Gospodarka wodno-Åciekowa - Verlag Dashofer

Zespół autorów pod redakcją prof. Zbigniewa Heidricha 

Gospodarka 

wodno-ściekowa 

Zbigniew Heidrich, Krzysztof Choromański, Grzegorz Witold Dziarski, 

Leszek Jędrych, Halina Kłoss-Trębaczkiewicz, Mirosław Krzyszczak, 

Elżbieta Osuch-Pajdzińska, Marta Pawlak, Małgorzata Perchuć, Maria Pełda - 

-Sypuła, Marek Roman , Marek Siwek, Mirosława Sobczyk, Agnieszka 

Tomaszewska, Katarzyna Umiejewska, Grażyna Zemła, Waldemar Żuchowicki 

Przepisy 

Normy 

Technologie 

Metody 

postępowania 

Przykładowe rozdziały z poradnika – broszura bezpłatna 

VERLAG 

DASHÖFER 

Wydawnictwo 

VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. 

Literatura fachowa dla firm i instytucji 

ul. Senatorska 12, 00-082 Warszawa 

tel.: 022 559 36 00, 559 36 66 

fax: 022 829-27-00

Copyright by 2002–2009 

Dashöfer Holding Ltd. & Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 

ISBN 978-83-88285-76-9 

Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. 

ul. Senatorska 12 

00-082 Warszawa 

tel.: 022 559 36 00, 559 36 66, fax. 022 829-27-00 

www.dashofer.pl 

Redaktor odpowiedzialny: Tomasz Łojek 

e-mail: lojek@dashofer.pl 

Skład: SK STUDIO 

Druk: SEMAFIC, Warszawa 

Opracowanie edytorskie: Anna Łukasik 

Wszelkie prawa zastrzeżone, prawo do tytułu i licencji jest własnością Dashöfer 

Holding Ltd. Kopiowanie, przedruk i rozpowszechnianie całości lub fragmentów 

niniejszej publikacji, również na nośnikach magnetycznych i elektronicznych, bez 

zgody wydawcy zabronione. Ze względu na stałe zmiany w polskim prawie oraz 

niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za 

zamieszczone informacje.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY Część 2, rozdział 2, podrozdział 2.10, str. 1 



2.2. Komentarze do przepisów prawnych 

2.2.2.10. Umo wa o za opa trze nie w wo dę i od pro wa dza nie 

ście ków a nie do zwo lo ne klau zu le umow ne 

Jak wiadomo, dostarczanie wody lub odprowadzanie 

ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy 

o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków 

zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo- 

-kanalizacyjnym a odbiorcą usług, co uregulowane 

zostało w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym 

zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadza 

niu ście ków (tekst jedn.: Dz. U. 2006 Nr 123, 

poz. 858 ze zm.), da lej zwa nej „usta wą”. 

Usta wa w prze pi sie art. 6 ust. 1a sta no wi, iż do za - 

ku pu wo dy lub wpro wa dza nia przez przed się bior - 

stwo wodociągowo-kanalizacyjne ścieków do urządzeń 

kanalizacyjnych niebędących w jego posiadaniu 

stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 

1964 r. Ko deks cy wil ny (Dz. U. 1964 Nr 16, 

poz. 93 ze zm.), da lej zwa nej „Ko dek sem cy wil - 

nym”, co oznacza, iż do umowy o zaopatrzenie 

w wo dę lub od pro wa dza nie ście ków za war tej mię - 

dzy przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym 

a odbiorcą usług znajdują zastosowanie również 

re gu la cje do ty czą ce nie do zwo lo nych po sta no - 

wień (klau zul) umow nych. 

