Warunki techniczne wykonania i odbioru sieci i ... - Verlag Dashofer

Zespó³ autorów pod redakcj¹ dr. hab. in¿. Zygmunta Suligowskiego 

Warunki techniczne 

wykonania i odbioru 

sieci i instalacji 

WOD.-KAN. 

Poradnik 

kierownika budowy 

i inspektora nadzoru

Zespół autorów pod redakcją dr. hab. inż. Ziemowita Suligowskiego 

Copyright by 2005–2009 

Dashöfer Holding Ltd. & Wydawnictwo Verlag Dashöfer Sp. z o.o. 

ISBN 978-83-88285-19-6 

Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 

Literatura fachowa dla firm i instytucji 

ul. Senatorska 12 

00-082 Warszawa 

tel.: 022/55-93-600~05, fax. 022/829-27-00 

www.dashofer.pl 

Redaktor odpowiedzialny: Sylwester Pyciński 

e-mail: pycinski@dashofer.pl 

Skład: SK STUDIO 

Druk: SEMAFIC 

Opracowanie edytorskie: Anna Łukasik 

Wszelkie prawa zastrzeżone, prawo do tytułu i licencji jest własnością Dashöfer 

Holding Ltd. Kopiowanie, przedruk i rozpowszechnianie całości lub fragmentów 

niniejszej publikacji, również na nośnikach magnetycznych i elektronicznych, bez 

zgody wydawcy zabronione. Ze względu na stałe zmiany w polskim prawie oraz 

niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za 

zamieszczone informacje.

AKTUALNOŚCI Część 2, rozdział 1, podrozdział 1.1, str. 1 

Warunki techniczne wykonania i odbioru 

sieci i instalacji WOD.-KAN. 

2.1. Komentarze do aktów prawnych 

2.1. KO MEN TARZE DO AKTÓW PRAWNYCH 

2.1.1. ZBIO RO WE ZA OPA TRZE NIE W WO DĘ 

IOD PRO WA DZA NIE ŚCIE KÓW 

2.1.1.1. Pla no wa nie w go spo da ro wa niu wo da mi i ście ka mi 

Do stęp do wo dy jest nie zbęd ny do ży cia i wszel kiej 

aktywności ludzkiej. Zapewnienie dostępu do odpowiedniej 

ilości wody o odpowiedniej klasie jest 

konieczne dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. 

Dostępność wody, przy odpowiednim gospodarowaniu 

zasobami wodnymi, pozwala w długiej 

perspektywie na trwały zrównoważony rozwój 

kra ju. Jed nak wo da jest w ska li świa ta do brem co - 

raz bardziej deficytowym. Dlatego ogromną rolę 

odgrywa prawidłowe planowanie gospodarki wodami 

i ściekami. Również budownictwo sieci wodno 

-ka na li za cyj nych nie mo że być pla no wa ne 

w oderwaniu od ogólnych planów gospodarki wodnej. 

Sieć wodno-kanalizacyjna jest jednym z istotnych 

elementów 

Polska należy do krajów o niekorzystnym bilansie 

wodnym. Choć niektóre regiony są w lepszej sytuacji, 

a in ne w gor szej to w ska li ca łe go kra ju bi lans 

wodny mamy niekorzystny. 

po trze ba 

pla no wa nia 

w go spo da ro wa niu 

wo dą 

bi lans wod ny 

w Pol sce 

Bilans wodny – jest to zestawienie obiegu wody 

w przyrodzie na poszczególnych obszarach (np. 

dorzecze, zlewisko itd.), z rozróżnieniem na przycho 

dy i roz cho dy. Mie rzy się go, bio rąc pod uwa gę 

ilość opadów na danym terenie, odpływ powierzchniowy 

i podziemny z danego terenu, parowanie. 

Suma opadów na terenie Polski w roku średnim wynosi 

powyżej 600 mm i waha się od 500–550 mm

Część 2, rozdział 1, podrozdział 1.1, str. 2 

AKTUALNOŚCI 

2.1. Komentarze do aktów prawnych Warunki techniczne wykonania i odbioru 


w pasie nizin, do około 1100 mm w rejonach górskich 

i podgórskich. Średni odpływ roczny z wielolecia 

1951 – 2000 wynosi około 62 km 3 , przy czym 

wa ha się on w gra ni cach 37,5 – 90 km 3 . Wskaź nik 

dostępności wody dla ludności i gospodarki narodowej, 

wyrażony ilorazem średniego rocznego odpływu 

do liczby mieszkańców, wynosi ok. 1600 

m 3 /mieszkańca/rok, wobec około 4500 m 3 /mieszkań 

ca/rok śred nio w Eu ro pie. Nie ozna cza to 

wszak że, że Pol ska jest kra jem o bar dzo ubo gich 

zasobach wodnych. Średnie zużycie wody w rozwi 

nię tych go spo dar kach eu ro pej skich kształ tu je 

się, po dob nie jak w Pol sce, na po zio mie oko ło 300 

m 3 /mieszkańca/rok. Deficyt wody w naszym kraju 

wy ni ka nie z bra ku wo dy w ogó le ale z bra ku wo - 

dy w odpowiednim miejscu i o odpowiedniej jakości. 

W warunkach niedoborów wody szczególnego znaczenia 

nabiera właściwe gospodarowanie posiadanymi 

zasobami. Jednym z podstawowych instrumentów 

zarządzania zasobami wodnymi jest planowanie 

w gospodarowaniu wodami. 

spe cy fi ka 

pla no wa nia 

w go spo da ro wa niu 

wo da mi 

W przy pad ku wód tj. rzek, je zior, mo rza i in nych 

zbiorników wodnych przewidziane są specjalne zasady 

planowania i gospodarowania nimi. Specyfika 

wód po le ga przede wszyst kim na tym, że w za kre - 

sie planowania przestrzennego są elementem stałym 

i za sad ni czo nie zmien nym. Dla te go wszel kie - 

go ro dza ju do ku men ty pla ni stycz ne mu szą bez - 

względnie uwzględniać lokalizację rzek czy jezior. 

W przy pad ku za so bów wod nych np. rzek czy je zior 

żad ne pla ny nie ma ją i na wet nie mo gą mieć na ce - 

lu istot nych zmian w ich lo ka li za cji. To pla ny mu - 

szą zostać dostosowane do wód a nie odwrotnie.





Jest to oczy wi sta ale war ta pod kre śle nia wła ści - 

wość. Również budownictwo związane z gospodar 

ką wod no -ście ko wą mu si bez względ nie 

uwzględ niać do stęp do źró deł wo dy. 

Planowanie w gospodarowaniu wodami służy programowaniu 

i koordynowaniu działań mających na 

celu: 

1) osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego 

stanu wód oraz ekosystemów od wody zależnych; 

2) poprawę stanu zasobów wodnych; 

3) poprawę możliwości korzystania z wód; 

4) zmniejszanie ilości wprowadzanych do wód lub 

do ziemi substancji i energii mogących negatywnie 

oddziaływać na wody; 

5) poprawę ochrony przeciwpowodziowej. 

Wymogi prawidłowej gospodarki wodnej muszą 

zostać uwzględniane również w ogólnych dokumentach 

planistycznych. Dokumenty planistyczne 

opracowywane na potrzeby gospodarki wodami 

powinny być uwzględnianie w ogólnych planach 

przestrzennych. W koncepcji przestrzennego zagospo 

da ro wa nia kra ju, stra te gii roz wo ju wo je wódz - 

twa oraz w planach zagospodarowania przestrzennego 

województwa należy uwzględnić ustalenia: 

1) plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 

2) plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdzia 

ła nia skut kom su szy na ob sza rze kra ju, 

z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy; 

ce le pla no wa nia 

pla ny go spo dar ki 

wo da mi w pla nach 

prze strzen nych 

Natomiast w strategii rozwoju województwa, studium 

uwarunkowań i kierunków zagospodarowa-


AKTUALNOŚCI 



nia przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach 

za go spo da ro wa nia prze strzen ne go na le ży 

uwzględnić plan ochrony przeciwpowodziowej regio 

nu wod ne go. 

ko rzy sta nie z wód 

re gio nu i zlew ni 

do ku men ty 

pla ni stycz ne 

wy ma ga nia 

pla ni stycz ne 

przy go spo dar ce 

ście ka mi 

Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz 

warunki korzystania z wód zlewni ustala, w drodze 

aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego 

zarządu, po ich uzgodnieniu z Prezesem Krajowego 

Zarządu Gospodarki Wodnej, kierując się ustale 

nia mi pla nu go spo da ro wa nia wo da mi na ob sza - 

rze dorzecza. 

Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje 

następujące dokumenty planistyczne: 

1) program wodno-środowiskowy kraju, z uwzględnieniem 

podziału na obszary dorzeczy, zwany dalej 

„programem wodno-środowiskowym kraju”; 

2) plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 

3) plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania 

skutkom suszy na obszarze kraju, 

z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy 

oraz plan ochrony przeciwpowodziowej regionu 

wod ne go; 

4) warunki korzystania z wód regionu wodnego; 

5) sporządzane w miarę potrzeby warunki korzysta 

nia z wód zlew ni. 

Poza działaniami prewencyjnymi podstawową metodą 

ochrony wód jest budowa i prawidłowa eksploatacja 

urządzeń służących tej ochronie, a tam, 

gdzie jest to ce lo we, po wtór ne wy ko rzy sta nie 

oczyszczonych ścieków. Wybór miejsca i sposobu 

wykorzystania albo usuwania ścieków powinien





mi ni ma li zo wać ne ga tyw ne od dzia ły wa nia na śro - 

dowisko. 

Ścieki – wpro wa dza ne do wód lub do zie mi: 

wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub 

gospodarcze, 

ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki 

i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania 

w sposób i na zasadach określonych 

w ustawie z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawo 

że niu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033), 

wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte 

lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące 

z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, 

w szczególności z miast, portów, lotnisk, 

terenów przemysłowych, handlowych, usługowych 

i składowych, baz transportowych oraz 

dróg i parkingów, 

wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc 

ich magazynowania, wykorzystane solanki, wody 

lecznicze i termalne, 

wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, 

z wyjątkiem wód wtłaczanych do górotworu, 

jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych 

w wodzie wtłaczanej do górotworu są tożsame 

z ro dza ja mi i ilo ścia mi sub stan cji za war tych 

w pobranej wodzie, 

wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów 

chowu lub hodowli ryb łososiowatych, 

wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów 

chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate albo 

innych organizmów wodnych, o ile produkcja 

tych ryb lub organizmów, rozumiana jako średnio 

rocz ny przy rost ma sy tych ryb al bo tych or ga - 

nizmów w poszczególnych latach cyklu produk- 

pod sta wo we 

de fi ni cje


AKTUALNOŚCI 



cyjnego, przekracza 1500 kg z 1 ha powierzchni 

użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym 

roku danego cyklu. 

Ścieki bytowe – ścieki z budynków mieszkalnych, 

zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej, 

powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu lub 

funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki 

o zbliżonym składzie pochodzące z tych budynków. 

Ścieki komunalne – ścieki bytowe lub mieszanina 

ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo 

wodami opadowymi lub roztopowymi, odprowa 

dza ne urzą dze nia mi słu żą cy mi do re ali za cji za - 

dań wła snych gmi ny w za kre sie ka na li za cji 

i oczyszczania ścieków komunalnych. 

Ścieki przemysłowe – ścieki, niebędące ściekami 

bytowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi, 

powstałe w związku z prowadzoną przez zakład 

działalnością handlową, przemysłową, składową, 

transportową lub usługową, a także będące ich mieszaniną 

ze ściekami innego podmiotu, odprowadzane 

urządzeniami kanalizacyjnymi tego zakładu. 

urzą dze nia 

go spo dar ki 

ście ka mi 

Każdy obiekt budowlany lub zespół takich obiektów, 

których użytkowanie jest związane z wprowadza 

niem ście ków do wód lub do zie mi, nie mo że 

zostać oddany do użytkowania, jeżeli nie zostały 

spełnione wymagania ochrony środowiska. Wymaganiami 

ochrony środowiska dla nowo zbudowanego 

lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, 

zespołu obiektów lub instalacji są: 

1) wykonanie wymaganych przepisami lub określonych 

w decyzjach administracyjnych środków 

technicznych chroniących środowisko;





2) zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych, 

wynikających z ustaw lub decyzji; 

3) uzyskanie wymaganych decyzji określających 

zakres i warunki korzystania ze środowiska; 

4) dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem 

badań i kontroli, wynikających z mocy prawa 

standardów emisyjnych oraz określonych w pozwoleniu 

warunków emisji. 

Co ważne, urządzenia służące do zaopatrzenia 

w wodę należy realizować jednocześnie z rozwią 

za niem spraw go spo dar ki ście ko wej, 

w szczególności przez budowę systemów kanalizacji 

zbiorczej i oczyszczalni ścieków. W miejscach, 

gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej 

nie przyniosłaby korzyści dla środowiska 

lub po wo do wa ła by nad mier ne kosz ty, na le ży sto - 

so wać sys te my in dy wi du al ne lub in ne roz wią za - 

nia zapewniające ochronę środowiska 

Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, 

zespół obiektów lub instalacja nie mogą 

być eksploatowane, jeżeli w okresie 30 dni od zakończenia 

rozruchu nie są dotrzymywane, wynikające 

z mocy prawa, standardy emisyjne albo określone 

w pozwoleniu warunki emisji, ustalone dla 

fa zy po za koń cze niu roz ru chu. Na 30 dni przed ter - 

mi nem od da nia do użyt ko wa nia no wo zbu do wa ne - 

go lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, 

zespołu obiektów lub instalacji realizowanych jako 

przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na 

środowisko, inwestor jest obowiązany poinformować 

wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska 

o planowanym terminie:


AKTUALNOŚCI 



1) oddania do użytkowania nowo zbudowanego lub 

zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespołu 

obiektów lub instalacji; 

2) zakończenia rozruchu instalacji, jeżeli jest on 

przewidywany. 

aglo me ra cja 

ozrów no wa żo nej 

licz bie 

miesz kań ców 

Aglomeracja – teren na którym zaludnienie lub 

działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, 

aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane 

do oczyszczalni ścieków komunalnych. 

Jeden równoważny mieszkaniec – w myśl usta wy 

Prawo wodne oznacza ładunek substancji organicznych 

biologicznie rozkładalnych wyrażony jako 

wskaźnik pięciodobowego biochemicznego zapotrze 

bo wa nia na tlen, w ilo ści 60 g tle nu na do bę. 

wy zna cza nie 

ob sza ru i gra nic 

aglo me ra cji 

Podstawę wyznaczenia obszaru i granic aglomeracji 

stanowią: 

1) studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania 

przestrzennego gminy; 

2) miejscowe plany zagospodarowania przestrzenne 

go; 

3) decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego; 

4) wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń 

kanalizacyjnych. 

Obszar i granice aglomeracji wojewoda wyznacza 

uwzględ nia jąc za sięg sie ci ka na li za cyj nych dla 

ścieków komunalnych zakończonych oczyszczalniami 

ścieków komunalnych. 

Systemem kanalizacji zbiorczej – sieci kanalizacyj 

ne dla ście ków ko mu nal nych za koń czo ne 

oczyszczalniami ścieków komunalnych.





Do tej sa mej aglo me ra cji za li cza się te re ny ob słu - 

giwane przez sieć kanalizacyjną oraz tereny, na 

któ rych pla nu je się bu do wę ta kiej sie ci, wy zna czo - 

ne w studium uwarunkowań i kierunków zagospoda 

ro wa nia prze strzen ne go gmi ny, miej sco wych 

planach zagospodarowania przestrzennego, decyzjach 

o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub 

wieloletnich planach rozwoju i modernizacji urządzeń 

ka na li za cyj nych. Gra ni ca aglo me ra cji po win - 

na przebiegać wzdłuż zewnętrznych granic skanalizowanych 

bądź przewidzianych do skanalizowania 

działek budowlanych. Przy wyznaczaniu obszaru 

aglomeracji wojewoda jest zobowiązany wziąć pod 

uwa gę, że re ali za cja sie ci ka na li za cyj nej na ob sza - 

rze aglomeracji z doprowadzeniem do oczyszczalni 

ścieków powinna być uzasadniona finansowo 

i technicznie, przy czym wskaźnik długości sieci 

obliczany jako stosunek przewidywanej do obsługi 

przez sys tem ka na li za cji zbior czej licz by miesz - 

kań ców aglo me ra cji i nie zbęd nej do re ali za cji dłu - 

gości sieci kanalizacyjnej (łącznie z kolektorami 

i przewodami tłocznymi doprowadzającymi ścieki 

do oczysz czal ni) nie mo że być mniej szy od 120 

mieszkańców na 1 km sieci. 

