to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe
to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe
to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ongororo ye<br />
Zviri Munhau<br />
Sangano reBAZ rorambira netsamba<br />
dzevatambi vatsva mune zvekutepfenyura<br />
...zvava kutyirwa kuti ruzivo urwu rwungangobiwa rwopihwa kune<br />
vanotepfenyura vakarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF<br />
Sangano rezvokutepfenyura reThe<br />
Broadcasting Authority of<br />
<strong>Zimbabwe</strong> (BAZ), iro rakaumbwa<br />
nenhengo dziri kukonzera kuti pave<br />
negakava muhurumende<br />
yomubatanidzwa, riri kuramba rakabata<br />
mashoko akakosha anoda kuzivikanwa<br />
neruzhinji pamusoro petsamba<br />
dzakanyorerwa nevatambi vatsva<br />
vanoda kupinda mune<br />
zvokutepfenyura. Maitiro emu<strong>to</strong>wo<br />
uyu ava kutyirwa nevane chokuita mune<br />
zvenhau avo vanofunga kuti pfungwa<br />
dziri mutsamba idzi dzingazopedzisira<br />
dzabiwa dzikashandiswa nevamwe<br />
vanhu vane huori.<br />
Mutemo vezvokutepfenyura<br />
veBroadcasting Services Act (BSA)<br />
wakaumbwa mugore ra2007<br />
unokurudzira kuti vatambi vatsva<br />
vanoda marezinesi ezvokutepfenyura<br />
vanofanira kuti vabuditse tsamba dzavo<br />
mumapepanhau kuti veruzhinji vagone<br />
kutauravo zvavanoda uye maonero avo<br />
pamusoro petsamba idzi, kunyanya<br />
vatambi ava vasati vapihwa mukana<br />
vokuzviratidza pabasa ravo.<br />
Chinoshamisa ndechokuti sangano<br />
reBAZ rakati vatambi ava vangobuditsa<br />
kagwaro kadiki diki kasina kana<br />
umbowo hwakakwana uye iko<br />
kumahofisi eBAZ hakuna zvakare,<br />
zvobva zvaita kuti pasave nemukana<br />
vokuti veruzhinji vataurevo maonero<br />
avo pamusoro petsamba dzevatambi<br />
vatsva ava.<br />
ZVIRIMUKATI<br />
2 Ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />
nevezvenha vari pasi<br />
pehurumende<br />
vovhiringidza vanhu<br />
mafungiro nekunyora<br />
nhema.<br />
•Dare redzimhosva rakati<br />
vaTimba navaMangoma<br />
havana mhosva.<br />
3 Ane ruzivo ane simba:<br />
vaChitando<br />
• Nyika yeBambazonke<br />
Katuni<br />
4 Bazi rePIRF rosvika<br />
kumatunhU<br />
• Tsamba<br />
• Katuni reve Ongororo ye<br />
Zvenhau<br />
Chinyorwa chePublic Information Rights Forum<br />
GWARO 4 Ongororo ye Zviri Munhau chinyorwa cheve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> mukubatsira nhengo Chikunguru 15, 2011<br />
dzechikamu chezvenhau dzeveruzhinji chePublic Information Rights Forum (PIRF) munyika yose.<br />
Va Tafataona Mahoso<br />
Sangano re Ongororo yezvenhau<br />
re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />
(MMPZ) ndiro rimwe remasangano<br />
ezvenhau rakarambirwa kuti rivane<br />
mukana vokuona tsamba<br />
dzemakambani gumi nemashanu<br />
akapihwa mikana neBAZ kuti avane<br />
imwe yemarezinesi maviri akabuditswa<br />
neBAZ. Pakashanyirwa sangano reBAZ<br />
neimwe nhengo yeMMPZ ichida kuti<br />
inzwe zvakawanda pamusoro<br />
pemakambani matsva aya, BAZ<br />
yakaramba kubuditsa tsamba<br />
dzemakambani aya ichiti “haigoni kuti<br />
ibuditse zvakawanda zvetsamba idzi<br />
sezvo vaiti zvakakosha hazvigoni<br />
kubuditswa kuvanhu.”<br />
Makambani akanyorera matsamba<br />
akagamuchirwa kuti avaniswe<br />
maresinesi neBAZ anosanganisa<br />
kambani yeRed Maple Enterprises, yeAB<br />
Communications, yeBlack Thing Trading<br />
Communications, yeSeddon Investments ,<br />
yeThonet Investments (ichashandisa zita<br />
rokuti Radio Africa), yeYes Frequency<br />
Modulation, yeHot <strong>Media</strong> (ichange<br />
ichishandisa kuti KISS FM) uye<br />
yeVoxmedia<br />
Productions<br />
(ichazoshandisavo kuti VOP FM) . Chiri<br />
kungozivikanwa chete pamusoro<br />
pemakambani aya mazita avo<br />
nepaanowanikwa hapana chimwezve<br />
chiri pachena nezvavo.<br />
Pane karunyerekupe kekuti pada<br />
pamakambani aya pangangove<br />
nekambani inotungamirwa ne kambani<br />
yezvenhau iri pasi pehurumende<br />
ye<strong>Zimbabwe</strong> Newspapers Group<br />
(Zimpapers) sezvo yakambobuda<br />
ichitaura kuti iri kufunga zvokupinda<br />
mune zvokutepfenyura.<br />
Sangano reBAZ rinotungamirwa<br />
navaTafataona Mahoso, rakaumbwa<br />
nenhengo zhinji dzakasiya muchiu<strong>to</strong><br />
uye nhengo dzinotsigira ba<strong>to</strong> reZANU<br />
PF, harina kumbobvira ragamuchirwa<br />
nemapa<strong>to</strong> maviri eMDC<br />
muhurumende yomubatanidzwa sezvo<br />
rakasarudzwa zvisiri pamutemo<br />
sezvinodiva nechibvumirano cheGlobal<br />
Political Agreement (GPA).<br />
Pava nokuchema-chema kuti<br />
sangano reBAZ iri rakazara nevatsigiri<br />
veZANU PF uye riri kushanda<br />
netsamba dzevatambi vatsva<br />
muchihwande ringango<strong>to</strong>ra mukana<br />
uyu kupa marezinesi kumakambani<br />
akarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF.<br />
Mumakore gumi adarika sangano<br />
reBAZ rakarambira makambani matsva<br />
mashanu aida kupinda mune<br />
zvokutepfenyura kuti avane maresinesi<br />
rikapa zvikonzero zvisina nematuro ose<br />
richiti makambani aya akanga asina<br />
zvakakwana zvaidiwa, izvi<br />
zvakazokonzera kuti kambani<br />
ye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Corporation<br />
(ZBC) iyo inotepfenyura yakarerekera<br />
divi ravaMugabe neba<strong>to</strong> ravo irambe<br />
iriyo yoga mune zvokutepfenyura.<br />
Zvichitevera gwaro rakaturwa<br />
muparamende munguva shoma<br />
yapfuura nasachigaro vesangano<br />
re<strong>Media</strong>, Information and Communication<br />
Technology portfolio committee vaSeiso<br />
Moyo, vakaratidza kuti sangano reBAZ<br />
riri kunyanya kuda zvakawandisa<br />
kubva kuvatambi vatsva kuti vazopihwe<br />
maresinesi, zvobva zvakonzera kuti<br />
shanduko mune zvokutepfenyura<br />
itadzike.<br />
“Sachigaro mukuru (chief executive<br />
