Ergonomia jako nauka interdyscyplinarna

1. Ergonomia jako nauka interdyscyplinarna. 

2. Biomechanika pracy. 

3. Ochrona pracy w Polsce. 

4. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. 

5. Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe 

w środowisku pracy. 

2

Ergonomia jako nauka interdyscyplinarna 

1. Połowa XIX w. – Wojciech Jastrzębowski „Rys Ergonomji, 

czyli nauki o pracy”, 

2. II wojna światowa – maszyny wojenne, 

3. Po II wojnie światowej rozwiązania ergonomiczne 

przeniesiono do życia cywilnego. 

Dlaczego 

gdyż ergonomia 

stała się dobrym 

i szanowanym 

pomysłem. 

4


5


6


Historia rozwoju ergonomii: 

• 1949 r. – utworzenie Naukowego Towarzystwa 

Ergonomicznego w Wielkiej Brytanii, 

• 1962 r. – powstanie Międzynarodowego Stowarzyszenia 

Towarzystw Ergonomicznych, 

• 1977 r. – powstanie Polskiego Towarzystwa 

Ergonomicznego. 

7


Ergonomia jest to interdyscyplinarna nauka stosowana, 

zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, 

maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego 

środowiska pracy oraz przedmiotów codziennego użytku 

do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych 

i społecznych człowieka. 

8


Współczesne nurty działalności ergonomicznej : 

9


Co to znaczy, że coś jest ergonomiczne 

• jest dostosowane do człowieka 

• brak negatywnych skutków 

• podoba się 

10


Cztery podstawowe cechy ergonomii jako nauki : 

1. nauka stosowana 

(w odróżnieniu od nauk teoretycznych) dlatego, że 

tematyka badań wynika z zapotrzebowania praktycznego, 

2. humanocentryzm - dobro człowieka musi być 

traktowane priorytetowo w stosunku do kryteriów 

technicznych lub ekonomicznych. 

(technikę należy dostosować do człowieka, a człowieka 

do techniki – jedynie w ograniczonym zakresie). 

11


3. zainteresowania ergonomii dotyczą określonego 

systemu działania, złożonego z podsystemu 

ludzkiego i podsystemu technicznego, 

4. efektywne współdziałanie człowieka i środków 

technicznych. 

12


Nauki współtworzące ergonomię : 

13


Korzyści uzyskiwane dzięki wysokiej jakości ergonomicznej urządzeń 

technicznych: 

• lepsza i wydajniejsza praca, 

• zmniejszenie liczby braków i błędów popełnianych w pracy, 

• zwiększenie bezpieczeństwa pracy i eliminacja chorób zawodowych, 

• lepsze wykorzystanie czasu pracy, 

• zwiększenie satysfakcji z pracy, 

• pozytywne odczucia w kontaktach z urządzeniami technicznymi. 

14


Straty spowodowane niską jakością ergonomiczną urządzeń technicznych: 

• straty ekonomiczne bezpośrednie, których wielkość możliwa jest do 

oszacowania (np.: mała wydajność i produkcja braków spowodowana 

przemęczeniem, nadmiernym hałasem, złym oświetleniem, wysoką 

temperaturą, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, 

zwolnienia lekarskie) 

• straty ekonomiczne pośrednie, których wielkości nie można w prosty 

sposób oszacować (np. utrata zdrowia, duża płynność kadr, niszczenie 

materiałów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i nielubienia swojej 

pracy) 

• straty moralne, nie poddające się ekonomicznej wycenie (np. 

cierpienie, złe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, niski etos 

pracy, brak poczucia podmiotowości, wzrost bierności i apatii, zanik 

potrzeby wartości wyższych). 

15


Podstawowe sfery ergonomii : 

ergonomia 

ergonomia 

warunków pracy 

ergonomia 

wyrobu 

16


17


18


Dwa podstawowe nurty działań ergonomicznych : 

• Ergonomia koncepcyjna jest to 

wprowadzenie zasad ergonomii 

już w trakcie formułowania 

założeń i projektowania 

systemów. 

• Ergonomia korekcyjna zajmuje 

się korektą warunków pracy na 

drodze modernizacji istniejących 

już maszyn i urządzeń, a także 

wprowadzaniem elementów 

zabezpieczających ludzi przed 

niekorzystnymi wpływami 

środowiska pracy. 

19


20


21


System CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY (OT) jako przedmiot badań i aplikacji ergonomii: 

22


W miarę wzrostu stopnia "samodzielności" OT człowiek oddaje podsystemowi 

technicznemu coraz więcej zadań, polegających na: 

• wydatkowaniu energii, 

• wykonywaniu powtarzalnych ruchów roboczych, 

• wykonywaniu powtarzalnych operacji kontrolnych i regulujących. 

Stanowisko pracy jako elementarny system funkcjonalny (np. produkcyjny) składa się 

zawsze z dwóch rodzajów elementów: ludzkiego i technicznego. 

Aby mogły one ze sobą współpracować w sposób optymalny, każdy z nich powinien 

wypełniać te zadania i funkcje, w których ma przewagę nad "partnerem". 

Optymalny rozdział zadań pomiędzy człowieka i urządzenia techniczne – ważny temat badań ergonomicznych. 