Zgodnie z ustawą umowa o zaopatrzenie w wodę 

lub odprowadzanie ścieków zawiera w szczególności 

postanowienia dotyczące: 

1) ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych 

lub kanalizacyjnych oraz warunków ich 

świadczenia; 

umo wa o za opa - 

trze nie w wo dę 

lub od pro wa dza - 

nie ście ków

Część 2, rozdział 2, podrozdział 2,10, str. 2 


OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY 



2) sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń; 

3) praw i obo wiąz ków stron umo wy; 

4) wa run ków usu wa nia awa rii przy łą czy wo do cią - 

gowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących 

w posiadaniu odbiorcy usług; 

5) procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych 

i urządzeń kanalizacyjnych; 

6) usta leń za war tych w ze zwo le niu w za kre sie 

zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego 

odprowadzania ścieków; 

7) okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności 

stron za niedotrzymanie warunków 

umowy, w tym warunków wypowiedzenia. 

Powyższy zakres postanowień umowy o zaopatrzenie 

w wodę lub odprowadzanie ścieków wynikający 

z ustawy jest zakresem minimalnym i wskazane 

powyżej postanowienia muszą znaleźć się w umowie 

o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie 

ścieków. 

Jednocześnie większość z tych postanowień umowy 

o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków 

bądź dodatkowe jej postanowienia mogą mieć 

charakter niedozwolonych postanowień (klauzul) 

umownych w rozumieniu Kodeksu cywilnego, co 

powoduje, iż postanowienia takie – o ile nie zostały 

uzgodnione indywidualnie przez przedsiębiorstwo 

wodociągowo-kanalizacyjne z konsumentem 

mogącym być odbiorcą usług – nie wiążą konsumenta. 

W tym miejscu należy podkreślić, iż w rozumieniu 

Kodeksu cywilnego za konsumenta uważa się osobę 

fizyczną dokonującą czynności prawnej nie-





związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą 

lub zawodową 

W przypadku umowy o zaopatrzenie w wodę lub 

odprowadzanie ścieków konsumenci, podobnie jak 

w przy pad ku wie lu in nych umów, nie ma ją moż li - 

wo ści ne go cjo wa nia wa run ków pro po no wa nej 

przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne 

umo wy. Ro la kon su men tów spro wa dza się 

do podpisania umowy o zaopatrzenie w wodę lub 

od pro wa dza nie ście ków bądź je go od rzu ce nia 

w ca ło ści, co po wo du je nie bez pie czeń stwo, że 

przed się bior stwo wo do cią go wo -ka na li za cyj ne 

w umowie narzuci konsumentowi klauzule, które 

nie będą dla niego korzystne. Dlatego właśnie – jak 

już wspomniano powyżej – Kodeks cywilny stanowi, 

że postanowienia, które nie zostały uzgodnione 

in dy wi du al nie, nie wią żą kon su men ta, je że li 

kształ tu ją je go pra wa i obo wiąz ki w spo sób 

sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają 

cy je go in te re sy. W tym miej scu pod kre ślić na le - 

ży, że zawsze obowiązują zapisy określające główne 

świad cze nia stron – na przy kład ce nę lub wy na - 

grodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób 

jednoznaczny. 

nie do zwo lo ne 

klau zu le umow ne 

Zgodnie z przepisem art. 385 (3) Kodeksu cywilnego 

W ra zie wąt pli wo ści uwa ża się, że nie do zwo lo - 

ny mi po sta no wie nia mi umow ny mi są te, któ re 

w szczególności: 

1) wy łą cza ją lub ogra ni cza ją od po wie dzial ność 

względem konsumenta za szkody na osobie; 

2) wy łą cza ją lub istot nie ogra ni cza ją od po wie - 

dzialność względem konsumenta za niewykonanie 

lub nienależyte wykonanie zobowiązania;






3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie 

wierzytelności konsumenta z wierzytelnością 

drugiej strony; 

4) przewidują postanowienia, z którymi konsument 

nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem 

umo wy; 

5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie 

praw i przekazanie obowiązków wynikających 

z umowy bez zgody konsumenta; 

6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia 

przez konsumenta zawierania w przyszłości 

dalszych umów podobnego rodzaju; 

7) uza leż nia ją za war cie, treść lub wy ko na nie 

umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej 

bezpośredniego związku z umową zawierającą 

oceniane postanowienie; 

8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności 

zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta; 