officer) musangano reBAZ vaObert<br />
Maganyura vakaratidza kuti mugore<br />
ra2002 sangano reBAZ rakatendera kuti<br />
vatambi vatsva vanyorere tsamba<br />
dzokutsvaga marezinesi asi<br />
vakanyorera havana kubudirira kuvana<br />
sezvo vaive vasina zvaidiwa,”<br />
rakarondedzera gwaro ravo.<br />
Sangano reBAZ rakatambira<br />
tsamba shanu dzevatambi vatsva mune<br />
zvekutepfenyura vaida marezinesi<br />
zvisinei kuti vainge vashambadza<br />
marezinesi gumi nemashanu mugore<br />
ra2004. Nehushoma hwemakambani<br />
aive anyorera, mana achida maresinesi<br />
emadzangaradzimu imwe ichida<br />
rezinesi yezvivhitivhiti, ose<br />
akarambirwa kuvana maresinesi aya.<br />
Marezinesi akashambadzwa aya<br />
gumi nemashanu aive ezviteshi<br />
zvemadzangaradzimu kumatunhu uye<br />
imwe yaive yechiteshi chezvivhiti vhiti<br />
chenyika yose.<br />
Vamwe vevatambi vatsva vaive<br />
neshungu yekutanga basa, vakaudza<br />
komiti yavaMoyo kuti vanofungidzira<br />
kusakunda kwavo pakuvaniswa rezinesi<br />
yaive nzira yeBAZ yokudzivisa vatambi<br />
vatsva munezvokutepfenyura.<br />
Nyaya yokuvaniswa kwemarezinesi<br />
iyi yakaonekwa nevanechokuita<br />
nezvenhau senzira isina kusununguka<br />
uye kuti zviri kuitwa nevanhu vari kuziva<br />
zvikonzero zvavo zvokutadzisa<br />
shanduko mune zvenhau,<br />
rakatsanangura gwaro iri.<br />
Mutemo veBSA, unorambidza<br />
munhu kana kambani kuva nezvikamu<br />
zvinodarika gumi (more than 10 shares)<br />
mukambani inenge ichida kupinda<br />
mune zvokutepfenyura. Neimwe nzira<br />
zvinoreva kuti kambani inenge ichida<br />
kupinda munezvokutepfenyura<br />
inofanira kunge iine vanhu kana<br />
makambani anodarika gumi.<br />
Mutemo uyu unorambidza zvakare<br />
kuti munhu ane rezinesi rokutepfenyura<br />
apinde zvakare mune zvokufambiswa<br />
kwemasai-sai. Izvi zvobva zvaratidza<br />
pachena kuti vese vanoita<br />
zvokutepfenyura mashoko avo<br />
anozofambiswa nekambani iri pasi<br />
pehurumende inoita nezvemasai-sai<br />
yeTransmedia.<br />
Izvi zvinomanikidza vatambi vatsva<br />
kuti vatenge michina inopindirana<br />
nemichina yeanalogue transmitters<br />
inoshandiswa nekambani yeTransmedia.<br />
Sangano reBAZ rakabuditsa pachena<br />
kuti marezinesi aya anoshanda<br />
kwemakore gumi chete uye haribvumire<br />
kuti pave nevanhu vokunze<br />
vanozotenderwa kushanda kana kubatsira<br />
basa mumakambani matsva aya.<br />
Gwaro rakaturwa neParamende<br />
rairatidza kuti sangano reBAZ<br />
rakashambadza marezinesi maviri<br />
emadzangaradzimu, asi chokwadi<br />
ndechokuti rezinesi rimwechete ndiro<br />
riripo parizvino sezvo rimwe repiri<br />
raka<strong>to</strong><strong>to</strong>rwa nekambani yeZBH.<br />
Gwaro iri rakabuditsa kuti<br />
“Mamiriro ezvinhu parizvino<br />
anoratidza kuti pane mikana<br />
yemarezinesi matanhatu<br />
emadzangaradzimu, asi mashanu acho<br />
aka<strong>to</strong>pihwa kambani yeZBC, imwe<br />
ndeyeRadio <strong>Zimbabwe</strong>, imwe yePower<br />
FM, imwe yeSpot FM, imwe yeNational<br />
FM uye yeVoice of <strong>Zimbabwe</strong>, kwobva<br />
kwasara imwechete ingango<strong>to</strong>rwa<br />
neumwe vevatambi vatsva ava.<br />
Zvisinei nezvakanyorwa<br />
muchibvumirano cheGPA pamusoro<br />
pokuisa shanduko mune zvenhau<br />
kunyanya kusunungurwa kwemasai-sai,<br />
ba<strong>to</strong> reZANU PF muhurumende<br />
yomubatanidza harina hanya<br />
neshanduko idzi kunyanya, sezvo<br />
raka<strong>to</strong>zosvika pakugadza dare renhengo<br />
dzinoona nezvokutepfenyura risina<br />
kubvumirana nemamwe mapa<strong>to</strong> ari<br />
muhurumende yomubatanidzwa.<br />
BATO RE MDC-T ROMISIDZAN<br />
MISIDZANA A NEVAKUR<br />
AKURU VEUTO<br />
MUNE SHANDUKO<br />
HERE MUNE<br />
ZVENHAU U KANA<br />
VATAPI<br />
API<br />
VACHISUNGW<br />
CHISUNGWA<br />
A<br />
Kusungwa kwakaitwa<br />
vanyori nevatapi venhau<br />
veWeekly neStandard ,<br />
vachipomerwa mhosva yokuti<br />
vakanyora nyaya dzemanyepo,<br />
kwakakwidza<br />
hasha<br />
dzevaongorori vezvenhau avo<br />
vaipopota vachiti kusungwa<br />
kwevanyori venhau ava<br />
kunoratidza kuti shanduko iri<br />
kunzi yakaitwa mune zvenhau<br />
mu<strong>Zimbabwe</strong> ndeye manyepo.<br />
Nomusi wa29 Chikumi<br />
mapurisa akasunga mutapi<br />
venhau vepepanhau reThe<br />
Standard, Patience Nyangobe<br />
nemupepeti varo Nevanji<br />
Madanhire uye mukuru mune<br />
zvevashandi (Group Human<br />
Resources Manager) mukambani<br />
yeAlpha <strong>Media</strong> vaLoud<br />
Ramakgapola. Vatatu ava<br />
vakasungwa zvichitevera nyaya<br />
dzakabuda mupepanhau ravo<br />
reWeekly remusi va26 Chikumi-2<br />
Chikunguru, 2011 yaive<br />
nemusoro vaiti: “Ba<strong>to</strong> reMDC riri<br />
kutyira kuti vaTimba vangango<br />
nyangaditswa” (“MDC-T fears for<br />
missing Timba”).<br />
Vakasungwa vachipomerwa<br />
mhosva yecriminal defamation<br />
pachishandiswa mutemo uri<br />
pandima ya96 yemutemo<br />
veCriminal Law Codification and<br />
Reform Act uye ndima ya31 iyo<br />
inosungira mhosva yokuburitsa<br />
kana kushambadza mashoko<br />
ehumhondi kana akashata<br />
pamusoro penyika.<br />
Imwe ndima iri mugwaro<br />
re<strong>Media</strong> Institute of Sou<strong>the</strong>rn Africa<br />
( MISA) <strong>Zimbabwe</strong>,<br />
inoshoropodza kwazvo mitemo<br />
yeCriminal Defamation Laws sezvo<br />
ichinzi inodzivisa vanhu kutaura<br />
zviri muhana dzavo uye<br />
zvavanoda.<br />
“Kushandiswa kwemitemo<br />
yecriminal defamation laws pesepese<br />
kuri kudzivisa vatapi venhau<br />
kuita basa ravo vakasununguka<br />
zvinova zviri kudzvanyirira<br />
kodzero dzevanhu dzokutaura<br />
zvavanoda uye zvavanofunga.<br />
“Dai nyaya idzi dzaive<br />
dzenhema sekutaura kwavo, pane<br />
nzira dzakanaka dzokugadzirisa<br />
izvi. Mapurisa aifanira kunyorera<br />
