29.12.2014 Views

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ongororo ye<br />

Zviri Munhau<br />

Sangano reBAZ rorambira netsamba<br />

dzevatambi vatsva mune zvekutepfenyura<br />

...zvava kutyirwa kuti ruzivo urwu rwungangobiwa rwopihwa kune<br />

vanotepfenyura vakarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

Sangano rezvokutepfenyura reThe<br />

Broadcasting Authority of<br />

<strong>Zimbabwe</strong> (BAZ), iro rakaumbwa<br />

nenhengo dziri kukonzera kuti pave<br />

negakava muhurumende<br />

yomubatanidzwa, riri kuramba rakabata<br />

mashoko akakosha anoda kuzivikanwa<br />

neruzhinji pamusoro petsamba<br />

dzakanyorerwa nevatambi vatsva<br />

vanoda kupinda mune<br />

zvokutepfenyura. Maitiro emu<strong>to</strong>wo<br />

uyu ava kutyirwa nevane chokuita mune<br />

zvenhau avo vanofunga kuti pfungwa<br />

dziri mutsamba idzi dzingazopedzisira<br />

dzabiwa dzikashandiswa nevamwe<br />

vanhu vane huori.<br />

Mutemo vezvokutepfenyura<br />

veBroadcasting Services Act (BSA)<br />

wakaumbwa mugore ra2007<br />

unokurudzira kuti vatambi vatsva<br />

vanoda marezinesi ezvokutepfenyura<br />

vanofanira kuti vabuditse tsamba dzavo<br />

mumapepanhau kuti veruzhinji vagone<br />

kutauravo zvavanoda uye maonero avo<br />

pamusoro petsamba idzi, kunyanya<br />

vatambi ava vasati vapihwa mukana<br />

vokuzviratidza pabasa ravo.<br />

Chinoshamisa ndechokuti sangano<br />

reBAZ rakati vatambi ava vangobuditsa<br />

kagwaro kadiki diki kasina kana<br />

umbowo hwakakwana uye iko<br />

kumahofisi eBAZ hakuna zvakare,<br />

zvobva zvaita kuti pasave nemukana<br />

vokuti veruzhinji vataurevo maonero<br />

avo pamusoro petsamba dzevatambi<br />

vatsva ava.<br />

ZVIRIMUKATI<br />

2 Ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

nevezvenha vari pasi<br />

pehurumende<br />

vovhiringidza vanhu<br />

mafungiro nekunyora<br />

nhema.<br />

•Dare redzimhosva rakati<br />

vaTimba navaMangoma<br />

havana mhosva.<br />

3 Ane ruzivo ane simba:<br />

vaChitando<br />

• Nyika yeBambazonke<br />

Katuni<br />

4 Bazi rePIRF rosvika<br />

kumatunhU<br />

• Tsamba<br />

• Katuni reve Ongororo ye<br />

Zvenhau<br />

Chinyorwa chePublic Information Rights Forum<br />

GWARO 4 Ongororo ye Zviri Munhau chinyorwa cheve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> mukubatsira nhengo Chikunguru 15, 2011<br />

dzechikamu chezvenhau dzeveruzhinji chePublic Information Rights Forum (PIRF) munyika yose.<br />

