Hotuba ya Waziri wa Habari, Utamaduni na Michezo Mheshimiwa ...

HOTUBA YA WAZIRI WA HABARI, UTAMADUNI NA
MICHEZO, MHESHIMIWA MUHAMMED SEIF KHATIB (MB.),
WAKATI AKIWASILISHA BUNGENI MAKADIRIO
YA MAPATO NA MATUMIZI YA FEDHA
KWA MWAKA 2007/2008
Utangulizi
1. Mheshimiwa Spika, naomba kutoa hoja kwamba,
Bunge lako Tukufu sasa likubali kujadili na kupitisha
Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Habari,
Utamaduni na Michezo na asasi zake kwa mwaka wa
fedha wa 2007/2008.
2. Mheshimiwa Spika, awali ya yote napenda
nichukue nafasi hii, kwa niaba yangu na Wizara ya
Habari, Utamaduni na Michezo, kuwapongeza wenzetu
waliojiunga nasi hapa Bungeni, Mhe. Yusuf Rajabu
Makamba, Mbunge wa Kuteuliwa, Mhe. Mtutura
Abdallah Mtutura, Mbunge wa Tunduru na Mhe.
Florence Essa Kyendesya, Mbunge wa Viti Maalumu. Vile
vile ningependa kuwapongeza waliochaguliwa
kuiwakilisha nchi yetu katika Bunge la Afrika Mashariki,
Mhe. Dkt. Didas John Massaburi, Mhe. Dkt. Aman Walid
Kabourou, Mhe. Dkt. George Francis Nangale, Mhe.
Sylvia Kate Kamba, Mhe. Septuu Nasoro, Mhe. Abdallah
Ally Hassan Mwinyi, Mhe. Said Gharib Bilal, Mhe. Janet
Deo Mmari na Mhe. Dkt. Fortunatus Lwanyatika Masha.
1

Tunawatakia mafanikio makubwa katika kutekeleza
majukumu yao.
3. Mheshimiwa Spika, napenda kutoa pongezi kwa
akinamama Watanzania waliopewa nyadhifa kubwa
katika asasi za Kimataifa, kama vile Mhe. Dkt. Asha Rose
Migiro, ambaye hivi sasa ni Naibu Katibu Mkuu wa
Umoja wa Mataifa, Mhe. Getrude Mongela, Mbunge wa
Ukerewe, ambaye hivi sasa ni Rais wa Bunge la
Muungano wa Afrika, Mhe. Amina Salum Ali, ambaye
hivi sasa ni Balozi wa Umoja wa Afrika nchini Marekani
na Mhe. Balozi Liberatta Mulamula, ambaye sasa ni
Katibu Mtendaji wa Sekretarieti ya Ukanda wa Maziwa
Makuu. Ninawatakia mafanikio katika kutekeleza
majukumu yao mapya.
4. Mheshimiwa Spika, nchi yetu ilifikwa na msiba
mkubwa kwa kumpoteza aliyekuwa Waziri wa Nchi, Ofisi
ya Waziri Mkuu, Mhe. Juma Jamaldin Akukweti,
aliyefariki kutokana na ajali ya ndege iliyotokea huko
Mbeya. Ajali hiyo pia ilisababisha vifo vya wafanyakazi
wa Serikali marehemu John Bendera, Nathanieli Katinila
na Theresia Nyantori. Napenda pia kutumia fursa hii
kuelezea huzuni na masikitiko makubwa yaliyotufika
kufuatia kifo cha aliyekuwa Mbunge mwenzetu wa Viti
Maalumu kupitia Umoja wa Vijana wa Chama cha
Mapinduzi (UVCCM), ambaye pia alikuwa Mjumbe wa
Kamati ya Bunge ya Maendeleo ya Jamii, Mheshimiwa
2

Amina Chifupa. Marehemu alikuwa kijana shupavu na
jasiri aliyeipenda nchi yake na watu wake hususani
vijana ambao alikuwa mtetezi wao mkubwa. Mungu
azilaze pema peponi roho za marehemu hao, Amin.
5. Mheshimiwa Spika, napenda kuchukua fursa
hii kuishukuru Kamati ya Kudumu ya Bunge ya
Maendeleo ya Jamii, inayoongozwa na Mhe. Jenista
Joakim Mhagama, Mbunge wa Peramiho, iliyojadili na
kutoa ushauri kuhusu Makadirio ya Mapato na
Matumizi ya Wizara yangu tarehe 07 Juni, 2007 na
tarehe 19 Julai, 2007. Ushauri na maelekezo
yaliyotolewa na Kamati hii tumeyaingiza kadri
ilivyowezekana katika bajeti hii na tutaendelea
kuyafanyia kazi maelekezo ya Kamati yaliyobakia na yale
yatakayotolewa na Bunge lako Tukufu leo wakati wa
kujadili bajeti.
Wizara yangu pia inapenda kumshukuru Naibu Waziri
wa Kazi, Ajira na Maendeleo ya Vijana, Mhe. Dkt.
Emannuel Nchimbi, kwa ushirikiano na ushauri mzuri
aliotoa wakati akiwa Naibu Waziri katika Wizara yangu.
Nafasi yake, kama tunavyofahamu, ilichukuliwa na Mhe.
Daniel Nsanzugwanko, Mbunge wa Kasulu Mashariki,
aliyekuwa Naibu Waziri wa Kazi, Ajira na Maendeleo ya
Vijana.
3

