29.12.2014 Views

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

to download the PDF file. - Media Monitoring Project Zimbabwe

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ongororo ye<br />

Zviri Munhau<br />

Sangano reBAZ rorambira netsamba<br />

dzevatambi vatsva mune zvekutepfenyura<br />

...zvava kutyirwa kuti ruzivo urwu rwungangobiwa rwopihwa kune<br />

vanotepfenyura vakarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

Sangano rezvokutepfenyura reThe<br />

Broadcasting Authority of<br />

<strong>Zimbabwe</strong> (BAZ), iro rakaumbwa<br />

nenhengo dziri kukonzera kuti pave<br />

negakava muhurumende<br />

yomubatanidzwa, riri kuramba rakabata<br />

mashoko akakosha anoda kuzivikanwa<br />

neruzhinji pamusoro petsamba<br />

dzakanyorerwa nevatambi vatsva<br />

vanoda kupinda mune<br />

zvokutepfenyura. Maitiro emu<strong>to</strong>wo<br />

uyu ava kutyirwa nevane chokuita mune<br />

zvenhau avo vanofunga kuti pfungwa<br />

dziri mutsamba idzi dzingazopedzisira<br />

dzabiwa dzikashandiswa nevamwe<br />

vanhu vane huori.<br />

Mutemo vezvokutepfenyura<br />

veBroadcasting Services Act (BSA)<br />

wakaumbwa mugore ra2007<br />

unokurudzira kuti vatambi vatsva<br />

vanoda marezinesi ezvokutepfenyura<br />

vanofanira kuti vabuditse tsamba dzavo<br />

mumapepanhau kuti veruzhinji vagone<br />

kutauravo zvavanoda uye maonero avo<br />

pamusoro petsamba idzi, kunyanya<br />

vatambi ava vasati vapihwa mukana<br />

vokuzviratidza pabasa ravo.<br />

Chinoshamisa ndechokuti sangano<br />

reBAZ rakati vatambi ava vangobuditsa<br />

kagwaro kadiki diki kasina kana<br />

umbowo hwakakwana uye iko<br />

kumahofisi eBAZ hakuna zvakare,<br />

zvobva zvaita kuti pasave nemukana<br />

vokuti veruzhinji vataurevo maonero<br />

avo pamusoro petsamba dzevatambi<br />

vatsva ava.<br />

ZVIRIMUKATI<br />

2 Ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

nevezvenha vari pasi<br />

pehurumende<br />

vovhiringidza vanhu<br />

mafungiro nekunyora<br />

nhema.<br />

•Dare redzimhosva rakati<br />

vaTimba navaMangoma<br />

havana mhosva.<br />

3 Ane ruzivo ane simba:<br />

vaChitando<br />

• Nyika yeBambazonke<br />

Katuni<br />

4 Bazi rePIRF rosvika<br />

kumatunhU<br />

• Tsamba<br />

• Katuni reve Ongororo ye<br />

Zvenhau<br />

Chinyorwa chePublic Information Rights Forum<br />

GWARO 4 Ongororo ye Zviri Munhau chinyorwa cheve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> mukubatsira nhengo Chikunguru 15, 2011<br />

dzechikamu chezvenhau dzeveruzhinji chePublic Information Rights Forum (PIRF) munyika yose.<br />