Va Tafataona Mahoso<br />

Sangano re Ongororo yezvenhau<br />

re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />

(MMPZ) ndiro rimwe remasangano<br />

ezvenhau rakarambirwa kuti rivane<br />

mukana vokuona tsamba<br />

dzemakambani gumi nemashanu<br />

akapihwa mikana neBAZ kuti avane<br />

imwe yemarezinesi maviri akabuditswa<br />

neBAZ. Pakashanyirwa sangano reBAZ<br />

neimwe nhengo yeMMPZ ichida kuti<br />

inzwe zvakawanda pamusoro<br />

pemakambani matsva aya, BAZ<br />

yakaramba kubuditsa tsamba<br />

dzemakambani aya ichiti “haigoni kuti<br />

ibuditse zvakawanda zvetsamba idzi<br />

sezvo vaiti zvakakosha hazvigoni<br />

kubuditswa kuvanhu.”<br />

Makambani akanyorera matsamba<br />

akagamuchirwa kuti avaniswe<br />

maresinesi neBAZ anosanganisa<br />

kambani yeRed Maple Enterprises, yeAB<br />

Communications, yeBlack Thing Trading<br />

Communications, yeSeddon Investments ,<br />

yeThonet Investments (ichashandisa zita<br />

rokuti Radio Africa), yeYes Frequency<br />

Modulation, yeHot <strong>Media</strong> (ichange<br />

ichishandisa kuti KISS FM) uye<br />

yeVoxmedia<br />

Productions<br />

(ichazoshandisavo kuti VOP FM) . Chiri<br />

kungozivikanwa chete pamusoro<br />

pemakambani aya mazita avo<br />

nepaanowanikwa hapana chimwezve<br />

chiri pachena nezvavo.<br />

Pane karunyerekupe kekuti pada<br />

pamakambani aya pangangove<br />

nekambani inotungamirwa ne kambani<br />

yezvenhau iri pasi pehurumende<br />

ye<strong>Zimbabwe</strong> Newspapers Group<br />

(Zimpapers) sezvo yakambobuda<br />

ichitaura kuti iri kufunga zvokupinda<br />

mune zvokutepfenyura.<br />

Sangano reBAZ rinotungamirwa<br />

navaTafataona Mahoso, rakaumbwa<br />

nenhengo zhinji dzakasiya muchiu<strong>to</strong><br />

uye nhengo dzinotsigira ba<strong>to</strong> reZANU<br />

PF, harina kumbobvira ragamuchirwa<br />

nemapa<strong>to</strong> maviri eMDC<br />

muhurumende yomubatanidzwa sezvo<br />

rakasarudzwa zvisiri pamutemo<br />

sezvinodiva nechibvumirano cheGlobal<br />

Political Agreement (GPA).<br />

Pava nokuchema-chema kuti<br />

sangano reBAZ iri rakazara nevatsigiri<br />

veZANU PF uye riri kushanda<br />

netsamba dzevatambi vatsva<br />

muchihwande ringango<strong>to</strong>ra mukana<br />

uyu kupa marezinesi kumakambani<br />

akarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF.<br />

Mumakore gumi adarika sangano<br />

reBAZ rakarambira makambani matsva<br />

mashanu aida kupinda mune<br />

zvokutepfenyura kuti avane maresinesi<br />

rikapa zvikonzero zvisina nematuro ose<br />

richiti makambani aya akanga asina<br />

zvakakwana zvaidiwa, izvi<br />

zvakazokonzera kuti kambani<br />

ye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Corporation<br />

(ZBC) iyo inotepfenyura yakarerekera<br />

divi ravaMugabe neba<strong>to</strong> ravo irambe<br />

iriyo yoga mune zvokutepfenyura.<br />

Zvichitevera gwaro rakaturwa<br />

muparamende munguva shoma<br />

yapfuura nasachigaro vesangano<br />

re<strong>Media</strong>, Information and Communication<br />

Technology portfolio committee vaSeiso<br />

Moyo, vakaratidza kuti sangano reBAZ<br />

riri kunyanya kuda zvakawandisa<br />

kubva kuvatambi vatsva kuti vazopihwe<br />

maresinesi, zvobva zvakonzera kuti<br />

shanduko mune zvokutepfenyura<br />

itadzike.<br />

“Sachigaro mukuru (chief executive<br />

officer) musangano reBAZ vaObert<br />

Maganyura vakaratidza kuti mugore<br />

ra2002 sangano reBAZ rakatendera kuti<br />

vatambi vatsva vanyorere tsamba<br />

dzokutsvaga marezinesi asi<br />

vakanyorera havana kubudirira kuvana<br />

sezvo vaive vasina zvaidiwa,”<br />

rakarondedzera gwaro ravo.<br />

Sangano reBAZ rakatambira<br />

tsamba shanu dzevatambi vatsva mune<br />

zvekutepfenyura vaida marezinesi<br />

zvisinei kuti vainge vashambadza<br />

marezinesi gumi nemashanu mugore<br />

ra2004. Nehushoma hwemakambani<br />

aive anyorera, mana achida maresinesi<br />

emadzangaradzimu imwe ichida<br />

rezinesi yezvivhitivhiti, ose<br />

akarambirwa kuvana maresinesi aya.<br />

Marezinesi akashambadzwa aya<br />

gumi nemashanu aive ezviteshi<br />

zvemadzangaradzimu kumatunhu uye<br />

imwe yaive yechiteshi chezvivhiti vhiti<br />

chenyika yose.<br />

Vamwe vevatambi vatsva vaive<br />

neshungu yekutanga basa, vakaudza<br />

komiti yavaMoyo kuti vanofungidzira<br />

kusakunda kwavo pakuvaniswa rezinesi<br />

yaive nzira yeBAZ yokudzivisa vatambi<br />

vatsva munezvokutepfenyura.<br />

Nyaya yokuvaniswa kwemarezinesi<br />

iyi yakaonekwa nevanechokuita<br />

nezvenhau senzira isina kusununguka<br />

uye kuti zviri kuitwa nevanhu vari kuziva<br />

zvikonzero zvavo zvokutadzisa<br />

shanduko mune zvenhau,<br />

rakatsanangura gwaro iri.<br />

Mutemo veBSA, unorambidza<br />

munhu kana kambani kuva nezvikamu<br />

zvinodarika gumi (more than 10 shares)<br />

mukambani inenge ichida kupinda<br />

mune zvokutepfenyura. Neimwe nzira<br />

zvinoreva kuti kambani inenge ichida<br />

kupinda munezvokutepfenyura<br />

inofanira kunge iine vanhu kana<br />

makambani anodarika gumi.<br />

Mutemo uyu unorambidza zvakare<br />

kuti munhu ane rezinesi rokutepfenyura<br />

apinde zvakare mune zvokufambiswa<br />

kwemasai-sai. Izvi zvobva zvaratidza<br />

pachena kuti vese vanoita<br />

zvokutepfenyura mashoko avo<br />

anozofambiswa nekambani iri pasi<br />

pehurumende inoita nezvemasai-sai<br />

yeTransmedia.<br />

Izvi zvinomanikidza vatambi vatsva<br />

kuti vatenge michina inopindirana<br />

nemichina yeanalogue transmitters<br />

inoshandiswa nekambani yeTransmedia.<br />

Sangano reBAZ rakabuditsa pachena<br />

kuti marezinesi aya anoshanda<br />

kwemakore gumi chete uye haribvumire<br />

kuti pave nevanhu vokunze<br />

vanozotenderwa kushanda kana kubatsira<br />

basa mumakambani matsva aya.<br />

Gwaro rakaturwa neParamende<br />

rairatidza kuti sangano reBAZ<br />

rakashambadza marezinesi maviri<br />

emadzangaradzimu, asi chokwadi<br />

ndechokuti rezinesi rimwechete ndiro<br />

riripo parizvino sezvo rimwe repiri<br />

raka<strong>to</strong><strong>to</strong>rwa nekambani yeZBH.<br />

Gwaro iri rakabuditsa kuti<br />

“Mamiriro ezvinhu parizvino<br />

anoratidza kuti pane mikana<br />

yemarezinesi matanhatu<br />

emadzangaradzimu, asi mashanu acho<br />

aka<strong>to</strong>pihwa kambani yeZBC, imwe<br />

ndeyeRadio <strong>Zimbabwe</strong>, imwe yePower<br />

FM, imwe yeSpot FM, imwe yeNational<br />

FM uye yeVoice of <strong>Zimbabwe</strong>, kwobva<br />

kwasara imwechete ingango<strong>to</strong>rwa<br />

neumwe vevatambi vatsva ava.<br />

Zvisinei nezvakanyorwa<br />

muchibvumirano cheGPA pamusoro<br />

pokuisa shanduko mune zvenhau<br />

kunyanya kusunungurwa kwemasai-sai,<br />

ba<strong>to</strong> reZANU PF muhurumende<br />

yomubatanidza harina hanya<br />

neshanduko idzi kunyanya, sezvo<br />

raka<strong>to</strong>zosvika pakugadza dare renhengo<br />

dzinoona nezvokutepfenyura risina<br />

kubvumirana nemamwe mapa<strong>to</strong> ari<br />

muhurumende yomubatanidzwa.<br />

BATO RE MDC-T ROMISIDZAN<br />

MISIDZANA A NEVAKUR<br />

AKURU VEUTO<br />

MUNE SHANDUKO<br />

HERE MUNE<br />

ZVENHAU U KANA<br />

VATAPI<br />

API<br />

VACHISUNGW<br />

CHISUNGWA<br />

A<br />

Kusungwa kwakaitwa<br />

vanyori nevatapi venhau<br />

veWeekly neStandard ,<br />

vachipomerwa mhosva yokuti<br />

vakanyora nyaya dzemanyepo,<br />

kwakakwidza<br />

hasha<br />

dzevaongorori vezvenhau avo<br />

vaipopota vachiti kusungwa<br />

kwevanyori venhau ava<br />

kunoratidza kuti shanduko iri<br />

kunzi yakaitwa mune zvenhau<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong> ndeye manyepo.<br />