Majukumu ya Wizara
6. Mheshimiwa Spika, Ukurasa wa 4 hadi wa 5 wa
hotuba yangu una maelezo kuhusu majukumu ya wizara
yangu ambayo ni pamoja na Kuandaa Sera za Sekta ya
Habari, Utamaduni na Michezo; Kuandaa mipango ya
ukuzaji wa sekta hizo na kufuatilia utekelezaji wake.
Mapitio ya Utekelezaji wa Bajeti ya 2006/2007
Wizara ilipanga kukusanya jumla ya Tsh.
98,403,000/= kutoka vyanzo mbalimbali. Hadi kufikia
mwisho wa mwezi Machi 2007, jumla ya
Tsh.147,661,418 zilikuwa zimekusanywa ambazo ni
asilimia 150.
7. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa kwanza wa
uhai wa Wizara yangu, tumeshuhudia maendeleo ya
kuridhisha katika kufikia malengo ya Dira ya Maendeleo
2025, ambayo ni kuwa na Taifa lenye raia wenye
ufahamu, linalothamini utamaduni wake na lenye
wananchi mahiri na hodari katika michezo. Baadhi ya
mafanikio hayo ni pamoja na Tanzania kuanza tena
kusikika katika michezo ya kimataifa, hususani mpira
wa miguu; Watanzania kuwa na utaratibu wa kufikisha
maoni, maswali na kero zao moja kwa moja Serikalini
kwa kupitia mtandao wa tovuti badala ya kutegemea
vikao vya Bunge na mikutano ya hadhara pekee.
4

Mafanikio mengine ni kuwa na uwanja wa michezo
wenye hadhi ya viwango vya kimataifa; lugha ya
Kiswahili kuendelea kushamiri duniani na Tanzania
kuendelea kuwa na vyombo vingi na anuai vya habari
katika sehemu nyingi za nchi yetu.
Sekta ya Habari
8. Mheshimiwa Spika, Sekta ya Habari imeendelea
kuongozwa na Sera ya Habari na Utangazaji ya Mwaka
2003 na maelekezo yaliyotolewa na Rais wa Jamhuri ya
Muungano wa Tanzania wakati alipotembelea Wizara,
mwezi Machi, 2006. Sera inakusudia kuweka mazingira
mazuri ya kuwezesha kukua na kushamiri kwa vyombo
vya habari vyenye kuzingatia maadili ya taaluma na
wakati huo huo vikilinda na kudumisha maadili ya jamii.
9. Mheshimiwa Spika, Wizara yangu inaendelea na
mchakato wa kutayarisha mswada wa sheria wenye
malengo kadha ikiwemo – kurekebisha au kufuta sheria
za vyombo vya habari zilizopitwa na wakati na ambazo
zinalalamikiwa na wadau. Aidha, mswada utalenga
kuvipa vyombo vya habari uhuru mkubwa zaidi wa
kutafuta na kutangaza habari, na kuwezesha kila raia
kuwa na haki ya kudai na kupata taarifa kutoka kwenye
asasi za umma na binafsi kwa mujibu wa Katiba, ikiwa
ni utekelezaji wa Ibara ya 116 ya Ilani ya Uchaguzi ya
CCM, 2005.
5

Masuala hayo yaliwasilishwa kwa wadau ili kupata
mchango wao na mashauriano bado yanaendelea.
Tovuti ya Wananchi
10. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa
2006/2007, Wizara ya Habari, Utamaduni na Michezo
ilikamilisha utekelezaji wa Agizo la Mhe. Rais wa
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, alilotoa katika
Semina Elekezi ya Viongozi Wakuu wa Serikali huko
Hoteli ya Ngurdoto, Arusha, Machi 2006, la kuanzisha
Tovuti ya Wananchi.
Mitambo yote ya Tovuti, ambayo ni pamoja na
kompyuta, mawasiliano ya satelaiti na redio, imefungwa
katika makao makuu ya Tovuti yaliyoko Idara ya Habari
(MAELEZO). Idara hii itafanya kazi kwa ushirikiano na
Wizara zote pamoja na mikoa kujibu hoja mbalimbali za
wananchi.
11. Mheshimiwa Spika, changamoto kubwa iliyoko
katika sekta ya utangazaji ni kuhama kutoka mfumo wa
utangazaji wa sasa ambao ni wa ‘analogue’ kwenda
‘digital’. Kama nilivyosema, ifikapo mwaka 2015 redio
na televisheni tulizo nazo sasa zitakuwa hazifai
kutumiwa kwani hazitafanya kazi kutokana na mfumo
mpya utakaotumika wa ‘digital’, vinginevyo itabidi
6

ziwekewe ving,amuzi. Kuna umuhimu mkubwa sasa hivi
wa kuwa na mikutano mingi na wadau ili kuwaelewesha
juu ya ulazima wa kubadilisha teknolojia na pia
kuwashauri wajiandae kwa gharama zinazohusu
uhamaji huo. Hali kadhalika wananchi inabidi
wahamasishwe na waelimishwe juu ya umuhimu wa
kuzingatia teknolojia hii mpya ya ‘digital’ katika
utangazaji.
Sekta ya Utamaduni
12. Mheshimiwa Spika, Katika mwaka 2006/2007
Idara ya Maendeleo ya Utamaduni ilitekeleza malengo
yafuatayo:
• Kuandaa Mkutano Mkuu wa Nne wa Mwaka wa
Sekta ya Utamaduni uliofanyika mjini Dodoma
mwishoni mwa mwaka jana na kuadhimisha Siku
ya Utamaduni Ulimwenguni tarehe 21 Mei 2007.
Aidha, Idara iliandaa warsha ya vyombo vya
habari yenye lengo la kuelimisha wana-habari
kuhusu matumizi ya lugha ya Kiswahili sanifu
mwezi Septemba 2006 mjini Morogoro.
• Idara, kupitia Baraza la Kiswahili la Taifa
(BAKITA) iliandaa warsha ya lugha ya wataalam
wa Baraza la Kiswahili na wa Baraza la Kiswahili
Zanzibar (BAKIZA) kwa lengo la kuwianisha
matumizi ya maneno ya Kiswahili. Vile vile
BAKITA, kwa mara ya kwanza, ilifasiri Ripoti ya
7

Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za
Serikali, 2005/2006. Pia, kwa mara ya kwanza,
BAKITA ilipeleka mtaalamu wake Makao Makuu
ya Umoja wa Afrika kufanya kazi ya uelekezi.
Mheshimiwa Spika, Bodi ya Ukaguzi wa Filamu
na Michezo ya Kuigiza ilikagua filamu 17 na kanda
za video 59 na kuzipanga katika madaraja pamoja
na kutoa elimu ya jamii kwa wadau. Kwa upande
wake, Chuo cha Sanaa Bagamoyo kiliendesha
mafunzo ya Stashahada kwa wanafunzi 93 na
mafunzo ya muda mfupi kwa wasanii 120 walio
kazini.
13. Sekta ya Michezo
Mheshimiwa Spika, Katika mwaka 2006/2007
Wizara yangu ilikuwa na jukumu la kuendeleza Michezo
kwa mujibu wa Sera ya Maendeleo ya Michezo ya mwaka
1995 ambapo yafuatayo yalitekelezwa:
• Kuendelea kukamilisha Awamu ya Kwanza ya ujenzi
wa Eneo Changamani la Michezo ambalo ni ujenzi
wa uwanja wa kisasa wenye viwango vya kimataifa
kwa ajili ya mpira wa miguu na riadha. Aidha,
Wizara imesimamia ukarabati wa Uwanja wa Taifa
ambapo eneo la kuchezea mpira linawekwa majani
bandia ili kuuwezesha uwanja huo kutumika kwa
wakati wote.
8

• Kutoa mafunzo ya utaalam wa michezo na huduma
ya kinga na tiba kwa wanamichezo pamoja na
kusajili vyama na vilabu vya michezo kulingana na
Sheria na Kanuni za Michezo.
• Kuwawezesha watu wenye Ulemavu kushiriki
mashindano ya Kitaifa na Kimataifa kwa kuiandaa
Timu ya Taifa ya Watu wenye Ulemavu wa Akili
yenye jumla ya watu 30 itakayoshiriki katika
Mashindano ya Dunia yatakayofanyika nchini
China.
14. Mheshimiwa Spika, Maelezo ya kina ya
Utekelezaji wa Bajeti ya Wizara yangu kwa kipindi cha
mwaka 2006/2007 yapo ukurasa wa 6 hadi wa 44 wa
Kitabu cha Hotuba hii.
Mpango wa mwaka 2007/2008
Sekta ya Habari
15. Mheshimiwa Spika, Wizara yangu, katika mwaka
wa fedha 2007/2008, inatarajia kuimarisha utendaji wa
kazi wa Tovuti ya Wananchi kwa kuongeza vitendea kazi
na kuwapa mafunzo watendaji wake ili wawe na ujuzi
mkubwa zaidi wa kuwatumikia wananchi. Wizara pia
inatarajia kukamilisha mradi wa kukarabati Maktaba ya
9

Picha na kuanza kuhifadhi picha katika mfumo wa
elektroniki.
Kwa upande wa mitambo, TUT itaongeza usikivu wa
redio katika masafa ya FM kwenye Mikoa ya Arusha,
Dodoma, Kagera, Kigoma, Mara, Mbeya, Tabora, Tanga
na Mwanza. Imebidi kufunga mitambo ya FM katika
Mikoa hiyo kwa vile tayari kuna minara ya kurushia
matangazo ya televisheni na hivyo kuokoa gharama.
16. Mheshimiwa Spika, pamoja na kuendeleza
juhudi hizo, katika mwaka wa fedha 2007/2008, Taasisi
ya Utangazaji itafanya mabadiliko makubwa katika
matangazo ya taarifa za habari pamoja na habari za
matukio. Kila mkoa utapewa mwandishi wa habari
maalumu atakayekuwa na vifaa bora vya kisasa vya
kunasia sauti na kupeleka habari motomoto zikiwemo
nyingi za maendeleo.
Pia Radio Tanzania itatangaza moja kwa moja hotuba
za viongozi wakuu wa Serikali kutoka popote pale walipo
nchini wakati wowote. Juhudi pia zitafanywa kuvutia
vijana wengi kuangalia na kusikiliza matangazo ya Radio
Tanzania na Televisheni ya Taifa kwa kuimarisha
matangazo ya michezo, hasa mpira wa miguu, kwa
kushirikiana na Shirikisho la Vyama vya Mipira, TFF.
Sambamba na hayo, TVT itatangaza moja kwa moja, kwa
mara ya kwanza mechi za kandanda za ligi ya Uingereza
10

ambayo hupendwa na wengi, si tu hapa nchini, bali
duniani kote.
17. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha
2007/08 Taasisi ya Utangazaji Tanzania itafanya
mipango ya kukarabati ofisi zake kadhaa ambazo
zimechakaa ikiwa ni pamoja na kukamilisha majengo ya
ofisi ya Taasisi ya jijini Dar es Salaam yaliyoko
Mikocheni yaliyosimama kwa miaka kadhaa sasa. Mradi
huo utakapokamilika unatarajiwa kuwa makao makuu
ya Taasisi. Kwa jumla huu utakuwa mwaka muhimu wa
kufanya mabadiliko makubwa katika utangazaji wa
Radio Tanzania na TVT, hasa kwa kuzingatia matumizi
ya teknolojia ya kisasa.
18. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2007/08
Kampuni ya Magazeti ya Serikali (TSN) pamoja na
mambo mengine itazindua upya magazeti ya Kiingereza
kwa kuyapa sura mpya, itaaanzisha uchapaji wa
kibiashara wa magazeti ya wamiliki wengine na
kuzisaidia Halmashauri za Wilaya kuanzisha magazeti ya
Wilaya, Kanda na Mkoa.
Sekta ya Utamaduni
19. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa
2007/2008 Idara ya Maendeleo ya Utamaduni itaendelea
11