9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia 

do dokonywania wiążącej interpretacji 

umowy; 

10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej 

zmiany umowy bez ważnej przyczyny 

wskazanej w tej umowie; 

11) przy zna ją tyl ko kon tra hen to wi kon su men ta 

uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia 

z umową; 

12) wy łą cza ją obo wią zek zwro tu kon su men to wi 

uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione 

w ca ło ści lub czę ści, je że li kon su ment zre - 

zygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania; 

13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia 

konsumenta spełnionego wcześniej niż





świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, 

rozwiązują lub odstępują od umowy; 

14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia 

do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej 

lub jej wypowiedzenia; 

15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie 

wypowiedzenia umowy zawartej na czas 

nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn 

i stosownego terminu wypowiedzenia; 

16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek 

zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji 

z zawarcia lub wykonania umowy; 

17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał 

zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek 

zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej 

lub od stęp ne go; 

18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony 

ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla 

którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie 

złoży przeciwnego oświadczenia; 

19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta 

jednostronne uprawnienie do zmiany, bez 

ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia; 

20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta 

do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia 

po zawarciu umowy bez przyznania 

konsumentowi prawa odstąpienia od umowy; 

21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta 

od wykonania zobowiązań przez osoby, 

za pośrednictwem których kontrahent konsumenta 

zawiera umowę lub przy których pomocy 

wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają 

tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta 

nadmiernie uciążliwych formalności;






22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania 

przez konsumenta mimo niewykonania lub 

nienależytego wykonania zobowiązania przez 

jego kontrahenta; 

23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają 

sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego 

polskiego lub zagranicznego albo innego 

organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy 

przez sąd, któ ry we dle usta wy nie jest miej sco - 

wo właściwy. 

dzia ła nia od bior cy 

usłu gi 

za opa trze nia 

wwo dę 

lub od pro wa dza nia 

ście ków 

Konsument przypuszczający, że umowa o zaopatrzenie 

w wodę lub odprowadzanie ścieków, którą oferu - 

je mu przedsiębiorca, zawiera postanowienie niedozwolone, 

powinien zwrócić przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu 

uwagę na ten fakt. Jeżeli 

podpisana przez odbiorcę usługi zaopatrzenia w wodę 

lub odprowadzania ścieków umowa zawiera niedozwolone 

postanowienia to – zgodnie z definicją 

określoną w Kodeksie cywilnym, takie klauzule nie 

wiążą konsumenta z mocy prawa. Jeżeli przedsiębiorstwo 

wodociągowo-kanalizacyjne nie przychyli 

się do tego stanowiska, wówczas konsument będący 

odbiorcą usługi ma możliwość zwrócenia się do rejo 

no we go lub okrę go we go są du po wszech ne go 

o uznanie danego postanowienia za niewiążące. 

Przykładowo, jeżeli konsument będący odbiorcą 

usługi chce odstąpić od umowy o zaopatrzenie w wodę 

lub odprowadzanie ścieków, a w jej warunkach 

znajduje się postanowienie wykluczające taką możliwość 

lub przewidujące rażąco wygórowaną karę, to 

może powołać się na niedozwolony charakter postanowienia 

umownego i jeżeli przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne 

nie uwzględni jego racji, 

wówczas może dochodzić swych roszczeń sądownie.





W tym miej scu na le ży pod kre ślić, iż Urząd Ochro ny 

Kon ku ren cji i Kon su men tów, da lej zwa ny 

„UOKiK”, przeprowadza regularne kontrole wzorców 

stosowanych w umowach z konsumentami 

przez przedsiębiorców działających w wielu branżach, 

w tym w branży wodociągowo-kanalizacyjnej. 

Należy podkreślić, iż postanowienia umowne 

uznane prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony 

Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone są 

wpisywane do rejestru klauzul niedozwolonych. 