Nomusi wa29 Chikumi<br />

mapurisa akasunga mutapi<br />

venhau vepepanhau reThe<br />

Standard, Patience Nyangobe<br />

nemupepeti varo Nevanji<br />

Madanhire uye mukuru mune<br />

zvevashandi (Group Human<br />

Resources Manager) mukambani<br />

yeAlpha <strong>Media</strong> vaLoud<br />

Ramakgapola. Vatatu ava<br />

vakasungwa zvichitevera nyaya<br />

dzakabuda mupepanhau ravo<br />

reWeekly remusi va26 Chikumi-2<br />

Chikunguru, 2011 yaive<br />

nemusoro vaiti: “Ba<strong>to</strong> reMDC riri<br />

kutyira kuti vaTimba vangango<br />

nyangaditswa” (“MDC-T fears for<br />

missing Timba”).<br />

Vakasungwa vachipomerwa<br />

mhosva yecriminal defamation<br />

pachishandiswa mutemo uri<br />

pandima ya96 yemutemo<br />

veCriminal Law Codification and<br />

Reform Act uye ndima ya31 iyo<br />

inosungira mhosva yokuburitsa<br />

kana kushambadza mashoko<br />

ehumhondi kana akashata<br />

pamusoro penyika.<br />

Imwe ndima iri mugwaro<br />

re<strong>Media</strong> Institute of Sou<strong>the</strong>rn Africa<br />

( MISA) <strong>Zimbabwe</strong>,<br />

inoshoropodza kwazvo mitemo<br />

yeCriminal Defamation Laws sezvo<br />

ichinzi inodzivisa vanhu kutaura<br />

zviri muhana dzavo uye<br />

zvavanoda.<br />

“Kushandiswa kwemitemo<br />

yecriminal defamation laws pesepese<br />

kuri kudzivisa vatapi venhau<br />

kuita basa ravo vakasununguka<br />

zvinova zviri kudzvanyirira<br />

kodzero dzevanhu dzokutaura<br />

zvavanoda uye zvavanofunga.<br />

“Dai nyaya idzi dzaive<br />

dzenhema sekutaura kwavo, pane<br />

nzira dzakanaka dzokugadzirisa<br />

izvi. Mapurisa aifanira kunyorera<br />

• Enda kupeji 3<br />

Mutungamiri veba<strong>to</strong> reMDC vaMorgan<br />

Tsvangirai<br />

Vezvenhau vakabuditsa<br />

mashoko airatidza<br />

kukandidzanwa kwemazwi<br />

pakati peba<strong>to</strong> reMDC-T<br />

rinotungamirirwa nemukuru<br />

vemakurukota ehurumende<br />

vaMargan Tsvangirai nevakuru<br />

vemau<strong>to</strong> vane huori vanosanganisira<br />

mukuru vemau<strong>to</strong> pamuzinda ve3<br />

Brigade vaBrigadier General Douglas<br />

Nyikayaramba. Kukakavadzana uku<br />

kwakakonzerwa nemashoko<br />

akaturwa navaNyikayaramba okuti<br />

vaTsvangirai, mutungamiri veba<strong>to</strong><br />

reMDC-T havazofi vaka<strong>to</strong>nga nyika<br />

ino kunyangwe vakakunda<br />

musarudzo.<br />

Mashoko avaNyikayaramba<br />

okuti “baba vedu” vaMugabe<br />

vanofanira ku<strong>to</strong>nga nyika ino kusvika<br />

murufu uye kuti havazogamuchiri<br />

hu<strong>to</strong>ngi hwavaTsvangirai kunyangwe<br />

vakakunda musarudzo dziri kutevera,<br />

akamutsa chibhebhenenga kune mamwe<br />

masangano anorwira kodzero<br />

dzeveruzhinji avo vakaona mashoko aya<br />

sechombo chikuru chinorwisa kuti vanhu<br />

vasununguke munyika.<br />

Mushure mokunge vaNyikayaramba<br />

vataura izvi, vaTsvangirai vakabudawo<br />

mune mapepanhau akazvimirira oga<br />

vachiti vakuru vemau<strong>to</strong> vose vane<br />

maonero amwechete navaNyikayaramba<br />

vanoda kupindira munezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika vanofanira kusiya basa muchiu<strong>to</strong><br />

vokwikwidza musarudzo.<br />

“Kana muchida zvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika tangai mabvisa mabhachi echiu<strong>to</strong><br />

mouya <strong>to</strong>ratidzana kuti ndiani<br />

anozvigona. Hadzisi pfuti idzi,<br />

mirai kutyisidzira vanhu, itirai<br />

vanhu zvakanaka zvinovagutsa<br />

kuti vakuvhoterei,” VaTsvangirai<br />

vakataura izvi kuvatsigiri veba<strong>to</strong><br />

ravo pamusangano vakaitwa<br />

kuGweru.<br />

Muhurukuro yakabuda<br />

mupepanhau yeThe Herald,<br />

vaNyikayaramba vakapotseravo<br />

mashoko vachiti mutungamiri<br />

vemakurukota ehurumende<br />

“inyoka munezvekuchengetedzwa<br />

kwenyika.”<br />

VaNyikayaramba vakati<br />

mamiriro ezvinhu munyika<br />

• Enda kupeji 2<br />

Mukuru vemau<strong>to</strong> vaDouglas Nyikayaramba<br />

Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce<br />

Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />

Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pawebsite<br />

yedu: http://www.mmpz.org/


2 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />

Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau vari pasi pehurumende vovhirin<br />

Vezvenhau vakazvimirira voga<br />

nemamwe masangano<br />

ezvenhau emedia rights groups<br />

vakabuditsa nyaya dzairatidza kuti ba<strong>to</strong><br />

reZANU PF nevezvenhau vari pasi<br />

pavo vari mubishi kuedza kubuditsa<br />

mashoko emanyepo pamusoro pezviri<br />

kuitika munyika.<br />

Nyaya idzi dzinosanganisira<br />

zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />

Africa Development Community (SADC)<br />

extraordinary summit pamusoro<br />

pe<strong>Zimbabwe</strong> uye zvakabuda<br />

mumusangano vechibvumirano<br />

cheGlobal Political Agreement (GPA)<br />

pamusoro peshanduko mune zvenhau<br />

neshanduko mune zvemapazi<br />

ezvokuchengetedzwa kwenyika, uye<br />

chokwadi pamusoro pekuvedzerwa<br />

kwemihoro yevashandi vehurumende<br />

nezvimwe zvakadaro.<br />

Kunyangwe vachitaura pamusoro<br />

pezvakabuda mumusangano<br />

mumwechete, ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

muhurumende yomubatanidzwa<br />

rinobuditsa mashoko anopokana<br />

neanoturwa nevamwe vavo vari<br />

muhurumende. Izvi zvobva zvaratidza<br />

kuti kune dzimwe nhubu dziri muba<strong>to</strong><br />

iri dzakangomirira kukanganisa<br />

kubuda kwenyaya zvakanaka,<br />

kunyanya kana zvakabuda<br />

muhurukuro zvisingavafadzi.<br />

Pakapera musangano weSADC<br />

extra-ordinary summit kuSouth Africa,<br />

vaMugabe vakatungamira ba<strong>to</strong> ravo<br />

reZANU PF kutura mashoko<br />

emanyepo vachiti SADC “yakaramba<br />

kugamuchira” zvakanga zvabuda<br />

kumusangano veSADC Troika<br />

wakaitirwa muLivings<strong>to</strong>ne kuZambia<br />

pamusoro<br />

pemamiriro<br />

ezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong>, uye pamusoro<br />

pezvemau<strong>to</strong> nezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika.<br />