kukuza, kuendeleza na kueneza utamaduni kwa
kutekeleza yafuatayo:-
• Kuendelea kuratibu mchakato wa shughuli za
ujenzi wa Jumba la Utamaduni na kuandaa
Mkutano Mkuu wa Tano wa Sekta ya Utamaduni
utakasofanyika mwezi Novemba, 2007.
• Kuratibu maadhimisho ya Siku ya Utamaduni
Ulimwenguni ambayo huadhimishwa tarehe 21
Mei kila mwaka na kufanya utafiti wa lugha za
asili katika mikoa ya Dodoma, Morogoro nas
Tanga.
• Kuendeleza utafiti wa kubaini hekima za asili
zinazoweza kuboresha uandaaji wa sheria katika
mikoa ya Kilimanjaro, Arusha na Mbeya. Aidha,
idara itafanya utafiti kutambua urithi wa
utamaduni usioshikika kama mila, desturi na
lugha na kuandaa orodha ya maneno husika.
Baraza la Kiswahili la Taifa (BAKITA)
20. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha wa
2007/08 BAKITA litatekeleza kazi zifuatazo:-
• Kuandaa na kufanya semina ya matumizi ya
Kiswahili Sanifu katika Biashara na kusanifu
istilahi mchanganyiko zenye utata. Aidha, Baraza
12

litaandaa semina ya mafunzo kwa Wakalimani na
Wafasiri 20 na kusanifu istilahi katika uwanja wa
diplomasia na uhusiano wa kimataifa na
kuchapisha Kamusi ya Diplomasia.
• Kuratibu na kutoa huduma ya tafsiri na
ukalimani katika mikutano ya Kimataifa na katika
shughuli za mashirika, kampuni na watu binafsi.
Pia Baraza litaandaa mkutano wa Kimataifa wa
Idhaa za Kiswahili Duniani ambao utafanyika,
kwa mara ya kwanza, nchini mwezi Novemba
2007.
Baraza la Sanaa la Taifa (BASATA)
21. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2007/2008
Baraza la Sanaa la Taifa litatekeleza kazi zifuatazo:
• Kufanya utafiti na uhifadhi wa makala ya
nyaraka za Sanaa na kuendelea na mchakato wa
kuhuisha Sheria ya Baraza la Sanaa la Taifa Na.
23 ya 1984.
• Kukamilisha ujenzi wa Ukumbi wa Wazi wa Sanaa
za Maonyesho Ilala Dar es Salaam na kuendeleza
mafunzo ya utekelezaji wa Shughuli za Sanaa kwa
Maofisa Utamaduni 60 kutoka mikoa ya Lindi,
Mtwara, Ruvuma, Iringa, Mbeya, Rukwa na
Kigoma. Aidha, Baraza litaendesha Mkutano
13

Mkuu wa Mwaka wa Wasanii utakaofanyika
mwezi Mei 2008.
22. Mheshimiwa Spika, Bodi ya Ukaguzi wa
Filamu na Michezo ya Kuigiza katika mwaka 2007/2008
itakagua filamu na kanda za video 5,000, vikundi vya
sanaa za maonyesho 1,000, majumba ya sinema 21 na
kutoa ushauri wa kuzingatia maadili kwa waandaaji 300
wa vipindi vya maigizo na programu mbalimbali za
Televisheni. Aidha, Bodi itaendelea na zoezi la
kukusanya takwimu za fani ya filamu na sanaa za
maonyesho. Nao Mfuko wa Utamaduni Tanzania katika
kipindi hicho, utaendelea kufadhili miradi na shughuli
za utamaduni na kujenga mtandao wa ushirikiano wa
watu wanaothamini utamaduni wetu ili kushawishi jamii
kuchangia shughuli za utamaduni. Kuhusu Kituo cha
Utafiti cha Simulizi Asilia na Lugha za Taifa cha
Mashariki ya Afrika (EACROTANAL), katika mwaka
2007/2008 Wizara yangu itaendelea na mchakato wa
kukifufua kituo hicho kutokana na shughuli zake
kulegalega kwa kuitisha mkutano wa nchi wanachama
mwaka huu.
23. Mheshimiwa Spika, Katika kipindi cha mwaka
2007/2008 Idara ya Maendeleo ya Watumishi
itakamilisha zoezi la upatikanaji wa watumishi 53 wenye
sifa kujaza nafasi zilizo wazi na kuendelea kuwajengea
14

uwezo watumishi kwa kugharimia mafunzo ya muda
mfupi na mrefu ndani na nje ya nchi.
Chuo cha Sanaa Bagamoyo
24. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2007/2008
Chuo cha Sanaa Bagamoyo kitatekeleza malengo
yafuatayo:
• Kuendesha mafunzo ya stashahada kwa
wanafunzi 100 na mafunzo ya muda mfupi kwa
wasanii 150 walio kazini na kuwa mwenyeji wa
Tamasha la Bagamoyo la Sanaa na Utamaduni wa
Mtanzania litakalofanyika Oktoba, 2007. .
• Kuanza rasmi kuwa Wakala wa Serikali wa
Taasisi ya Sanaa na Utamaduni, Bagamoyo,
(TASUBA).
Sekta ya Michezo
25. Mheshimiwa Spika, Katika mwaka 2007/2008,
Wizara yangu itasimamia awamu ya pili ya ujenzi wa
eneo Changamani la michezo linalotarajia kuanza katika
mwaka huu wa fedha.
Mheshimiwa Spika, kuna umuhimu mkubwa wa
kutekeleza Awamu ya Pili ya Ujenzi wa eneo
15

Changamani la Michezo ili Awamu ya Kwanza iweze
kuwa na manufaa kimichezo na kiuchumi. Awamu hii
ya pili itajumuisha ujenzi wa miradi ifuatayo:-
• Uwanja wa sasa wa Taifa.
• Uwanja wa ndani wenye viti elfu tano.
• Bwawa la kuogelea.
• Kijiji/Chuo cha Michezo.
• Viwanja vya mazoezi ya mpira wa miguu, magongo
na kriketi.
• Hoteli na kumbi za mikutano.
• Vyumba vya mazoezi ya viungo vya mwili.
Baraza la Michezo
26. Mheshimiwa Spika, katika mwaka 2007/2008
Baraza la Michezo la Taifa limepanga kutekeleza
yafuatayo:
• Kuandaa mpango wa muda mfupi, kati na mrefu
wa kuendeleza michezo nchini na kuendelea na
maandalizi na kuendesha Mjadala wa Taifa
kuhusu Mstakabali wa Michezo nchini.
• Kuhamasisha jamii kushiriki katika michezo na
kuchangia uendeshaji wa michezo katika maeneo
yao.
Kuendeleza Michezo Mikoani, Wilayani na Vijijini
16