• Enda kupeji 3<br />
Mutungamiri veba<strong>to</strong> reMDC vaMorgan<br />
Tsvangirai<br />
Vezvenhau vakabuditsa<br />
mashoko airatidza<br />
kukandidzanwa kwemazwi<br />
pakati peba<strong>to</strong> reMDC-T<br />
rinotungamirirwa nemukuru<br />
vemakurukota ehurumende<br />
vaMargan Tsvangirai nevakuru<br />
vemau<strong>to</strong> vane huori vanosanganisira<br />
mukuru vemau<strong>to</strong> pamuzinda ve3<br />
Brigade vaBrigadier General Douglas<br />
Nyikayaramba. Kukakavadzana uku<br />
kwakakonzerwa nemashoko<br />
akaturwa navaNyikayaramba okuti<br />
vaTsvangirai, mutungamiri veba<strong>to</strong><br />
reMDC-T havazofi vaka<strong>to</strong>nga nyika<br />
ino kunyangwe vakakunda<br />
musarudzo.<br />
Mashoko avaNyikayaramba<br />
okuti “baba vedu” vaMugabe<br />
vanofanira ku<strong>to</strong>nga nyika ino kusvika<br />
murufu uye kuti havazogamuchiri<br />
hu<strong>to</strong>ngi hwavaTsvangirai kunyangwe<br />
vakakunda musarudzo dziri kutevera,<br />
akamutsa chibhebhenenga kune mamwe<br />
masangano anorwira kodzero<br />
dzeveruzhinji avo vakaona mashoko aya<br />
sechombo chikuru chinorwisa kuti vanhu<br />
vasununguke munyika.<br />
Mushure mokunge vaNyikayaramba<br />
vataura izvi, vaTsvangirai vakabudawo<br />
mune mapepanhau akazvimirira oga<br />
vachiti vakuru vemau<strong>to</strong> vose vane<br />
maonero amwechete navaNyikayaramba<br />
vanoda kupindira munezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />
enyika vanofanira kusiya basa muchiu<strong>to</strong><br />
vokwikwidza musarudzo.<br />
“Kana muchida zvema<strong>to</strong>ngerwo<br />
enyika tangai mabvisa mabhachi echiu<strong>to</strong><br />
mouya <strong>to</strong>ratidzana kuti ndiani<br />
anozvigona. Hadzisi pfuti idzi,<br />
mirai kutyisidzira vanhu, itirai<br />
vanhu zvakanaka zvinovagutsa<br />
kuti vakuvhoterei,” VaTsvangirai<br />
vakataura izvi kuvatsigiri veba<strong>to</strong><br />
ravo pamusangano vakaitwa<br />
kuGweru.<br />
Muhurukuro yakabuda<br />
mupepanhau yeThe Herald,<br />
vaNyikayaramba vakapotseravo<br />
mashoko vachiti mutungamiri<br />
vemakurukota ehurumende<br />
“inyoka munezvekuchengetedzwa<br />
kwenyika.”<br />
VaNyikayaramba vakati<br />
mamiriro ezvinhu munyika<br />
• Enda kupeji 2<br />
Mukuru vemau<strong>to</strong> vaDouglas Nyikayaramba<br />
Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce<br />
Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />
Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pawebsite<br />
yedu: http://www.mmpz.org/
2 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />
Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau vari pasi pehurumende vovhirin<br />
Vezvenhau vakazvimirira voga<br />
nemamwe masangano<br />
ezvenhau emedia rights groups<br />
vakabuditsa nyaya dzairatidza kuti ba<strong>to</strong><br />
reZANU PF nevezvenhau vari pasi<br />
pavo vari mubishi kuedza kubuditsa<br />
mashoko emanyepo pamusoro pezviri<br />
kuitika munyika.<br />
Nyaya idzi dzinosanganisira<br />
zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />
Africa Development Community (SADC)<br />
extraordinary summit pamusoro<br />
pe<strong>Zimbabwe</strong> uye zvakabuda<br />
mumusangano vechibvumirano<br />
cheGlobal Political Agreement (GPA)<br />
pamusoro peshanduko mune zvenhau<br />
neshanduko mune zvemapazi<br />
ezvokuchengetedzwa kwenyika, uye<br />
chokwadi pamusoro pekuvedzerwa<br />
kwemihoro yevashandi vehurumende<br />
nezvimwe zvakadaro.<br />
Kunyangwe vachitaura pamusoro<br />
pezvakabuda mumusangano<br />
mumwechete, ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />
muhurumende yomubatanidzwa<br />
rinobuditsa mashoko anopokana<br />
neanoturwa nevamwe vavo vari<br />
muhurumende. Izvi zvobva zvaratidza<br />
kuti kune dzimwe nhubu dziri muba<strong>to</strong><br />
iri dzakangomirira kukanganisa<br />
kubuda kwenyaya zvakanaka,<br />
kunyanya kana zvakabuda<br />
muhurukuro zvisingavafadzi.<br />
Pakapera musangano weSADC<br />
extra-ordinary summit kuSouth Africa,<br />
vaMugabe vakatungamira ba<strong>to</strong> ravo<br />
reZANU PF kutura mashoko<br />
emanyepo vachiti SADC “yakaramba<br />
kugamuchira” zvakanga zvabuda<br />
kumusangano veSADC Troika<br />
wakaitirwa muLivings<strong>to</strong>ne kuZambia<br />
pamusoro<br />
pemamiriro<br />
ezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />
mu<strong>Zimbabwe</strong>, uye pamusoro<br />
pezvemau<strong>to</strong> nezvokuchengetedzwa<br />
kwenyika.<br />
Musangano<br />
veTroika<br />
vakashoropodza zvikuru hurumende<br />
yemapa<strong>to</strong> matatu nokutadza kupedza<br />
mhirizhonga yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />
uye kunonoka kwayo kuti igadzirise<br />
zvakanyorwa muchibvumirano<br />
cheGPA.<br />
Vezvenhau vehurumende<br />
vakanyanyobuditsa mashoko akaturwa<br />
navaMugabe, uye akaturwa<br />
negurukota rinoona nezvekunze<br />
kwenyika (Foreign Affairs)<br />
vaSimbarashe Mumbengegwi (kubva<br />
kuThe Herald, neZTV uye Radio<br />
<strong>Zimbabwe</strong>).<br />
VaMumbengegwi vakati:<br />
“Musangano vesummit vafamba<br />
zvakanaka, uye zvakanakisisa.<br />
Musangano veSummit vangotaurawo<br />
Va Simbarashe Mumbegegwi<br />
zvakabuda pamusangano<br />
vekuLivings<strong>to</strong>ne asi hamuna<br />
kukurukurwa nezvazvo zvakanyanya,<br />
zvangotaurawo nezvazvo vachipfuura.<br />
Kana ndichiti “zvangotaurwawo”<br />
ndinofunga munoziva zvazvinoreva,<br />
zvangotaurwawo asi hazvina<br />
kukurukurwa”.<br />
Zvakabva pamashoko aya kuti<br />
vezvenhau vari pasi pehurumende<br />
vafambise shoko remanyepo vachiti<br />
musangano weSADC summit<br />
“wakaramba kugamuchira” zvakabuda<br />
kumusangano wekuLivings<strong>to</strong>ne “uko<br />
kwakafambiswa mashoko zvisiri<br />
pamutemo”. Asi chinoshamisa<br />
ndechokuti munyaya dzavo hapana<br />