Wojewoda, przystępując do wyznaczenia obszaru 

i granic aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców 

powyżej 2.000 położonej w gminie lub na 

obszarach gmin, w pierwszej kolejności występuje 

z wnioskiem do zainteresowanych gmin o przedstawienie 

w wyznaczonym terminie propozycji planu 

aglo me ra cji, przy go to wa nej z wy ko rzy sta niem stu - 

dium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania 

przestrzennego gminy, miejscowych planów 

zagospodarowania przestrzennego, decyzji o lokalizacji 

inwestycji celu publicznego lub wieloletnich


AKTUALNOŚCI 



planów rozwoju i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych. 

Propozycja planu aglomeracji powinna obejmować: 

1) część graficzną zawierającą: 

a) oznaczenie granic obszaru objętego lub przewi 

dzia ne go do ob ję cia za się giem sys te mu ka - 

nalizacji zbiorczej gminy bądź jej obszaru 

współ two rzą ce go aglo me ra cję na ma pie 

w ska li 1: 25.000, 

b) oznaczenie przez gminę znajdujących się na jej 

terenie oczyszczalni ścieków komunalnych, do 

których odprowadzane są ścieki komunalne, 

c) oznaczenie granic administracyjnych zgodne 

z danymi z rejestru granic, 

d) określenie skali planu w formie liczbowej i liniowej; 

2) część opisową zawierającą: 

a) informację o długości i rodzaju istniejącej i planowanej 

do budowy sieci kanalizacyjnej, o liczbie 

mieszkańców i o liczbie turystów w sezonie 

turystyczno-wypoczynkowym, obsługiwanych 

przez tę sieć i oczysz czal nię ście ków, 

b) opis gospodarki ściekowej, zawierający informację 

o średniodobowej ilości powstających 

na terenie gminy ścieków komunalnych i ich 

składzie oraz o rodzaju, ilości i składzie ścieków 

przemysłowych odprowadzanych do kana 

li za cji miej skiej przez za kła dy prze my sło - 

we, a także dane o zakładach przemysłowych, 

któ rych pod łą cze nie do ka na li za cji jest pla no - 

wane; w opisie gospodarki ściekowej należy 

uzasadnić określoną dla aglomeracji równoważną 

liczbę mieszkańców.





Propozycja planu aglomeracji podlega weryfikacji 

przez wojewodę, a następnie jest przedkładana 

właściwej miejscowo radzie gminy lub właściwym 

miejscowo radom gmin i zarządowi województwa 

do zaopiniowania jako projekt planu aglomeracji. 

Or ga ny te ma ją 30 dni na zło że nie opi nii. Nie zło że - 

nie opi nii, w ter mi nie 30 dni od dnia otrzy ma nia 

pro jek tu pla nu aglo me ra cji, uzna je się za je go po - 

zytywne zaopiniowanie. 

Szcze gól ny re żim praw ny do ty czy aglo me ra cji 

o rów no waż nej licz bie miesz kań ców po wy żej 

2000. 

Aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców 

powyżej 2000, wyznacza, po zasięgnięciu opinii 

zainteresowanych gmin i zarządu województwa, 

wojewoda w drodze aktu prawa miejscowego. Jeżeli 

aglomeracja obejmowałaby tereny położone 

w 2 lub więcej województwach, właściwy do wyzna 

cze nia aglo me ra cji jest wo je wo da te go wo je - 

wództwa, na którego terenie znajdować się będzie 

największa część aglomeracji. 

Aglomeracja o równoważnej liczbie mieszkańców 

powyżej 2000 powinna być wyposażona w systemy 

ka na li za cji zbior czej dla ście ków ko mu nal - 

nych, za koń czo ne oczysz czal nia mi ście ków, zgod - 

nie z ustaleniami krajowego programu oczyszczania 

ścieków komunalnych. 

Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, 

(któ re go in te gral ną część sta no wi wy kaz 

aglomeracji, o równoważnej liczbie mieszkańców 

powyżej 2.000 oraz wykaz niezbędnych przedsięwzięć 

w zakresie budowy i modernizacji urządzeń 

kra jo wy pro gram 

oczysz cza nia 

ście ków


AKTUALNOŚCI 



kanalizacyjnych) sporządza minister właściwy do 

spraw środowiska, a zatwierdza Rada Ministrów. 

W krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych 

należy określić w szczególności: 

1) zakres rzeczowo-finansowy; 

2) termin zakończenia 

– niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy 

i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych. 

Do obowiązków wojewody należy przedkładanie 

ministrowi właściwemu do spraw środowiska corocz 

nie, nie póź niej niż do dnia 31 mar ca, spra woz - 

da nia z re ali za cji kra jo we go pro gra mu oczysz cza - 

nia ścieków komunalnych w województwie. Sprawozdanie 

takie powinno zawierać: 

1) wykaz aglomeracji; 

2) informację o stanie wyposażenia aglomeracji 

w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie 

ścieków komunalnych; 

3) informację o postępie realizacji przedsięwzięć 

określonych w krajowym programie oczyszczania 

ścieków komunalnych; 

4) informację o ilości wytworzonych w ciągu roku 

Mg suchej masy osadów ściekowych w oczyszczal 

niach ście ków ko mu nal nych aglo me ra cji 

oraz spo sób po stę po wa nia z ty mi osa da mi, 

z uwzględnieniem podziału państwa na obszary 

dorzeczy i regiony wodne. 

Wszystkie ww. informacje, które muszą znaleźć się 

w sprawozdaniu jakie wojewoda składa ministrowi, 

wojewoda uzyskuje od wójtów, burmistrzów i prezydentów 

miast, którzy mają obowiązek przedłożyć 

je wo je wo dzie, nie póź niej niż do 28 lu te go.





Z kolei minister właściwy do spraw środowiska 

przed kła da co dwa la ta Ra dzie Mi ni strów spra woz - 

danie z wykonania krajowego programu oczyszczania 

ścieków komunalnych. Rada Ministrów jest 

zobowiązana do dokonania aktualizacji krajowego 

programu oczyszczania ścieków komunalnych, nie 

póź niej niż w ter mi nie 2 lat od dnia je go za twier - 

dzenia, a kolejne aktualizacje powinny być dokony 

wa ne co naj mniej raz na 4 la ta.


AKTUALNOŚCI 


sieci i instalacji WOD.-KAN.

PROWADZENIE ROBÓT INSTALACYJNYCH Część 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 1 



3.2. Zasady prowadzenia robót 

instalacyjnych 

3.2. ZASADY PROWADZENIA ROBÓT 

INSTALACYJNYCH 

3.2.1. ZAGOSPODAROWANIE TERENU BUDOWY 

Przed rozpoczęciem robót budowlanych należy dokonać 

zagospodarowania terenu budowy co najmniej 

w zakresie: 

1) ogrodzenia terenu i wyznaczenia stref niebezpiecznych; 

2) wykonania dróg, wyjść i przejść dla pieszych; 

3) doprowadzenia energii elektrycznej oraz wody, 

zwanych dalej „mediami” oraz odprowadzenia 

lub utylizacji ścieków; 

4) urządzenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych 

i socjalnych; 

5) zapewnienia oświetlenia naturalnego i sztucznego; 

6) zapewnienia właściwej wentylacji; 

7) zapewnienia łączności telefonicznej; 

8) urządzenia składowisk materiałów i wyrobów. 

Teren budowy lub robót należy ogrodzić albo w inny 

sposób uniemożliwić wejście osobom nieupoważnionym. 