23


Człowiek przewyższa maszynę w następujących dziedzinach: 

• myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnień na 

podstawie dokonanych obserwacji – wymaga dowodu formalnego lub 

eksperymentu), 

• zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało 

prawdopodobnych (działanie intuicyjne), 

• wykrywanie i poprawianie błędów, 

• wykrywanie słabych sygnałów (wzrokowych i słuchowych), 

• wykrywanie sygnałów przypadkowych, pojawiających się na tle szumu, 

• zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia się. 

24


Maszyna przewyższa człowieka w dziedzinach: 

• szybkość działania, 

• wielkość dysponowanej siły, mocy i ich stabilność, 

• niezmienność wykonywania stereotypowych czynności i zadań, 

• zdolność do wykonywania wielu operacji równocześnie, 

• odporność na warunki środowiska zewnętrznego, 

• przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie informacji. 

25


Ergonomia jako element sztuki inżynierskiej 

26


Ergonomia dla projektanta i konstruktora: 

W tradycyjnych metodach projektowania technicznego nie ma miejsca na 

wiedzę o człowieku, o jego psychice, anatomii i fizjologii pracy. 

Celem projektowania jest stworzenie nie tylko sprawnie działającej 

maszyny, lecz przede wszystkim – sprawnie działającego systemu 

złożonego z ludzi i obiektów technicznych, przy czym dobro ludzi w 

systemie musi być traktowane priorytetowo. 

27


Ergonomia dla inżyniera kierującego procesem produkcyjnym: 

• kontakt człowieka z maszyną, narzędziem, przyrządem, materiałem 

obrabianym, 

• wpływ na człowieka czynników środowiska pracy: drgań mech., hałasu, 

temperatury, wilgotności i ruchu powietrza, promieniowania cieplnego, 

oświetlenia, zanieczyszczeń powietrza, 

• wpływ na człowieka określonych rozwiązań organizatorskich: wymaganego 

tempa pracy, stresu psychicznego, monotonii, wysiłku fizycznego, czasu pracy 

itp. 

28


Ergonomia dla inżyniera służby utrzymania ruchu : 

Eksploatacja jest to faza istnienia wyrobu, w której kontaktuje się z nim 

największa liczba ludzi, i kontakt ten często trwa najdłużej. 

Dla obiektów technicznych w fazie eksploatacji można wyróżnić dwa stany: 

• stan użytkowania – praca operacyjna, 

• stan obsługiwania – praca serwisowa (np. naprawy, regulacja, smarowanie). 

Rozróżnienie to ma wpływ na dobór kryteriów oceny ergonomicznej. Często 

zdarza się, że kryteria ergonomiczne dotyczące działalności operatorskiej są 

sprzeczne z kryteriami ergonomicznymi dotyczącymi działalności serwisowej. 

29


Ergonomia dla inżyniera - organizatora pracy : 

• podmiotem w procesie pracy jest człowiek, a nie wyniki produkcji, stan 

maszyn czy zużycie surowców. 

Człowiek jest najcenniejszym elementem systemu pracy. O wynikach pracy 

w ostatecznym rozrachunku zawsze decyduje człowiek. 

• Nowoczesne podejście do procesu organizacji pracy - przystosowanie pracy do 

człowieka. 

• ograniczenie uciążliwości przy pracach powtarzalnych i monotonnych 

(współczesna automatyzacja prac) – określone działania, zwane prostymi 

technikami organizatorskimi 

(bardziej radykalne działania noszą nazwę humanizacji pracy). 

30


Proste techniki organizatorskie : 

• Rozszerzanie pracy (job enlargement), czyli przydzielanie pracownikowi nowych, 

bardziej złożonych zadań, poszerzanie zakresu czynności wykonywanych na 

stanowisku pracy (dodanie operacji), umożliwienie wykonywania całego wyrobu 

lub znacznej jego części. 

• Wzbogacanie pracy (job enrichment), czyli scalanie czynności o różnym stopniu 

trudności w ramach jednego zadania, zwiększanie stopnia swobody i 

podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych przez pracownika czynności, 

umożliwienie mu samodzielnego planowania i organizowania pracy. 

• Wymienność pracy (job rotation), czyli zmiana rodzaju pracy i rodzaju czynności. 

Rotacja prac polega na zamianie jednego wykonawcy na innego przy danej pracy. 

• Wymienność stanowisk pracy (job switching), czyli zmiana miejsca pracy w ciągu 

dnia, tygodnia i dłuższych okresów. 

31


ERGOCAD - Systemy oprogramowania 

służącego do komputerowo wspomaganej 

oceny ergonomicznej stanowisk pracy. 

32


33


Ocena ergonomiczna procesu i stanowiska pracy: 

1. Zaprojektowanie zadania roboczego i dostosowanego do niego 

stanowiska pracy. 

W zależności od rodzaju pracy (praca statyczna, praca dynamiczna, 

praca mieszana), przystępujemy do dalszych etapów oceny. 

2. Analiza statyczna obciążeń układu mięśniowo-szkieletowego, 

3. Analiza dynamiczna (jeśli wymagana) - bezpośrednio lub po wstępnej 

analizie statycznej. 

34


35


Kierunki dalszego rozwoju systemów ErgoCAD 

w projektowaniu stanowisk pracy : 

1. Włączenie procedur optymalizacyjnych, 

2. Nowa technika tzw. wirtualnej rzeczywistości (VR - Virtual 

Reality) 

Obiekty trójwymiarowe są prezentowane obserwatorowi przez komputer na dwóch ekranach, osobno 

dla lewego i prawego oka. Ekrany umieszcza się w urządzeniu zakładanym na głowę obserwatora. 

