Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Nr 3 / 2008
Monroe, czy Mick Jagger. Autor nie gloryfikował narkomanii,
ani jej nie potępił, lecz przyjął rolę świadka narodzin
i rozwoju pewnego zjawiska społecznego.
Ostatnim wreszcie przykładem syntez reprezentatywnych
dla omawianego nurtu badań może być książka „Chemia
seksualna: historia pigułki antykoncepcyjnej” napisana
przez Larę V. Marks a wydana przez oficynę Yale University.
14) Tematykę historii doustnych środków antykoncepcyjnych
podjęło wcześniej kilku badaczy, ale oryginalność
pracy Lary V. Marks wynika przede wszystkim z dwóch
faktów: wskazała wpływ niemieckich naukowców, którzy
w okresie międzywojennym wyemigrowali do USA, na odkrycie
doustnej antykoncepcji, a ponadto udokumentowała
wątpliwe etycznie eksperymenty z pierwszymi pigułkami
antykoncepcyjnymi wykonywane na chorych umysłowo
pacjentkach w szpitalu psychiatrycznym w Massachusetts
oraz na najuboższych mieszkankach kontrolowanej przez
Amerykanów wyspie Porto Rico. 15)
4. Zmedykalizowana historia farmacji
Poza obszar tradycyjnie pojmowanej historii farmacji
wykracza szereg artykułów przedstawiających dzieje leków
i innych produktów farmaceutycznych w ujęciu zmedykalizowanym.
Do interesujących i godnych omówienia publikacji
z tego zakresu należy artykuł Iain’a Chalmers’a „Porównując
‘podobnie jak’ z ‘podobnie jak’: historyczne kamienie
milowe w ewolucji metod doboru pozbawionych błędu
grup porównawczych w eksperymentach terapeutycznych”
zamieszczony w 2001 r. na łamach „International Journal
o Epidemiology”. 16) Artykuł ma charakter komplementarny
wobec wcześniejszych publikacji historycznych dążących
do wyjaśnienia ewolucji badań klinicznych, a zwłaszcza
rozwoju stosowanych w nich metod ilościowych, początków
myślenia kategoriami prawdopodobieństwa, zastosowania
metod statystycznych i teorii statystyki oraz socjologii,
etyki i polityki badań klinicznych. Prace nad dziejami badań
klinicznych obejmują okres od 1662 r., kiedy flamandzki lekarz,
Jan Baptysta Van Helmont po raz pierwszy zauważył, że niekiedy
lekarze nieumyślnie szkodzą pacjentom i że ponoszą odpowiedzialność
za wybór terapii bezpiecznej dla pacjenta. 17)
Innym przykładem medykalizacji historii farmacji może
być artykuł Viviane Quirke „Wdrażając teorię do praktyki:
James Black, teoria receptoru i rozwój betablokerów w ICI,
1958-1978” zamieszczony w 2006 r. w czasopiśmie „Medical
History”. 18) Jest to praca z zakresu dziejów leku, a więc
obszaru tradycyjnie przypisywanego historii farmacji, jednak
wysoce specjalistyczna problematyka naukowa została
usytuowana w szerokim kontekście społecznym i ekonomicznym.
W końcu lat osiemdziesiątych XX w. produkcja
betablokerów dostarczała 75% dochodów brytyjskiego
przemysłu farmaceutycznego i stanowiła 36% wartości
światowego rynku dwudziestu najlepiej sprzedających się
leków. 19)
Historię farmacji biomedycznej reprezentuje też np.
książka Otto Magnusa pt. „Rudolf Magnus, fizjolog i farmakolog,
1873-1927”. 20) W pracy wykazano, że współczesna
biomedycyna wyodrębniała się w ścisłym związku z farmakologią
i fizjologią, a z kolei te dwie dyscypliny nauki były
kształtowane przez stopniowo udoskonalane eksperymenty
na zwierzętach.
5. Inne nowe pola badawcze
Wśród innych nowych, czy może szczególnie intensywnie
rozwijających się pól badawczych historii farmacji
znalazła się ewolucja przepisów prawnych dotyczących
produktów leczniczych dostępnych na receptę i w sprzedaży
odręcznej w XX w., 21) a także porównywanie historii
prawa farmaceutycznego w różnych krajach. 22) W pracach
historyczno-farmaceutycznych pojawiają się nowe terminy:
„farmakopolityka”, czyli całokształt przepisów dotyczących
rynku farmaceutycznego, i „kultura terapeutyczna”, przez
co rozumie się kompleksowe związki zachodzące między
państwem (w tym wszelkimi agendami legislacyjnymi mającymi
wpływ na prawo farmaceutyczne, przemysłem farmaceutycznym,
poszczególnymi zawodami medycznymi
a stowarzyszeniami pacjentów. 23)
Eksploracja dziejów kultury terapeutycznej stała się nowym
zadaniem badawczym historyków farmacji. W tym
nurcie badawczym zawiera się m.in. problematyka dziejów
międzynarodowego nadzoru nad narkotykami i historii nar-
14)
Lara V. Marks, Sexual Chemistry: a History of the Contraceptive Pill. New Haven – London, Yale University Press, 2001.
15)
Book Review. “Medical History” 2005 s. 541-542.
16)
Iain Chalmers, Comparing like with like: some historical milestones in the evolution of methods to create unbiased comparison
groups in therapeutic experiments. “International Journal of Epidemiology” 2001 s. 1156-1164.
17)
Tamże, s. 1158.
18)
Viviane Quirke, Putting Theory into Practice: James Black, Receptor Theory and the Development of the Beta-Blockers at ICI, 1958-
1978”. „Medical History” 2006 s. 69-92. – ICI to skrót od Imperial Chemical Industries (w wolnym tłumaczeniu - Imperialny Przemysł
Chemiczny).
19)
Tamże, s. 90.
20)
Otto Magnus, „Rudolf Magnus, physiologist and pharmacologist, 1873-1927”. Amsterdam – Dordrecht, Kluwer Academic Publishers
2002.
21)
Np.: W. Steven Pray, A History o Nonprescription Product Regulation. New York – London – Oxford, Pharmaceutical Products Press
2003.
22)
Np.: Arthur A. Daemmrich, Pharmacopolitics: drug regulation in the United States and Germany. Chapel Hill – London, University of
North Carolina Press, 2004.
23)
Np.: David R. Bewley-Taylor, The United States and international drug control, 1909-1997. London – New York, Pinter, 1999; William
B. McAllister, Drug diplomacy in the twentieth century: an international history. London – New York, Routledge, 2000; David F. Musto,
Pamela Korsmeyer, The Quest for Drug Control: Politics and Federal Policy in a Period of Increasing Substance Abuse. New Haven
– London, Yale University Press, 2002.
copyright © 2008 Grupa Dr. A. R. Kwiecińskiego
ISSN 1425-5073
Farmaceutyczny
Przegląd Naukowy
7