Ogrodzenie terenu budowy wykonuje 

się w taki sposób, aby nie stwarzało zagrożenia dla 

ludzi. Jeżeli ogrodzenie terenu budowy lub robót 

nie jest możliwe, należy oznakować granice terenu 

za pomocą tablic ostrzegawczych, a w razie potrzeby 

zapewnić stały nadzór. Wysokość ogrodzenia 

powinna wynosić co najmniej 1,5 m. 

ogrodzenie 

Dla pojazdów używanych w trakcie wykonywania 

robót budowlanych należy wyznaczyć miejsca postojowe 

na terenie budowy.

Część 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 2 



PROWADZENIE ROBÓT INSTALACYJNYCH 



drogi 

komunikacyjne 

na terenie 

budowy 

Szerokość drogi przeznaczonej dla ruchu pieszego 

jednokierunkowego powinna wynosić co najmniej 

0,75 m, a dwukierunkowego – 1,2 m.; 

Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek nie mogą 

być nachylone więcej niż: 

1) dla wózków szynowych – 4%; 

2) dla wózków bezszynowych – 5%; 

3) dla taczek – 10%, 

– drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane 

nad poziomem terenu powyżej 1 m, zabezpiecza 

się balustradą, która powinna składać się 

z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy 

ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m. 

Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową 

a poręczą wypełnia się w sposób zabezpieczający 

pracowników przed upadkiem z wysokości. 

W przypadku rusztowań systemowych dopuszczalne 

jest umieszczanie poręczy ochronnej na wysokości1m. 

Wyjścia z magazynów oraz przejścia pomiędzy budynkami 

wychodzące na drogi należy zabezpieczyć 

poręczami ochronnymi umieszczonymi na wysokości 

1,1 m lub należy zabezpieczyć je w inny sposób 

np. labiryntami. 

Wszystkie przejścia i strefy niebezpieczne powinny 

zostać oświetlone i oznakowane znakami ostrzegawczymi 

lub znakami zakazu. Przed skrzyżowaniem 

dróg z napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi, 

w odległości nie mniejszej niż 15 m, 

ustawia się oznakowane bramki, oświetlone w warunkach 

ograniczonej widoczności, wyznaczające 

dopuszczalne gabaryty przejeżdżających pojazdów.






Pochylnie, po których dokonuje się ręcznego przenoszenia 

ciężarów, nie powinny mieć spadków 

większych niż 10%. Przejścia o pochyleniu większym 

niż 15% należy zaopatrzyć w listwy umocowane 

poprzecznie, w odstępach nie mniejszych 

niż 0,4 m lub w schody o szerokości nie mniejszej 

niż 0,75 m, co najmniej z jednostronnym zabezpieczeniem. 

Teren budowy musi zostać wyposażony w niezbędny 

sprzęt do gaszenia pożaru oraz, w zależności 

od potrzeb, w system sygnalizacji pożarowej, dostosowany 

do charakteru budowy, rozmiarów i sposobu 

wykorzystania pomieszczeń, wyposażenia budowy, 

fizycznych i chemicznych właściwości substancji 

znajdujących się na terenie budowy, w ilości 

wynikającej z liczby zagrożonych osób. 

Strefa niebezpieczna na terenie budowy to miejsce, 

w którym występują zagrożenia dla zdrowia i życia 

ludzi. Strefę niebezpieczną należy ogrodzić i oznakować 

w sposób uniemożliwiający dostęp osobom 

postronnym, a wszelkie przejścia, przejazdy i stanowiska 

pracy w strefie niebezpiecznej muszą zostać 

zabezpieczone daszkami ochronnymi. Daszki 

ochronne powinny znajdować się na wysokości nie 

mniejszej niż 2,4 m nad terenem w najniższym 

miejscu i być nachylone pod kątem 45° w kierunku 

źródła zagrożenia. Pokrycie daszków powinno być 

szczelne i odporne na przebicie przez spadające 

przedmioty. W miejscach przejść i przejazdów szerokość 

daszka ochronnego powinna wynosić co 

najmniej o 0,5 m więcej z każdej strony niż szerokość 

przejścia lub przejazdu. Daszków ochronnych 

nie wolno używać jako rusztowań lub miejsc składowania 

narzędzi, sprzętu czy materiałów. 

pochylnie 

sprzęt 

przeciwpożarowy 

strefa 

niebezpieczna 

na terenie budowy







Jeżeli w strefie niebezpiecznej istnieje zagrożenie 

spadania z wysokości przedmiotów, należy ją ogrodzić 

balustradami, które powinna składać się z deski 

krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy 

ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m. Wolną 

przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą 

wypełnia się w sposób zabezpieczający pracowników 

przed upadkiem z wysokości. 

Strefa niebezpieczna, w której istnieje zagrożenie 

spadania z wysokości przedmiotów, w swym wymiarze 

liniowym liczonym od płaszczyzny obiektu 

budowlanego, nie może wynosić mniej niż 1/10 

wysokości, z której mogą spadać przedmioty, lecz 

nie mniej niż 6 m. Jednak w zwartej zabudowie 

miejskiej strefa taka może być zmniejszona, 

pod warunkiem zastosowania innych rozwiązań 

technicznych lub organizacyjnych, zabezpieczających 

przed spadaniem przedmiotów. 

warunki socjalne 

i higieniczne 

Na terenie budowy należy urządzić wydzielone 

pomieszczenia szatni na odzież roboczą i ochronną, 

umywalni, jadalni, suszarni i ustępów. Szafki 

na odzież muszą być dwudzielne, zapewniające 

możliwość przechowywania oddzielnie odzieży 

roboczej i własnej. Jeżeli na budowie roboty budowlane 

wykonuje więcej niż 20 pracujących, to 

szatnia i jadalnia muszą zostać urządzone w oddzielnych 

pomieszczeniach. Dopuszczalne jest 

korzystanie przez wykonujących roboty budowlane 

z pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych 

inwestora istniejących na terenie budowy. 

Ławki w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych 

powinny być trwale przytwierdzone do podłoża. 

Palenie tytoniu na terenie budowy może odbywać 

się wyłącznie na otwartej przestrzeni lub






w specjalnie do tego celu przystosowanym pomieszczeniu 

(palarni). 

Osoby wykonujące roboty budowlane nie mogą 

być narażone na działanie czynników szkodliwych 

dla zdrowia lub niebezpiecznych, a w szczególności 

takich jak hałas, wibracje, promieniowanie 

elektromagnetyczne, pyły i gazy o natężeniach 

i stężeniach przekraczających wartości dopuszczalne. 

Jeżeli osoby są obowiązane wejść do strefy, 

w której atmosfera może zawierać substancje wybuchowe, 

palne lub toksyczne albo szkodliwe, to 

atmosfera tej strefy powinna być monitorowana 

za pomocą czujników alarmujących o stanach niebezpiecznych, 

a także powinny być podjęte odpowiednie 

środki zapobiegające zagrożeniom. 

W przestrzeniach zamkniętych, w których atmosfera 

charakteryzuje się niewystarczającą zawartością 

tlenu lub występują czynniki o stężeniach nieprzekraczających 

wartości dopuszczalnych, osoba wykonująca 

zadanie powinna być obserwowana i asekurowana, 

w celu zapewnienia natychmiastowej 

ewakuacji i skutecznej pomocy. 

Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostateczną 

ilość wody zdatnej do picia oraz do celów higieniczno-sanitarnych, 

gospodarczych i przeciwpożarowych. 

woda do picia 

Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim 

pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje. 

Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny 

być dostosowane do warunków wykonywania pracy 

i potrzeb fizjologicznych pracowników. Miejsca 

czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować 

się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy.







woda do celów 

higienicznych 

szatnie 

Ilość wody do celów higienicznych przypadająca 

dziennie na każdego pracownika jednocześnie zatrudnionego 

nie może być mniejsza niż: 

1) 120 l – przy pracach w kontakcie z substancjami 

szkodliwymi, trującymi lub zakaźnymi albo powodującymi 

silne zabrudzenie pyłami, w tym 90 

l w przypadku korzystania z natrysków; 

2) 90 l – przy pracach brudzących, wykonywanych 

w wysokiej temperaturze lub wymagających zapewnienia 

należytej higieny procesów technologicznych, 

w tym 60 l w przypadku korzystania 

z natrysków; 

3) 30 l – przy pracach niewymienionych w pkt 1 i 2. 