pakabuditswa vaMugabe kana<br />
vaMumbengegwi vachiti SADC<br />
yakaramba kugamuchira zvakabuda<br />
kumusangano wakaitirwa<br />
kuLivings<strong>to</strong>ne.<br />
Pamusoro pekubuditsa mashoko<br />
emanyepo kuvateereri nevaverengi<br />
vezvenhau munyika, vezvenhau<br />
vakadira mvura chokwadi chaicho<br />
chakabuda pamusangano weSADC<br />
uyu, kunyanya nyaya yekurudziro<br />
pamusoro pekuzadzisa chibvumirano<br />
cheGPA; uye kutevedzwa kwenzira<br />
yakarongwa neSADC yokusvika<br />
pasarudzo, uye danho raka<strong>to</strong>rwa<br />
neSADC rokutumira nhengo dzaro<br />
kuti dzizobatsira sangano re<strong>Zimbabwe</strong>’s<br />
Joint Moni<strong>to</strong>ring and Implementation<br />
Committee (JOMIC) pakubuditsa nhau.<br />
Ivo vai<strong>to</strong>ratidza kuti maonero eba<strong>to</strong><br />
reZANU PF okuti zvirango zveupfumi<br />
Ba<strong>to</strong> <strong>to</strong> re MDC-T romisidzana nevakur<br />
akuru u veu<strong>to</strong><br />
• Kubva kupeji 1<br />
anofanira ku<strong>to</strong>gadziriswa nemau<strong>to</strong>.<br />
“Zviri kutaurwa navaTsvangirai<br />
hazvina nematuro ose. Tiri ku<strong>to</strong>shanda<br />
nenyoka ino<strong>to</strong>fanira kugadziriswa nesu<br />
mau<strong>to</strong>.<br />
Dai yanga iri nyaya<br />
yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika atinoziva isu,<br />
munhu anogona kuzosiya basa oita<br />
zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, asi kana zvinhu<br />
zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika zvaane vokunze<br />
hatingarambi takanyarara semau<strong>to</strong>,”<br />
vakadaro vaNyikayaramba, imwe<br />
yenhengo yeJoint Operation Command,<br />
bazi rizere vakuru vemau<strong>to</strong> nemapurisa.<br />
Vakazoenderera mberi vachiti ba<strong>to</strong><br />
reZANU PF nemau<strong>to</strong> “hazvigoni kuti<br />
zvipatsanurwe.”<br />
“Hatinganyarari isu mau<strong>to</strong> tichiona<br />
zvinhu zvisingafambi negwara kwaro,”<br />
vaNyikayaramba vakataura izvi<br />
kupepanhau reThe Herald raive<br />
nemusoro venyaya vaitsanangura kuti<br />
vakuru vemau<strong>to</strong> vapindura vaTsvangirai<br />
uyo vaiti “Generals respond <strong>to</strong> Tsvangirai”.<br />
Pepanhau iri rakangobuditsa mashoko<br />
avaNyikayaramba voga, zvichiita<br />
sokunge vaimiririra vakuru vemau<strong>to</strong><br />
vose munyika.<br />
Zvichakadaro ba<strong>to</strong> ravaTsvangirai<br />
reMDC-T rakabuditsawo kuti mashoko<br />
akaturwa navaNyikayaramba<br />
kupepanhau reWeekly nereThe <strong>Zimbabwe</strong><br />
Independent—anoratidza kuti “vari<br />
kurota.”<br />
Ba<strong>to</strong> reMDC-T rakati kubvo<strong>to</strong>moka<br />
kwavaNyikayaramba kwakabuditsa<br />
pachena kuti vakuru vemau<strong>to</strong><br />
NDIANI ARI KUNYENGERA UMWE…<br />
nemapurisa vari kudzikisira mashandiro<br />
emitemo munyika.<br />
Ba<strong>to</strong> reMDC rakati “Nyikaramba ari<br />
kuda kuedza kuzvichenura pakupindira<br />
kwake mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />
zvobva zvaratidza kuti haana ruzivo<br />
rwakakwana uye haanzvisisi panogumira<br />
basa rake rechiu<strong>to</strong> munyika<br />
yakasununguka yanhasi.”<br />
“Tiri kudzokorora kutaura kuti<br />
vaNyikayaramba ngavasiye basa<br />
muchiu<strong>to</strong> kana vaine shungu yokupinda<br />
mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, vapinde<br />
vakasununguka. Ngavarege kuramba<br />
vachihwanda kuseri kwechigunwe vachiti<br />
muu<strong>to</strong> ivo vari mutauriri veba<strong>to</strong> reZANU<br />
PF.”<br />
Vakuru vemau<strong>to</strong> vose vakarerekera<br />
kuba<strong>to</strong> reZANU PF, vagara vachishorwa<br />
kwazvo navaTsvangirai, uye vaTsvangirai<br />
vaka<strong>to</strong>zosvika pakuudza vatungamiri<br />
venyika dzokuchamhembe kweAfricaveSADC<br />
munguva pfupi yadarika kuti<br />
mau<strong>to</strong> emunyika muno avaku<strong>to</strong>ra<br />
hu<strong>to</strong>ngi nechisimba uye ndivo vava<br />
ku<strong>to</strong>tungamira nyika.<br />
“Zviri kuratidzika pachena kuti<br />
vatungamiri vakasarudzwa navanhu<br />
havachina simba, simba roku<strong>to</strong>nga rose<br />
rakabvutwa nevakuru vemau<strong>to</strong> avo vari<br />
kutungamira zvinhu munyika, vapihwa<br />
kana vasina mvumo nevatungamira<br />
vakasarudzwa neveruzhinji.” Vakataura<br />
izvi vaTsvangirai mumwedzi vaKurume.<br />
VaTsvangirai vakatsutsumwa<br />
nezvenyaya iyi zvakare pamusangano<br />
vepasirese weWorld Justice Forum<br />
wakaitirwa kuBarcelona, kuSpain.<br />
zvakatemwa nenyika dzekumavirira<br />
ndiyo yaive nyaya huru pahurukuro<br />
dzemusangano uyu, asi vasingakoshesi<br />
nyaya<br />
dzokushandurwa<br />
kwemasangano ezvokuchengetedzwa<br />
kwenyika uye hurukuro pamusoro<br />
pezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika sekunge izvi<br />
“hazvina nematuro ose” (veThe Herald).<br />
Vachiona maitiro eZANU PF aya<br />
ekuzama kukanganisa zvakabuda<br />
kumusangano weSADC summit, ba<strong>to</strong><br />
reMDC-T rakaita musangano<br />
nevanomirira ruzhinji nevezvenhau apo<br />
gurukota rezvenyika muhofisi<br />
yemukuru vemakurukota ehurumende<br />
vaJameson Timba—umwe wevaive<br />
kumusangano uyu—vakaramba<br />
pachena kuti mashoko avaMugabe<br />
navaMumbengegwi haasi echokwadi,<br />
zvinova zvakazokonzera kuti vasungwe<br />
vakambovharirwa kwemazuva<br />
mashoma vakazobuditswa apo dare<br />
redzimhosva rakazoti kusungwa uku<br />
kwaive kunze kwemutemo.<br />
Zvichakadaro vezvenhau<br />
vakazvimirira voga vakaburitsa<br />
chokwadi chezvakabuda kumusangano<br />
uyu.<br />
Vakaburitsa zvakataurwa<br />
nevanoongorora nezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />
enyika, zvakaturwa neve mapa<strong>to</strong> maviri<br />
eMDC, maonero eSADC uye maonero<br />