Va Tafataona Mahoso<br />

Sangano re Ongororo yezvenhau<br />

re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />

(MMPZ) ndiro rimwe remasangano<br />

ezvenhau rakarambirwa kuti rivane<br />

mukana vokuona tsamba<br />

dzemakambani gumi nemashanu<br />

akapihwa mikana neBAZ kuti avane<br />

imwe yemarezinesi maviri akabuditswa<br />

neBAZ. Pakashanyirwa sangano reBAZ<br />

neimwe nhengo yeMMPZ ichida kuti<br />

inzwe zvakawanda pamusoro<br />

pemakambani matsva aya, BAZ<br />

yakaramba kubuditsa tsamba<br />

dzemakambani aya ichiti “haigoni kuti<br />

ibuditse zvakawanda zvetsamba idzi<br />

sezvo vaiti zvakakosha hazvigoni<br />

kubuditswa kuvanhu.”<br />

Makambani akanyorera matsamba<br />

akagamuchirwa kuti avaniswe<br />

maresinesi neBAZ anosanganisa<br />

kambani yeRed Maple Enterprises, yeAB<br />

Communications, yeBlack Thing Trading<br />

Communications, yeSeddon Investments ,<br />

yeThonet Investments (ichashandisa zita<br />

rokuti Radio Africa), yeYes Frequency<br />

Modulation, yeHot <strong>Media</strong> (ichange<br />

ichishandisa kuti KISS FM) uye<br />

yeVoxmedia<br />

Productions<br />

(ichazoshandisavo kuti VOP FM) . Chiri<br />

kungozivikanwa chete pamusoro<br />

pemakambani aya mazita avo<br />

nepaanowanikwa hapana chimwezve<br />

chiri pachena nezvavo.<br />

Pane karunyerekupe kekuti pada<br />

pamakambani aya pangangove<br />

nekambani inotungamirwa ne kambani<br />

yezvenhau iri pasi pehurumende<br />

ye<strong>Zimbabwe</strong> Newspapers Group<br />

(Zimpapers) sezvo yakambobuda<br />

ichitaura kuti iri kufunga zvokupinda<br />

mune zvokutepfenyura.<br />

Sangano reBAZ rinotungamirwa<br />

navaTafataona Mahoso, rakaumbwa<br />

nenhengo zhinji dzakasiya muchiu<strong>to</strong><br />

uye nhengo dzinotsigira ba<strong>to</strong> reZANU<br />

PF, harina kumbobvira ragamuchirwa<br />

nemapa<strong>to</strong> maviri eMDC<br />

muhurumende yomubatanidzwa sezvo<br />

rakasarudzwa zvisiri pamutemo<br />

sezvinodiva nechibvumirano cheGlobal<br />

Political Agreement (GPA).<br />

Pava nokuchema-chema kuti<br />

sangano reBAZ iri rakazara nevatsigiri<br />

veZANU PF uye riri kushanda<br />

netsamba dzevatambi vatsva<br />

muchihwande ringango<strong>to</strong>ra mukana<br />

uyu kupa marezinesi kumakambani<br />

akarerekera kuba<strong>to</strong> reZANU PF.<br />

Mumakore gumi adarika sangano<br />

reBAZ rakarambira makambani matsva<br />

mashanu aida kupinda mune<br />

zvokutepfenyura kuti avane maresinesi<br />

rikapa zvikonzero zvisina nematuro ose<br />

richiti makambani aya akanga asina<br />

zvakakwana zvaidiwa, izvi<br />

zvakazokonzera kuti kambani<br />

ye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Corporation<br />

(ZBC) iyo inotepfenyura yakarerekera<br />

divi ravaMugabe neba<strong>to</strong> ravo irambe<br />

iriyo yoga mune zvokutepfenyura.<br />

Zvichitevera gwaro rakaturwa<br />

muparamende munguva shoma<br />

yapfuura nasachigaro vesangano<br />

re<strong>Media</strong>, Information and Communication<br />

Technology portfolio committee vaSeiso<br />

Moyo, vakaratidza kuti sangano reBAZ<br />

riri kunyanya kuda zvakawandisa<br />

kubva kuvatambi vatsva kuti vazopihwe<br />

maresinesi, zvobva zvakonzera kuti<br />

shanduko mune zvokutepfenyura<br />

itadzike.<br />

“Sachigaro mukuru (chief executive<br />

officer) musangano reBAZ vaObert<br />

Maganyura vakaratidza kuti mugore<br />

ra2002 sangano reBAZ rakatendera kuti<br />

vatambi vatsva vanyorere tsamba<br />

dzokutsvaga marezinesi asi<br />

vakanyorera havana kubudirira kuvana<br />

sezvo vaive vasina zvaidiwa,”<br />

rakarondedzera gwaro ravo.<br />

Sangano reBAZ rakatambira<br />

tsamba shanu dzevatambi vatsva mune<br />

zvekutepfenyura vaida marezinesi<br />

zvisinei kuti vainge vashambadza<br />

marezinesi gumi nemashanu mugore<br />

ra2004. Nehushoma hwemakambani<br />

aive anyorera, mana achida maresinesi<br />

emadzangaradzimu imwe ichida<br />

rezinesi yezvivhitivhiti, ose<br />

akarambirwa kuvana maresinesi aya.<br />

Marezinesi akashambadzwa aya<br />

gumi nemashanu aive ezviteshi<br />

zvemadzangaradzimu kumatunhu uye<br />

imwe yaive yechiteshi chezvivhiti vhiti<br />

chenyika yose.<br />

Vamwe vevatambi vatsva vaive<br />

neshungu yekutanga basa, vakaudza<br />

komiti yavaMoyo kuti vanofungidzira<br />

kusakunda kwavo pakuvaniswa rezinesi<br />

yaive nzira yeBAZ yokudzivisa vatambi<br />

vatsva munezvokutepfenyura.<br />

Nyaya yokuvaniswa kwemarezinesi<br />

iyi yakaonekwa nevanechokuita<br />

nezvenhau senzira isina kusununguka<br />

uye kuti zviri kuitwa nevanhu vari kuziva<br />

zvikonzero zvavo zvokutadzisa<br />

shanduko mune zvenhau,<br />

rakatsanangura gwaro iri.<br />

Mutemo veBSA, unorambidza<br />

munhu kana kambani kuva nezvikamu<br />

zvinodarika gumi (more than 10 shares)<br />

mukambani inenge ichida kupinda<br />

mune zvokutepfenyura. Neimwe nzira<br />

zvinoreva kuti kambani inenge ichida<br />

kupinda munezvokutepfenyura<br />

inofanira kunge iine vanhu kana<br />

makambani anodarika gumi.<br />

Mutemo uyu unorambidza zvakare<br />

kuti munhu ane rezinesi rokutepfenyura<br />

apinde zvakare mune zvokufambiswa<br />

kwemasai-sai. Izvi zvobva zvaratidza<br />

pachena kuti vese vanoita<br />

zvokutepfenyura mashoko avo<br />

anozofambiswa nekambani iri pasi<br />

pehurumende inoita nezvemasai-sai<br />

yeTransmedia.<br />

Izvi zvinomanikidza vatambi vatsva<br />

kuti vatenge michina inopindirana<br />

nemichina yeanalogue transmitters<br />

inoshandiswa nekambani yeTransmedia.<br />

Sangano reBAZ rakabuditsa pachena<br />

kuti marezinesi aya anoshanda<br />

kwemakore gumi chete uye haribvumire<br />

kuti pave nevanhu vokunze<br />

vanozotenderwa kushanda kana kubatsira<br />

basa mumakambani matsva aya.<br />

Gwaro rakaturwa neParamende<br />

rairatidza kuti sangano reBAZ<br />

rakashambadza marezinesi maviri<br />

emadzangaradzimu, asi chokwadi<br />

ndechokuti rezinesi rimwechete ndiro<br />

riripo parizvino sezvo rimwe repiri<br />

raka<strong>to</strong><strong>to</strong>rwa nekambani yeZBH.<br />

Gwaro iri rakabuditsa kuti<br />

“Mamiriro ezvinhu parizvino<br />

anoratidza kuti pane mikana<br />

yemarezinesi matanhatu<br />

emadzangaradzimu, asi mashanu acho<br />

aka<strong>to</strong>pihwa kambani yeZBC, imwe<br />

ndeyeRadio <strong>Zimbabwe</strong>, imwe yePower<br />

FM, imwe yeSpot FM, imwe yeNational<br />

FM uye yeVoice of <strong>Zimbabwe</strong>, kwobva<br />

kwasara imwechete ingango<strong>to</strong>rwa<br />

neumwe vevatambi vatsva ava.<br />

Zvisinei nezvakanyorwa<br />

muchibvumirano cheGPA pamusoro<br />

pokuisa shanduko mune zvenhau<br />

kunyanya kusunungurwa kwemasai-sai,<br />

ba<strong>to</strong> reZANU PF muhurumende<br />

yomubatanidza harina hanya<br />

neshanduko idzi kunyanya, sezvo<br />

raka<strong>to</strong>zosvika pakugadza dare renhengo<br />

dzinoona nezvokutepfenyura risina<br />

kubvumirana nemamwe mapa<strong>to</strong> ari<br />

muhurumende yomubatanidzwa.<br />

BATO RE MDC-T ROMISIDZAN<br />

MISIDZANA A NEVAKUR<br />

AKURU VEUTO<br />

MUNE SHANDUKO<br />

HERE MUNE<br />

ZVENHAU U KANA<br />

VATAPI<br />

API<br />

VACHISUNGW<br />

CHISUNGWA<br />

A<br />

Kusungwa kwakaitwa<br />

vanyori nevatapi venhau<br />

veWeekly neStandard ,<br />

vachipomerwa mhosva yokuti<br />

vakanyora nyaya dzemanyepo,<br />

kwakakwidza<br />

hasha<br />

dzevaongorori vezvenhau avo<br />

vaipopota vachiti kusungwa<br />

kwevanyori venhau ava<br />

kunoratidza kuti shanduko iri<br />

kunzi yakaitwa mune zvenhau<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong> ndeye manyepo.<br />