Musangano<br />

veTroika<br />

vakashoropodza zvikuru hurumende<br />

yemapa<strong>to</strong> matatu nokutadza kupedza<br />

mhirizhonga yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

uye kunonoka kwayo kuti igadzirise<br />

zvakanyorwa muchibvumirano<br />

cheGPA.<br />

Vezvenhau vehurumende<br />

vakanyanyobuditsa mashoko akaturwa<br />

navaMugabe, uye akaturwa<br />

negurukota rinoona nezvekunze<br />

kwenyika (Foreign Affairs)<br />

vaSimbarashe Mumbengegwi (kubva<br />

kuThe Herald, neZTV uye Radio<br />

<strong>Zimbabwe</strong>).<br />

VaMumbengegwi vakati:<br />

“Musangano vesummit vafamba<br />

zvakanaka, uye zvakanakisisa.<br />

Musangano veSummit vangotaurawo<br />

Va Simbarashe Mumbegegwi<br />

zvakabuda pamusangano<br />

vekuLivings<strong>to</strong>ne asi hamuna<br />

kukurukurwa nezvazvo zvakanyanya,<br />

zvangotaurawo nezvazvo vachipfuura.<br />

Kana ndichiti “zvangotaurwawo”<br />

ndinofunga munoziva zvazvinoreva,<br />

zvangotaurwawo asi hazvina<br />

kukurukurwa”.<br />

Zvakabva pamashoko aya kuti<br />

vezvenhau vari pasi pehurumende<br />

vafambise shoko remanyepo vachiti<br />

musangano weSADC summit<br />

“wakaramba kugamuchira” zvakabuda<br />

kumusangano wekuLivings<strong>to</strong>ne “uko<br />

kwakafambiswa mashoko zvisiri<br />

pamutemo”. Asi chinoshamisa<br />

ndechokuti munyaya dzavo hapana<br />

pakabuditswa vaMugabe kana<br />

vaMumbengegwi vachiti SADC<br />

yakaramba kugamuchira zvakabuda<br />

kumusangano wakaitirwa<br />

kuLivings<strong>to</strong>ne.<br />

Pamusoro pekubuditsa mashoko<br />

emanyepo kuvateereri nevaverengi<br />

vezvenhau munyika, vezvenhau<br />

vakadira mvura chokwadi chaicho<br />

chakabuda pamusangano weSADC<br />

uyu, kunyanya nyaya yekurudziro<br />

pamusoro pekuzadzisa chibvumirano<br />

cheGPA; uye kutevedzwa kwenzira<br />

yakarongwa neSADC yokusvika<br />

pasarudzo, uye danho raka<strong>to</strong>rwa<br />

neSADC rokutumira nhengo dzaro<br />

kuti dzizobatsira sangano re<strong>Zimbabwe</strong>’s<br />

Joint Moni<strong>to</strong>ring and Implementation<br />

Committee (JOMIC) pakubuditsa nhau.<br />

Ivo vai<strong>to</strong>ratidza kuti maonero eba<strong>to</strong><br />

reZANU PF okuti zvirango zveupfumi<br />

Ba<strong>to</strong> <strong>to</strong> re MDC-T romisidzana nevakur<br />

akuru u veu<strong>to</strong><br />

• Kubva kupeji 1<br />

anofanira ku<strong>to</strong>gadziriswa nemau<strong>to</strong>.<br />

“Zviri kutaurwa navaTsvangirai<br />

hazvina nematuro ose. Tiri ku<strong>to</strong>shanda<br />

nenyoka ino<strong>to</strong>fanira kugadziriswa nesu<br />

mau<strong>to</strong>.<br />

Dai yanga iri nyaya<br />

yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika atinoziva isu,<br />

munhu anogona kuzosiya basa oita<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, asi kana zvinhu<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika zvaane vokunze<br />

hatingarambi takanyarara semau<strong>to</strong>,”<br />

vakadaro vaNyikayaramba, imwe<br />

yenhengo yeJoint Operation Command,<br />

bazi rizere vakuru vemau<strong>to</strong> nemapurisa.<br />

Vakazoenderera mberi vachiti ba<strong>to</strong><br />

reZANU PF nemau<strong>to</strong> “hazvigoni kuti<br />

zvipatsanurwe.”<br />

“Hatinganyarari isu mau<strong>to</strong> tichiona<br />

zvinhu zvisingafambi negwara kwaro,”<br />

vaNyikayaramba vakataura izvi<br />

kupepanhau reThe Herald raive<br />

nemusoro venyaya vaitsanangura kuti<br />

vakuru vemau<strong>to</strong> vapindura vaTsvangirai<br />

uyo vaiti “Generals respond <strong>to</strong> Tsvangirai”.<br />

Pepanhau iri rakangobuditsa mashoko<br />

avaNyikayaramba voga, zvichiita<br />

sokunge vaimiririra vakuru vemau<strong>to</strong><br />

vose munyika.<br />

Zvichakadaro ba<strong>to</strong> ravaTsvangirai<br />

reMDC-T rakabuditsawo kuti mashoko<br />

akaturwa navaNyikayaramba<br />

kupepanhau reWeekly nereThe <strong>Zimbabwe</strong><br />

Independent—anoratidza kuti “vari<br />

kurota.”<br />

Ba<strong>to</strong> reMDC-T rakati kubvo<strong>to</strong>moka<br />

kwavaNyikayaramba kwakabuditsa<br />

pachena kuti vakuru vemau<strong>to</strong><br />

NDIANI ARI KUNYENGERA UMWE…<br />

nemapurisa vari kudzikisira mashandiro<br />

emitemo munyika.<br />

Ba<strong>to</strong> reMDC rakati “Nyikaramba ari<br />

kuda kuedza kuzvichenura pakupindira<br />

kwake mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

zvobva zvaratidza kuti haana ruzivo<br />

rwakakwana uye haanzvisisi panogumira<br />

basa rake rechiu<strong>to</strong> munyika<br />

yakasununguka yanhasi.”<br />

“Tiri kudzokorora kutaura kuti<br />

vaNyikayaramba ngavasiye basa<br />

muchiu<strong>to</strong> kana vaine shungu yokupinda<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, vapinde<br />

vakasununguka. Ngavarege kuramba<br />

vachihwanda kuseri kwechigunwe vachiti<br />

muu<strong>to</strong> ivo vari mutauriri veba<strong>to</strong> reZANU<br />

PF.”<br />

Vakuru vemau<strong>to</strong> vose vakarerekera<br />

kuba<strong>to</strong> reZANU PF, vagara vachishorwa<br />

kwazvo navaTsvangirai, uye vaTsvangirai<br />

vaka<strong>to</strong>zosvika pakuudza vatungamiri<br />

venyika dzokuchamhembe kweAfricaveSADC<br />

munguva pfupi yadarika kuti<br />

mau<strong>to</strong> emunyika muno avaku<strong>to</strong>ra<br />

hu<strong>to</strong>ngi nechisimba uye ndivo vava<br />

ku<strong>to</strong>tungamira nyika.<br />

“Zviri kuratidzika pachena kuti<br />

vatungamiri vakasarudzwa navanhu<br />

havachina simba, simba roku<strong>to</strong>nga rose<br />

rakabvutwa nevakuru vemau<strong>to</strong> avo vari<br />

kutungamira zvinhu munyika, vapihwa<br />

kana vasina mvumo nevatungamira<br />

vakasarudzwa neveruzhinji.” Vakataura<br />

izvi vaTsvangirai mumwedzi vaKurume.<br />

VaTsvangirai vakatsutsumwa<br />

nezvenyaya iyi zvakare pamusangano<br />

vepasirese weWorld Justice Forum<br />

wakaitirwa kuBarcelona, kuSpain.<br />

zvakatemwa nenyika dzekumavirira<br />

ndiyo yaive nyaya huru pahurukuro<br />

dzemusangano uyu, asi vasingakoshesi<br />

nyaya<br />

dzokushandurwa<br />

kwemasangano ezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika uye hurukuro pamusoro<br />

pezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika sekunge izvi<br />

“hazvina nematuro ose” (veThe Herald).<br />

Vachiona maitiro eZANU PF aya<br />

ekuzama kukanganisa zvakabuda<br />

kumusangano weSADC summit, ba<strong>to</strong><br />

reMDC-T rakaita musangano<br />

nevanomirira ruzhinji nevezvenhau apo<br />

gurukota rezvenyika muhofisi<br />

yemukuru vemakurukota ehurumende<br />

vaJameson Timba—umwe wevaive<br />

kumusangano uyu—vakaramba<br />

pachena kuti mashoko avaMugabe<br />

navaMumbengegwi haasi echokwadi,<br />

zvinova zvakazokonzera kuti vasungwe<br />

vakambovharirwa kwemazuva<br />

mashoma vakazobuditswa apo dare<br />

redzimhosva rakazoti kusungwa uku<br />

kwaive kunze kwemutemo.<br />

Zvichakadaro vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vakaburitsa<br />

chokwadi chezvakabuda kumusangano<br />

uyu.<br />

Vakaburitsa zvakataurwa<br />

nevanoongorora nezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika, zvakaturwa neve mapa<strong>to</strong> maviri<br />

eMDC, maonero eSADC uye maonero<br />

edzimwe nhengo dziri muchikwata<br />

chava Jacob Zuma chokuyananisa, umo<br />

vose vakaramba kugamuchira<br />

zvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF kuti<br />

musangano weSADC summit<br />

wakaramba kugamuchira gwaro<br />

“Mazuva ose vari (vakuru<br />

vemau<strong>to</strong> nemapurisa) kupindira<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />

vava ku<strong>to</strong>svika paku<strong>to</strong>da<br />

kusarudza zuva rokuita sarudzo<br />

uye kuti sarudzo dzacho<br />

dzichaitwa nenzira ipi,” vakataura<br />

vaTsvangirai.<br />

Mutauriri muba<strong>to</strong> reMDC-T<br />

vaDouglas Mwonzora vakavedzera<br />

vachiti vaNyikayaramba munhu<br />

akaoma moyo kwazvo zvokuti<br />

zvavakataura vanogona kuzviita.<br />

“Hatinzwisisi kuti sei akaoma<br />

moyo kudaro. Asi zvaakataura<br />

hazvife zvakagamuchirwa.<br />

VaNyikayaramba vakati<br />

vaTsvangirai<br />

inyoka<br />

munezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika (security threat).<br />