edzimwe nhengo dziri muchikwata<br />
chava Jacob Zuma chokuyananisa, umo<br />
vose vakaramba kugamuchira<br />
zvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF kuti<br />
musangano weSADC summit<br />
wakaramba kugamuchira gwaro<br />
“Mazuva ose vari (vakuru<br />
vemau<strong>to</strong> nemapurisa) kupindira<br />
mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />
vava ku<strong>to</strong>svika paku<strong>to</strong>da<br />
kusarudza zuva rokuita sarudzo<br />
uye kuti sarudzo dzacho<br />
dzichaitwa nenzira ipi,” vakataura<br />
vaTsvangirai.<br />
Mutauriri muba<strong>to</strong> reMDC-T<br />
vaDouglas Mwonzora vakavedzera<br />
vachiti vaNyikayaramba munhu<br />
akaoma moyo kwazvo zvokuti<br />
zvavakataura vanogona kuzviita.<br />
“Hatinzwisisi kuti sei akaoma<br />
moyo kudaro. Asi zvaakataura<br />
hazvife zvakagamuchirwa.<br />
VaNyikayaramba vakati<br />
vaTsvangirai<br />
inyoka<br />
munezvokuchengetedzwa<br />
kwenyika (security threat).<br />
Zvinotirwadza kuti vaTsvangirai<br />
vaudzwe mazwi akadai nokuti<br />
ndivo vakakunda zviri pachena<br />
musarudzo dzomutungamiri<br />
venyika dzakaitwa musi wa29<br />
Kurume mugore ra2008,”<br />
vaMwonzora vakataura.<br />
Vakazovedzera vachiti;<br />
“VaTsvangirai havana kurova kana<br />
kuuraya vanhu, havana kuronga<br />
magungano emabhesi emau<strong>to</strong><br />
(militia bases), havana kushandisa<br />
mau<strong>to</strong> kana mapurisa kuti<br />
vavhoterwe musarudzo idzi.<br />
VaTsvangirai vakakunda<br />
musarudzo zviri pamutemo uye<br />
mutungamiri veba<strong>to</strong> riri<br />
pamutemo.”<br />
Va Webster Shamu<br />
rakabuda kumusangano wakaitirwa<br />
kuLivings<strong>to</strong>ne. Vakati chokwadi<br />
ndechokuti musangano weSADC<br />
summit wakagamuchira nekukurukura<br />
zvakabuda kuLivings<strong>to</strong>ne (kubva<br />
kuRadio VoP, Daily News uye<br />
NewsDay).<br />
Muzvare Lindiwe Zulu, imwe<br />
yenhengo dzevayananisi vekunyika<br />
yeSouth Africa vakati: “Kunyangwe<br />
mukashandisa<br />
kuti<br />
‘zvakangotaurwawo’ kana kuti<br />
‘zvakakurukurwa’, zvinongoreva<br />
zvimwe chete. Chokwadi ndechokuti<br />
gwaro rakaturwa navaZuma<br />
kumusangano weSADC Troika<br />
kuZambia<br />
veSADC<br />
vazonyatsoongorora nekukurukura<br />
nezvaro rwendo rwuno” (veNewsDay).<br />
Mune imwe nyaya yakabuda<br />
mupepanhau re<strong>Zimbabwe</strong> Independent<br />
chete, yaive nomusoro unoti “SADC<br />
yadzidzisa Mugabe Chidzidzo”<br />
(“SADC teaches Mugabe lesson)”,<br />
yakabatsira kwazvo kubuditsa<br />
chokwadi chizere chisina<br />
kuwandudzwa kana kutapudzwa<br />
pamusoro pezvaive zvabuda<br />
kumusangano vesummit, sezvo nyaya<br />
iyi yairondedzera zvakasiyana<br />
nezvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF. Izvi<br />
zvinosanganisira nzira yohungwaru<br />
yakashandiswa nevatungamiri<br />
veSADC pakukurukura nezvegwaro<br />
rekuKLivis<strong>to</strong>ne vachiitira kuti<br />
pasazove neruvengo pakati<br />
pavaMugabe navaZuma.<br />
Nyaya iyi yakatsanangura zvakare<br />
hurongwa hwavaMugabe<br />
hokuunganidza kwavakaita vaZuma<br />
navaMandela musangano wesummit<br />
Dare redzimhosva rakati vaTimba<br />
navaMangoma havana mhosva.<br />
Vezvenhau vakabuditsa kuti<br />
makurukota maviri eMDC-T<br />
vaJameson Timba navaEl<strong>to</strong>n<br />
Mangoma vakasunungurwa mushure<br />
mokusungwa vachipomerwa mhosva<br />
isina nematuro ose, chiitiko<br />
chakaonekwa neba<strong>to</strong> iri sokuti inzira<br />
dzavaMugabe neba<strong>to</strong> ravo reZANU<br />
PF dzokuramba vachitambudza<br />
nhengo dzeba<strong>to</strong> reMDC-T.<br />
VaTimba igurukota rezvenyika<br />
(minister of State Affairs) muhofisi<br />
yomukuru vemakurukota<br />
ehurumende vainge vasungwirwa<br />
nyaya yokutaura kuti mutungamiri<br />
venyika vaMugabe vanonyepa,<br />
mushure mokunge vaMugabe vaedza<br />
kubuda vachitaura zvisiri izvo<br />
zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />
African Development Community<br />
(SADC) extraordinary summit pamusoro<br />
pe<strong>Zimbabwe</strong> uyo wakaitwa muna<br />
Chikumi kunyika yeSouth Africa.<br />
Zvichitevera ku<strong>to</strong>ngwa<br />
kwenyaya yavo nomusi<br />
veSvondo, mu<strong>to</strong>ngi vedare guru<br />
redzimhosva reHigh Court<br />
vaJustice Joseph Musakwa<br />
vakatura kuti vaTimba havana<br />
mhosva sezvo mapurisa haana<br />
umbowo nezvemhosva yavo.<br />
Gweta ravaTimba vaSelby Hwacha<br />
rakaudza vatapi venhau kuti vaTimba<br />
havana kunzi vabhadhare mari<br />
yechibatiso. VaTimba vakaramba kuti<br />
vakati vaMugabe “munyepi” asi<br />
vakangomira nemashoko akabuda<br />
Va George Charamba<br />
usati waitwa, zvinova<br />
zvakakatyamadza zvikuru vatungamiri<br />
venyika dzemuSADC. Mukuru<br />
vemakurukota ehurumende vaMorgan<br />
Tsvangirai vakaratidzawo kukatyamara<br />
nezvakaitwa navaMugabe izvi, pavaiita<br />
musangano veba<strong>to</strong> ravo kuGweru<br />
(kubva kuNewsDay neDaily News).<br />
Mushure mekunge vatungamiri<br />
vemapa<strong>to</strong> matatu muchibvumirano<br />
cheGPA vaita musangano<br />
vokukurukura nezveshanduko mune<br />
zvenhau, vezvenhau vari pasi<br />
pehurumende vakaburitsa mutauriri<br />
vavaMugabe vaGeorge Charamba<br />
vachitaura manyepo okuti vatungamiri<br />
vemapa<strong>to</strong> matatu vari kugutsikana<br />
nemashandiro ari kuitwa negurukota<br />
rekuburitswa nekushambadzwa<br />
kwemashoko vaWebster Shamu<br />
mubazi rekutepfenyura reBroadcasting<br />
Authority of <strong>Zimbabwe</strong> (BAZ),<br />
re<strong>Zimbabwe</strong> Mass <strong>Media</strong> Trust (ZMMT)<br />
uye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Authority<br />
(ZBC). VaCharamba vakaenderera<br />
mberi vachiti vatungamiri ava<br />
vakabvumirana kuti vachamira<br />