27. Mheshimiwa Spika, Sera ya Michezo ya mwaka
1995 inatambua uendelezaji wa michezo katika ngazi ya
kijiji hadi mkoa. Katika kutekeleza azma hiyo, Wizara
yangu inashirikiana na Ofisi ya Waziri Mkuu,
TAMISEMI, kufanya yafuatayo:
• Kuhakikisha kuwa vyama vya michezo mbalimbali
vinakuwepo, vinaendesha shughuli zao kwa
mujibu wa katiba zao na mashindano ya michezo
hiyo inafanyika kuanzia ngazi za vijiji hadi mkoa.
• Kuhakikisha maeneo ya viwanja yanatengwa
kuanzia ngazi za vijiji, yanatumika kwa malengo
yaliyokusudiwa na viwanja vilivyopo
vinakarabatiwa ili vitumike vizuri kwa kuinua
viwango vya michezo. Aidha, viwanja vya michezo
vilivyovamiwa vinarejeshwa.
• Kuwa na vituo vya kuibua vipaji vya watoto,
kuvikuza na kuwa na mashindano ya watoto
wenye umri chini ya miaka 15, na vijana chini ya
miaka 23.
• Kuhakikisha kuwa mafunzo ya wataalamu wa
michezo yaani walimu, makocha na madaktari
yanaendeshwa.
17

• Kuwa na timu za kombaini za vijiji, kata, tarafa,
wilaya na mkoa zilizoandaliwa vizuri. Aidha,
shule zote za msingi, sekondari na vyuo vya
ualimu viwe na timu na zishiriki mashindano
kuanzia ngazi ya shule hadi mkoa na hivyo
kuimarisha mashindano ya Shule za Msingi
(UMITASHUMTA), Sekondari (UMISETA) na vyuo
vya Ualimu (UMISAVUTA).
• Kila Halmashauri iwe na bajeti ya kuendeleza
michezo na iajiri Ofisa Michezo kwa ajili ya
kuendeleza shughuli za michezo.
• Kushiriki kikamilifu katika mjadala wa
Mustakabali wa Michezo Nchini ambapo
wenyeviti wa kamati za michezo za mikoa na
wilaya, yaani Makatibu Tawala wa mikoa na
wilaya, watakuwa wenyeviti wa mijadala hiyo.
• Kusimamia usajili wa vyama na vilabu vya
michezo ambapo Msajili Msaidizi, ambaye ni
Ofisa Michezo wa Wilaya, atatoa ushauri wa
kitaalamu katika kuandaa katiba na hatimaye
kuzipeleka kwa Msajili Mkuu kwa usajili kamili.
Mheshimiwa Spika, Ufafanuzi wa kina wa Mpango
wa Wizara yangu kwa mwaka 2007/2008 upo kwenye
ukurasa wa 44 hadi ukurasa wa 63 wa Hotuba yangu.
18

SHUKRANI
28. Mheshimiwa Spika, huduma zinazotolewa na
Wizara yangu zinawagusa Watanzania wote kwa namna
mbalimbali. Aidha, zinazigusa Wizara nyingine zote
kwani shughuli za Wizara yangu ni za mtambuka.
Napenda kuchukua nafasi hii kuwashukuru
Waheshimiwa Wabunge wenzangu kwa michango yao ya
mawazo na ushauri waliyonipa ndani na nje ya Bunge
kwa nia ya kuendeleza huduma tunazotoa. Wizara
itaendelea kuyapokea na kuyafanyia kazi mapendekezo,
ushauri na maoni yatakayoendelea kutolewa na
Waheshimiwa Wabunge ili tuendelee kutoa huduma
bora.
29. Mheshimiwa Spika, naomba nitumie fursa hii
kupongeza mashirikiano mazuri yaliyopo kati ya Wizara
yangu na Wizara ya Habari, Utamaduni na Michezo ya
Serikali na Mapinduzi Zanzibar. Mashirikiano hayo
yamehusisha mikutano ya sekta ya utamaduni,
matamasha ya sanaa na utamaduni, kubadilishana
vipindi vya redio na TV na pia watangazaji. Aidha, kwa
upande wa michezo, tumekuwa na mabadilishano ya
timu mbalimbali na uzoefu. Ni azma ya Wizara yangu
kuimarisha na kuendeleza mashirikiano hayo.
19

30. Mheshimiwa Spika, utekelezaji wa majukumu
na malengo ya Wizara yangu umewezekana kwa
ushirikiano kuwa mzuri miongoni mwa viongozi na
Wafanyakazi wa Wizara. Kwa hiyo, ninapenda
kuwashukuru viongozi na wafanyakazi wote wa Wizara
ya Habari, Utamaduni na Michezo pamoja na Mabaraza,
Mashirika na Taasisi zote kwa jitihada zao za kutekeleza
majukumu waliyopewa na Taifa letu. Ninapenda kutoa
shukrani za pekee kwa Mheshimiwa Joel Nkaya Bendera,
Mbunge wa Korogwe Mjini ambaye ni Naibu Waziri wa
Habari, Utamaduni na Michezo na Mheshimiwa Daniel
Nicodem Nsanzugwanko, Mbunge wa Kasulu Mashariki,
ambaye ni Naibu Waziri wa Habari, Utamaduni na
Michezo; kwa msaada na ushauri wao wa karibu
kwangu. Aidha, natoa shukrani zangu za dhati kwa
Katibu Mkuu wa Wizara yangu, Bibi Kijakazi Rajabu
Mtengwa, Wakuu wa Idara, Watendaji Wakuu wa
Mabaraza, Mashirika na Taasisi zilizo chini ya Wizara, na
Bodi zao ambazo zimeshirikiana na Wizara yangu katika
kutekeleza majukumu yake.
31. Mheshimiwa Spika, ninaomba pia nitumie nafasi
hii kuwashukuru washirika wetu wote ambao
wametuunga mkono katika kutekeleza majukumu ya
Wizara yangu. Vile vile, napenda kuchukua nafasi hii
kuwashukuru wahisani wote ambao walitusaidia na nina
imani wataendelea kutusaidia. Siyo rahisi kuwataja
wote lakini angalau nitaje wachache ambao ni Serikali za
20