Zvinotirwadza kuti vaTsvangirai<br />

vaudzwe mazwi akadai nokuti<br />

ndivo vakakunda zviri pachena<br />

musarudzo dzomutungamiri<br />

venyika dzakaitwa musi wa29<br />

Kurume mugore ra2008,”<br />

vaMwonzora vakataura.<br />

Vakazovedzera vachiti;<br />

“VaTsvangirai havana kurova kana<br />

kuuraya vanhu, havana kuronga<br />

magungano emabhesi emau<strong>to</strong><br />

(militia bases), havana kushandisa<br />

mau<strong>to</strong> kana mapurisa kuti<br />

vavhoterwe musarudzo idzi.<br />

VaTsvangirai vakakunda<br />

musarudzo zviri pamutemo uye<br />

mutungamiri veba<strong>to</strong> riri<br />

pamutemo.”<br />

Va Webster Shamu<br />

rakabuda kumusangano wakaitirwa<br />

kuLivings<strong>to</strong>ne. Vakati chokwadi<br />

ndechokuti musangano weSADC<br />

summit wakagamuchira nekukurukura<br />

zvakabuda kuLivings<strong>to</strong>ne (kubva<br />

kuRadio VoP, Daily News uye<br />

NewsDay).<br />

Muzvare Lindiwe Zulu, imwe<br />

yenhengo dzevayananisi vekunyika<br />

yeSouth Africa vakati: “Kunyangwe<br />

mukashandisa<br />

kuti<br />

‘zvakangotaurwawo’ kana kuti<br />

‘zvakakurukurwa’, zvinongoreva<br />

zvimwe chete. Chokwadi ndechokuti<br />

gwaro rakaturwa navaZuma<br />

kumusangano weSADC Troika<br />

kuZambia<br />

veSADC<br />

vazonyatsoongorora nekukurukura<br />

nezvaro rwendo rwuno” (veNewsDay).<br />

Mune imwe nyaya yakabuda<br />

mupepanhau re<strong>Zimbabwe</strong> Independent<br />

chete, yaive nomusoro unoti “SADC<br />

yadzidzisa Mugabe Chidzidzo”<br />

(“SADC teaches Mugabe lesson)”,<br />

yakabatsira kwazvo kubuditsa<br />

chokwadi chizere chisina<br />

kuwandudzwa kana kutapudzwa<br />

pamusoro pezvaive zvabuda<br />

kumusangano vesummit, sezvo nyaya<br />

iyi yairondedzera zvakasiyana<br />

nezvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF. Izvi<br />

zvinosanganisira nzira yohungwaru<br />

yakashandiswa nevatungamiri<br />

veSADC pakukurukura nezvegwaro<br />

rekuKLivis<strong>to</strong>ne vachiitira kuti<br />

pasazove neruvengo pakati<br />

pavaMugabe navaZuma.<br />

Nyaya iyi yakatsanangura zvakare<br />

hurongwa hwavaMugabe<br />

hokuunganidza kwavakaita vaZuma<br />

navaMandela musangano wesummit<br />

Dare redzimhosva rakati vaTimba<br />

navaMangoma havana mhosva.<br />

Vezvenhau vakabuditsa kuti<br />

makurukota maviri eMDC-T<br />

vaJameson Timba navaEl<strong>to</strong>n<br />

Mangoma vakasunungurwa mushure<br />

mokusungwa vachipomerwa mhosva<br />

isina nematuro ose, chiitiko<br />

chakaonekwa neba<strong>to</strong> iri sokuti inzira<br />

dzavaMugabe neba<strong>to</strong> ravo reZANU<br />

PF dzokuramba vachitambudza<br />

nhengo dzeba<strong>to</strong> reMDC-T.<br />

VaTimba igurukota rezvenyika<br />

(minister of State Affairs) muhofisi<br />

yomukuru vemakurukota<br />

ehurumende vainge vasungwirwa<br />

nyaya yokutaura kuti mutungamiri<br />

venyika vaMugabe vanonyepa,<br />

mushure mokunge vaMugabe vaedza<br />

kubuda vachitaura zvisiri izvo<br />

zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />

African Development Community<br />

(SADC) extraordinary summit pamusoro<br />

pe<strong>Zimbabwe</strong> uyo wakaitwa muna<br />

Chikumi kunyika yeSouth Africa.<br />

Zvichitevera ku<strong>to</strong>ngwa<br />

kwenyaya yavo nomusi<br />

veSvondo, mu<strong>to</strong>ngi vedare guru<br />

redzimhosva reHigh Court<br />

vaJustice Joseph Musakwa<br />

vakatura kuti vaTimba havana<br />

mhosva sezvo mapurisa haana<br />

umbowo nezvemhosva yavo.<br />

Gweta ravaTimba vaSelby Hwacha<br />

rakaudza vatapi venhau kuti vaTimba<br />

havana kunzi vabhadhare mari<br />

yechibatiso. VaTimba vakaramba kuti<br />

vakati vaMugabe “munyepi” asi<br />

vakangomira nemashoko akabuda<br />

Va George Charamba<br />

usati waitwa, zvinova<br />

zvakakatyamadza zvikuru vatungamiri<br />

venyika dzemuSADC. Mukuru<br />

vemakurukota ehurumende vaMorgan<br />

Tsvangirai vakaratidzawo kukatyamara<br />

nezvakaitwa navaMugabe izvi, pavaiita<br />

musangano veba<strong>to</strong> ravo kuGweru<br />

(kubva kuNewsDay neDaily News).<br />

Mushure mekunge vatungamiri<br />

vemapa<strong>to</strong> matatu muchibvumirano<br />

cheGPA vaita musangano<br />

vokukurukura nezveshanduko mune<br />

zvenhau, vezvenhau vari pasi<br />

pehurumende vakaburitsa mutauriri<br />

vavaMugabe vaGeorge Charamba<br />

vachitaura manyepo okuti vatungamiri<br />

vemapa<strong>to</strong> matatu vari kugutsikana<br />

nemashandiro ari kuitwa negurukota<br />

rekuburitswa nekushambadzwa<br />

kwemashoko vaWebster Shamu<br />

mubazi rekutepfenyura reBroadcasting<br />

Authority of <strong>Zimbabwe</strong> (BAZ),<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> Mass <strong>Media</strong> Trust (ZMMT)<br />