Nomusi wa29 Chikumi<br />

mapurisa akasunga mutapi<br />

venhau vepepanhau reThe<br />

Standard, Patience Nyangobe<br />

nemupepeti varo Nevanji<br />

Madanhire uye mukuru mune<br />

zvevashandi (Group Human<br />

Resources Manager) mukambani<br />

yeAlpha <strong>Media</strong> vaLoud<br />

Ramakgapola. Vatatu ava<br />

vakasungwa zvichitevera nyaya<br />

dzakabuda mupepanhau ravo<br />

reWeekly remusi va26 Chikumi-2<br />

Chikunguru, 2011 yaive<br />

nemusoro vaiti: “Ba<strong>to</strong> reMDC riri<br />

kutyira kuti vaTimba vangango<br />

nyangaditswa” (“MDC-T fears for<br />

missing Timba”).<br />

Vakasungwa vachipomerwa<br />

mhosva yecriminal defamation<br />

pachishandiswa mutemo uri<br />

pandima ya96 yemutemo<br />

veCriminal Law Codification and<br />

Reform Act uye ndima ya31 iyo<br />

inosungira mhosva yokuburitsa<br />

kana kushambadza mashoko<br />

ehumhondi kana akashata<br />

pamusoro penyika.<br />

Imwe ndima iri mugwaro<br />

re<strong>Media</strong> Institute of Sou<strong>the</strong>rn Africa<br />

( MISA) <strong>Zimbabwe</strong>,<br />

inoshoropodza kwazvo mitemo<br />

yeCriminal Defamation Laws sezvo<br />

ichinzi inodzivisa vanhu kutaura<br />

zviri muhana dzavo uye<br />

zvavanoda.<br />

“Kushandiswa kwemitemo<br />

yecriminal defamation laws pesepese<br />

kuri kudzivisa vatapi venhau<br />

kuita basa ravo vakasununguka<br />

zvinova zviri kudzvanyirira<br />

kodzero dzevanhu dzokutaura<br />

zvavanoda uye zvavanofunga.<br />

“Dai nyaya idzi dzaive<br />

dzenhema sekutaura kwavo, pane<br />

nzira dzakanaka dzokugadzirisa<br />

izvi. Mapurisa aifanira kunyorera<br />

• Enda kupeji 3<br />

Mutungamiri veba<strong>to</strong> reMDC vaMorgan<br />

Tsvangirai<br />

Vezvenhau vakabuditsa<br />

mashoko airatidza<br />

kukandidzanwa kwemazwi<br />

pakati peba<strong>to</strong> reMDC-T<br />

rinotungamirirwa nemukuru<br />

vemakurukota ehurumende<br />

vaMargan Tsvangirai nevakuru<br />

vemau<strong>to</strong> vane huori vanosanganisira<br />

mukuru vemau<strong>to</strong> pamuzinda ve3<br />

Brigade vaBrigadier General Douglas<br />

Nyikayaramba. Kukakavadzana uku<br />

kwakakonzerwa nemashoko<br />

akaturwa navaNyikayaramba okuti<br />

vaTsvangirai, mutungamiri veba<strong>to</strong><br />

reMDC-T havazofi vaka<strong>to</strong>nga nyika<br />

ino kunyangwe vakakunda<br />

musarudzo.<br />

Mashoko avaNyikayaramba<br />

okuti “baba vedu” vaMugabe<br />

vanofanira ku<strong>to</strong>nga nyika ino kusvika<br />

murufu uye kuti havazogamuchiri<br />

hu<strong>to</strong>ngi hwavaTsvangirai kunyangwe<br />

vakakunda musarudzo dziri kutevera,<br />

akamutsa chibhebhenenga kune mamwe<br />

masangano anorwira kodzero<br />

dzeveruzhinji avo vakaona mashoko aya<br />

sechombo chikuru chinorwisa kuti vanhu<br />

vasununguke munyika.<br />

Mushure mokunge vaNyikayaramba<br />

vataura izvi, vaTsvangirai vakabudawo<br />

mune mapepanhau akazvimirira oga<br />

vachiti vakuru vemau<strong>to</strong> vose vane<br />

maonero amwechete navaNyikayaramba<br />

vanoda kupindira munezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika vanofanira kusiya basa muchiu<strong>to</strong><br />

vokwikwidza musarudzo.<br />

“Kana muchida zvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika tangai mabvisa mabhachi echiu<strong>to</strong><br />

mouya <strong>to</strong>ratidzana kuti ndiani<br />

anozvigona. Hadzisi pfuti idzi,<br />

mirai kutyisidzira vanhu, itirai<br />

vanhu zvakanaka zvinovagutsa<br />

kuti vakuvhoterei,” VaTsvangirai<br />

vakataura izvi kuvatsigiri veba<strong>to</strong><br />

ravo pamusangano vakaitwa<br />

kuGweru.<br />

Muhurukuro yakabuda<br />

mupepanhau yeThe Herald,<br />

vaNyikayaramba vakapotseravo<br />

mashoko vachiti mutungamiri<br />

vemakurukota ehurumende<br />

“inyoka munezvekuchengetedzwa<br />

kwenyika.”<br />

VaNyikayaramba vakati<br />

mamiriro ezvinhu munyika<br />

• Enda kupeji 2<br />

Mukuru vemau<strong>to</strong> vaDouglas Nyikayaramba<br />

Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce<br />

Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />

Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pawebsite<br />

yedu: http://www.mmpz.org/


2 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />

Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau vari pasi pehurumende vovhirin<br />

Vezvenhau vakazvimirira voga<br />

nemamwe masangano<br />

ezvenhau emedia rights groups<br />

vakabuditsa nyaya dzairatidza kuti ba<strong>to</strong><br />

reZANU PF nevezvenhau vari pasi<br />

pavo vari mubishi kuedza kubuditsa<br />

mashoko emanyepo pamusoro pezviri<br />

kuitika munyika.<br />

Nyaya idzi dzinosanganisira<br />

zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />

Africa Development Community (SADC)<br />

extraordinary summit pamusoro<br />

pe<strong>Zimbabwe</strong> uye zvakabuda<br />

mumusangano vechibvumirano<br />

cheGlobal Political Agreement (GPA)<br />

pamusoro peshanduko mune zvenhau<br />

neshanduko mune zvemapazi<br />

ezvokuchengetedzwa kwenyika, uye<br />

chokwadi pamusoro pekuvedzerwa<br />

kwemihoro yevashandi vehurumende<br />

nezvimwe zvakadaro.<br />

Kunyangwe vachitaura pamusoro<br />

pezvakabuda mumusangano<br />

mumwechete, ba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

muhurumende yomubatanidzwa<br />

rinobuditsa mashoko anopokana<br />

neanoturwa nevamwe vavo vari<br />

muhurumende. Izvi zvobva zvaratidza<br />

kuti kune dzimwe nhubu dziri muba<strong>to</strong><br />

iri dzakangomirira kukanganisa<br />

kubuda kwenyaya zvakanaka,<br />

kunyanya kana zvakabuda<br />

muhurukuro zvisingavafadzi.<br />

Pakapera musangano weSADC<br />

extra-ordinary summit kuSouth Africa,<br />

vaMugabe vakatungamira ba<strong>to</strong> ravo<br />

reZANU PF kutura mashoko<br />

emanyepo vachiti SADC “yakaramba<br />

kugamuchira” zvakanga zvabuda<br />

kumusangano veSADC Troika<br />

wakaitirwa muLivings<strong>to</strong>ne kuZambia<br />

pamusoro<br />

pemamiriro<br />

ezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong>, uye pamusoro<br />

pezvemau<strong>to</strong> nezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika.<br />