China, Sweden, Norway, Denmark na Finland; mashirika
ya kimataifa ya UNICEF, UNESCO na ‘Right to Play’.
Pia, ninayashukuru mashirika na makampuni ya hapa
nchini ambayo ni kampuni za simu za Vodacom na
TTCL, kampuni za bia za Serengeti na TBL na kampuni
za vinywaji baridi za Coca Cola Kwanza na Bonite
Bottlers na NMB kwa juhudi zao mbalimbali za
kufanikisha shughuli za Wizara yangu.
Mwisho, napenda kutoa shukrani za pekee kwa
Vyombo vyote vya Habari nchini kwa kufanya kazi
nzuri. Vyombo hivyo vya habari vimekuwa vikifanya
vizuri kuitangaza nchi yetu hususani sekta za Habari,
Utamaduni na Michezo. Vyombo hivi, pamoja na
kufanyakazi katika mazingira magumu, vimekuwa
mstari wa mbele kuitangaza nchi yetu vizuri na kwa
uadilifu wa hali ya juu. Hongereni sana wana-habari
wetu.
MAKADIRIO YA BAJETI YA MWAKA WA 2007/2008
Mapato
32. Mheshimiwa Spika, Wizara ya Habari,
Utamaduni na Michezo inatarajia kukusanya jumla ya
Shilingi 229,311,000/= kutokana na vyanzo vyake
mbalimbali. Idara zinazokusanya mapato ni Idara ya
Maendeleo ya Utamaduni, Idara ya Maendeleo ya
21

Michezo na Idara ya Habari. Makadirio ya makusanyo
kwa mwaka wa 2007/08 ni kama inavyoonyeshwa katika
Kiambatisho I.
Matumizi ya Kawaida
33. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha
2007/08 Wizara yangu imetengewa jumla ya shilingi
11,030,476,000/= kwa ajili ya Matumizi ya Kawaida.
Fedha hizo zinajumuisha:
• Mishahara ya Wizara Shilingi
1,196,109,000/=.
• Mishahara ya Taasisi zilizo chini ya Wizara
Shilingi 2,352,976,000/=.
• Matumizi Mengineyo kwa Wizara Shilingi
2,896,355,300/=.
• Matumizi Mengineyo kwa Taasisi zilizo chini ya
Wizara Shilingi 4,585,035,700/=.
Muhtasari wa Makisio ya Matumizi ya Kawaida kwa
mwaka 2007/08 kwa Idara na Taasisi umeonyeshwa
katika Kiambatisho II na III.
22

Bajeti ya Maendeleo
34. Mheshimiwa Spika, katika mwaka wa fedha
2007/2008 Wizara imetengewa jumla ya shilingi
4,991,000,000/= kwa ajili ya miradi ya Maendeleo. Kati
ya fedha hizo shilingi 4,821,000,000/= ni fedha za
ndani na shilingi 170,000,000/= ni fedha za nje.
Muhtasari wa Bajeti ya Maendeleo umeonyeshwa katika
Kiambatisho IV.
35. Mheshimiwa Spika, ili Wizara yangu iweze
kutekeleza majukumu na malengo yake ya mwaka wa
2007/08, naomba Bunge lako Tukufu liidhinishe bajeti
ya jumla ya Shilingi 16,021,476,000/= ambapo kati ya
hizo, shilingi 11,030,476,000/= ni fedha za matumizi ya
kawaida na shilingi 4,991,000,000/= ni fedha za
maendeleo.
36. Mheshimiwa Spika, naomba kutoa hoja.
23

Kiambatisho I
MAKISIO YA MAPATO 2006/2007 NA MAKADIRIO
YA 2007/08
‘Tsh’
KIFUNGU/
KIJIFUNGU
MAELEZO
MAKISIO YA
MAPATO
2006/07
MAKUSANYO
YA MAPATO
HADI
MACHI 2007
MAKADIRIO
YA
2007/2008
1001-Utawala 1080300- Pango 1,000 - 1,000
1100121- Madeni 1,000 - 1,000
1120103- Tenda 1,000 2,695,680 7,200,000
Jumla ya Kifungu 1001 3,000 2,695,680 7,202,000
6001 Utamaduni 1190201-Mafunzo
na Ada
5,200,000 13,146,100 20,700,000
1100121- Madeni 1,000 - 1,000
1120103-
Makusanyo
1,000 7,050,000 7,400,000
Mengineyo
Jumla ya Kifungu 6001 5,202,000 20,196,100 28,101,000
6004 Michezo 1051016-Usajili wa
Klabu za Michezo
1,000 - 1,000
1080303 Pango - - 1,000
1090210Uwanja wa
Taifa
7,792,000 46,000,100 75,000,000
1100121 Madeni 1,000 - 1,000
1120103-Mengineyo 1,000 - 1,000
Jumla ya Kifungu 6004 7,795,000 46,000,100 75,005,000
7003 – Habari 1050805-Vibali vya
Filamu
10,000,000 38,422,000 65,000,000
1051017-
Vitambulisho vya 15,000,000 2,437,538 20,000,000
wanahabari
1080102-
Machapisho
42,400,000 14,355,000 6,000,000
1090138-Usajili wa
Magazeti
10,500,000 6,295,000 15,000,000
1090279-Ada ya
Mwaka ya Magazeti
1,000 - 3,600,000
1090283-Ukumbi 7,500,000 6,150,000 9,000,000
1100121-Madeni 1,000 11,110,000 1,000
Faini - - 1,000
1120103-Mengineyo 1,000 - 1,000
Jumla ya Kifungu 7003 85,403,000 78,769,538 119,003,000
Jumla ya Fungu 96 98,403,000 147,661,418 229,311,000
Chanzo: Wizara ya Habari, Utamaduni na Michezo (WHUM), 2007/2008.
24