Szatnie muszą być dostatecznie duże, wyposażone 

w urządzenia umożliwiające pracownikom, jeśli 

jest to konieczne, wysuszenie ubrań roboczych 

i własnych oraz rzeczy osobistych, a także ich przechowanie. 

Jeśli warunki tego wymagają (np. niebezpieczne 

substancje, wilgotność, zanieczyszczenie), 

należy umożliwić pracownikom oddzielne 

przechowywanie ubrań roboczych i własnych oraz 

rzeczy osobistych. 

Choć przepisy nie wprowadzają bezwzględnego 

obowiązku to jednak nakazują podjęcie działań 

w celu udostępnienia mężczyznom i kobietom 

osobnych pomieszczeń do przebierania się lub 

osobnego używania tego samego pomieszczenia. 

ubikacje 

i umywalki 

W pobliżu stanowisk pracy, pomieszczeń do odpoczynku, 

szatni, natrysków lub umywalni należy zapewnić 

pracownikom specjalne pomieszczenia 

z odpowiednią liczbą ubikacji i umywalek. Mężczyznom 

i kobietom należy zapewnić oddzielne 

ubikacje lub oddzielne używanie ubikacji.






Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni 

lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy 

zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy 

pomieszczenia umożliwiające im schronienie 

się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się 

oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny 

być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania 

posiłków. 

pomieszczenia 

do ogrzewania się 

pracowników 

W pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników 

powinna być zapewniona temperatura co najmniej 

16 o C (289 o K), a na każdego pracownika najliczniejszej 

zmiany powinno przypadać co najmniej 

0,1 m 2 powierzchni, przy czym całkowita 

powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza 

niż 8 m 2 . 

W razie, gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych 

na otwartej przestrzeni w okresie zimowym 

nie jest możliwe zapewnienie pomieszczeń, 

o których mowa w ust. 1, należy zapewnić pracownikom 

w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio 

urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań 

ochrony przeciwpożarowej 

Miejsca wykonania robót, drogi na terenie budowy, 

dojścia i dojazdy w czasie wykonywania robót powinny 

być dostatecznie oświetlone. Żurawie, maszty 

lub inne wysokie konstrukcje o zmroku i w nocy 

powinny posiadać oświetlenie pozycyjne. Punkty 

świetlne rozmieszcza się w sposób zapewniający 

odczytanie tablic i znaków ostrzegawczych oraz 

znaków sygnalizacji ruchu na terenie budowy. Słupy 

z punktami świetlnymi na drogach znajdujących 

się na terenie budowy należy rozmieścić wzdłuż 

dróg i na ich skrzyżowaniach. Na łukach dróg, 

oświetlenie

Czêœæ 3, rozdział 2, podrozdział 1, str. 8 






przy jednostronnym oświetleniu, słupy należy ustawiać 

po zewnętrznej stronie łuku. Jeżeli światło naturalne 

jest niewystarczające do wykonywania robót 

oraz w porze nocnej, należy stosować oświetlenie 

sztuczne. W razie konieczności mogą być stosowane 

przenośne źródła światła sztucznego. 

Sztuczne źródła światła nie mogą powodować: 

1) wydłużonych cieni; 

2) olśnie nia wzro ku; 

3) zmiany barwy znaków lub zakłóceń odbioru 

i postrzegania sygnałów oraz znaków stosowanych 

w transporcie; 

4) zjawisk stroboskopowych. 

wen ty la cja 

W pomieszczeniach zamkniętych należy zapewnić 

wymianę powietrza, wynikającą z potrzeb bezpieczeń 

stwa pra cy. Wen ty la cja po win na dzia łać 

sprawnie i zapewniać dopływ świeżego powietrza. 

Wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia 

lub przegrzewania pomieszczeń pracy.

SIEĆ KANALIZACYJNA Część 6, rozdział 1, str. 1 



6.1. Systemy kanalizacyjne 

6.1. SYSTEMY KANALIZACYJNE 

Wy róż nia się na stę pu ją ce, pod sta wo we rod za je 

systemów kanalizacyjnych: 

1) system rozdzielczy; 

2) system ogólnospławny; 

3) system półrozdzielczy. 

W systemie rozdzielczym, którego schemat przedstawiono 

na rysunku 6.1./1, występują dwie odrębne 

sie ci ka na li za cyj ne: sieć ście ko wa tzw. sa ni tar - 

na, doprowadzająca do oczyszczalni ścieki bytowo-gospodarcze 

i przemysłowe oraz sieć deszczowa 

doprowadzająca ścieki opadowe do odbiornika. 

sys tem roz dziel czy 

Rysunek 6.1./1. Schemat systemu rozdzielczego 

1 – granice jednostki osadniczej, 2 – oczyszczalnia, 3 – kanał zrzutowy do odbiornika, 4 – główny 

kolektor odprowadzający ścieki sanitarne, 5 – kolektor kanalizacji sanitarnej, 6 – boczny kanał 

sanitarny, 7 – boczny kanał deszczowy, 8 – zbiorczy kanał deszczowy, 9 – kolektor sieci deszczowej, 

10 – kolektor zrzutowy do odbiornika ścieków opadowych.

Część 6, rozdział 1, str. 2 

SIEĆ KANALIZACYJNA 

6.1. Systemy kanalizacyjne Warunki techniczne wykonania i odbioru 


W systemie ogólnospławnym wszystkie rodzaje 

ścieków, z terenu objętego kanalizacją, są odprowadzane 

do oczyszczalni jedną siecią kanałów. 

W celu odciążenia kolektorów ogólnospławnych 

w okresach intensywnych opadów, sieć wyposażona 

jest w przelewy burzowe, umożliwiające odprowadzanie 

bezpośrednio do odbiornika mieszaniny 

ścieków po przekroczeniu przyjętego stopnia rozcień 

cze nia ście ków sa ni tar nych ście ka mi opa do wy - 

mi. Sche mat ka na li za cji ogól no spław nej przed sta - 

wio no na rys. 6.1./2. 

Rysunek 6.1./2. Schemat systemu ogólnospławnego 

1 – granica jednostki osadniczej, 2 – oczyszczalnia ścieków, 3 – kanał zrzutowy z oczyszczalni 

ścieków do odbiornika, 4 – główny kolektor odprowadzający ścieki na oczyszczalnię, 5 – kolektor 

ściekowy, 6 – kanał boczny, 7 – przelew burzowy, 8 – kanał burzowy. 

sys tem 

pół roz dziel czy 

System półrozdzielczy (rys. 6.1./3), podobnie jak 

system rozdzielczy, składa się z sieci sanitarnej 

i sieci deszczowej. Dodatkowo jest on wyposażony 

w urządzenia zwane separatorami, w których następuje 

przerzut ścieków opadowych z pierwszej 

fazy deszczu, z kanału deszczowego do kanału sa-

SIEĆ KANALIZACYJNA Część 6, rozdział 1, str. 3 



6.1. Systemy kanalizacyjne 

ni tar ne go. Dzię ki te mu, naj bar dziej za nie czysz czo - 

ne ście ki opa do we, nie są od pro wa dza ne bez po - 

śred nio do od bior ni ka, lecz ra zem ze ście ka mi sa - 

nitarnymi na oczyszczalnię. 

Rysunek. 6.1./3. Schemat systemu półrozdzielczego 

1 – granice jednostki osadniczej, 2 – oczyszczalnia ścieków, 3 – kanał zrzutowy z oczyszczalni 

ścieków do odbiornika, 4 – główny kolektor odprowadzający ścieki sanitarne, 5 – kolektor kanalizacji 

sanitarnej, 6 – boczny kanał sanitarny, 7 – boczny kanał deszczowy, 8 – kolektor sieci deszczowej, 

9 – separator, 10 – kolektor zrzutowy do odbiornika ścieków opadowych. 