Musangano<br />

veTroika<br />

vakashoropodza zvikuru hurumende<br />

yemapa<strong>to</strong> matatu nokutadza kupedza<br />

mhirizhonga yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

uye kunonoka kwayo kuti igadzirise<br />

zvakanyorwa muchibvumirano<br />

cheGPA.<br />

Vezvenhau vehurumende<br />

vakanyanyobuditsa mashoko akaturwa<br />

navaMugabe, uye akaturwa<br />

negurukota rinoona nezvekunze<br />

kwenyika (Foreign Affairs)<br />

vaSimbarashe Mumbengegwi (kubva<br />

kuThe Herald, neZTV uye Radio<br />

<strong>Zimbabwe</strong>).<br />

VaMumbengegwi vakati:<br />

“Musangano vesummit vafamba<br />

zvakanaka, uye zvakanakisisa.<br />

Musangano veSummit vangotaurawo<br />

Va Simbarashe Mumbegegwi<br />

zvakabuda pamusangano<br />

vekuLivings<strong>to</strong>ne asi hamuna<br />

kukurukurwa nezvazvo zvakanyanya,<br />

zvangotaurawo nezvazvo vachipfuura.<br />

Kana ndichiti “zvangotaurwawo”<br />

ndinofunga munoziva zvazvinoreva,<br />

zvangotaurwawo asi hazvina<br />

kukurukurwa”.<br />

Zvakabva pamashoko aya kuti<br />

vezvenhau vari pasi pehurumende<br />

vafambise shoko remanyepo vachiti<br />

musangano weSADC summit<br />

“wakaramba kugamuchira” zvakabuda<br />

kumusangano wekuLivings<strong>to</strong>ne “uko<br />

kwakafambiswa mashoko zvisiri<br />

pamutemo”. Asi chinoshamisa<br />

ndechokuti munyaya dzavo hapana<br />

pakabuditswa vaMugabe kana<br />

vaMumbengegwi vachiti SADC<br />

yakaramba kugamuchira zvakabuda<br />

kumusangano wakaitirwa<br />

kuLivings<strong>to</strong>ne.<br />

Pamusoro pekubuditsa mashoko<br />

emanyepo kuvateereri nevaverengi<br />

vezvenhau munyika, vezvenhau<br />

vakadira mvura chokwadi chaicho<br />

chakabuda pamusangano weSADC<br />

uyu, kunyanya nyaya yekurudziro<br />

pamusoro pekuzadzisa chibvumirano<br />

cheGPA; uye kutevedzwa kwenzira<br />

yakarongwa neSADC yokusvika<br />

pasarudzo, uye danho raka<strong>to</strong>rwa<br />

neSADC rokutumira nhengo dzaro<br />

kuti dzizobatsira sangano re<strong>Zimbabwe</strong>’s<br />

Joint Moni<strong>to</strong>ring and Implementation<br />

Committee (JOMIC) pakubuditsa nhau.<br />

Ivo vai<strong>to</strong>ratidza kuti maonero eba<strong>to</strong><br />

reZANU PF okuti zvirango zveupfumi<br />

Ba<strong>to</strong> <strong>to</strong> re MDC-T romisidzana nevakur<br />

akuru u veu<strong>to</strong><br />

• Kubva kupeji 1<br />

anofanira ku<strong>to</strong>gadziriswa nemau<strong>to</strong>.<br />

“Zviri kutaurwa navaTsvangirai<br />

hazvina nematuro ose. Tiri ku<strong>to</strong>shanda<br />

nenyoka ino<strong>to</strong>fanira kugadziriswa nesu<br />

mau<strong>to</strong>.<br />

Dai yanga iri nyaya<br />

yezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika atinoziva isu,<br />

munhu anogona kuzosiya basa oita<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, asi kana zvinhu<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika zvaane vokunze<br />

hatingarambi takanyarara semau<strong>to</strong>,”<br />

vakadaro vaNyikayaramba, imwe<br />

yenhengo yeJoint Operation Command,<br />

bazi rizere vakuru vemau<strong>to</strong> nemapurisa.<br />

Vakazoenderera mberi vachiti ba<strong>to</strong><br />

reZANU PF nemau<strong>to</strong> “hazvigoni kuti<br />

zvipatsanurwe.”<br />

“Hatinganyarari isu mau<strong>to</strong> tichiona<br />

zvinhu zvisingafambi negwara kwaro,”<br />

vaNyikayaramba vakataura izvi<br />

kupepanhau reThe Herald raive<br />

nemusoro venyaya vaitsanangura kuti<br />

vakuru vemau<strong>to</strong> vapindura vaTsvangirai<br />

uyo vaiti “Generals respond <strong>to</strong> Tsvangirai”.<br />

Pepanhau iri rakangobuditsa mashoko<br />

avaNyikayaramba voga, zvichiita<br />

sokunge vaimiririra vakuru vemau<strong>to</strong><br />

vose munyika.<br />

Zvichakadaro ba<strong>to</strong> ravaTsvangirai<br />

reMDC-T rakabuditsawo kuti mashoko<br />

akaturwa navaNyikayaramba<br />

kupepanhau reWeekly nereThe <strong>Zimbabwe</strong><br />

Independent—anoratidza kuti “vari<br />

kurota.”<br />

Ba<strong>to</strong> reMDC-T rakati kubvo<strong>to</strong>moka<br />

kwavaNyikayaramba kwakabuditsa<br />

pachena kuti vakuru vemau<strong>to</strong><br />

NDIANI ARI KUNYENGERA UMWE…<br />

nemapurisa vari kudzikisira mashandiro<br />

emitemo munyika.<br />

Ba<strong>to</strong> reMDC rakati “Nyikaramba ari<br />

kuda kuedza kuzvichenura pakupindira<br />

kwake mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika<br />

zvobva zvaratidza kuti haana ruzivo<br />

rwakakwana uye haanzvisisi panogumira<br />

basa rake rechiu<strong>to</strong> munyika<br />

yakasununguka yanhasi.”<br />

“Tiri kudzokorora kutaura kuti<br />

vaNyikayaramba ngavasiye basa<br />

muchiu<strong>to</strong> kana vaine shungu yokupinda<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika, vapinde<br />

vakasununguka. Ngavarege kuramba<br />

vachihwanda kuseri kwechigunwe vachiti<br />

muu<strong>to</strong> ivo vari mutauriri veba<strong>to</strong> reZANU<br />

PF.”<br />

Vakuru vemau<strong>to</strong> vose vakarerekera<br />

kuba<strong>to</strong> reZANU PF, vagara vachishorwa<br />

kwazvo navaTsvangirai, uye vaTsvangirai<br />

vaka<strong>to</strong>zosvika pakuudza vatungamiri<br />

venyika dzokuchamhembe kweAfricaveSADC<br />

munguva pfupi yadarika kuti<br />

mau<strong>to</strong> emunyika muno avaku<strong>to</strong>ra<br />

hu<strong>to</strong>ngi nechisimba uye ndivo vava<br />

ku<strong>to</strong>tungamira nyika.<br />

“Zviri kuratidzika pachena kuti<br />

vatungamiri vakasarudzwa navanhu<br />

havachina simba, simba roku<strong>to</strong>nga rose<br />

rakabvutwa nevakuru vemau<strong>to</strong> avo vari<br />

kutungamira zvinhu munyika, vapihwa<br />

kana vasina mvumo nevatungamira<br />

vakasarudzwa neveruzhinji.” Vakataura<br />

izvi vaTsvangirai mumwedzi vaKurume.<br />

VaTsvangirai vakatsutsumwa<br />

nezvenyaya iyi zvakare pamusangano<br />

vepasirese weWorld Justice Forum<br />

wakaitirwa kuBarcelona, kuSpain.<br />

zvakatemwa nenyika dzekumavirira<br />

ndiyo yaive nyaya huru pahurukuro<br />

dzemusangano uyu, asi vasingakoshesi<br />

nyaya<br />

dzokushandurwa<br />

kwemasangano ezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika uye hurukuro pamusoro<br />

pezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika sekunge izvi<br />

“hazvina nematuro ose” (veThe Herald).<br />

Vachiona maitiro eZANU PF aya<br />

ekuzama kukanganisa zvakabuda<br />

kumusangano weSADC summit, ba<strong>to</strong><br />

reMDC-T rakaita musangano<br />

nevanomirira ruzhinji nevezvenhau apo<br />

gurukota rezvenyika muhofisi<br />

yemukuru vemakurukota ehurumende<br />

vaJameson Timba—umwe wevaive<br />

kumusangano uyu—vakaramba<br />

pachena kuti mashoko avaMugabe<br />

navaMumbengegwi haasi echokwadi,<br />

zvinova zvakazokonzera kuti vasungwe<br />

vakambovharirwa kwemazuva<br />

mashoma vakazobuditswa apo dare<br />

redzimhosva rakazoti kusungwa uku<br />

kwaive kunze kwemutemo.<br />

Zvichakadaro vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vakaburitsa<br />

chokwadi chezvakabuda kumusangano<br />

uyu.<br />

Vakaburitsa zvakataurwa<br />

nevanoongorora nezvema<strong>to</strong>ngerwo<br />

enyika, zvakaturwa neve mapa<strong>to</strong> maviri<br />

eMDC, maonero eSADC uye maonero<br />

edzimwe nhengo dziri muchikwata<br />

chava Jacob Zuma chokuyananisa, umo<br />

vose vakaramba kugamuchira<br />

zvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF kuti<br />

musangano weSADC summit<br />

wakaramba kugamuchira gwaro<br />

“Mazuva ose vari (vakuru<br />

vemau<strong>to</strong> nemapurisa) kupindira<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />

vava ku<strong>to</strong>svika paku<strong>to</strong>da<br />

kusarudza zuva rokuita sarudzo<br />

uye kuti sarudzo dzacho<br />

dzichaitwa nenzira ipi,” vakataura<br />

vaTsvangirai.<br />

Mutauriri muba<strong>to</strong> reMDC-T<br />

vaDouglas Mwonzora vakavedzera<br />

vachiti vaNyikayaramba munhu<br />

akaoma moyo kwazvo zvokuti<br />

zvavakataura vanogona kuzviita.<br />

“Hatinzwisisi kuti sei akaoma<br />

moyo kudaro. Asi zvaakataura<br />

hazvife zvakagamuchirwa.<br />

VaNyikayaramba vakati<br />

vaTsvangirai<br />

inyoka<br />

munezvokuchengetedzwa<br />

kwenyika (security threat).<br />

Zvinotirwadza kuti vaTsvangirai<br />

vaudzwe mazwi akadai nokuti<br />

ndivo vakakunda zviri pachena<br />

musarudzo dzomutungamiri<br />

venyika dzakaitwa musi wa29<br />

Kurume mugore ra2008,”<br />

vaMwonzora vakataura.<br />

Vakazovedzera vachiti;<br />

“VaTsvangirai havana kurova kana<br />

kuuraya vanhu, havana kuronga<br />

magungano emabhesi emau<strong>to</strong><br />

(militia bases), havana kushandisa<br />

mau<strong>to</strong> kana mapurisa kuti<br />

vavhoterwe musarudzo idzi.<br />

VaTsvangirai vakakunda<br />

musarudzo zviri pamutemo uye<br />

mutungamiri veba<strong>to</strong> riri<br />

pamutemo.”<br />

Va Webster Shamu<br />

rakabuda kumusangano wakaitirwa<br />

kuLivings<strong>to</strong>ne. Vakati chokwadi<br />

ndechokuti musangano weSADC<br />

summit wakagamuchira nekukurukura<br />

zvakabuda kuLivings<strong>to</strong>ne (kubva<br />

kuRadio VoP, Daily News uye<br />

NewsDay).<br />

Muzvare Lindiwe Zulu, imwe<br />

yenhengo dzevayananisi vekunyika<br />

yeSouth Africa vakati: “Kunyangwe<br />

mukashandisa<br />

kuti<br />

‘zvakangotaurwawo’ kana kuti<br />

‘zvakakurukurwa’, zvinongoreva<br />

zvimwe chete. Chokwadi ndechokuti<br />

gwaro rakaturwa navaZuma<br />

kumusangano weSADC Troika<br />

kuZambia<br />

veSADC<br />

vazonyatsoongorora nekukurukura<br />

nezvaro rwendo rwuno” (veNewsDay).<br />

Mune imwe nyaya yakabuda<br />

mupepanhau re<strong>Zimbabwe</strong> Independent<br />

chete, yaive nomusoro unoti “SADC<br />

yadzidzisa Mugabe Chidzidzo”<br />

(“SADC teaches Mugabe lesson)”,<br />

yakabatsira kwazvo kubuditsa<br />

chokwadi chizere chisina<br />

kuwandudzwa kana kutapudzwa<br />

pamusoro pezvaive zvabuda<br />

kumusangano vesummit, sezvo nyaya<br />

iyi yairondedzera zvakasiyana<br />

nezvaitaurwa neba<strong>to</strong> reZANU PF. Izvi<br />

zvinosanganisira nzira yohungwaru<br />

yakashandiswa nevatungamiri<br />

veSADC pakukurukura nezvegwaro<br />

rekuKLivis<strong>to</strong>ne vachiitira kuti<br />

pasazove neruvengo pakati<br />

pavaMugabe navaZuma.<br />

Nyaya iyi yakatsanangura zvakare<br />

hurongwa hwavaMugabe<br />

hokuunganidza kwavakaita vaZuma<br />

navaMandela musangano wesummit<br />

Dare redzimhosva rakati vaTimba<br />

navaMangoma havana mhosva.<br />

Vezvenhau vakabuditsa kuti<br />

makurukota maviri eMDC-T<br />

vaJameson Timba navaEl<strong>to</strong>n<br />

Mangoma vakasunungurwa mushure<br />

mokusungwa vachipomerwa mhosva<br />

isina nematuro ose, chiitiko<br />

chakaonekwa neba<strong>to</strong> iri sokuti inzira<br />

dzavaMugabe neba<strong>to</strong> ravo reZANU<br />

PF dzokuramba vachitambudza<br />

nhengo dzeba<strong>to</strong> reMDC-T.<br />

VaTimba igurukota rezvenyika<br />

(minister of State Affairs) muhofisi<br />

yomukuru vemakurukota<br />

ehurumende vainge vasungwirwa<br />

nyaya yokutaura kuti mutungamiri<br />

venyika vaMugabe vanonyepa,<br />

mushure mokunge vaMugabe vaedza<br />

kubuda vachitaura zvisiri izvo<br />

zvakabuda mumusangano veSou<strong>the</strong>rn<br />

African Development Community<br />

(SADC) extraordinary summit pamusoro<br />

pe<strong>Zimbabwe</strong> uyo wakaitwa muna<br />

Chikumi kunyika yeSouth Africa.<br />

Zvichitevera ku<strong>to</strong>ngwa<br />

kwenyaya yavo nomusi<br />

veSvondo, mu<strong>to</strong>ngi vedare guru<br />

redzimhosva reHigh Court<br />

vaJustice Joseph Musakwa<br />

vakatura kuti vaTimba havana<br />

mhosva sezvo mapurisa haana<br />

umbowo nezvemhosva yavo.<br />

Gweta ravaTimba vaSelby Hwacha<br />

rakaudza vatapi venhau kuti vaTimba<br />

havana kunzi vabhadhare mari<br />

yechibatiso. VaTimba vakaramba kuti<br />

vakati vaMugabe “munyepi” asi<br />

vakangomira nemashoko akabuda<br />

Va George Charamba<br />

usati waitwa, zvinova<br />

zvakakatyamadza zvikuru vatungamiri<br />

venyika dzemuSADC. Mukuru<br />

vemakurukota ehurumende vaMorgan<br />

Tsvangirai vakaratidzawo kukatyamara<br />

nezvakaitwa navaMugabe izvi, pavaiita<br />

musangano veba<strong>to</strong> ravo kuGweru<br />

(kubva kuNewsDay neDaily News).<br />

Mushure mekunge vatungamiri<br />

vemapa<strong>to</strong> matatu muchibvumirano<br />

cheGPA vaita musangano<br />

vokukurukura nezveshanduko mune<br />

zvenhau, vezvenhau vari pasi<br />

pehurumende vakaburitsa mutauriri<br />

vavaMugabe vaGeorge Charamba<br />

vachitaura manyepo okuti vatungamiri<br />

vemapa<strong>to</strong> matatu vari kugutsikana<br />

nemashandiro ari kuitwa negurukota<br />

rekuburitswa nekushambadzwa<br />

kwemashoko vaWebster Shamu<br />

mubazi rekutepfenyura reBroadcasting<br />

Authority of <strong>Zimbabwe</strong> (BAZ),<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> Mass <strong>Media</strong> Trust (ZMMT)<br />