Kiambatisho II
MUHTASARI WA BAJETI YA MATUMIZI YA KAWAIDA 2007/2008 – WIZARA
IDARA/TASISI
MAKADIRIO
YALIYOIDHI-
NISHWA
2006/07
MISHAHARA
(PE)
MAKISIO YA 2007/2008
MATUMISI
MENGINEYO
JUMLAYA
MATUMIZI YA
KAWAIDA
(3+4)
(1) (2) (3) (4) (5)
1001-UTAWALA NA
777,716,200 1,003,665,300
1,569,482,000 225,949,100
UTUMISHI
1002 – FEDHA NA
179,420,000 259,510,800
267,401,000 80,090,800
UHASIBU
1003 – SERA NA
213,796,000 251,071,500
210,442,500 37,275,500
MIPANGO
6001 –UTAMADUNI
701,289,100 1,054,411,900
1,541,829,100 353,122,800
6004 – MICHEZO
7003 – HABARI
941,369,600 284,081,600 542,554,800
459,000,000 215,589,200
826,636,400
481,579,200 697,168,400
JUMLA IDARA 4,060,414,000 1,196,109,000 2,896,355,300 4,092,464,300
JUMLA
MASHIRIKA
8,890,173,000 2,352,976,000 4,585,035,700 6,938,011,700
JUMLA WIZARA 12,950,587,000 3,549,085,000 7,481,391,000 11,030,476,000
‘Tsh.’
Chanzo: WHUM 2007/2008
25

Kiambatisho III
MUHTASARI WA MATUMIZI YA KAWAIDA 2007/08 TAASISI
TASISI/MASHIRIKA
MAKADIRIO
YALIYOIDHI-
NISHWA 2006/07
MISHAHARA
(PE)
MAKISIO YA 2007/2008
MATUMISI
MENGINEYO
JUMLAYA
MATUMIZI YA
KAWAIDA
(3+4)
(1) (2) (3) (4) (5)
6001 – 280402
27,727,500
41,000,000 - 27,727,500
EACTRONAL
6001-280514 BODI YA
FILAMU
23,000,000 - 15,554,500 15,554,500
6001- 280515
BARAZA LA SANAA LA
341,337,000 163,517,000 135,256,300 298,773,300
TAIFA (BASATA)
6001-280516
BARAZA LA KISWAHILI
380,286,000 262,372,000 135,256,300 397,628,300
LA TAIFA (BAKITA)
6004 – 280518
BARAZA LA MICHEZO
LA TAIFA(BMT)
309,582,000 121,996,000 681,993,800 803,989,800
6004 -280594
SHIMIWI
- 16,518,800 16,518,800
7003 – 280577
TAASISI YA
UTANGAZAJI TANZANIA
7,114,968,000 1,805,091,000 3,572,728,500 5,377,819,500
(TUT)
7003 – 280581
KAMPUNI YA MAGAZETI
680,000,000 - - -
YA SERIKALI (TSN)
JUMLA TAASISI
/MASHIRIKA
8,890,173,000 2,352,976,000 4,585,035,700 6,938,011,700
Chanzo: WHUM 2007/2008
‘Tsh’
26

BAJETI YA MAENDELEO 2007/08 ‘TSH’
Kiambatisho IV
IDARA
MRADI
BAJETI ILIYOIDHINISHWA 2006/2007 MAKADIRIO YA BAJETI 2007/2008
NDANI NJE JUMLA NDANI NJE JUMLA
1 2 3 4 5 = (3+4) 6 7 8 = (6+7)
1001 -UTAWALA 5492 – Kinga ya maambukizi ya
- - - 100,000,000 170,000,000 270,000,000
NA UTUMISHI UKIMWI.
(WB)
6001 -
4353 – Ukarabati wa Chuo cha Sanaa 800,000,000 539,000,000 1,339,000,000 800,000,000 - 800,000,000
UTAMADUNI Bagamoyo.
6246 – Ujenzi wa Ofisi ya BAKITA. 400,000,000
(SWEDEN)
- 400,000,000 100,000,000 - 100,000,000
6355-Ujenzi wa ukumbi wa wazi wa 565,000,000 - 565,000,000 200,000,000 - 200,000,000
maonyesho ya sanaa
6356-Ujenzi wa Jumba la utamaduni. 500,000,000 - 500,000,000 200,000,000 - 200,000,000
6357-Ukarabati wa banda la sabasaba. 30,000,000 - 30,000,000 - - -
6364-Mfuko wa utamaduni. 96,000,000 - 96,000,000 200,000,000 - 200,000,000
6004 -MICHEZO 5492-Kinga ya maambukizi ya 338,064,000 152,000,000 490,064,000 - - -
UKIMWI.
(WB)
6385-Chuo cha michezo Malya. - - - 471,000,000 - 471,000,000
6523-Uwanja Changamani wa michezo. 6,922,000,000 29,000,000,000 35,922,000,000 2,000,000,000 - 2,000,000,000
(CHINA)
7003 - HABARI 4279-Radio Tanzania - - - - - -
6299 – Televisheni ya Taifa. - - - - - -
6567-Kuendeleza Habari kwa Umma. 662,000,000 - 662,000,000 250,000,000 - 250,000,000
280581-Kukamilisha ufungaji wa
- - - 500,000,000 - 500,000,000
mitambo ya TSN.
JUMLA KUU 10,313,064,000 29,691,000,000 40,004,064,000 4,821,000,000 170,000,000 4,991,000,000
Chanzo: WHUM 2007/2008
1