kugadza patsva nhengo dzeZMMT.<br />
Kune rumwe rutivi mutauriri<br />
vavaTsvangirai vaLuke Tamborinyoka,<br />
vakakurumidza kuramba zvakataurwa<br />
navaCharamba izvi vachiti mashoko<br />
aya ndeye kuedza kuvhiringidza<br />
maonero evanhu munyika kuti vanhu<br />
vaone sokunge zvinhu zviri kufamba<br />
nemwazvo.<br />
VaTamborinyoka vakati,”VaShamu<br />
navaCharamba vano<strong>to</strong>sungirwa kuti<br />
vatsanangure chiri kunonotsa<br />
shanduko mune zvenhau, kunyanya<br />
mumapazi akaita seZBC uye<br />
mumusangano uyu aipindirana<br />
neaipihwa neba<strong>to</strong> ravo.<br />
VaTimba ndemumwe vevanhu vaive<br />
pamusangano veSADC summit<br />
kuSouth Africa, asi paiturwa<br />
zvakabuda mumusangano uyu kune<br />
veruzhinji nevezvenhau, vaTimba<br />
ndipo pavakapokana nezvaitaurwa<br />
navaMugabe vachiti musangano uyu<br />
hauna kugamuchira zvichemo zvokuti<br />
shanduko munemamwe mapazi<br />
akanyorwa muchibumirano cheGPA<br />
iri kunonoka uye kuti mhirizhonga<br />
mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika ichiri<br />
kuenderera mberi mu<strong>Zimbabwe</strong>.<br />
VaMugabe vakataura vachiratidza kuti<br />
SADC yakachenura ba<strong>to</strong> ravo<br />
reZANU PF pamhosva dzarayi<br />
pomerwa mugwaro rakaturwa kudare<br />
iri (mumusangano vaive<br />
uchangopfuura) nemuyananisi<br />
mukuru munyaya dziri kunetsa<br />
mu<strong>Zimbabwe</strong> vaJacob Zuma<br />
mutungamiri venyika yeSouth Africa.<br />
VaMangoma ndivo mutevedzeri<br />
vemubati vehomwe muba<strong>to</strong> reMDC-T uye<br />
igurukota rekutakurwa kwezvinhu<br />
nemhando dzomo<strong>to</strong> (Energy and Power<br />
Development) muhurumende<br />
yomubatanidzwa vakaonekwa vasina<br />
mhosva yavaipomerwa yokusafambisa basa<br />
zviri pemutemo. Vainge vakasungwa muna<br />
Kurume vachipomerwa kuti vakashandisa<br />
huori pavakatenga mafuta edzimo<strong>to</strong>kari<br />
kubva kune imwe kambani yokuSouth<br />
Africa muna Zvita gore rapfuura mushure<br />
mokunge mafuta munyika apera.
ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011 3<br />
gidza vanhu mafungiro nekunyora nhema<br />
Va Jameson Timba<br />
mumapazi epublic print media ayo<br />
akonzeresa nzara yeruzivo munyika<br />
nokuda kwemashadiro avo anoratidza<br />
kurerekera divi rimwe.<br />
Zvichakadaro vezvenhau<br />
vakazvimirira voga vakabuditsa<br />
mashoko anopikisana navaCharamba<br />
vachiti vatungamiri vemapa<strong>to</strong> matatu<br />
muhurumende vari kurwira kuti pave<br />
nehutungamiri hutsva mumapazi<br />
ezvenhau anoti reBAZ, reZBC<br />
nereZMMT kuti pave neshanduko<br />
chaiyo mune zvenhau.<br />
“Bazi rezvenhau, kushambadzwa<br />
nekubuditswa kwemashoko riri<br />
kurwisa kwazvo kuti pasave<br />
neshanduko mune zvenhau, uye riri<br />
kusarudza tuzvikonzero twakaita<br />
sekushaikwa michina yokushandisa<br />
chinangwa chiri chokuti chibvumirano<br />
cheGPA chirege kukurukura<br />
nezveshanduko mubazi iri, asi<br />
chinoshamisa ndechokuti shanduko<br />
mune zvenhau ndicho chimwe<br />
chezvinhu zvinofanira kugadziriswa<br />
pachibvumirano ichi,” vaTamborinyoka<br />
vakavedzera.<br />
Vezvenhau vehurumende<br />
vakashandisa gakava raivepo<br />
pamusoro pekuvedzerwa kwemihoro<br />
yevashandi vehurumende kuti<br />
vanakise zita ravaMugabe uku<br />
vachisvibisa zita ravaTsvangirai navaBiti<br />
(gurukota rezvemari). Nyaya<br />
yokuvedzerwa kwemari kuvashandi<br />
vehurumende zvaisareva kuti zvainge<br />
zvakanyatsorongwa asi kuti<br />
zvaingoitirwa kuti ivo vaMugabe<br />
vafarirwe neruzhinji.<br />
Va Luke Tamborinyoka<br />
Muzvinyorwa zvinosvika<br />
zvitanhatu zvakabuditswa<br />
nevezvenhau vehurumende pamusoro<br />
pemihoro zvairatidza kuti vezvenhau<br />
ava vaivirirana navaMugabe kuti<br />
mihoro ivedzerwe. Mumwedzi<br />
waKubvumbi vaMugabe vakataura kuti<br />
mihoro yevashandi vehurumende<br />
ivedzerwe, vakashoropodza<br />
vaTsvangirai navaBiti kuti vari kuramba<br />
kugamuchira kuti mihoro ivedzerwe<br />
(veZTV neve The Herald).<br />
Kunyangwe hazvo bepanhau<br />
reThe Herald rakabuditsa kuti mihoro<br />
ivedzerwe asi sangano reProgressive<br />
Teachers Union of <strong>Zimbabwe</strong> (PTUZ)<br />
rakashora kwazvo mari yaitaurwa<br />
kuti ndiyo ichavanikwa nevashandi<br />
sezvo yainzi yakanga iri pasi kwazvo,<br />
rakaenderera mberi richipomera<br />
vaBiti mhosva yokuti “vari kubatsira<br />
kuridza ngoma sangano rezvemari<br />
repasi rese (International Monetary<br />
Fund) uye bhanga repasi rese (World<br />
Bank)” sezvo vari kuramba kuvedzera<br />
mihoro yevashandi vehurumende.<br />
Rakavedzera richishora kwazvo<br />
vaTsvangirai richiti “vakundikana<br />
kuzadzikisa chitsidzo chavakatsidza<br />
kuvashandi vehurumende makore<br />
maviri apfuura” apo vakati<br />
vachamhanya mhanya kushamwari<br />
dzavo pasi rese vachitsvaga mari<br />
yokuti vazobhadhara vashandi<br />
vehurumende.<br />
Bepanhau reThe Herald<br />
rakaburitsa vaCharamba nemamwe<br />
masangano anomirira vashandi<br />
vehurumende vachishoropodza<br />
vaTsvangirai kuti sei vaitsutsumwa<br />
Muzvare Lindiwe Zulu nhengo yevayananisi vekunyika yeSA<br />
kuti dare reCabinet raive risina<br />
kutanga kuziviswa nekupihwa<br />
mukana vokudzeya nyaya iyi uye<br />
mari yaizovedzerwa yaive shoma<br />
kwazvo.<br />
VaCharamba vakaramba<br />
kugamuchira kutsutsumwa<br />
kwavaTsvangirai vachiti “dzingori<br />
pfungwa dzezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />
ukuvo masangano anomirira vashandi<br />
vehurumende akatsanangura nhuna<br />
dzavaTsvangirai sezvinhu<br />
“zvinonyangadza, zvinovhiringidza<br />
uye zvisina nematuro ose”.<br />
Nyangwe zvazvo vezvenhau<br />
vakazvimirira voga vaka<strong>to</strong>ra nyaya<br />
yokuvedzerwa kwemari sedanho<br />
rakanaka, asi vakashungurudzika<br />
nenzira yaka<strong>to</strong>rwa nevezvenhau<br />