uye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Authority<br />

(ZBC). VaCharamba vakaenderera<br />

mberi vachiti vatungamiri ava<br />

vakabvumirana kuti vachamira<br />

kugadza patsva nhengo dzeZMMT.<br />

Kune rumwe rutivi mutauriri<br />

vavaTsvangirai vaLuke Tamborinyoka,<br />

vakakurumidza kuramba zvakataurwa<br />

navaCharamba izvi vachiti mashoko<br />

aya ndeye kuedza kuvhiringidza<br />

maonero evanhu munyika kuti vanhu<br />

vaone sokunge zvinhu zviri kufamba<br />

nemwazvo.<br />

VaTamborinyoka vakati,”VaShamu<br />

navaCharamba vano<strong>to</strong>sungirwa kuti<br />

vatsanangure chiri kunonotsa<br />

shanduko mune zvenhau, kunyanya<br />

mumapazi akaita seZBC uye<br />

mumusangano uyu aipindirana<br />

neaipihwa neba<strong>to</strong> ravo.<br />

VaTimba ndemumwe vevanhu vaive<br />

pamusangano veSADC summit<br />

kuSouth Africa, asi paiturwa<br />

zvakabuda mumusangano uyu kune<br />

veruzhinji nevezvenhau, vaTimba<br />

ndipo pavakapokana nezvaitaurwa<br />

navaMugabe vachiti musangano uyu<br />

hauna kugamuchira zvichemo zvokuti<br />

shanduko munemamwe mapazi<br />

akanyorwa muchibumirano cheGPA<br />

iri kunonoka uye kuti mhirizhonga<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika ichiri<br />

kuenderera mberi mu<strong>Zimbabwe</strong>.<br />

VaMugabe vakataura vachiratidza kuti<br />

SADC yakachenura ba<strong>to</strong> ravo<br />

reZANU PF pamhosva dzarayi<br />

pomerwa mugwaro rakaturwa kudare<br />

iri (mumusangano vaive<br />

uchangopfuura) nemuyananisi<br />

mukuru munyaya dziri kunetsa<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong> vaJacob Zuma<br />

mutungamiri venyika yeSouth Africa.<br />

VaMangoma ndivo mutevedzeri<br />

vemubati vehomwe muba<strong>to</strong> reMDC-T uye<br />

igurukota rekutakurwa kwezvinhu<br />

nemhando dzomo<strong>to</strong> (Energy and Power<br />

Development) muhurumende<br />

yomubatanidzwa vakaonekwa vasina<br />

mhosva yavaipomerwa yokusafambisa basa<br />

zviri pemutemo. Vainge vakasungwa muna<br />

Kurume vachipomerwa kuti vakashandisa<br />

huori pavakatenga mafuta edzimo<strong>to</strong>kari<br />

kubva kune imwe kambani yokuSouth<br />

Africa muna Zvita gore rapfuura mushure<br />

mokunge mafuta munyika apera.


ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011 3<br />

gidza vanhu mafungiro nekunyora nhema<br />

Va Jameson Timba<br />

mumapazi epublic print media ayo<br />

akonzeresa nzara yeruzivo munyika<br />

nokuda kwemashadiro avo anoratidza<br />

kurerekera divi rimwe.<br />

Zvichakadaro vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vakabuditsa<br />

mashoko anopikisana navaCharamba<br />

vachiti vatungamiri vemapa<strong>to</strong> matatu<br />

muhurumende vari kurwira kuti pave<br />

nehutungamiri hutsva mumapazi<br />

ezvenhau anoti reBAZ, reZBC<br />

nereZMMT kuti pave neshanduko<br />

chaiyo mune zvenhau.<br />

“Bazi rezvenhau, kushambadzwa<br />

nekubuditswa kwemashoko riri<br />

kurwisa kwazvo kuti pasave<br />

neshanduko mune zvenhau, uye riri<br />

kusarudza tuzvikonzero twakaita<br />

sekushaikwa michina yokushandisa<br />

chinangwa chiri chokuti chibvumirano<br />

cheGPA chirege kukurukura<br />

nezveshanduko mubazi iri, asi<br />

chinoshamisa ndechokuti shanduko<br />

mune zvenhau ndicho chimwe<br />

chezvinhu zvinofanira kugadziriswa<br />

pachibvumirano ichi,” vaTamborinyoka<br />

vakavedzera.<br />

Vezvenhau vehurumende<br />

vakashandisa gakava raivepo<br />

pamusoro pekuvedzerwa kwemihoro<br />

yevashandi vehurumende kuti<br />

vanakise zita ravaMugabe uku<br />

vachisvibisa zita ravaTsvangirai navaBiti<br />

(gurukota rezvemari). Nyaya<br />

yokuvedzerwa kwemari kuvashandi<br />

vehurumende zvaisareva kuti zvainge<br />

zvakanyatsorongwa asi kuti<br />

zvaingoitirwa kuti ivo vaMugabe<br />

vafarirwe neruzhinji.<br />

Va Luke Tamborinyoka<br />

Muzvinyorwa zvinosvika<br />

zvitanhatu zvakabuditswa<br />

nevezvenhau vehurumende pamusoro<br />

pemihoro zvairatidza kuti vezvenhau<br />

ava vaivirirana navaMugabe kuti<br />

mihoro ivedzerwe. Mumwedzi<br />

waKubvumbi vaMugabe vakataura kuti<br />

mihoro yevashandi vehurumende<br />

ivedzerwe, vakashoropodza<br />

vaTsvangirai navaBiti kuti vari kuramba<br />

kugamuchira kuti mihoro ivedzerwe<br />

(veZTV neve The Herald).<br />

Kunyangwe hazvo bepanhau<br />

reThe Herald rakabuditsa kuti mihoro<br />

ivedzerwe asi sangano reProgressive<br />

Teachers Union of <strong>Zimbabwe</strong> (PTUZ)<br />

rakashora kwazvo mari yaitaurwa<br />

kuti ndiyo ichavanikwa nevashandi<br />

sezvo yainzi yakanga iri pasi kwazvo,<br />

rakaenderera mberi richipomera<br />

vaBiti mhosva yokuti “vari kubatsira<br />

kuridza ngoma sangano rezvemari<br />

repasi rese (International Monetary<br />

Fund) uye bhanga repasi rese (World<br />

Bank)” sezvo vari kuramba kuvedzera<br />

mihoro yevashandi vehurumende.<br />

Rakavedzera richishora kwazvo<br />

vaTsvangirai richiti “vakundikana<br />

kuzadzikisa chitsidzo chavakatsidza<br />

kuvashandi vehurumende makore<br />

maviri apfuura” apo vakati<br />

vachamhanya mhanya kushamwari<br />

dzavo pasi rese vachitsvaga mari<br />

yokuti vazobhadhara vashandi<br />

vehurumende.<br />

Bepanhau reThe Herald<br />

rakaburitsa vaCharamba nemamwe<br />

masangano anomirira vashandi<br />

vehurumende vachishoropodza<br />

vaTsvangirai kuti sei vaitsutsumwa<br />

Muzvare Lindiwe Zulu nhengo yevayananisi vekunyika yeSA<br />

kuti dare reCabinet raive risina<br />

kutanga kuziviswa nekupihwa<br />

mukana vokudzeya nyaya iyi uye<br />

mari yaizovedzerwa yaive shoma<br />

kwazvo.<br />

VaCharamba vakaramba<br />

kugamuchira kutsutsumwa<br />

kwavaTsvangirai vachiti “dzingori<br />

pfungwa dzezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />

ukuvo masangano anomirira vashandi<br />

vehurumende akatsanangura nhuna<br />

dzavaTsvangirai sezvinhu<br />

“zvinonyangadza, zvinovhiringidza<br />

uye zvisina nematuro ose”.<br />

Nyangwe zvazvo vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vaka<strong>to</strong>ra nyaya<br />