NA
MKOA
IDADI YA VYOMBO VYA HABARI VILIVYOANDIKISHWA
HADI JUNI 2007
MAGAZETI
YALIYOANDIKISHWA
KILA SIKU KILA WIKI
VITUO VYA
REDIO
Kiambatisho Na. V
VITUO VYA TV
2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007
1 Arusha 2 2 4 6 3 5 - -
2 D’Salaam 23 28 132 172 23 29 8 12
3 Dodoma - - 1 1 3 2 - -
4 Iringa - - - - 1 2 1
5 Kagera - - - - 1 1 - -
6 Kigoma - - - - 1 1 - -
7 Kilimanjaro 2 2 - - 1 2 - -
8 Lindi - - - - - - - -
9 Manyara - - - - - 1 - -
10 Mara - - - - 1 1 - -
11 Mbeya - - 1 1 3 3 2 2
12 Morogoro - - 2 2 2 5 3 3
13 Mtwara - - - - 1 1 1 1
14 Mwanza 1 1 2 3 4 5 1 1
15 Pwani - - 2 2 - - - -
16 Rukwa - - - - 1 1 - -
17 Ruvuma - - - - 1 1 2 2
18 Shinyanga - - - - 1 2 2 2
19 Singida - - - - - 1 1 1
20 Tabora - - - - 2 3 - -
21 Tanga - - - - - - 1 1
N.B. Karibu vyombo vyote hivi vya Habari ni vya binafsi.
Chanzo: Mamlaka ya Mawasiliano Tanzania (TCRA).
2

Kiambatisho VI
MFUKO WA UTAMADUNI TANZANIA
MGAWANYO WA MISAADA ILIYOFADHILIWA KIMAENEO, KIFANI NA KIMKOA 2006/2007
SANAA ZA MAONYESHO TASNIA ZA UTAMADUNI FILAMU NA VIELELEZO SANAA ZA UFUNDI URITHI WA UTAMADUNI LUGHA NA FASIHI
NA. MKOA
JUMLA
Viku-
Tshs
Viku-
Tshs
Viku-
Tshs
Viku-
Tshs
Viku
Tshs
Viku-
Tshs
Viku
Tshs
ndi
ndi
ndi
ndi
ndi
ndi
ndi
1. Arusha 4 25,580,000 1 4,875,000 5 30,455,000
2. D’Salaam 5 46,862,000 2 31,230,000 7 49,000,000 6 14,270,000 2 10,126,000 5 30,,010,000 27 181,498,000
3. Dodoma 1 4,812,000 1 4,812,000
4. Iringa
5. Kagera 3 8,100,000 1 8,030,000 4 16,130,000
6. Kigoma
7. Kilimanjaro 2 3,500,000 2 3,500,000
8. Lindi 1 17,268,500 1 17,268,500
9. Manyara 1 3,800,000 1 3,800,000
10. Mara 1 12,000,000 1 7,640,000 2 19,640,000
11. Mbeya 1 4,900,000 1 4,900,000
12. Morogoro 1 8,357,000 1 1,500,000 1 10,664,000 3 20,521,000
13. Mtwara 1 400,000 1 7,734,000 2 8,134,000
14. Mwanza 1 14,095,000 1 14,095,000
15. Pwani 1 10,000,000 2 3,000,000 3 13,000,000
16. Rukwa
17. Ruvuma 1 2,900,000 1 10,000,000 2 12,900,000
18. Shinyanga
19. Singida 1 2,000,000 1 2,000,000
20. Tabora 1 11,840,000 1 11,840,000
21. Tanga 1 280,000 1 280,000
22 Zanzibar 2 19,673,000 1 10,000,000 3 29,673,000
JUMLA 10 103,322,500 5 60,903,000 9 71,000,000 22 65,050,000 7 54,194,000 8 39,977,000 61 394,446,500
Chanzo: Mfuko wa Utamaduni, 2007
77

VYAMA NA VILABU VYA MICHEZO VILIVYO SAJILIWA KIMKOA
2000 - 2006
Kiambatisho Na. VII
MKOA 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 JUMLA
Arusha 64 11 25 46 9 14 22 191
D’Salaam 105 65 62 134 79 38 73 556
Dodoma 58 12 18 4 5 2 3 102
Iringa 53 6 1 11 7 1 3 82
Kagera 32 - 2 8 1 2 2 47
Kigoma 26 13 3 1 13 5 17 78
K’njaro 40 8 6 7 4 3 5 73
Lindi 96 46 13 2 1 5 3 166
Mara 44 5 1 6 3 1 14 74
Mbeya 95 24 5 17 6 3 2 152
Morogoro 71 17 5 4 13 19 10 139
Mtwara 143 23 3 4 2 6 - 181
Mwanza 181 9 29 12 7 3 6 247
Pwani 95 22 - 11 9 4 3 144
Rukwa 44 1 - 1 - - 1 47
Ruvuma 74 8 4 5 11 1 3 106
Shinyanga 22 2 1 3 19 - 39 86
Singida 12 58 5 10 16 - 10 111
Tabora 44 6 - 1 9 1 3 64
Tanga 137 41 2 8 11 6 18 223
Manyara 39 5 7 9 1 10 4 75
JUMLA 1,475 382 192 304 226 124 241 2,944
Chanzo: Msajili wa Vyama vya Michezo
78

Timu ya Taifa ya Mpira wa Miguu ikipokewa Bungeni Dodoma
tarehe 18 Juni, 2007 baada ya ushindi muhimu dhidi ya Timu ya
Burkina Faso.

Mhe. Rais Jakaya Mrisho Kikwete na Rais wa Serikali ya Mapinduzi,
Zanzibar Mhe. Aman Abeid Karume wakifurahia uzinduzi wa Gazeti
la HabariLeo tarehe 21 Desemba, 2006, ikiwa ni utekelezaji wa moja
ya Ahadi za Ilani ya Uchaguzi ya CCM 2005.