, ispitivanja i prijema sistema 

- ima osnovno znanje iz operativnih sistema 

- ima osnovno znanje iz računarskih mreža 

- koristi osnovne aplikativne pakete 

- koristi internet usluge 

- vrši obračun telekomunikacionih usluga 

- ima osnovno znanje iz oblasti preduzetništva ekonomije i 

marketinga 

- prati potrebe i stanje na TK tržištu 

- vrši prodaju TK uredjaja 

- podnosi pismeni izvještaj o obavljenim poslovima 

- posjeduje tehničku pismenost 

- posjeduje osnovnu poslovnu i komercijalnu pismenost 

- popunjava radne naloge 

- poznaje standarde iz oblasti telekomunikacija 

- realizuje poslove u skladu sa upustvima proizvodjača opreme 

- brine o instrumentima, alatu i inventaru 

- realizuje poslove u skladu sa projektnom dokumentacijom 

- realizuje poslove u skladu sa propisima o održavanju 

KOMUNIKACIJE Poslovna komunikacija - komunicira sa saradnicima 

- komunicira sa korisnicima usluga 

- koristi znanje stranog jezika 

ZAŠTITA ZDRAVLJA I 

OKOLINE 

Obavlja poslove u skladu sa 

propisima o zaštiti zdravlja i 

okoline 

- obavlja poslove tako da ne ugrožava sebe, korisnike usluga i 

saradnike 

- pravilno koristi HTZ opremu 

- poznaje propise iz oblasti zaštite okoline 

355


6. Radna grupa za izradu standarda: 

- Doc. dr NIKŠA TADIĆ, dipl. ing. 

- Vesna DRAGANIĆ, dipl. ing. 

- Lidija VUKOVIĆ, dipl. ing. 

- Amir HOLAJ, dipl. ing. 

Koordinator: Maljota NUCULOVIĆ, dipl. ing. 

356


Obrazovni program ELEKTROTEHNIČAR TELEKOMUNIKACIJA / ELEKTROTEHNIČARKA TELEKOMUNIKACIJA 

usvojen je na XXII sjednici Savjeta za stručno obrazovanje održanoj 19.10.2004. godine. 

357

ELEKTROTEHNIÄAR TELEKOMUNIKACIJA ... - Vlada Crne Gore

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

ELEKTROTEHNIÄAR TELEKOMUNIKACIJA ... - Vlada Crne Gore