yokuvedzerwa kwemari sedanho<br />

rakanaka, asi vakashungurudzika<br />

nenzira yaka<strong>to</strong>rwa nevezvenhau<br />

vehurumende neba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

muhurumende yomubatanidzwa<br />

pavaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi<br />

vakaishandisa<br />

mune<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />

Vaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi semu<strong>to</strong>ro<br />

unorema kwazvo vaive vaiswa<br />

pamusoro pavaBiti nava Tsvangirai,<br />

avo vaive nenguva refu vachiti<br />

hurumende yaive isati yava nemari<br />

yokuti igone kuvedzera mari<br />

dzevashandi vavo. (The Standard).<br />

Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau<br />

vari pasi pehurumende<br />

vakamhanyira kutaura kuti<br />

kusunungurwa kwegurukota<br />

rezvokutakurwa kwezvinhu<br />

nemhando dzemo<strong>to</strong> (minister of<br />

Energy) vaEl<strong>to</strong>n Mangoma<br />

kunoratidza kusununguka<br />

kwehu<strong>to</strong>ngi hwematare<br />

edzimhosva emuno, asi havana<br />

kuratidza kuti kusungwa kwavo<br />

kwa<strong>to</strong>vedzera mukaha<br />

vokuvirirana muhurumende<br />

yomubatanidzwa.<br />

Zvichakadaro, vezvenhau ava<br />

vakanzvenga kubuditsa chokwadi<br />

chokusajeka kwemhosva<br />

yaisungirwa gurukota iri.<br />

Mu<strong>to</strong>ngo vakazopihwa<br />

vaMangoma nemu<strong>to</strong>ngi<br />

vedzimhosva vakavirirana<br />

nezvaigaro nyorwa nevezvenhau<br />

vakazvimirira voga uye<br />

zvaitaurwa negweta ravo-kuti<br />

mutevedzeri vasahomwe uyu<br />

muba<strong>to</strong> reMDC-T haana mhosva<br />

uye mhosva yaari kupomerwa<br />

hurongwa hwevanhu vari<br />

muma<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />

Bepanhau reThe Herald<br />

rakaburitsa richiti kusunungurwa<br />

kwavaMangomama kunoratidza<br />

kuti mu<strong>Zimbabwe</strong> munoshandiswa<br />

mutemo nemazvo uye kuti hu<strong>to</strong>ngi<br />

hwematare edzimhosva emuno<br />

hwakasununguka”. Pepanhau iri<br />

rakanyora richiratidza zvainge<br />

zvaturwa nevavanoti “vaongorori<br />

vezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika” vakaita<br />

savaJonathan Moyo nhengo<br />

yeZANU PF Politburo, vaAlexander<br />

Kanengoni uye vaGodwine<br />

Mureriwa. Pepanhau iri harina kuda<br />

kutsanangura kuti sei vaMangoma<br />

vakanga vasungwa kana vakazonzi<br />

vaisava nemhosva yavakanga<br />

vapara.<br />

ANE RUZIVO ANE SIMBA : VA CHITANDO<br />

Nechinangwa chokuwandudza ruzivo munzvimbo zhinji<br />

dzokumaruva mudunhu reMasvingo, imwe nhengo yeparamende<br />

inomirira Masvingo Central vaJeffryson Chitando, vakabhadhara<br />

mari zhinji kune imwe kambani yemapepanhau kuti ivanise zvikoro zvose zviri munzvimbo<br />

mavo mapepanhau kwegore rose.<br />

Mutungamiri uyu anotenda kuti ane ruzivo ane chombo chikuru, akaronga kuti zvikoro<br />

zvemasekondari zvinosvika gumi nechimwe zviri munzvimbo make zvivaniswe<br />

mapepanhau maviri pachikoro choga choga eThe Mirror-pepanhau remudunhu iri rinobuda<br />

pasvondo pega pega.<br />

“Ruzivo chombo chikuru. Vanhu vakava neruzivo vanoita zvinhu zvikuru zvinoshamisa.<br />

Vanhu vazhinji vanogona kushanda kana kubudirira vanenge vaine ruzivo rwokuita zvinhu.<br />

Kupa vanhu zvinhu vasina kupihwa ruzivo rwemashandisirwo azvo zvakangofanana nokupa<br />

munhu hove asi usinga mudzidzisi kuti hove dzinoredzwa sei,” vakataura vaChitando.<br />

Nyika yeBambazonke Katuni<br />

COPAC inoda imwe mari<br />

yokuti basa rokuumba<br />

bumbiro idzva<br />

ripedziswe<br />

facebook<br />

Vashandi vehurumende,<br />

kusanganisira vamwe 75 000<br />

vakafa kare vari kurwira<br />

kuvedzerwa mari<br />

VaChitando-vakadzidzira kuva mudzidzisi-vakataura kuti chibvumirano<br />

cheGlobal Political Agreement (GPA) icho chakazoumba hurumende<br />

yomubatanidzwa, chinokurudzira kuti munhu avaniswe kodzero yake<br />

yokuvana mikana yokuziva nyaya dziri kuitika munyika.<br />

“Regai vanhu vavaniswe mikana yokutsvaga ruzivo rwezviri kuitika<br />

munzvimbo dzakavakomberedza uye zviri kuitika munyika dzepasi rese,<br />

uye vasiyei vafunge zvavanoda kuita neruzivo urwu mukugadzirisa<br />

zvavanoda muupenyu.”<br />

VaChitando vakati kupa mikana kuvana vechikoro yokuverenga<br />

mapepanhau, zvinobatsira kuti vana vekumaruva ava vanzwisisevo zviri<br />

kuitika kunzvimbo dziri kure navo. Vakavedzera vachiti vana vazhinji<br />

vokumaruva havana mikana mizhinji yokuvana nhau, zvinozokonzera kuti<br />

vatarisirwe pasi sevanhu vasina chavanoziva.<br />

Sangano re<strong>Zimbabwe</strong><br />

Election Commission<br />

harina mari…<br />

...gore rino tinoda kuita<br />

sarudzo, kunyangwe Tsvangirai<br />

achida kana asingadi<br />

shandisai zita rokuti- <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> kana muchida<br />

kutsvaga ushamwari nesu tumirai tsamba mbozha pa Mmpz <strong>Zimbabwe</strong><br />

MUNE SHANDUKO<br />

HERE MUNE<br />

ZVENHAU KANA<br />

VATAPI<br />

VACHISUNGWA<br />

• Kubva kupeji 1<br />

tsamba kusangano reVoluntary<br />

<strong>Media</strong> Council of <strong>Zimbabwe</strong> (VMCZ)<br />

vachitaura nhuna dzavo, kana kuti<br />

nyaya iyi ibviswe mupepanhau<br />

pane kuti vasunge vatapi venhau.<br />

Kurwira kuti nyaya ibviswe<br />

mupepanhau ndicho chinhu<br />

chakanaka kuita nokuti zvinobva<br />

zvashoresa munyori venyaya<br />

yacho nepepanhau rake.”<br />

Sangano remubatanidzwa<br />

wevatapi venhau munyika<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> Union of Journalists<br />