Urządzenie to wyposażone jest także w głośniki, co umożliwia odbieranie dźwięków generowanych 

przez komputer. Specjalne rękawice, reagujące na dotyk lub siłę, także sprzężone z komputerem, 

symulują kontakt fizyczny obserwatora z otoczeniem. Obserwator może znajdować się w kabinie 

symulującej ruch obiektu (np. drgania, pochylenia), zmiany temperatury i innych parametrów. 

36


Wymiary ciała ludzkiego jako czynnik determinujący 

strukturę przestrzenną obiektu technicznego : 

Właściwe ukształtowanie struktury przestrzennej 

obiektu technicznego według kryteriów antropometrycznych 

stanowi jedno z podstawowych zagadnień ergonomii. 

37


Na potrzeby ergonomii dane antropometryczne 

populacji określane są przez wymiary centyli 

(percentyli) - skrajnych 5. i 95. oraz środkowego - 50. 

Wymiary centyli skrajnych stanowią miary 

ograniczające i obejmują 90% populacji. 

Centyl populacji – wartość cechy antropometrycznej p, dla której p % populacji 

ma mniejszą wartość tej cechy, natomiast pozostała część populacji wartość 

większą niż p. 

38


Cechy antropometryczne człowieka można podzielić 

na dwie grupy : 

• somatyczne - określające wysokości, szerokości, 

długości, głębokości i obwody ciała, 

• funkcjonalne - np. zakresy kątowe 

oraz dystanse ruchów rąk i nóg. 

39


Do precyzyjnego wyznaczania przestrzennych stref pracy stosuje 

się kryteria zasięgów rąk, definiowane jako: 

• zasięg normalny, 

• zasięg maksymalny, 

• zasięg wymuszony. 

40


Sytuacje, które powodują zasięgi 

wymuszone zasługują na szczegółową 

analizę, gdyż w pewnych okolicznościach 

(wielkość kąta pochylenia, czas 

utrzymywania pozycji, użycie siły) 

powodować mogą znaczące obciążenie 

statyczne lub dynamiczne pracownika. 

Tego rodzaju sytuacje należy eliminować 

jako wyjątkowo niekorzystne. 

41


Lokalizacja elementów w strefach zasięgowych: 

• lokalizacja w strefie zasięgu normalnego i dobrej widoczności – 

elementy ważne, często używane, 

• lokalizacja w granicach zasięgu maksymalnego oraz widoczności w granicach 

łatwego ruchu głowy - elementy mniej ważne, rzadziej używane, 

• lokalizacja w strefach dalszych, wymagających niewielkiego przekroczenia 

granicy zasięgu maksymalnego, ruchu tułowia, względnie przemieszczania się - 

elementy nie mające istotnego znaczenia w podstawowym procesie użytkowania 

lub sterowania. 

42


Wysokość pola pracy zależy od : 

• pozycji ciała przy pracy 

• w pozycji stojącej ustalana jest 

w odniesieniu do wysokości łokciowej, 

• w pozycji siedzącej - ustalana 

w odniesieniu do wysokości kolanowej. 

• charakteru pracy 

• dokładność, 

• siła, 

• rozmiar obiektu. 

43


44


Odległości bezpieczeństwa 

Miary człowieka wyznaczają parametry bezpieczeństwa 

w przestrzeni pracy. 

Parametry te określają np. wymiary otworów 

umożliwiających dostęp całego ciała i jego części do stref 

maszyn, minimalne odstępy zapobiegające zgnieceniu, 

wymagania przestrzenne dotyczące osłon oraz wejść i dojść. 

45


46


47


Populacja dorosłej ludności w wieku 

produkcyjnym jest znacznie 

zróżnicowana pod względem 

wymiarów antropometrycznych. 

Różnice wymiarowe w populacji 

podlegają rozkładowi naturalnemu, 

którego obrazem graficznym jest tzw. 

krzywa Gaussa. 

48


49

Biomechanika pracy 

Biomechanika - mechanika układów żywych, 

jest to interdyscyplinarna nauka stosowana 

badająca przyczyny i skutki działania sił 

zewnętrznych i wewnętrznych na układy biologiczne 

(np. człowieka, zwierzę, roślinę, itp.) 

50


Główne działy biomechaniki obejmują : 

• Biomechanikę ogólną 

• Biomechanikę medyczną 

• Biomechanikę sportu 

• Biomechanikę inżynierską 

• Biomechanikę pracy 

Przedmiotem biomechaniki pracy jest rozpatrywanie przyczyn 

i skutków obciążeń układu mięśniowo – szkieletowego 

człowieka, wynikających z pracy fizycznej. 

51


52


53


Podstawowe metody badawcze w biomechanice pracy 

Doświadczalne 

(miernictwo sił, przemieszczeń, 

elektromiografia) 

Teoretyczne 

(modelowanie matematyczne 

I symulacja komputerowa) 

Modele fizyczne 

o parametrach skupionych 

(wieloczłonowe) 

Modele fizyczne 

o parametrach rozłożonych 

(MES) 

54


Model wieloczłonowy : 

W modelu wieloczłonowym układ ruchu człowieka (lub jego 

część, np. jedną kończynę) rozpatruje się jako układ 

wieloczłonowy, czyli biomechanizm zbudowany z członów 

sztywnych połączonych przegubami (stawy) i napędzanych 

siłami rozwijanymi przez mięśnie (lub zespoły mięśni). 