vehurumende neba<strong>to</strong> reZANU PF<br />
muhurumende yomubatanidzwa<br />
pavaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi<br />
vakaishandisa<br />
mune<br />
zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />
Vaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi semu<strong>to</strong>ro<br />
unorema kwazvo vaive vaiswa<br />
pamusoro pavaBiti nava Tsvangirai,<br />
avo vaive nenguva refu vachiti<br />
hurumende yaive isati yava nemari<br />
yokuti igone kuvedzera mari<br />
dzevashandi vavo. (The Standard).<br />
Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau<br />
vari pasi pehurumende<br />
vakamhanyira kutaura kuti<br />
kusunungurwa kwegurukota<br />
rezvokutakurwa kwezvinhu<br />
nemhando dzemo<strong>to</strong> (minister of<br />
Energy) vaEl<strong>to</strong>n Mangoma<br />
kunoratidza kusununguka<br />
kwehu<strong>to</strong>ngi hwematare<br />
edzimhosva emuno, asi havana<br />
kuratidza kuti kusungwa kwavo<br />
kwa<strong>to</strong>vedzera mukaha<br />
vokuvirirana muhurumende<br />
yomubatanidzwa.<br />
Zvichakadaro, vezvenhau ava<br />
vakanzvenga kubuditsa chokwadi<br />
chokusajeka kwemhosva<br />
yaisungirwa gurukota iri.<br />
Mu<strong>to</strong>ngo vakazopihwa<br />
vaMangoma nemu<strong>to</strong>ngi<br />
vedzimhosva vakavirirana<br />
nezvaigaro nyorwa nevezvenhau<br />
vakazvimirira voga uye<br />
zvaitaurwa negweta ravo-kuti<br />
mutevedzeri vasahomwe uyu<br />
muba<strong>to</strong> reMDC-T haana mhosva<br />
uye mhosva yaari kupomerwa<br />
hurongwa hwevanhu vari<br />
muma<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />
Bepanhau reThe Herald<br />
rakaburitsa richiti kusunungurwa<br />
kwavaMangomama kunoratidza<br />
kuti mu<strong>Zimbabwe</strong> munoshandiswa<br />
mutemo nemazvo uye kuti hu<strong>to</strong>ngi<br />
hwematare edzimhosva emuno<br />
hwakasununguka”. Pepanhau iri<br />
rakanyora richiratidza zvainge<br />
zvaturwa nevavanoti “vaongorori<br />
vezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika” vakaita<br />
savaJonathan Moyo nhengo<br />
yeZANU PF Politburo, vaAlexander<br />
Kanengoni uye vaGodwine<br />
Mureriwa. Pepanhau iri harina kuda<br />
kutsanangura kuti sei vaMangoma<br />
vakanga vasungwa kana vakazonzi<br />
vaisava nemhosva yavakanga<br />
vapara.<br />
ANE RUZIVO ANE SIMBA : VA CHITANDO<br />
Nechinangwa chokuwandudza ruzivo munzvimbo zhinji<br />
dzokumaruva mudunhu reMasvingo, imwe nhengo yeparamende<br />
inomirira Masvingo Central vaJeffryson Chitando, vakabhadhara<br />
mari zhinji kune imwe kambani yemapepanhau kuti ivanise zvikoro zvose zviri munzvimbo<br />
mavo mapepanhau kwegore rose.<br />
Mutungamiri uyu anotenda kuti ane ruzivo ane chombo chikuru, akaronga kuti zvikoro<br />
zvemasekondari zvinosvika gumi nechimwe zviri munzvimbo make zvivaniswe<br />
mapepanhau maviri pachikoro choga choga eThe Mirror-pepanhau remudunhu iri rinobuda<br />
pasvondo pega pega.<br />
“Ruzivo chombo chikuru. Vanhu vakava neruzivo vanoita zvinhu zvikuru zvinoshamisa.<br />
Vanhu vazhinji vanogona kushanda kana kubudirira vanenge vaine ruzivo rwokuita zvinhu.<br />
Kupa vanhu zvinhu vasina kupihwa ruzivo rwemashandisirwo azvo zvakangofanana nokupa<br />
munhu hove asi usinga mudzidzisi kuti hove dzinoredzwa sei,” vakataura vaChitando.<br />
Nyika yeBambazonke Katuni<br />
COPAC inoda imwe mari<br />
yokuti basa rokuumba<br />
bumbiro idzva<br />
ripedziswe<br />
facebook<br />
Vashandi vehurumende,<br />
kusanganisira vamwe 75 000<br />
vakafa kare vari kurwira<br />
kuvedzerwa mari<br />
VaChitando-vakadzidzira kuva mudzidzisi-vakataura kuti chibvumirano<br />
cheGlobal Political Agreement (GPA) icho chakazoumba hurumende<br />
yomubatanidzwa, chinokurudzira kuti munhu avaniswe kodzero yake<br />
yokuvana mikana yokuziva nyaya dziri kuitika munyika.<br />
“Regai vanhu vavaniswe mikana yokutsvaga ruzivo rwezviri kuitika<br />
munzvimbo dzakavakomberedza uye zviri kuitika munyika dzepasi rese,<br />
uye vasiyei vafunge zvavanoda kuita neruzivo urwu mukugadzirisa<br />
zvavanoda muupenyu.”<br />
VaChitando vakati kupa mikana kuvana vechikoro yokuverenga<br />
mapepanhau, zvinobatsira kuti vana vekumaruva ava vanzwisisevo zviri<br />
kuitika kunzvimbo dziri kure navo. Vakavedzera vachiti vana vazhinji<br />
vokumaruva havana mikana mizhinji yokuvana nhau, zvinozokonzera kuti<br />
vatarisirwe pasi sevanhu vasina chavanoziva.<br />
Sangano re<strong>Zimbabwe</strong><br />
Election Commission<br />
harina mari…<br />
...gore rino tinoda kuita<br />
sarudzo, kunyangwe Tsvangirai<br />
achida kana asingadi<br />
shandisai zita rokuti- <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> kana muchida<br />
kutsvaga ushamwari nesu tumirai tsamba mbozha pa Mmpz <strong>Zimbabwe</strong><br />
MUNE SHANDUKO<br />
HERE MUNE<br />
ZVENHAU KANA<br />
VATAPI<br />
VACHISUNGWA<br />
• Kubva kupeji 1<br />
tsamba kusangano reVoluntary<br />
<strong>Media</strong> Council of <strong>Zimbabwe</strong> (VMCZ)<br />
vachitaura nhuna dzavo, kana kuti<br />
nyaya iyi ibviswe mupepanhau<br />
pane kuti vasunge vatapi venhau.<br />
Kurwira kuti nyaya ibviswe<br />
mupepanhau ndicho chinhu<br />
chakanaka kuita nokuti zvinobva<br />
zvashoresa munyori venyaya<br />
yacho nepepanhau rake.”<br />
Sangano remubatanidzwa<br />
wevatapi venhau munyika<br />
re<strong>Zimbabwe</strong> Union of Journalists<br />
(ZUJ), rakati kusungwa kwevatapi<br />
venhau ava, zvinobuditsa pachena<br />
kuti mashandiro evatapi venhau<br />
achava parumana nzombe<br />
kunyanya munguva yesarudzo<br />
yatava kutarisana nayo.<br />
“Munhu akasununguka<br />
kwazvo kutaura zvaanoda<br />
munyika muno, asi mubvunzo<br />
uripo ndevokuti munhu anoramba<br />
akasununguka here mushure<br />
mokutaura” vakabvunza<br />
vaForster Dongozi, munyori<br />
mukuru musangano reZUJ.<br />