O wy bo rze sys te mu ka na li za cyj ne go de cy du ją 

głównie: 

1) warunki fizjograficzne: ukształtowanie terenu, 

rodzaj gruntu, stan wód gruntowych, położenie 

odbiornika; 

2) względy gospodarki wodnej: wielkość odbiornika 

wod ne go, stan je go wód i spo sób ich użyt ko - 

wa nia, do pusz czal ne za nie czysz cze nie od bior ni - 

ka w obrębie terenów kanalizowanych ograniczone 

względami sanitarnymi; 

do bór sys te mu 

ka na li za cyj ne go



6.1. Systemy kanalizacyjne Warunki techniczne wykonania i odbioru 


3) warunki lokalne: charakter jednostki osadniczej 

i dynamika jej rozwoju, warunki urbanistyczne, 

typ systemu, który aktualnie funkcjonuje; 

4) czynniki gospodarcze i ekonomiczne: koszty budowy 

i eksploatacji sieci, koszty oczyszczania 

ścieków, łatwość etapowania budowy. 

wymagania 

projektowe 

Systemy kanalizacyjne powinny być projektowane, 

budowane i eksploatowane z uwzględnieniem następujących 

wymagań, określonych w normie PN- 

-EN752 -2 „Ze wnętrz ne sys te my ka na li za cyj ne. 

Wymagania”: 

1) należy zapewnić trwałość, wymaganą wydajność 

i odpowiedni stan techniczny systemu; 

2) ścieki powinny być odprowadzane bez ryzyka 

dla zdrowia i życia ludności, jak również personelu 

technicznego obsługującego system; 

3) system nie powinien stwarzać zagrożenia dla istniejących 

sąsiednich obiektów i infrastruktury; 

4) należy zapewnić ochronę odbiornika i wód gruntowych 

przed zanieczyszczeniem; 

5) przeciążenie hydrauliczne sieci powinno być wyeli 

mi no wa ne lub ogra ni czo ne do moż li wych 

do ustalenia przypadków i częstotliwości występowania 

nieprzekraczających zalecanych wartości; 

6) należy zapobiegać zagniwaniu ścieków wewnątrz 

systemu i emisji nieprzyjemnych zapachów; 

7) układ ru ro cią gów po wi nien dzia łać bez moż li - 

wości blokowania przepływu; 

8) przewody kanalizacyjne powinny być szczelne, 

zgodnie z wymaganiami technicznymi; 

9) na le ży za pew nić od po wied ni do stęp, nie zbęd ny 

do pra wi dło wej eks plo ata cji i kon ser wa cji sys - 

te mu.

SIEĆ KANALIZACYJNA Część 6, rozdział 2, podrozdział 2.2, str. 1 



6.2. Kanalizacja grawitacyjna 

6.2.2.2. Obliczenia hydrauliczne 

Obliczenia hydrauliczne kanałów polegają na wyznaczeniu 

wymiarów kanału, określeniu jego napełnienia 

oraz prędkości przepływu, na podstawie 

uprzednio określonego przepływu miarodajnego 

i przyjętego spadku kanału. 

Zgodnie z normą PN-EN752-4 „Zewnętrzne systemy 

kanalizacyjne. Obliczenia hydrauliczne i oddziaływanie 

na środowisko” do obliczeń przepływów 

burzliwych w przewodach kanalizacyjnych są 

zalecane podane niżej formuły matematyczne. 

Dla przewodów o przekroju kołowym przy całkowitym 

napełnieniu prędkości przepływu należy określać 

ze wzoru Colebrooka-White’a w postaci: 

przewody 

o przekroju 

kołowym 

⎛ k 2,51νγ 

⎞ 

v=− 2 2gDJE log10 

+ 

⎜3,71D D 2gDJ ⎟ 

⎝ 

E ⎠ (6.2.2.2/1) 

gdzie: 

v – prędkość średnia strumienia w przekroju poprzecznym 

przewodu [m/s], 

g – stała grawitacji [m/s 2 ], 

D – wewnętrzna średnica przewodu [m], 

J E 

– spadek hydrauliczny (strata energii na jednostkę 

długości), 

k – współczynnik chropowatości hydraulicznej 

przewodu [m], 

γ – kinematyczny współczynnik lepkości cieczy 

[m 2 /s].



6.2. Kanalizacja grawitacyjna Warunki techniczne wykonania i odbioru 


przewody 

o przekroju 

kołowym 

Dla przewodów o częściowym napełnieniu lub dla 

kanałów o przekroju niekołowym, prędkość przepływu 

wyznacza się według wzoru (6.2.2.2/1) 

przez zastąpienie średnicy D wyrażeniem 4R h 

, 

gdzie R h 

jest promieniem hydraulicznym: 

v =−2 8gR J log ⋅ 

Współczynnik chropowatości k uwzględnia straty 

ciśnienia w zależności od materiału z jakiego jest 

wykonany przewód, przerw na połączeniach i osadu 

powstającego na wewnętrznej powierzchni 

przewodu poniżej poziomu przepływających ścieków. 

W przypadku, gdy nie można uniknąć odkładania 

się osadów, do obliczeń strat ciśnienia powinien 

być brany pod uwagę zmniejszony przekrój 

poprzeczny kanału. Przy stosowaniu zalecanych 

wartości chropowatości przewodu należy ustalić, 

czy została uwzględniona poprawka dla strat miejscowych. 

Powszechnie używa się wartości współh 

E 10 

⎛ k 2,51νγ 

⋅ + 

⎜ 

⎝ 

3,714R 4R 8gR J 

h h h E 

⎞ 

⎟ 

⎠ 

(6.2.2.2/2) 

gdzie: 

v – prędkość średnia strumienia w przekroju poprzecznym 

przewodu [m/s]; 

g – stała grawitacji [m/s 2 ]; 

J E 


długości); 

k – współczynnik chropowatości hydraulicznej 

przewodu [m]; 

γ – kinematyczny współczynnik lepkości cieczy 

[m 2 /s]; 

współczynnik 

chropowatości





czynnika chropowatości k z zakresu od 0,03 mm 

do 3,0 mm. 

Do obliczeń hydraulicznych kanałów o przekroju kołowym, 

jak i niekołowym, przy napełnieniu całkowitym 

lub częściowym, według normy PN-EN752-4, 

zaleca się również stosować równanie Manninga: 

v = K R 2 / 1 3 h 

J /2 

E 

(6.2.2.2./3) 

gdzie: 

K – współczynnik Manninga [m 1 / 3 

s -1 ]; 

R h 

– promień hydrauliczny [m]; 

J E 


długości). 

Stosowane wartości współczynnika Manninga K 

wahają się w zakresie od 70 m 1 / 3 

s -1 do 90 m 1 / 3 

s -1 . 

W przypadku braku współczynnika Manninga K 

dla wymiarowanych kanałów, jego wartość można 

wyznaczyć w sposób przybliżony na podstawie 

współczynnika chropowatości bezwzględnej k, według 

następującego wzoru: 

1 

⎛32 ⎞6 

⎛3,7D 

⎞ 

= ⎜ ⎟ 10 ⎜ ⎟ 

K 4 g log 

⎝ D ⎠ ⎝ k ⎠ 

(6.2.2.2/4) 

gdzie: 

K – współczynnik Manninga [m 1 / 3 

s -1 ]; 

g – stała grawitacji [m/s 2 ]; 

D – wewnętrzna średnica przewodu [m]; 

k – chropowatość przewodu [m];





Dokonując obliczeń hydraulicznych kanałów należy 

przestrzegać następujących zaleceń: 

1) nominalne średnice przewodów kanalizacyjnych 

nie powinny być mniejsze niż: 

dla kanałów ściekowych – DN 200, 

dla kanałów deszczowych – DN 250 (według 

„Wytycznych technicznych projektowania miejskich 

sieci kanalizacyjnych”) – DN 300 (według 

„Wymagań technicznych COBRTI INSTAL), 

dla kanałów ogólnospławnych – DN 300; 

dla przykanalika – DN 150; 

2) napełnienie kanału przy przepływie obliczeniowym 

powinno odpowiadać warunkom przepływu 

o swobodnym zwierciadle ścieków, uniemożliwiać 

przepełnienie kanału i zapewnić wentylację 

sieci; zalecane według normy EN-752, wartości 

napełnień h w stosunku do średnicy D, wynoszą: 

dla kanałów sanitarnych – h/D = 0,5 – 0,7, 

dla kanałów deszczowych i ogólnospławnych 

– h/D = 0,7 – 1,0; dopuszczalne jest całkowite 

napełnienie kanałów we wszystkich systemach 

kanalizacyjnych; 

3) w kanałach przełazowych (o wysokości H ≥ 1,0 m), 

w celu zapewnienia warunków bezpieczeństwa 

i dostępności dla służb eksploatacyjnych, nie należy 

przekraczać dopuszczalnych napełnień, podanych 

w tabeli 6.2.2.2./1; prędkość przepływu ścieków 

w kanałach o wysokości do 1,75 m nie powinna 

być większa niż 1,5m/s, a w kanałach wyższych 

nie większa niż 1,0 m/s. 