55


56


Model MES : 

Zasada - dokładne odwzorowanie geometrii ciała lub fragmentu ciała człowieka (np. tułowia, segmentu 

ruchowego kręgosłupa) za pomocą bardzo dużej liczby elementów. 

Są to tzw. elementy skończone, którym można przypisać - w zależności od potrzeby, czyli od celu 

rozwiązywanego zadania - określone właściwości geometryczne, materiałowe i inne. 

Opis matematyczny modeli MES jest bardzo złożony. Ma on postać bardzo rozbudowanych układów 

równań (w biomechanice: od kilkuset do kilkunastu tysięcy - zależnie od wielkości modelowanego 

fragmentu ciała), których wygenerowanie i rozwiązanie możliwe jest jedynie za pomocą specjalnych 

metod komputerowych. 

Modele takie umożliwiają nie tylko wyznaczenie sił wewnętrznych, lecz także - co bardzo ważne w 

biomechanice pracy - określenie rozkładów naprężeń i odkształceń w układzie mięśniowoszkieletowym 

człowieka. 

57


Zalety metody MES: 

• łatwość modelowania przestrzennej budowy układu mięśniowoszkieletowego 

człowieka lub jego elementów, 

• łatwość wprowadzania zmian parametrów geometrycznych i 

materiałowych modelu, 

• możliwość badania statyki, dynamiki i stabilności układu mięśniowoszkieletowego, 

• możliwość stosowania w modelu różnych kryteriów optymalizacyjnych. 

58


59


60


61

Ochrona pracy w Polsce 

OCHRONA PRACY – system środków 

prawnych, 

ekonomicznych, 

organizacyjnych i technicznych 

służących zapewnieniu pracownikom 

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w 

procesie pracy. 

Źródło: W. Szubert: Ochrona pracy. Studium społeczno – prawne. Warszawa 

1966 

62


Ochrona pracy 

bezpieczeństwo 

ochrona zdrowia 

63


Bezpieczeństwo definiuje się jako 

brak nieakceptowalnego ryzyka szkód 

64


OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKA – gwarancje zawarte 

w normach prawnych ustalające takie warunki pracy, aby 

zgodnie z definicją WHO* zapewnić pracownikowi stan 

dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i 

socjalnego. 

*WHO – World Health Organization (Światowa Organizacja Zdrowia) 

65


Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) : 

Ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i 

technicznych mających na celu stworzenie pracownikowi takich 

warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób 

produktywny, bez narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku 

lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i 

psychiczne. 

66


Najważniejsze organizacje międzynarodowe 

ustanawiające normy z zakresu prawa z dziedziny 

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników : 

1. Międzynarodowa Organizacja Pracy 

2. Rada Europy 

3. Unia Europejska 

67


Ad. 1. MOP została powołana w 1919 r., a od 1946 r. stała się 

organizacją wyspecjalizowaną Narodów Zjednoczonych. 

Polska jest członkiem MOP od chwili jej powstania. 

Najważniejszą z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy i 

ochrony zdrowia pracowników w miejscu pracy jest 

konwencja nr 155 MOP z 1981 r. 

68


Konwencja nr 155 MOP zawiera kompleksowe rozwiązania w dziedzinie 

bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników w miejscu pracy. 

Zapisy zawarte w konwencji można podzielić na 4 części: 

• zasady polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony 

zdrowia, 

• zadania państwa w tym zakresie, 

• zadania pracodawców na szczeblu przedsiębiorstwa, 

• obowiązki i uprawnienia pracowników. 

69


Ad. 2. Rada Europy jest organizacją międzynarodową powstałą w 1949 r., 

której celem jest działanie w kierunku jedności europejskiej przez 

inicjatywy na rzecz praw człowieka i demokracji. 

• Polska została członkiem RE w 1991 r. 

• Podstawowe znaczenie dla prawa pracy, a więc dla bezpieczeństwa pracy 

i ochrony zdrowia ma ustanowiona w 1961 r. Europejska Karta 

Społeczna. 

70


EUROPEJSKA KARTA SPOŁECZNA ratyfikowana przez Polskę w czerwcu 1997 r. 

Artykuł 3 EKS: Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. 

W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do bezpiecznych i 

higienicznych warunków pracy, Umawiające się Strony zobowiązują się: 

1. wydać przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny; 

2. zapewnić środki kontroli stosowania tych przepisów; 

3. konsultować się, gdy zachodzi potrzeba, z organizacjami pracodawców i 

pracowników w sprawach środków zmierzających do poprawy 

bezpieczeństwa i higieny pracy. 

71


Ad. 3. Unia Europejska jest organem o zasięgu międzynarodowym 

obejmującym Europę i działającym na podstawie Traktatów 

powołujących trzy Wspólnoty oraz Unię Europejską. 

• Z punktu widzenia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników 

najistotniejszy jest Traktat Rzymski powołujący Wspólnotę 

Europejską. 

• Wspólnota Europejska ustanowiła w dziedzinie bezpieczeństwa i 

ochrony zdrowia pracowników szereg dyrektyw, spośród których 

najważniejsza jest dyrektywa 89/391/EWG. 

72


Dyrektywa Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. 

o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa 

i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy 

• Dyrektywa 89/391/EWG reguluje zadania stron uczestniczących w 

tworzeniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładzie 

pracy. 