(ZUJ), rakati kusungwa kwevatapi<br />

venhau ava, zvinobuditsa pachena<br />

kuti mashandiro evatapi venhau<br />

achava parumana nzombe<br />

kunyanya munguva yesarudzo<br />

yatava kutarisana nayo.<br />

“Munhu akasununguka<br />

kwazvo kutaura zvaanoda<br />

munyika muno, asi mubvunzo<br />

uripo ndevokuti munhu anoramba<br />

akasununguka here mushure<br />

mokutaura” vakabvunza<br />

vaForster Dongozi, munyori<br />

mukuru musangano reZUJ.<br />

Vakaenderera mberi vachiti,<br />

“munyika muno vane masimba<br />

oku<strong>to</strong>nga havafariri kuti vanhu<br />

vasununguke kutaura zvavanoda.”<br />

VaDongozi vakati nhau<br />

yokudzivisa vanhu kuti vataure<br />

zvavanoda yotangwa iyi inzira<br />

yokuda kuedza kutyisidzira vanhu<br />

vasingatsigiri hurumende yeba<strong>to</strong><br />

reZANU PF uye kusungwa<br />

kwevatapi venhau uku idonzvo<br />

rekudzivisa avo vanoda<br />

kusimudza musoro.”<br />

Sachigaro vesangano<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> National Edi<strong>to</strong>rs Forum<br />

(ZNEF) vaIden We<strong>the</strong>rell vakati<br />

kusungwa kwevatapi venhau uku<br />

chiratidzo chokurwisa<br />

kusununguka munezvenhau uye<br />

izvi hazvifaniri kuregedzwa<br />

zvichienderera mberi.<br />

“Kuti nyika inzi<br />

yakasununguka, vanhu vanofanira<br />

kuva neruzivo pakusarudza<br />

zvavanoda zvichibudikidza nokuti<br />

varikuvaniswa mikana yokuvana<br />

ruzivo here” vakadaro<br />

vaWe<strong>the</strong>rell.<br />

“Kusungwa kwevatapi<br />

nevapepeti venhau chiitiko<br />

chinodzorera shure hurongwa<br />

hwokusununguka uye izvi<br />

zvinofanira kuti zvipedzwe kuitira<br />

kuti vana ve<strong>Zimbabwe</strong> vagone<br />

kushandisa kodzero dzavo<br />

kunyanya kusununguka<br />

pakutaura zvavanoda uye<br />

zvavanofunga.”<br />

Parizvino hurumende<br />

yakaratidza kuti yakakundikana<br />

kuzadzisa chitsidzo chayo<br />

chokuisa shanduko mune<br />

zvenhau. Muchibvumirano<br />

cheGPA, mapa<strong>to</strong> arimo<br />

akabvumirana kuti vatambi vatsva<br />

mune zvekutepfenyura<br />

nezvemapepanhau vapihwe<br />

marezinesi okuti vatange basa, uye<br />

kukosheswa kwezvenhau<br />

mukuunza kusununguka<br />

kwemapa<strong>to</strong> munyika. Kunyangwe<br />

zvazvo kuine mapepanhau<br />

mazhinji akavaniswa marezinesi<br />

asi kusvika parizvino hapasati<br />

pava<br />

nechiteshi<br />

chezvokutepfenyura<br />

chakavaniswa rezinesi kana<br />

chimechete zvacho. Pamusoro<br />

peizvi hapana mutemo vezvenhau<br />

wakashandurwa pane mitemo<br />

yeudzvanyiriri yaivepo.<br />

Mudunhu remuAfrica mutemo<br />

weAccess <strong>to</strong> Information and Protection<br />

of Privacy Act (AIPPA) ndivo<br />

vakaonekwa semutemo<br />

unodzvanyirira zvikuru, uyo<br />

unoshandiswa kuvhiringidza<br />

vezvenhau mubasa ravo. Mutemo<br />

uyu unoshandiswa kusunga vanhu<br />

vavanoti vanenge vabuditsa nyaya<br />

dzemanyepo uye avo vanenge<br />

vasungwa nemhosva iyi vanotarisirwa<br />

kupinda mujere kwechinguva.


4 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />

Sangano rePIRF rosvika kumatunhu<br />

Bazi reSangano reOngororo yeZvenhau re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />

(MMPZ) rePublic Information Rights Forum (PIRF) parizvino rakasvika<br />

kune dzimwe nzvimbo dzomunyika richinoita misangano kumawadhi<br />

richigovera vanhu nhau dziri kuitika munyika. Parizvino zvikwata zvePIRF<br />

zvakaita misangano inosvika mipfumbamwe kumawadhi ekunzvimbo dzinoti<br />

Chiredzi, Gwanda uye Binga.<br />

Vanhu vaive pamusangano vePIRF kuChiredzi paChilonga, kudunhu reChiredzi South wakaitwa<br />

musi wa23 Chikumi, 2011<br />

Tsamba<br />

Sachigaro vebazi rePIRF kuChiredzi vaMarko Shoko<br />

(Kuruboshwe) vachikurukura nevaive pamusangano vePIRF<br />

paChilonga kudunhureChiredzi South<br />

ZANU PF pepukaiwo<br />

Handifungi kuti ba<strong>to</strong> reZANU PF riri kunyatsoda kuti nyika ino ibudirire nekushandisa pfungwa dzeshanduko<br />

uye kuzvitenda mune zvoupfumi. Nyika dzose dzakashandisa mamwe mafungiro nekuzvitenda idzo mune<br />

zvoupfumi dzaka<strong>to</strong>budirira, nyika dzakaita seHong Kong, Malaysia, Japan, nedzimwe dzakadai seNorth<br />

Korea dzakabudirira muupfumi hwadzo zvechokwadi. Nyika yeChina iri kuzarura mikana yakanaka<br />

mukuumba ushamwari mune zvemabhizimusi, ndosaka nyika dzokumavirira dzava kuvamba mabhizimusi<br />

kuChina. Kunyangwe hazvo mari iri kuvanikwa neChina muushamwari hwemabhisimusi uhu haisati<br />

yanyatsobatsira veruzhinji (povo) venyika iyi, asi zviri kuratidza kuti zvinogona kuitika munguva pfupi<br />

inotevera. Chimulenga<br />

KATUNI REVE ONGORORO YE ZVIRI MUNHAU<br />

Mahoso ndiye dambudziko musangano reBAZ<br />

Tafataona Mahoso ndiye honzero huru yedambudziko mune zvenhau nokuti anozviti anoziva zvose. Ndiye<br />

arikupa nhandare vezvenhau vari pasi pehurumende kuti vatiudze manyepo zuva nezuva. Munguva yapfuura<br />

airamba kupa marezinesi kuvatambi vatsva munezvemapepanhau, iyezvino ava kuramba kuti vatambi vatsva<br />

vapinde mune zvokutepfenyura pamawairesi kana pazvivhitivhiti. Chinangwa chake kuda kufadza ba<strong>to</strong><br />

rezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika risingafarirwe neruzhinji, iyi ipfimbi iri pachena. Paakangobviswa pahutungamiri<br />

mune zvenhau pakabva patenderwa vatambi vatsva mune zvemapepnhau. Mahoso, anofanira kubviswa<br />

izvozvi kusangano reBAZ kuti vatambi vatsva vagamuchirwe nekukurumidza. Zvichapera<br />

TUMIRAI PFUNGWA DZENYU<br />

Vanoburitsa chinyorwa cheOngororo yeZviri Munhau<br />

vanodokwairira kunzwa kubva kune vanoverenga chinyorwa<br />

ichi. Tinoda kunzwa zvamunofunga pamusoro nyaya dziri<br />

muchinyorwa chino. Makafarira here zvamakaverenga<br />

Zvakakubatsirai here Pane dzimwe nyaya dzamunofunga<br />

kuti hatina kubata Pane zvimwe zvamunofunga kuti tingaite<br />

kusimudzira chinyorwa ichi here Tinyorereipa:<br />

moni<strong>to</strong>rs@mmpz.org.zw kana kutumira tsamba<br />

panhamba dzinoti: 0774 432 509<br />

Rwira kodzero<br />

yako yokuziva<br />

Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring<br />

<strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />

Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji<br />

nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pa-website yedu: http://www.mmpz.org/

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!