Tabela 6.2.2.2./1. Dopuszczalne napełnienia kanałów przełazowych 

Wysokość kanału [m] 1–1,2 1,2 – 1,4 1,4 – 1,6 > 1,6 

Dopuszczalne napełnienie [m] 0,35 0,40 0,45 0,50





4) prędkość przepływu w kanałach ściekowych 

systemu rozdzielczego, przy całkowicie wypełnionym 

przekroju, nie powinna być mniejsza 

niż 0,8 m/s; przy mniejszych prędkościach przepływu 

należy przewidzieć możliwość płukania 

sieci; prędkość przepływu w kanałach ogólnospławnych 

przy całkowicie wypełnionym przekroju 

nie powinna być mniejsza niż 1,0 m/s. 

5) maksymalne prędkości przepływu w kanałach ściekowych 

mogą wynosić przy ciągłym przepływie: 

dla rur betonowych i ceramicznych – 3,0 m/s; 

dla rur żelbetowych i żeliwnych – 5,0 m/s; 

w kanałach deszczowych i ogólnospławnych 

można dopuścić prędkość do 7 m/s. 

6. minimalne spadki przewodów kanalizacyjnych 

dla zapewnienia odpowiednich prędkości przepływu, 

wynoszą: 

dla przewodów kanalizacyjnych o DN200 – 5‰, 



dla kolektorów i kanałów przełazowych – 1‰ 

(w wyjątkowym przypadku 0,5‰), 

dla przykanalików o średnicach: DN150 - 

1,5%, DN 200 – 1,0%, DN 250 – 0,8%, 

DN 300 – 0,6%; dla pozostałych kanałów minimalny 

spadek można określić jako 1: DN; 

7) maksymalne spadki kanałów wynikają z ograniczenia 

maksymalnych prędkości przepływu 

ścieków; maksymalne spadki przykanalików 

w zależności od materiału wynoszą: 

kamionka i beton – 15%, 

tworzywa sztuczne – 25%, 

żeliwo – 40%.

Czêœæ 6, rozdział 2, podrozdział 2.2, str. 6 



sieci i instalacji WOD.-KAN.

INSTALACJE WODOCIĄGOWE Część 7, rozdział 1, str. 1 



7.1.Rozwiązania instalacji wodociągowych 

7.1. ROZWIĄZANIA INSTALACJI WODOCIĄGOWYCH 

Instalacje wodociągowe mogą być rozwiązywane 

i wykonane z różnych materiałów w zależności 

od aranżacji, rozmieszczenia przyborów sanitarnych 

rodzaju konstrukcji obiektu i jego funkcji. Rozprowadzenie 

wody do poszczególnych punktów czerpalnych 

za pomocą rur i kształtek może być wykonane na wiele 

sposobów. Każde z tych rozwiązań ma wady i zalety, 

które powinny być uwzględniane na etapie wyboru 

w czasie projektowania i wykonania instalacji wodociągowych. 

Do podstawowych sposobów należą: 

1) instalacja z rozprowadzeniem trójnikowym to: 

prosty i tani sposób rozprowadzenia instalacji, 

sposób czasochłonny w wykonaniu, 

rury mogą być układane w posadzce lub bruzdach 

ściennych – podtynkowo i natynkowo, 

wymagane jest duże ciśnienie dyspozycyjne, 

pobór wody na kolejnym z przyborów powoduje 

spadek ciśnienia na pierwszych przyborach 

po drodze przepływu; 

roz pro wa dze nie 

trój ni ko we 

Rysunek 7.1./1. Instalacja z rozprowadzeniem trójnikowym



INSTALACJE WODOCIĄGOWE 



2) instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowym: 

kosz tow ny, wy ma ga uży cia roz dzie la czy za bu - 

dowywanych zazwyczaj w szafce natynkowej 

lub podtynkowej, 

łatwy i szybki w wykonaniu, 

zapewnia stabilne ciśnienie na wylocie z punktu 

czerpalnego, 

umoż li wia od cię cie każ de go przy bo ru, za pew - 

niając niezakłóconą pracę pozostałych; 

Rysunek 7.1./2. Instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowym 

3) in sta la cja z roz pro wa dze niem w sys te mie 

pierścieniowym: 

kosztowny, rzadko stosowany, 

system zasilany jest z rozdzielacza dwuportowego, 

armatura czerpalna podłączana jest podejściem 

równoprzelotowym, 

zalecany w przypadku bardzo bogatego wyposażenia 

sanitarnego i równoczesnego braku

INSTALACJE WODOCIĄGOWE Część 7, rozdział 1, str. 3 




miejsca na typowe rozprowadzanie rozdzielaczowe 

(np. płyta ogrzewania podłogowego), 

zasilanie każdego z punktów z dwóch stron 

wyrównuje rozkład ciśnienia, nawet w przypad 

ku rów no cze sne go ko rzy sta nia z kil ku 

punktów czerpalnych; 

Rysunek 7.1./3. Instalacja z rozprowadzeniem w systemie pierścieniowym 

4) instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowo-trójnikowym: 

mu ta cja roz pro wa dze nia roz dzie la czo we go 

i trójnikowego, 

stosowana przy przyborach, których równoczesne 

stosowanie jest mało prawdopodobne, 

np. miska ustępowa i bidet, 

część przyborów podłączona jest z jednego 

podłączenia przez trójnik;



INSTALACJE WODOCIĄGOWE 



Rysunek 7.1./4. Instalacja z rozprowadzeniem w systemie rozdzielaczowo-trójnikowym

OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Część 9, rozdział 11, podrozdział 1.2, str. 1 



9. 11. Komunalne pompownie ścieków 

9.11.1.2. Hy drau licz ny trans port ście ków 

Hydrauliczne tłoczenie ścieków polega na mechanicznym 

wytworzeniu wyższego ciśnienia w celu 

przetłoczenia ścieków do określonego punktu docelowego. 

Jest to najbardziej rozpowszechniona 

metoda tłoczenia ścieków. Sposoby hydraulicznego 

tłoczenia ścieków są podzielone w zależności od fizycznych 

podstaw tłoczenia oraz sposobów ustawienia 

zastosowanych agregatów na: 

1) me to dy hy drau licz ne go trans por tu ście ków 

za pomocą urządzeń przepływowych: 

• pompownie z urządzeniami przepływowymi 

do bezpośredniego transportu wszystkich zanieczyszczeń 

zawartych w ściekach, 

• pompownie z agregatami przepływowymi z pośrednią 

separacją ciał stałych zawartych w ściekach; 

2) me to dy hy drau licz ne go trans por tu ście ków 

za pomocą urządzeń wyporowych: 

• pom pow nie z urzą dze nia mi wy po ro wy mi 

do bezpośredniego transportu wszystkich zanieczyszczeń 

zawartych w ściekach, 

• pompownie z agregatami wyporowymi z pośrednią 

separacją ciał stałych zawartych w ściekach. 