• Realizacja zadań zawartych w dyrektywie ma gwarantować stymulację 

działań nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia 

pracowników, lecz także dla jego poprawy. 

73


• Niezbędne środki, jakie pracodawca powinien 

podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa i 

ochrony zdrowia pracowników: 

• Zapobieganie ryzyku zawodowemu 

• Informowanie 

• Szkolenie 

• Zapewnienie odpowiednich środków i organizacji 

74


• Przy stosowaniu w/w środków pracodawca powinien 

wdrażać wymienione w art. 6 ust. 2 dyrektywy zasady, 

zwane ogólnymi zasadami zapobiegania: 

• Unikanie ryzyka, 

• Ocena ryzyka, którego nie można uniknąć, 

• Zapobieganie ryzyku u źródła, 

• Dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, 

• Stosowanie nowych rozwiązań technicznych, 

• Właściwe instruowanie pracowników. 

75


• Z uwagi na swoją konstrukcję, dyrektywa 89/391/EWG wydaje się być uniwersalna i 

„ponadczasowa”. 

• Zawiera ona wskazówki dla pracodawcy, jak prawidłowo i kompleksowo zarządzać 

bezpieczeństwem w środowisku pracy. 

• W odróżnieniu od dotychczasowego podejścia, skupiającego uwagę na ograniczanie 

wypadków przy pracy i chorób zawodowych, główny akcent położony został na 

likwidację prawdopodobieństwa zaistnienia zagrożenia dla zdrowia i życia. 

• Porównując wymagania zawarte w tej dyrektywie ze znowelizowanym działem 10 KP 

należy stwierdzić, że przepisy prawa polskiego zostały w bardzo dużym stopniu 

zbliżone do wymagań dyrektywy. 

76


System ochrony pracy 

w Polsce 

System prawny – 

wskazuje na normy prawne 

dotyczące bezpieczeństwa 

i ochrony zdrowia 

System organizacyjny – 

obrazuje system organizacji 

ochrony pracy 

na różnych szczeblach instytucji 

uczestniczących w tworzeniu 

i kontrolowaniu BHP w Polsce 

77


System prawny ochrony pracy w Polsce 

78


Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 

(Dz.U. nr 78, poz. 483) 

Art. 24 

Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. 

Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. 

Art. 66 

1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków 

pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy 

określa ustawa. 

Art. 68 

1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 

79


Zasady BHP – 

pozaprawne (nie określone w prawie) reguły 

bezpiecznego postępowania, wymagane 

przy wykonywaniu określonej pracy, 

wynikające z doświadczenia oraz przesłanek 

naukowych i technicznych. 

80


System organizacyjny ochrony pracy w Polsce 

81


Kodeks pracy 

Kodeks pracy to podstawowy oraz najważniejszy akt prawny regulujący 

relacje pomiędzy pracodawcami, a pracownikami. 

Kodeks pracy reguluje m.in..: 

• czas pracy, 

• kwestie urlopów wypoczynkowych, 

• zagadnienia dot. zapewnienia bhp, 

• obowiązki i prawa pracownika i pracodawcy, 

• odpowiedzialność prawną wynikającą z tytułu umowy o pracę. 

82


Kodeks pracy – obowiązki pracodawcy 

Kodeks pracy 

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 

(tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) 

DZIAŁ PIERWSZY 

Rozdział II 

Podstawowe zasady prawa pracy 

Art. 15. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i 

higieniczne warunki pracy. 

DZIAŁ CZWARTY 

Rozdział I 

Obowiązki pracodawcy 

Art. 94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności […]: 

4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić 

systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny 

pracy. 

83



Kodeks pracy 

DZIAŁ DZIESIĄTY 

Bezpieczeństwo i higiena pracy 

Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy 

Art. 207. § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny 

pracy w zakładzie pracy. 

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez 

zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim 

wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest 

obowiązany: 

1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki 

pracy, 

2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad 

bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym 

zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń. 

84


Kodeks pracy 



Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy 

Art. 207. § 2. (cd.) 


3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywać środki 

podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia 

pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, 

4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i 

chorobom zawodowym […], 

5)uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących 

dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych 

działań profilaktycznych, 

6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych 

przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 

7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. 

85


Kodeks pracy – prawa pracownika 

Kodeks pracy 



Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika 

Art. 210. § 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i 

higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia 

pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim 

niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od 

wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o 

którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, 

zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. 

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca 

zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje 

prawo do wynagrodzenia. 

86


Kodeks pracy – prawa pracownika 

Kodeks pracy 




Art. 210. (cd.) 

§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, 

powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności 

psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia 

bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób. 

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem 

pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. 

87


Kodeks pracy – obowiązki pracownika 

Kodeks pracy 




Art. 211. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest 

podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest 

obowiązany: 

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i 

instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom 

sprawdzającym, 

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i 

higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek 

przełożonych, 

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w 

miejscu pracy, 

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków 

ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich 

przeznaczeniem, 

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym 

badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich […]. 

88


Kodeks pracy – maszyny i inne urządzenia techn. 

Kodeks pracy 



Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne 

Art. 215. § 1. Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i 

budowane, aby: 

1) zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności 

zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji 

chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, 

szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i 

niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, 

2) uwzględniały zasady ergonomii. 

Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne 

urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny 

zgodności określonych w odrębnych przepisach. 