uye<strong>Zimbabwe</strong> Broadcasting Authority<br />

(ZBC). VaCharamba vakaenderera<br />

mberi vachiti vatungamiri ava<br />

vakabvumirana kuti vachamira<br />

kugadza patsva nhengo dzeZMMT.<br />

Kune rumwe rutivi mutauriri<br />

vavaTsvangirai vaLuke Tamborinyoka,<br />

vakakurumidza kuramba zvakataurwa<br />

navaCharamba izvi vachiti mashoko<br />

aya ndeye kuedza kuvhiringidza<br />

maonero evanhu munyika kuti vanhu<br />

vaone sokunge zvinhu zviri kufamba<br />

nemwazvo.<br />

VaTamborinyoka vakati,”VaShamu<br />

navaCharamba vano<strong>to</strong>sungirwa kuti<br />

vatsanangure chiri kunonotsa<br />

shanduko mune zvenhau, kunyanya<br />

mumapazi akaita seZBC uye<br />

mumusangano uyu aipindirana<br />

neaipihwa neba<strong>to</strong> ravo.<br />

VaTimba ndemumwe vevanhu vaive<br />

pamusangano veSADC summit<br />

kuSouth Africa, asi paiturwa<br />

zvakabuda mumusangano uyu kune<br />

veruzhinji nevezvenhau, vaTimba<br />

ndipo pavakapokana nezvaitaurwa<br />

navaMugabe vachiti musangano uyu<br />

hauna kugamuchira zvichemo zvokuti<br />

shanduko munemamwe mapazi<br />

akanyorwa muchibumirano cheGPA<br />

iri kunonoka uye kuti mhirizhonga<br />

mune zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika ichiri<br />

kuenderera mberi mu<strong>Zimbabwe</strong>.<br />

VaMugabe vakataura vachiratidza kuti<br />

SADC yakachenura ba<strong>to</strong> ravo<br />

reZANU PF pamhosva dzarayi<br />

pomerwa mugwaro rakaturwa kudare<br />

iri (mumusangano vaive<br />

uchangopfuura) nemuyananisi<br />

mukuru munyaya dziri kunetsa<br />

mu<strong>Zimbabwe</strong> vaJacob Zuma<br />

mutungamiri venyika yeSouth Africa.<br />

VaMangoma ndivo mutevedzeri<br />

vemubati vehomwe muba<strong>to</strong> reMDC-T uye<br />

igurukota rekutakurwa kwezvinhu<br />

nemhando dzomo<strong>to</strong> (Energy and Power<br />

Development) muhurumende<br />

yomubatanidzwa vakaonekwa vasina<br />

mhosva yavaipomerwa yokusafambisa basa<br />

zviri pemutemo. Vainge vakasungwa muna<br />

Kurume vachipomerwa kuti vakashandisa<br />

huori pavakatenga mafuta edzimo<strong>to</strong>kari<br />

kubva kune imwe kambani yokuSouth<br />

Africa muna Zvita gore rapfuura mushure<br />

mokunge mafuta munyika apera.


ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011 3<br />

gidza vanhu mafungiro nekunyora nhema<br />

Va Jameson Timba<br />

mumapazi epublic print media ayo<br />

akonzeresa nzara yeruzivo munyika<br />

nokuda kwemashadiro avo anoratidza<br />

kurerekera divi rimwe.<br />

Zvichakadaro vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vakabuditsa<br />