Przy ustawieniu agregatów pompowych w komorze 

su chej, nie są one umiesz czo ne w tło czo nym 

medium. Gromadzenie ścieków zachodzi wówczas 

w wy dzie lo nej ko mo rze czer pal nej, nie ma ją cej po - 

łączenia z komorą suchą, w której zainstalowane są


OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW 

9. 11. Komunalne pompownie ścieków Warunki techniczne wykonania i odbioru 


agregaty tłoczące. W związku z tym należy przewidzieć 

osob ne chło dze nie agre ga tu, je że li jest to ko - 

niecz ne ze wzglę dów tech nicz nych, nie jest na to - 

miast wymagane instalowanie silnika z ochroną 

prze ciw wy bu cho wą. W przy pad ku usy tu owa nia 

agregatów w komorze czerpalnej są one bezpośrednio 

zatopione w tłoczonym medium. Ponieważ 

ście ki są gro ma dzo ne w tej sa mej ko mo rze, wy ma - 

gana jest przeciwwybuchowa ochrona silnika. Rolę 

chłodnicy dla zainstalowanych agregatów może 

pełnić medium, w którym znajdują się agregaty. 

tło cze nie ście ków 

przy po mo cy 

urzą dzeń 

prze pły wo wych 

W przy pad ku tło cze nia bez po śred nie go ście ki 

przetłaczane są wraz ze wszystkimi rodzajami zanieczyszczeń 

przez hydrauliczny obszar podwyższania 

ciśnienia. W przypadku tłoczenia pośredniego 

przez hydrauliczny obszar podwyższania ciśnienia, 

przetłaczane ścieki są pozbawione grubszych 

za nie czysz czeń w pro ce sie wstęp nej se pa ra cji, 

dzię ki cze mu zmniej sza się nie bez pie czeń stwo za - 

tkania się agregatów. 

Urządzenia przepływowe działają zgodnie z prawem 

za cho wa nia ener gii. Si ła na pę do wa prze ka zy - 

wa na jest przez sil nik na wał pom py i wir nik 

umieszczony w tłoczonym medium. Łopatki wirnika 

wywierają bezpośredni nacisk na przepływające 

medium. W wyniku działania siły odśrodkowej 

i wyporu ścieki przemieszczają się promieniowo 

na zewnątrz wirnika. Następnie medium opuszcza 

z dużą prędkością komorę obudowy. Wylot z komory 

wirnika przypomina kształtem dyfuzor, przez 

który wypływają ścieki pod zwiększonym ciśnieniem. 

Wypływ ścieków z komory wirnika powoduje 

powstanie podciśnienia w pobliżu jej osi. Zjawisko 

to powoduje zassanie cieczy do wnętrza pom-

OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Część 9, rozdział 11, podrozdział 1.2, str. 3 




py od strony wlotowej (ssawnej). W zależności 

od konstrukcji wirnika istnieje możliwość wytworze 

nia zróż ni co wa nych pa ra me trów tło cze nia cie - 

czy. Sche mat spi ral nej obu do wy wir ni ka przed sta - 

wio no na rys. 9.11.1.2./1 

Rysunek. 9.11.1.2/1 Schemat spiralnej obudowy wirnika 

Producenci pomp oferują cały szereg rozwiązań tego 

typu urządzeń, które pozwalają na ich szerokie 

zastosowanie. Poprzez zmiany konstrukcyjne, np. 

zmia nę wiel ko ści ło pa tek wir ni ków, ist nie je moż li - 

wość dopasowania pomp do określonych zakresów





pom py z wir ni kiem 

jed no ka na ło wym 

pracy. Ponieważ w ściekach komunalnych mogą 

występować różnorodne zanieczyszczenia, nie zaleca 

się stosować elementów kierujących umieszczonych 

na wirniku, ponieważ ulegają one znacznemu 

zużyciu. Z tego względu do tłoczenia ścieków 

stosowane są wymienione uprzednio obudowy 

z kor pu sem spi ral nym. Dzię ki umiej sco wie niu dy - 

fuzora na wylocie z obudowy, osiągane jest zamierzo 

ne pod wyż sze nie ci śnie nia wy pły wa ją cych ście - 

ków. W zależności od rodzaju konstrukcji spiralnego 

kor pu su uzy sku je się zróż ni co wa ne stop nie 

sprawności całego urządzenia. Sprawność określa 

również rodzaj zastosowanego wirnika, dlatego też 

wydajność pompy zawsze musi być rozpatrywana 

w zależności od obu wymienionych uprzednio części 

składowych pompy. 

Wir ni ki jed no ka na ło we sto so wa ne są czę sto 

w pompach zatapialnych przeznaczonych głównie 

do tłoczenia: 

1) ścieków surowych; 

2) ścieków z kanalizacji ogólnospławnej; 

3) osadu surowego i przefermentowanego; 

4) osadu czynnego. 

Wirnik jednokanałowy jest wirnikiem zamkniętym 

o nieskomplikowanej linii przepływu, z niewielką 

ilością zmian kierunku przepływu, co powoduje jego 

dużą odporność na zatykanie się. Zakres optymalnej 

sprawności pompy jest dosyć wąski, dlatego 

też należy zawsze zwracać uwagę na odpowiedni 

dobór jej parametrów hydraulicznych. 

Producenci pomp oferują szereg wirników. Ich różnorodność 

pozwala na dobór odpowiedniej pompy

OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Część 9, rozdział 11, podrozdział 1.2. str. 5 




do stawianych wymagań technicznych i hydraulicznych. 

Wirnik wielokanałowy stosuje się przede wszystkim 

do tłoczenia mediów nie zawierających ciał 

stałych, np. po uprzedniej separacji. W układach 

tych mogą być stosowane wirniki o niewielkiej wysokości 

oraz wysokie prędkości obrotowe, ponieważ 

medium tłoczonym są ścieki wstępnie pozbawione 

zawiesin oraz zanieczyszczeń stałych o dużych 

wymiarach. 


wie lo ka na ło wym 

Wirnik wielokanałowy jest wirnikiem zamkniętym 

lub otwar tym, w któ rym me dium prze pły wa kil ko - 

ma kanałami. W wyniku dopływu ścieków do kilku 

kanałów wirnika, istnieje w pewnych warunkach 

duże niebezpieczeństwo zatykania się pompy. Charakterystyka 

pompy jest płaska, w związku z czym 

możliwy jest dosyć szeroki zakres jej optymalnej 

sprawności. 

Wirniki wielokanałowe mają zastosowanie do tłoczenia 

następujących mediów: 

1) ścieki podczyszczone; 

2) ścieki oczyszczone na kracie; 

3) ścieki oczyszczone mechanicznie; 

4) zanieczyszczone wody technologiczne; 

5) od cie ki ze składowisk odpadów; 

6) wody deszczowe; 

7) osad czyn ny; 

8) ścieki przemysłowe. 

Wirnik śrubowo-kanałowy lub także wirnik śrubowo-odśrodkowy 

jest wirnikiem łączącym zasady 


śru bo wo - 

-kanałowym





działania śruby Archimedesa oraz wirnika kanałowego. 

Rozszerzanie się wirnika w kierunku od wlotu 

do wylotu działa jak dyfuzor, w wyniku czego następuje 

wzrost ciśnienia. Zastosowanie tego rodzaju 

wirnika daje możliwość tłoczenia ścieków o dużej 

zawartości osadów do 15÷18% s. m., w większości 

też przypadków nie sprawia problemów transport 

ścieków zawierających substancje włókniste. 

Charakterystyka pompy jest względnie stroma, co 

zapewnia wysoką stabilność jej wydajności w obsza 

rze zmie nia ją cych się ci śnień. Efekt ten jest po - 

mniejszany na skutek transportu materiałów powodujących 

ścieranie, które powodują powiększanie 

się szczelin pomiędzy wirnikiem a jego obudową. 

Sto su jąc od po wied nie ma te ria ły moż na jed nak 

zminimalizować skutki negatywnego wpływu tłoczonego 

medium na części pompy. 

Pompy z wirnikiem śrubowo-kanałowym mogą być 

stosowane do ścieków komunalnych bez ograniczeń. 

Jednak w przypadku podwyższonej zawartości zawiesin 

łatwo sedymentujących należy pamiętać 

o zbadaniu celowości zastosowania tego typu wirnika. 

Podstawowe obszary zastosowania to: 

1) bardzo zanieczyszczone osady; 

2) bardzo zanieczyszczone ścieki; 

3) odwadnianie osadników gnilnych i szamb; 

4) opróżnianie zbiorników osadowych. 

Wirnik o swobodnym przepływie jest półotwartym 

wirnikiem wielokanałowym. Charakterystyka wirnika 

jest zawsze płaska, co powoduje, że należy 

optymalnie dobrać typ wirnika celem zapewnienia 

określonych parametrów hydraulicznych.

Warunki techniczne wykonania i odbioru sieci i ... - Verlag Dashofer

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?