89


Kodeks pracy – profilaktyczna ochrona zdrowia 

Kodeks pracy 



Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia 

Art. 226. Pracodawca […]: 

2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną 

pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. 

Art. 229. 

§ 1. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: 

1) osoby przyjmowane do pracy, 

2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy 

przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla 

zdrowia lub warunki uciążliwe. 

§ 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku 

niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, 

pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia 

zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. 90


Kodeks pracy – szkolenia 

Kodeks pracy 



Rozdział VIII. Szkolenie 

Art. 237. § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie 

posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także 

dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie 

bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz 

prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. […] 

§ 3. Szkolenia, o których mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt 

pracodawcy. 

91

Wypadki przy pracy i choroby zawodowe 

Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie: 

• nagłe 

• powodujące uraz 

• wywołane przyczyną zewnętrzną 

• mające związek z pracą 

92


kryterium 1: nagłość zdarzenia 

Kryterium nagłości przesądza o tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako 

wypadek przy pracy czy też jako chorobę zawodową. 

Zdarzenie nagłe zachodzi wtedy gdy nie trwa dłużej 

niż wynosi czas jednej zmiany roboczej. 

Ocena nagłości zdarzenia dokonywana jest zawsze z uwzględnieniem wszystkich okoliczności wypadku. 

93


kryterium 2: uraz 

Uraz jest to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka 

wskutek działania czynnika zewnętrznego 

(np. chemicznego, mechanicznego, termicznego, elektrycznego, 

promieniowania jonizującego, pola elektrycznego lub magnetycznego). 

94


kryterium 3: przyczyna zewnętrzna 

Dane zdarzenie może być tylko wtedy uznane za wypadek przy pracy, 

jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych. 

Mogą to być: 

• urazy spowodowane działaniem elementów ruchomych, ostrych, wystających, urządzeń i narzędzi 

• działanie energii elektrycznej 

• działania substancji chemicznej 

• urazy spowodowane potknięciem i upadkiem. 

W/w to jedne z wielu możliwych przyczyn zewnętrznych, dlatego też każdy wypadek 

rozpatrywany jest indywidualnie. 

95


kryterium 4: związek z pracą 

Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy przyczyną wypadku jest pełnienie przez 

pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim. 

Do tej grupy należą wypadki jakim może ulec pracownik w następujących sytuacjach: 

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub 

poleceń przełożonych, 

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz 

pracodawcy, nawet bez polecenia, 

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą 

pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. 

96


Poszkodowani w wypadkach przy pracy w Polsce 

na 100 000 zatrudnionych w latach 1985 - 2008 

97


Poszkodowani w wypadkach przy pracy w Polsce 

na 1 000 zatrudnionych w poszczególnych województwach 

98


wypadek traktowany na równi 

z wypadkiem przy pracy 

1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wykonywanie 

pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, 

które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań, 

2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, 

3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy 

organizacje związkowe. 

99


Natychmiast po wystąpieniu wypadku pracodawca powinien: 

• zapewnić udzielenie poszkodowanemu pierwszej pomocy, 

• zabezpieczyć miejsce wypadku, 

• ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, 

• sporządzić dokumentację powypadkową, 

• zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom, 

• prowadzić rejestr wypadków przy pracy. 

Pracodawca zawiadamia inspektora pracy i prokuratora 

o każdym wypadku ciężkim, śmiertelnym i zbiorowym. 

100


Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy 

• zasiłek chorobowy – dla pracownika, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy 

pracy, 

• świadczenia rehabilitacyjne – dla pracownika, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal 

niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności pracy, 

• zasiłek wyrównawczy – dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek długiego lub 

trwałego uszczerbku na zdrowiu, 

• jednorazowe odszkodowanie – dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na 

zdrowiu, 

• jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego pracownika, 

• renta z tytułu niezdolności do pracy – dla pracownika, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku, 

• renta szkoleniowa – dla pracownika, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania 

zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem 

przy pracy, 

• renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy, 

• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej, 

• dodatek pielęgnacyjny. 

101


Kwoty jednorazowych odszkodowań 

W okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r. 

kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy 

lub choroby zawodowej wynoszą: 

• 621 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu 

• 10 860 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz 

niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego 

• 55 853 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek 

lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty 

102


Kiedy nie przysługują świadczenia z tytułu wypadku przy pracy 

• Gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez 

poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane 

przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, 

• Gdy poszkodowany, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem substancji 

odurzających lub psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do 

spowodowania wypadku. 

103


Wypadek, któremu ulega osoba nie będąca 

w myśl obowiązujących uregulowań 

prawnych pracownikiem , nie jest 

wypadkiem przy pracy . 

PRACOWNIK – osoba zatrudniona na podstawie 

umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę 

(art. 2 k.p.) 

104


wypadek w drodze do pracy i z pracy 

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe 

zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło 

w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia, jeżeli 

droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. 

Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, 

mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona 

i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą 

najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. 

105


Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi 

z domu do pracy również drogę do miejsca: 

1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł 

ubezpieczenia rentowego 

2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo 

społecznych, 

3) zwykłego spożywania posiłków, 

4) odbywania nauki lub studiów. 