mashoko anopikisana navaCharamba<br />

vachiti vatungamiri vemapa<strong>to</strong> matatu<br />

muhurumende vari kurwira kuti pave<br />

nehutungamiri hutsva mumapazi<br />

ezvenhau anoti reBAZ, reZBC<br />

nereZMMT kuti pave neshanduko<br />

chaiyo mune zvenhau.<br />

“Bazi rezvenhau, kushambadzwa<br />

nekubuditswa kwemashoko riri<br />

kurwisa kwazvo kuti pasave<br />

neshanduko mune zvenhau, uye riri<br />

kusarudza tuzvikonzero twakaita<br />

sekushaikwa michina yokushandisa<br />

chinangwa chiri chokuti chibvumirano<br />

cheGPA chirege kukurukura<br />

nezveshanduko mubazi iri, asi<br />

chinoshamisa ndechokuti shanduko<br />

mune zvenhau ndicho chimwe<br />

chezvinhu zvinofanira kugadziriswa<br />

pachibvumirano ichi,” vaTamborinyoka<br />

vakavedzera.<br />

Vezvenhau vehurumende<br />

vakashandisa gakava raivepo<br />

pamusoro pekuvedzerwa kwemihoro<br />

yevashandi vehurumende kuti<br />

vanakise zita ravaMugabe uku<br />

vachisvibisa zita ravaTsvangirai navaBiti<br />

(gurukota rezvemari). Nyaya<br />

yokuvedzerwa kwemari kuvashandi<br />

vehurumende zvaisareva kuti zvainge<br />

zvakanyatsorongwa asi kuti<br />

zvaingoitirwa kuti ivo vaMugabe<br />

vafarirwe neruzhinji.<br />

Va Luke Tamborinyoka<br />

Muzvinyorwa zvinosvika<br />

zvitanhatu zvakabuditswa<br />

nevezvenhau vehurumende pamusoro<br />

pemihoro zvairatidza kuti vezvenhau<br />

ava vaivirirana navaMugabe kuti<br />

mihoro ivedzerwe. Mumwedzi<br />

waKubvumbi vaMugabe vakataura kuti<br />

mihoro yevashandi vehurumende<br />

ivedzerwe, vakashoropodza<br />

vaTsvangirai navaBiti kuti vari kuramba<br />

kugamuchira kuti mihoro ivedzerwe<br />

(veZTV neve The Herald).<br />

Kunyangwe hazvo bepanhau<br />

reThe Herald rakabuditsa kuti mihoro<br />

ivedzerwe asi sangano reProgressive<br />

Teachers Union of <strong>Zimbabwe</strong> (PTUZ)<br />

rakashora kwazvo mari yaitaurwa<br />

kuti ndiyo ichavanikwa nevashandi<br />

sezvo yainzi yakanga iri pasi kwazvo,<br />

rakaenderera mberi richipomera<br />

vaBiti mhosva yokuti “vari kubatsira<br />

kuridza ngoma sangano rezvemari<br />

repasi rese (International Monetary<br />

Fund) uye bhanga repasi rese (World<br />

Bank)” sezvo vari kuramba kuvedzera<br />

mihoro yevashandi vehurumende.<br />

Rakavedzera richishora kwazvo<br />

vaTsvangirai richiti “vakundikana<br />

kuzadzikisa chitsidzo chavakatsidza<br />

kuvashandi vehurumende makore<br />

maviri apfuura” apo vakati<br />

vachamhanya mhanya kushamwari<br />

dzavo pasi rese vachitsvaga mari<br />

yokuti vazobhadhara vashandi<br />

vehurumende.<br />

Bepanhau reThe Herald<br />

rakaburitsa vaCharamba nemamwe<br />

masangano anomirira vashandi<br />

vehurumende vachishoropodza<br />

vaTsvangirai kuti sei vaitsutsumwa<br />

Muzvare Lindiwe Zulu nhengo yevayananisi vekunyika yeSA<br />

kuti dare reCabinet raive risina<br />

kutanga kuziviswa nekupihwa<br />

mukana vokudzeya nyaya iyi uye<br />

mari yaizovedzerwa yaive shoma<br />

kwazvo.<br />

VaCharamba vakaramba<br />

kugamuchira kutsutsumwa<br />

kwavaTsvangirai vachiti “dzingori<br />

pfungwa dzezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika,<br />

ukuvo masangano anomirira vashandi<br />

vehurumende akatsanangura nhuna<br />

dzavaTsvangirai sezvinhu<br />

“zvinonyangadza, zvinovhiringidza<br />

uye zvisina nematuro ose”.<br />

Nyangwe zvazvo vezvenhau<br />

vakazvimirira voga vaka<strong>to</strong>ra nyaya<br />

yokuvedzerwa kwemari sedanho<br />

rakanaka, asi vakashungurudzika<br />

nenzira yaka<strong>to</strong>rwa nevezvenhau<br />

vehurumende neba<strong>to</strong> reZANU PF<br />

muhurumende yomubatanidzwa<br />

pavaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi<br />

vakaishandisa<br />

mune<br />

zvema<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />

Vaka<strong>to</strong>ra nyaya iyi semu<strong>to</strong>ro<br />

unorema kwazvo vaive vaiswa<br />

pamusoro pavaBiti nava Tsvangirai,<br />

avo vaive nenguva refu vachiti<br />

hurumende yaive isati yava nemari<br />

yokuti igone kuvedzera mari<br />

dzevashandi vavo. (The Standard).<br />

Ba<strong>to</strong> reZANU PF nevezvenhau<br />

vari pasi pehurumende<br />

vakamhanyira kutaura kuti<br />

kusunungurwa kwegurukota<br />

rezvokutakurwa kwezvinhu<br />

nemhando dzemo<strong>to</strong> (minister of<br />

Energy) vaEl<strong>to</strong>n Mangoma<br />

kunoratidza kusununguka<br />

kwehu<strong>to</strong>ngi hwematare<br />

edzimhosva emuno, asi havana<br />

kuratidza kuti kusungwa kwavo<br />

kwa<strong>to</strong>vedzera mukaha<br />

vokuvirirana muhurumende<br />

yomubatanidzwa.<br />

Zvichakadaro, vezvenhau ava<br />

vakanzvenga kubuditsa chokwadi<br />

chokusajeka kwemhosva<br />

yaisungirwa gurukota iri.<br />

Mu<strong>to</strong>ngo vakazopihwa<br />

vaMangoma nemu<strong>to</strong>ngi<br />

vedzimhosva vakavirirana<br />

nezvaigaro nyorwa nevezvenhau<br />

vakazvimirira voga uye<br />

zvaitaurwa negweta ravo-kuti<br />

mutevedzeri vasahomwe uyu<br />

muba<strong>to</strong> reMDC-T haana mhosva<br />

uye mhosva yaari kupomerwa<br />

hurongwa hwevanhu vari<br />

muma<strong>to</strong>ngerwo enyika.<br />

Bepanhau reThe Herald<br />

rakaburitsa richiti kusunungurwa<br />

kwavaMangomama kunoratidza<br />

kuti mu<strong>Zimbabwe</strong> munoshandiswa<br />

mutemo nemazvo uye kuti hu<strong>to</strong>ngi<br />

hwematare edzimhosva emuno<br />

hwakasununguka”. Pepanhau iri<br />

rakanyora richiratidza zvainge<br />

zvaturwa nevavanoti “vaongorori<br />

vezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika” vakaita<br />

savaJonathan Moyo nhengo<br />

yeZANU PF Politburo, vaAlexander<br />

Kanengoni uye vaGodwine<br />

Mureriwa. Pepanhau iri harina kuda<br />

kutsanangura kuti sei vaMangoma<br />

vakanga vasungwa kana vakazonzi<br />

vaisava nemhosva yavakanga<br />

vapara.<br />

ANE RUZIVO ANE SIMBA : VA CHITANDO<br />

Nechinangwa chokuwandudza ruzivo munzvimbo zhinji<br />

dzokumaruva mudunhu reMasvingo, imwe nhengo yeparamende<br />

inomirira Masvingo Central vaJeffryson Chitando, vakabhadhara<br />

mari zhinji kune imwe kambani yemapepanhau kuti ivanise zvikoro zvose zviri munzvimbo<br />

mavo mapepanhau kwegore rose.<br />

Mutungamiri uyu anotenda kuti ane ruzivo ane chombo chikuru, akaronga kuti zvikoro<br />

zvemasekondari zvinosvika gumi nechimwe zviri munzvimbo make zvivaniswe<br />

mapepanhau maviri pachikoro choga choga eThe Mirror-pepanhau remudunhu iri rinobuda<br />

pasvondo pega pega.<br />

“Ruzivo chombo chikuru. Vanhu vakava neruzivo vanoita zvinhu zvikuru zvinoshamisa.<br />

Vanhu vazhinji vanogona kushanda kana kubudirira vanenge vaine ruzivo rwokuita zvinhu.<br />

Kupa vanhu zvinhu vasina kupihwa ruzivo rwemashandisirwo azvo zvakangofanana nokupa<br />

munhu hove asi usinga mudzidzisi kuti hove dzinoredzwa sei,” vakataura vaChitando.<br />

Nyika yeBambazonke Katuni<br />

COPAC inoda imwe mari<br />

yokuti basa rokuumba<br />

bumbiro idzva<br />

ripedziswe<br />

facebook<br />

Vashandi vehurumende,<br />

kusanganisira vamwe 75 000<br />

vakafa kare vari kurwira<br />

kuvedzerwa mari<br />

VaChitando-vakadzidzira kuva mudzidzisi-vakataura kuti chibvumirano<br />

cheGlobal Political Agreement (GPA) icho chakazoumba hurumende<br />

yomubatanidzwa, chinokurudzira kuti munhu avaniswe kodzero yake<br />

yokuvana mikana yokuziva nyaya dziri kuitika munyika.<br />

“Regai vanhu vavaniswe mikana yokutsvaga ruzivo rwezviri kuitika<br />

munzvimbo dzakavakomberedza uye zviri kuitika munyika dzepasi rese,<br />

uye vasiyei vafunge zvavanoda kuita neruzivo urwu mukugadzirisa<br />

zvavanoda muupenyu.”<br />

VaChitando vakati kupa mikana kuvana vechikoro yokuverenga<br />

mapepanhau, zvinobatsira kuti vana vekumaruva ava vanzwisisevo zviri<br />

kuitika kunzvimbo dziri kure navo. Vakavedzera vachiti vana vazhinji<br />

vokumaruva havana mikana mizhinji yokuvana nhau, zvinozokonzera kuti<br />

vatarisirwe pasi sevanhu vasina chavanoziva.<br />

Sangano re<strong>Zimbabwe</strong><br />

Election Commission<br />

harina mari…<br />

...gore rino tinoda kuita<br />

sarudzo, kunyangwe Tsvangirai<br />

achida kana asingadi<br />

shandisai zita rokuti- <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong> kana muchida<br />

kutsvaga ushamwari nesu tumirai tsamba mbozha pa Mmpz <strong>Zimbabwe</strong><br />

MUNE SHANDUKO<br />

HERE MUNE<br />

ZVENHAU KANA<br />

VATAPI<br />

VACHISUNGWA<br />

• Kubva kupeji 1<br />

tsamba kusangano reVoluntary<br />

<strong>Media</strong> Council of <strong>Zimbabwe</strong> (VMCZ)<br />

vachitaura nhuna dzavo, kana kuti<br />

nyaya iyi ibviswe mupepanhau<br />

pane kuti vasunge vatapi venhau.<br />

Kurwira kuti nyaya ibviswe<br />

mupepanhau ndicho chinhu<br />

chakanaka kuita nokuti zvinobva<br />

zvashoresa munyori venyaya<br />

yacho nepepanhau rake.”<br />

Sangano remubatanidzwa<br />

wevatapi venhau munyika<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> Union of Journalists<br />