Reasumując zatem odbiorca usług wodno-kanalizacyjnych, 

który stwierdzi, że umowa, którą zawarł 

z przed się bior stwem wo do cią go wo -ka na li za cyj - 

nym, zawiera niekorzystne dla niego klauzule ma 

następujące możliwości prawne: 

1) zwrócenie się w trybie reklamacyjnym do przedsiębiorcy 

o usunięcie spornej klauzuli z regulaminu; 

2) zwrócenie do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji 

i Konsumentów o zbadanie, czy wskazane 

przez niego zapisy w umowie nie stanowią klauzul 

niedozwolonych; 

3) gdy przed się bior ca nie usu nie klau zu li, wnie sie - 

nie pozwu do sądu o ustalenie, że określone zapisy 

w umowie nie wiążą konsumenta, gdyż 

w rażący sposób naruszają jego interesy. 

Nie daw no po in ter wen cji UOKiK zo sta ły usu - 

nię te nie ko rzyst ne dla klien tów za pi sy umo wy 

o za opa trze nie w wo dę i od pro wa dza nie ście ków 

spo rzą dzo nej przez Re jo no we Przed się bior stwo 

Wo do cią gów i Ka na li za cji w Ka to wi cach. W ce - 

ostat nie 

in ter wen cje 

UOKiK






lu przed sta wie nia Czy tel ni kom jak w prak ty ce 

wy glą dać mo gą nie do zwo lo ne po sta no wie nia 

(klau zu le) umow ne za war te w umo wie o za opa - 

trze nie w wo dę lub od pro wa dza nie ście ków po - 

ni żej omó wio no za kwe stio no wa ne przez UOKiK 

za pi sy umo wy o za opa trze nie w wo dę i od pro wa - 

dza nie ście ków spo rzą dzo nej przez Re jo no we 

Przed się bior stwo Wo do cią gów i Ka na li za cji 

w Ka to wi cach. 

bez praw ne 

wy łą cze nie 

W umowie o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie 

ścieków, sporządzonej przez Rejonowe Przedsiębiorstwo 

Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach, 

znajdował się zapis, zgodnie z którym przedsiębiorstwo 

nie ponosi odpowiedzialności za ograniczenie 

lub wstrzymanie dostawy wody bądź ograniczenie 

lub wstrzymanie odbioru ścieków wywołane 

przerwami w zasilaniu energetycznym urządzeń 

wodociągowych i kanalizacyjnych. Takie zredagowanie 

zapisu w umowie powoduje zbyt daleko 

posunięte wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorstwa 

za niewykonanie lub nienależyte wykonanie 

umowy. Przedsiębiorstwo może wyłączyć bądź 

ograniczyć wykonanie zobowiązania, ale jedynie 

z przy czyn od nie go nie za leż nych. Na to miast 

w przypadku, o którym mowa odpowiedzialność 

przed się bior stwa nie mo że być wy łą czo na. Przed - 

siębiorstwo ma bowiem wpływ na zasilanie energetyczne 

urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych. 

Tak więc wyżej wskazany zapis stanowi niedozwoloną 

klauzulę umowną. Zgodnie bowiem 

z przepisem art. 385 3 pkt 2 Kodeksu cywilnego taką 

klauzulą jest postanowienie, które wyłącza lub 

istot nie ogra ni cza od po wie dzial ność wzglę dem 

konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie 

zobowiązanie.





W umowie o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie 

ścieków sporządzonej przez Rejonowe Przedsiębiorstwo 

Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach 

znajdował się zapis, zgodnie z którym odbiorca dokonuje 

zapłaty za dostarczoną wodę i odprowadzone 

ścieki w terminie 20 dni od daty wystawienia 

faktury. Ten zapis stoi w sprzeczności z warunkami 

prowadzenia rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie 

w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, które 

zawarte są w rozporządzeniu Ministra Budownictwa 

z 28 czerw ca 2006 r. w spra wie okre śla nia ta - 

ryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków 

rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę 

i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. 