106


Podział wypadków przy pracy : 

▪ ciężkie 

▪ śmiertelne 

▪ zbiorowe 

▪ pozostałe (lekkie) 

107


wypadek ciężki – jest to zdarzenie, które powoduje 

• ciężkie, nieodwracalne uszkodzenie ciała (takie jak: utrata wzroku, słuchu, 

mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, 

naruszające podstawowe funkcje organizmu), lub 

• nieuleczalną lub zagrażającą życiu chorobę, lub 

• trwałą chorobę psychiczną, lub 

• całkowitą lub częściową niezdolność do pracy w zawodzie, lub 

• trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. 

108


wypadek śmiertelny – zdarzenie, które 

spowodowało śmierć pracownika w okresie 

do 6 miesięcy od dnia wypadku. 

109


wypadek zbiorowy – wypadek, 

któremu w wyniku tego samego zdarzenia 

uległy co najmniej dwie osoby. 

110


Ilość wypadków śmiertelnych przy pracy w Polsce 


13 

12 

11 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 

111


Ilość wypadków ciężkich przy pracy w Polsce 


50 

45 

40 

35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 

112


modelowanie wypadków przy pracy 

Powstanie wypadku jest wynikiem działania czynnika: 

• technicznego 

• organizacyjnego 

• ludzkiego 

lub ich kombinacji. 

113



114



115


Metody badania wypadków przy pracy 

Badanie wypadków jest działaniem mającym na celu zidentyfikowanie 

przyczyn i okoliczności wypadków. 

Do najczęściej wykorzystywanych technik badania wypadków należą: 

• metoda TOL 

• analiza odchyleń 

• analiza drzewa błędów 

• analiza przepływu energii 

• metoda MORT 

116


Za chorobę zawodową uważa się chorobę: 

1. określoną w wykazie chorób zawodowych, 

2. spowodowaną działaniem czynników szkodliwych 

dla zdrowia występujących w środowisku pracy. 

117


118


Szkodliwości zawodowe, które wywołują choroby zawodowe, 

można najogólniej podzielić na 4 podstawowe grupy: 

• czynniki chemiczne 

• czynniki fizyczne 

• czynniki biologiczne 

• uciążliwości związane ze sposobem wykonywania pracy. 

Choroby zawodowe stanowią odrębną i trudną dziedzinę wiedzy medycznej, a 

zagrożenie tymi chorobami wiąże się nie tylko z odpowiedzialnością za ochronę 

zdrowia pracujących, lecz także z poważnymi skutkami ekonomicznymi obciążającymi 

państwo i całe społeczeństwo. 

119


14000 

Ilość chorób zawodowych w Polsce w latach 1980-2007 

na ok. 10 000 000 zatrudnionych ok. 0,12 % 

12000 

10000 

8000 

6000 

ok. 0,03% 

4000 

2000 

0 

1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

120


Choroby zawodowe w Polsce w roku 2007 wg województw 

(liczba chorób na 100 000 zatrudnionych) 

121


Choroby zawodowe w Polsce w roku 2007 

4% 

3% 

3% 

Przewlekłe choroby narządu głosu 

Pylice płuc 

Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich 

następstwa 

3% 2%2% Ubytek słuchu 

25% 

Przewlekłe choroby obwodowego układu 

nerwowego 

Choroby skóry 

Nowotwory złośliwe 

5% 

8% 

21% 

21% 

Przewlekłe choroby układu ruchu 

Zespół wibracyjny 

Astma oskrzelowa 

Alergiczny nieżyt nosa 

Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich 

następstwa 

Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane 

pyłem azbestu 

Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli 

Choroby wywołane działaniem promieniowania 

jonizującego 

Choroby układu wzrokowego 

122


Choroby zawodowe w Polsce w roku 2007 

17% 

27% 

8% 

48% 

Pylice płuc 

Choroby zakaźne lub 

pasożytnicze 

Obustronny trwały ubytek 

słuchu 

Przewlekłe choroby 

narządu głosu 

mężczyźni 

12% 

26% 


narządu głosu 

62% 

Choroby zakaźne lub 

pasożytnicze 

kobiety 


obwodowego układu 

nerwowego 

123


Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r. wg działów gospodarki narodowej 

(liczba chorób na 100 000 zatrudnionych) 

Górnictwo 

Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 

Edukacja 

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 

Przetwórstwo przemysłowe 

Działalność usługowa komunalna 

Budownictwo 

Hotele i restauracje 

Wytwarzanie i zaopatrywanie w media 

Transport, gospodarka magazynowa i łączność 

Obsługa nieruchomości i firm 

Handel i naprawy 

Pośrednictwo finansowe 

Administracja publiczna i obrona narodowa 

0 50 100 150 200 250 300 350 

124

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe 

i uciążliwe w środowisku pracy 

Klasyfikacja czynników: 

• chemiczne 

• fizyczne 

• biologiczne 

• psychofizjologiczne 

• społeczne 

Oddziaływanie na człowieka: 

• pozytywne 

• negatywne 

125



Czynniki negatywne: 

• Czynnik niebezpieczny – czynnik, którego oddziaływanie może 

prowadzić do urazu lub natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia 

człowieka, 

• Czynnik szkodliwy – czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do 

stopniowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka, 

• Czynnik uciążliwy – czynnik, którego oddziaływanie może utrudniać 

pracę lub obniżać zdolność jej wykonywania, nie powodując jednak 

trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka. 

126



I. Czynniki mechaniczne 

Kiedy powstaje zagrożenie urazami 

127




zagrożenia mechaniczne - wszelkie oddziaływania na 

człowieka czynników fizycznych, które mogą być przyczyną 

urazów powodowanych mechanicznym działaniem części 

maszyn, narzędzi, przedmiotów obrabianych lub 

wyrzucanych materiałów stałych albo płynnych. 

