programu ya hifadhi ardhi shinyanga (hashi) - Equator Initiative

Historia na Mandhari
Ukiwa unapatikana upande wa kusini mwa ziwa Victoria, mkoa wa
Shinyanga upo kaskazini magharibi mwa Tanzania na eneo lake
kubwa ni la mazingira ya ukame ukiwa na wakazi karibu milioni
tatu, kwa wastani wa watu 42 kwa kila kilometa ya mraba. Shinyanga
ni moja ya mikoa ya Tanzania maskini zaidi, wenye vilima vya kimo
cha chini na tambarare zenye kipindi kirefu cha kiangazi ukiwa
na wastani wa milimeta 700 za mvua kwa mwaka. Kabila kubwa
la mkoa huu ni Wasukuma ambao hujishughulisha na ufugaji na
kilimo; mazao makubwa wanayozalisha ni mahindi, mtama, uwele,
mihogo, pamba, na mchele. Zaidi ya asilimia 80 ya wakazi wa mkoa
huu wanamiliki na kuendeleza mifugo kwenye malisho ya jamii zao.
Kati ya mwaka 1986 na 2004, mkoa wa Shinyanga ulianzisha Mpango
wa Hifadhi Ardhi Shinyanga uliofahamika kwa kifupi kama HASHI
(Hifadhi Ardhi Shinyanga). HASHI ilianzishwa na Rais Julius Nyerere
baada ya kutembelea mkoa huo mwaka 1984 na akashtushwa na
kiwango kikubwa cha ukataji miti. Kwa miaka ya 1980, Shinyanga
ilikuwa inajulikana kama ‘Jangwa la Tanzania ‘. Miongo kadhaa ya
usimamizi mbovu wa ardhi ilichangia kuendelea kuharibika kwa
mazingira katika mkoa wa Shinyanga, lakini mwanzo mkuu wa
uharibifu huu ni mpango wa kukata misitu kipindi cha kabla ya vita vya
pili vya dunia. Hapo awali, mkoa wa Shinyanga ulikuwa umefunikwa
na uoto wa miombo na mshita, ambayo ilitoa lishe kwa mifugo na
mafuta kwaajili ya kilimo na ufugaji kwa wasukuma. Hata hivyo
misitu hii ilikuwa pia hifadhi ya mbun’go, na magonjwa ya vimelea,
na malale ambayo yaliwashambulia binadamu na wanyama. Katika
miaka ya 1920, mamlaka ya kikoloni ilibuni mpango wa kuwalipa
wenyeji kwa kukata miti kwenye maeneo makubwa ya miombo. Hii
kwa kiasi kikubwa ilisaidia mafanikio katika kutokomeza Mbun’go,
na pia kuanzisha maeneo mapya ya malisho kwa ajili ya wasukuma,
lakini kwa upande mwingine ikaathiri uzuri wa mazingira ya mkoa.
Kadiri idadi ya mifugo na binadamu ilivyoongezeka katika nusu ya
mwisho ya karne ya ishirini, mahitaji kwa ajili ya kuni na kilimo pia
yaliongezeka. Hii ilisababisha ufugaji uliokithiri kwenye malisho na
mapori, wakati maeneo makubwa ya ardhi yalikuwa kwa ajili kilimo
cha mazao ya biashara kama vile pamba na tumbaku, na kuacha
ardhi kidogo kwa ajili ya kupanda mazao ya chakula. Zaidi ya hayo,
mpango wa uanzishwaji wa vijiji wa Rais Nyerere wa miaka 1970
ulilazimisha familia nyingi kuyaacha makazi yao kuhamia maeneo
mapya.
Kupotea kwa mfumo wa kijadi wa usimamizi wa rasilimali
Hali hizi zilisababisha mmomonyoko wa mfumo wa kijadi wa
usimamizi wa ardhi ambao wasukuma walitumia kuhifadhi
chakula cha mifugokwaajili ya msimu wa kiangazi. Mfumo huu
unaofahamika kama ngitili ulijumuisha utengaji wa maeneo
maalumu ya kuhifadhi nyasi za mifugo kwa ajili ya matumizi ya
kifamilia au ya jamii kwa kuyaacha maeneo yakiwa na nyasi mpaka
msimu wa mvua unapoanza. Ngitili hugawanywa katika sehemu
kadhaa: kila sehemu ya ngitili lazima itumike yote kwa malisho kabla
ya kuhamia sehemu nyingine. Hifadhi za kifamilia au za mtu mmoja
4