(ZUJ), rakati kusungwa kwevatapi<br />

venhau ava, zvinobuditsa pachena<br />

kuti mashandiro evatapi venhau<br />

achava parumana nzombe<br />

kunyanya munguva yesarudzo<br />

yatava kutarisana nayo.<br />

“Munhu akasununguka<br />

kwazvo kutaura zvaanoda<br />

munyika muno, asi mubvunzo<br />

uripo ndevokuti munhu anoramba<br />

akasununguka here mushure<br />

mokutaura” vakabvunza<br />

vaForster Dongozi, munyori<br />

mukuru musangano reZUJ.<br />

Vakaenderera mberi vachiti,<br />

“munyika muno vane masimba<br />

oku<strong>to</strong>nga havafariri kuti vanhu<br />

vasununguke kutaura zvavanoda.”<br />

VaDongozi vakati nhau<br />

yokudzivisa vanhu kuti vataure<br />

zvavanoda yotangwa iyi inzira<br />

yokuda kuedza kutyisidzira vanhu<br />

vasingatsigiri hurumende yeba<strong>to</strong><br />

reZANU PF uye kusungwa<br />

kwevatapi venhau uku idonzvo<br />

rekudzivisa avo vanoda<br />

kusimudza musoro.”<br />

Sachigaro vesangano<br />

re<strong>Zimbabwe</strong> National Edi<strong>to</strong>rs Forum<br />

(ZNEF) vaIden We<strong>the</strong>rell vakati<br />

kusungwa kwevatapi venhau uku<br />

chiratidzo chokurwisa<br />

kusununguka munezvenhau uye<br />

izvi hazvifaniri kuregedzwa<br />

zvichienderera mberi.<br />

“Kuti nyika inzi<br />

yakasununguka, vanhu vanofanira<br />

kuva neruzivo pakusarudza<br />

zvavanoda zvichibudikidza nokuti<br />

varikuvaniswa mikana yokuvana<br />

ruzivo here” vakadaro<br />

vaWe<strong>the</strong>rell.<br />

“Kusungwa kwevatapi<br />

nevapepeti venhau chiitiko<br />

chinodzorera shure hurongwa<br />

hwokusununguka uye izvi<br />

zvinofanira kuti zvipedzwe kuitira<br />

kuti vana ve<strong>Zimbabwe</strong> vagone<br />

kushandisa kodzero dzavo<br />

kunyanya kusununguka<br />

pakutaura zvavanoda uye<br />

zvavanofunga.”<br />

Parizvino hurumende<br />

yakaratidza kuti yakakundikana<br />

kuzadzisa chitsidzo chayo<br />

chokuisa shanduko mune<br />

zvenhau. Muchibvumirano<br />

cheGPA, mapa<strong>to</strong> arimo<br />

akabvumirana kuti vatambi vatsva<br />

mune zvekutepfenyura<br />

nezvemapepanhau vapihwe<br />

marezinesi okuti vatange basa, uye<br />

kukosheswa kwezvenhau<br />

mukuunza kusununguka<br />

kwemapa<strong>to</strong> munyika. Kunyangwe<br />

zvazvo kuine mapepanhau<br />

mazhinji akavaniswa marezinesi<br />

asi kusvika parizvino hapasati<br />

pava<br />

nechiteshi<br />

chezvokutepfenyura<br />

chakavaniswa rezinesi kana<br />

chimechete zvacho. Pamusoro<br />

peizvi hapana mutemo vezvenhau<br />

wakashandurwa pane mitemo<br />

yeudzvanyiriri yaivepo.<br />

Mudunhu remuAfrica mutemo<br />

weAccess <strong>to</strong> Information and Protection<br />

of Privacy Act (AIPPA) ndivo<br />

vakaonekwa semutemo<br />

unodzvanyirira zvikuru, uyo<br />

unoshandiswa kuvhiringidza<br />

vezvenhau mubasa ravo. Mutemo<br />

uyu unoshandiswa kusunga vanhu<br />

vavanoti vanenge vabuditsa nyaya<br />

dzemanyepo uye avo vanenge<br />

vasungwa nemhosva iyi vanotarisirwa<br />

kupinda mujere kwechinguva.


4 ONGORORO YEZVENHAU CHIKUNGURU 15, 2011<br />

Sangano rePIRF rosvika kumatunhu<br />

Bazi reSangano reOngororo yeZvenhau re<strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring <strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong><br />

(MMPZ) rePublic Information Rights Forum (PIRF) parizvino rakasvika<br />

kune dzimwe nzvimbo dzomunyika richinoita misangano kumawadhi<br />

richigovera vanhu nhau dziri kuitika munyika. Parizvino zvikwata zvePIRF<br />

zvakaita misangano inosvika mipfumbamwe kumawadhi ekunzvimbo dzinoti<br />

Chiredzi, Gwanda uye Binga.<br />

Vanhu vaive pamusangano vePIRF kuChiredzi paChilonga, kudunhu reChiredzi South wakaitwa<br />

musi wa23 Chikumi, 2011<br />

Tsamba<br />

Sachigaro vebazi rePIRF kuChiredzi vaMarko Shoko<br />

(Kuruboshwe) vachikurukura nevaive pamusangano vePIRF<br />

paChilonga kudunhureChiredzi South<br />

ZANU PF pepukaiwo<br />

Handifungi kuti ba<strong>to</strong> reZANU PF riri kunyatsoda kuti nyika ino ibudirire nekushandisa pfungwa dzeshanduko<br />

uye kuzvitenda mune zvoupfumi. Nyika dzose dzakashandisa mamwe mafungiro nekuzvitenda idzo mune<br />

zvoupfumi dzaka<strong>to</strong>budirira, nyika dzakaita seHong Kong, Malaysia, Japan, nedzimwe dzakadai seNorth<br />

Korea dzakabudirira muupfumi hwadzo zvechokwadi. Nyika yeChina iri kuzarura mikana yakanaka<br />

mukuumba ushamwari mune zvemabhizimusi, ndosaka nyika dzokumavirira dzava kuvamba mabhizimusi<br />

kuChina. Kunyangwe hazvo mari iri kuvanikwa neChina muushamwari hwemabhisimusi uhu haisati<br />

yanyatsobatsira veruzhinji (povo) venyika iyi, asi zviri kuratidza kuti zvinogona kuitika munguva pfupi<br />

inotevera. Chimulenga<br />

KATUNI REVE ONGORORO YE ZVIRI MUNHAU<br />

Mahoso ndiye dambudziko musangano reBAZ<br />

Tafataona Mahoso ndiye honzero huru yedambudziko mune zvenhau nokuti anozviti anoziva zvose. Ndiye<br />

arikupa nhandare vezvenhau vari pasi pehurumende kuti vatiudze manyepo zuva nezuva. Munguva yapfuura<br />

airamba kupa marezinesi kuvatambi vatsva munezvemapepanhau, iyezvino ava kuramba kuti vatambi vatsva<br />

vapinde mune zvokutepfenyura pamawairesi kana pazvivhitivhiti. Chinangwa chake kuda kufadza ba<strong>to</strong><br />

rezvema<strong>to</strong>ngerwo enyika risingafarirwe neruzhinji, iyi ipfimbi iri pachena. Paakangobviswa pahutungamiri<br />

mune zvenhau pakabva patenderwa vatambi vatsva mune zvemapepnhau. Mahoso, anofanira kubviswa<br />

izvozvi kusangano reBAZ kuti vatambi vatsva vagamuchirwe nekukurumidza. Zvichapera<br />

TUMIRAI PFUNGWA DZENYU<br />

Vanoburitsa chinyorwa cheOngororo yeZviri Munhau<br />

vanodokwairira kunzwa kubva kune vanoverenga chinyorwa<br />

ichi. Tinoda kunzwa zvamunofunga pamusoro nyaya dziri<br />

muchinyorwa chino. Makafarira here zvamakaverenga<br />

Zvakakubatsirai here Pane dzimwe nyaya dzamunofunga<br />

kuti hatina kubata Pane zvimwe zvamunofunga kuti tingaite<br />

kusimudzira chinyorwa ichi here Tinyorereipa:<br />

moni<strong>to</strong>rs@mmpz.org.zw kana kutumira tsamba<br />

panhamba dzinoti: 0774 432 509<br />

Rwira kodzero<br />

yako yokuziva<br />

Chinyorwa che Ongororo ye Zviri Munhau chinobuditswa nekugoverwa neve <strong>Media</strong> Moni<strong>to</strong>ring<br />

<strong>Project</strong> <strong>Zimbabwe</strong>, 9 Knight Bruce Road,Mil<strong>to</strong>n Park,Harare,<br />

Makasununguka kupawo maonero enyu nenhau dziri muchinyorwa ichi. Vanoda kuziva zvizhinji<br />

nezve MMPZ,munokurudzirwa kuenda pa-website yedu: http://www.mmpz.org/

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!