128



Klasyfikacja czynników mechanicznych : 


• przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty, 

• ruchome elementy, 

• ostre, wystające elementy, chropowate elementy, 

• spadające elementy, 

• płyny pod ciśnieniem, 

• śliskie, nierówne powierzchnie, 

• ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy), 

• położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości), 

• inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące substancje, żywe zwierzęta. 

129




Podstawowe zagrożenia mechaniczne: 

• zgniecenie 

• cięcie lub obcięcie 

• wplątanie 

• wciągnięcie lub pochwycenie 

• uderzenie 

• przekłucie lub przebicie 

• starcie lub obtarcie 

• wytrysk cieczy pod ciśnieniem 

130




131




132



II. Energia elektryczna 

Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki: 

Działanie bezpośrednie 

(wskutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało 

ludzkie) poprzez oddziaływanie na układ nerwowy 

oraz w wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych 

może objawiać się: 

•odczuwaniem przepływu prądu, uczuciem bólu, 

•kurczami mięśni dłoni uniemożliwiającymi uwolnienie 

się rażonego, 

•zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi, 

•zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi, 

•utratą przytomności, 

•migotaniem komór sercowych - bardzo groźnym dla 

życia człowieka, 

•oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała. 

Działanie pośrednie 

(bez przepływu prądu przez ciało człowieka): 

•oparzenia ciała wskutek pożarów 

wywołanych zwarciem elektrycznym, 

•oparzenia ciała łukiem elektrycznym, 

•uszkodzenia wzroku wskutek dużej 

jaskrawości łuku elektrycznego, 

•uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku 

upadku z wysokości. 

133




Prąd w mA Prąd przemienny 50-60 Hz Prąd w mA Prąd stały 

1-1,5 Początek odczuwania przepływu prądu 5-8 Początek odczuwania przepływu prądu. 

Uczucie ciepła 

3-6 Powstają skurcze mięśni i odczucie bólu 

10-15 Silne skurcze mięśni. Ręce z trudem można 

oderwać od przewodu. Silne bóle w palcach, 

ramionach i plecach 

15-25 Bardzo silny skurcz. Samodzielne 

oderwanie się jest niemożliwe. Bardzo silne 

bóle. Utrudniony oddech 

większy niż 

30 

Bardzo silne skurcze. Utrata przytomności i 

migotanie komór sercowych 

20-25 Powstają skurcze. Znaczne odczuwanie ciepła 

134




135




136




Klasy ochronności urządzeń elektrycznych 

137




Uwalnianie osoby rażonej 

spod działania prądu elektrycznego NN (do 1000 V) 

• przez wyłączenie napięcia zasilającego, 

• przez odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem, 

• przez odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało. 

138



III. Hałas 

Hałas - wszelkie niepożądane, uciążliwe 

lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na narząd słuchu 

i inne zmysły oraz części organizmu człowieka. 

Hałas nie musi być nadmiernie 

głośny, aby spowodować problemy 

w miejscu pracy. Może bowiem 

wchodzić w interakcję z innymi 

zagrożeniami na stanowiskach 

pracy, zwiększając tym samym 

stopień ryzyka. 

139



III. Hałas 

Szczególnie szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują następujące 

jego cechy i okoliczności narażenia: 

• poziom dźwięku przekraczający 85 dB; bodźce słabsze nie uszkadzają narządu 

słuchu nawet przy długotrwałym nieprzerwanym działaniu, 

• ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej szkodliwa niż przerywana; nawet 

krótkotrwałe przerwy umożliwiają bowiem procesy regeneracyjne słuchu, 

• hałas impulsowy jest szczególnie szkodliwy; mechanizmy obronne narządu 

słuchu zapobiegające wnikaniu energii akustycznej do ucha nie zadziałają 

odpowiednio szybko. 

140



III. Hałas 

Skutki wpływu hałasu na organ słuchu dzieli się na: 

• uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu (perforacje, ubytki błony 

bębenkowej), będące zwykle wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych 

ekspozycji na hałas o szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 

130 ÷ 140 dB, 

• upośledzenie sprawności słuchu w postaci podwyższenia progu słyszenia, w 

wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym poziomie dźwięku 

przekraczającym 85 dB. Podwyższenie progu może być odwracalne (tzw. 

czasowe przesunięcie progu) lub trwałe (trwały ubytek słuchu). 

141



III. Hałas 

142



III. Hałas 

143



IV. Pyły 

Pyły są to zbiory cząstek ciał stałych, sedymentujących pod wpływem sił 

ciężkości, które mogą przez pewien czas pozostawać w stanie 

zawieszonym w gazowej fazie rozpraszającej. 

144



IV. Pyły 

145



IV. Pyły 

146



V. Substancje chemiczne 

Substancja toksyczna jest to substancja 

powodująca szkodliwe efekty w organizmach 

żywych. 

Dawka – ilość substancji chemicznej podana, 

pobrana lub wchłonięta do organizmu 

określoną drogą. 

147




Substancja chemiczna wchłonięta do organizmu jedną z możliwych dróg 

dostaje się do krwi, skąd może być transportowana do tkanek, w których 

ulega przemianie i wywiera działanie na określony układ receptorów. 

148




149

KONIEC

Ergonomia jako nauka interdyscyplinarna

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?