Vakaenderera mberi vachiti,<br />
“munyika muno vane masimba<br />
oku<strong>to</strong>nga havafariri kuti vanhu<br />
vasununguke kutaura zvavanoda.”<br />
VaDongozi vakati nhau<br />
yokudzivisa vanhu kuti vataure<br />
zvavanoda yotangwa iyi inzira<br />
yokuda kuedza kutyisidzira vanhu<br />
vasingatsigiri hurumende yeba<strong>to</strong><br />
reZANU PF uye kusungwa<br />
kwevatapi venhau uku idonzvo<br />
rekudzivisa avo vanoda<br />
kusimudza musoro.”<br />
Sachigaro vesangano<br />
re<strong>Zimbabwe</strong> National Edi<strong>to</strong>rs Forum<br />
(ZNEF) vaIden We<strong>the</strong>rell vakati<br />
kusungwa kwevatapi venhau uku<br />
chiratidzo chokurwisa<br />
kusununguka munezvenhau uye<br />
izvi hazvifaniri kuregedzwa<br />
zvichienderera mberi.<br />
“Kuti nyika inzi<br />
yakasununguka, vanhu vanofanira<br />
kuva neruzivo pakusarudza<br />
zvavanoda zvichibudikidza nokuti<br />
varikuvaniswa mikana yokuvana<br />
ruzivo here” vakadaro<br />
vaWe<strong>the</strong>rell.<br />
“Kusungwa kwevatapi<br />
nevapepeti venhau chiitiko<br />
chinodzorera shure hurongwa<br />
hwokusununguka uye izvi<br />
zvinofanira kuti zvipedzwe kuitira<br />
kuti vana ve<strong>Zimbabwe</strong> vagone<br />
kushandisa kodzero dzavo<br />
kunyanya kusununguka<br />
pakutaura zvavanoda uye<br />
zvavanofunga.”<br />
Parizvino hurumende<br />
yakaratidza kuti yakakundikana<br />
kuzadzisa chitsidzo chayo<br />
chokuisa shanduko mune<br />
zvenhau. Muchibvumirano<br />
cheGPA, mapa<strong>to</strong> arimo<br />
akabvumirana kuti vatambi vatsva<br />
mune zvekutepfenyura<br />
nezvemapepanhau vapihwe<br />
marezinesi okuti vatange basa, uye<br />
kukosheswa kwezvenhau<br />
mukuunza kusununguka<br />
kwemapa<strong>to</strong> munyika. Kunyangwe<br />
zvazvo kuine mapepanhau<br />
mazhinji akavaniswa marezinesi<br />
asi kusvika parizvino hapasati<br />
pava<br />
nechiteshi<br />
chezvokutepfenyura<br />
chakavaniswa rezinesi kana<br />
chimechete zvacho. Pamusoro<br />
peizvi hapana mutemo vezvenhau<br />
wakashandurwa pane mitemo<br />
yeudzvanyiriri yaivepo.<br />
Mudunhu remuAfrica mutemo<br />
weAccess <strong>to</strong> Information and Protection<br />
of Privacy Act (AIPPA) ndivo<br />
vakaonekwa semutemo<br />
unodzvanyirira zvikuru, uyo<br />
unoshandiswa kuvhiringidza<br />
vezvenhau mubasa ravo. Mutemo<br />
uyu unoshandiswa kusunga vanhu<br />
vavanoti vanenge vabuditsa nyaya<br />
dzemanyepo uye avo vanenge<br />
vasungwa nemhosva iyi vanotarisirwa<br />
kupinda mujere kwechinguva.
4 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />
Sangano rePIRF rosvika kumatunhu<br />
Bazi reSangano reOngororo yeZvenhau re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />
(MMPZ) rePublic Information Rights Forum (PIRF) parizvino rakasvika<br />
kune dzimwe nzvimbo dzomunyika richinoita misangano kumawadhi<br />
richigovera vanhu nhau dziri kuitika munyika. Parizvino zvikwata zvePIRF<br />
zvakaita misangano inosvika mipfumbamwe kumawadhi ekunzvimbo dzinoti<br />
Chiredzi, Gwanda uye Binga.<br />
Vanhu vaive pamusangano vePIRF kuChiredzi paChilonga, kudunhu reChiredzi South wakaitwa<br />
musi wa23 Chikumi, 2011<br />
Tsamba<br />
Sachigaro vebazi rePIRF kuChiredzi vaMarko Shoko<br />
(Kuruboshwe) vachikurukura nevaive pamusangano vePIRF<br />
paChilonga kudunhureChiredzi South<br />
ZANU PF pepukaiwo<br />
Handifungi kuti ba<strong>to</strong> reZANU PF riri kunyatsoda kuti nyika ino ibudirire nekushandisa pfungwa dzeshanduko<br />
uye kuzvitenda mune zvoupfumi. Nyika dzose dzakashandisa mamwe mafungiro nekuzvitenda idzo mune<br />
zvoupfumi dzaka<strong>to</strong>budirira, nyika dzakaita seHong Kong, Malaysia, Japan, nedzimwe dzakadai seNorth<br />
Korea dzakabudirira muupfumi hwadzo zvechokwadi. Nyika yeChina iri kuzarura mikana yakanaka<br />
mukuumba ushamwari mune zvemabhizimusi, ndosaka nyika dzokumavirira dzava kuvamba mabhizimusi<br />
kuChina. Kunyangwe hazvo mari iri kuvanikwa neChina muushamwari hwemabhisimusi uhu haisati<br />
yanyatsobatsira veruzhinji (povo) venyika iyi, asi zviri kuratidza kuti zvinogona kuitika munguva pfupi<br />
inotevera. Chimulenga<br />
KATUNI REVE ONGORORO YE ZVIRI MUNHAU<br />
Mahoso ndiye dambudziko musangano reBAZ<br />
Tafataona Mahoso ndiye honzero huru yedambudziko mune zvenhau nokuti anozviti anoziva zvose. Ndiye<br />
arikupa nhandare vezvenhau vari pasi pehurumende kuti vatiudze manyepo zuva nezuva. Munguva yapfuura<br />
airamba kupa marezinesi kuvatambi vatsva munezvemapepanhau, iyezvino ava kuramba kuti vatambi vatsva<br />
vapinde mune zvokutepfenyura pamawairesi kana pazvivhitivhiti. Chinangwa chake kuda kufadza ba<strong>to</strong><br />
rezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika risingafarirwe neruzhinji, iyi ipfimbi iri pachena. Paakangobviswa pahutungamiri<br />
mune zvenhau pakabva patenderwa vatambi vatsva mune zvemapepnhau. Mahoso, anofanira kubviswa<br />
izvozvi kusangano reBAZ kuti vatambi vatsva vagamuchirwe nekukurumidza. Zvichapera<br />
TUMIRAI PFUNGWA DZENYU<br />
Vanoburitsa chinyorwa cheOngororo yeZviri Munhau<br />
vanodokwairira kunzwa kubva kune vanoverenga chinyorwa<br />
ichi. Tinoda kunzwa zvamunofunga pamusoro nyaya dziri<br />
muchinyorwa chino. Makafarira here zvamakaverenga<br />
Zvakakubatsirai here Pane dzimwe nyaya dzamunofunga<br />
kuti hatina kubata Pane zvimwe zvamunofunga kuti tingaite<br />
kusimudzira chinyorwa ichi here Tinyorereipa:<br />
moni<strong>to</strong>rs@mmpz.org.zw kana kutumira tsamba<br />
panhamba dzinoti: 0774 432 509<br />
Rwira kodzero<br />
yako yokuziva<br />
Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring<br />
<strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />
Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji<br />
nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pa-website yedu: http://www.mmpz.org/