2006, Nr 127, poz. 886). Zgod nie bo wiem z §17 

ust. 1 tego rozporządzenia termin zapłaty za dostarczoną 

wodę lub odprowadzone ścieki nie może być 

krót szy niż 14 dni od da ty wy sła nia fak tu ry lub do - 

starczenia jej w inny sposób. Tak więc przedsiębiorstwo 

nie może dowolnie określić w umowie 

mo men tu, od któ re go li czy się ter min za pła ty. Roz - 

porządzenie wyraźnie bowiem nakazuje, aby był 

nim dzień wysłania bądź dostarczenia w inny sposób 

faktury, a nie dzień jej wystawienia. Taki zapis 

w umowie może bowiem w sposób znaczący skrócić 

termin, jaki przysługuje konsumentowi na zapłatę 

za dostarczoną wodę i odprowadzenie ścieków, 

a zgod nie z pra wem nie mo że on być krót szy 

niż 14 dni od daty wystawienia faktury. 

Kolejnym punktem umowy, który zakwalifikowany 

został jako niezgodny z Kodeksem cywilnym jest 

postanowienie umowy o zaopatrzenie w wodę i odpro 

wa dza nie ście ków spo rzą dzo nej przez Re jo no - 

we Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji 

w Katowicach, zgodnie z którym odbiorca usług 

skró co ny ter min 

za pła ty 

od po wie dzial ność 

ogra ni czo na






może domagać się od przedsiębiorstwa obniżenia 

należności do 10% w razie udowodnienia zawinionego 

dostarczenia wody o pogorszonej jakości oraz 

o ci śnie niu unie moż li wia ją cym nor mal ne ko rzy sta - 

nie z wody. W tym przypadku dochodzi to przerzucenia 

na konsumenta-odbiorcę usługi obowiązku 

udowodnienia faktów, których tak naprawdę nie 

jest on w stanie udowodnić. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne 

nie powinno więc uzależniać 

od takiego warunku obniżenia należnej mu 

zapłaty. Taki zapis kształtuje bowiem prawa i obowiązki 

konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi 

obyczajami i rażąco narusza jego interesy. Druga 

kwestia to ograniczenie możliwości żądania obniżenia 

należności jedynie do 10%. Takie uregulowanie 

z całą pewnością narusza interesy klientów, 

a przepisy prawa nie pozwalają przedsiębiorstwu 

wodociągowo-kanalizacyjnemu na wprowadzanie 

takich ograniczeń. Zgodnie bowiem z art. 385 (3) 

pkt 2 Kodeksu cywilnego stanowi on niedozwolony 

przepis umowny, bowiem istotnie ogranicza odpowiedzialność 

przedsiębiorstwa względem jego 

klientów za nienależyte wykonanie zobowiązania.

ASPEKTY EKONOMICZNE 

GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ Część 4, rozdział 2, podrozdział 3.3, str. 1 



4.2. Finansowanie inwestycji w gospodarce 

wodno-ściekowej 

4.2.3.3. Kre dy ty ko mer cyj ne i pre fe ren cyj ne 

W zakresie pomocy zwrotnej znaczące miejsce zajmuje 

NFOŚiGW i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska 

i gospodarki wodnej. Dotyczy to zarówno 

udzielanych przez fundusze pożyczek, jak i kreowania 

preferencyjnych kredytów przez dopłaty do kredytów 

udzielanych przez banki komercyjne. 

Zagadnienia związane z wojewódzkimi funduszami zostały 

poruszone w poprzednim rozdziale, trudno je rozwinąć 

ze względu na różnice występujące pomiędzy poszczególnymi 

województwami. Szczegółowe informacje 

można znaleźć na stronach internetowych podanych 

w poprzednim rozdziale. Skala działalności w zakresie 

pomocy zwrotnej udzielonej przez wojewódzkie fundusze 

w 2007 r. to po nad 1,4 mld zło tych ogó łem udzie - 

lonej pomocy, z czego ponad 888 mln stanowiły pożyczki 

na przedsięwzięcia związane z gospodarką ściekową. 

Pożyczka udzielana przez Narodowy Fundusz oprocentowana 

jest w odniesieniu do stopy redyskontowej weksli, 

zwa nej da lej „s. r. w.”, ogła sza nej przez Na ro do - 

wy Bank Polski. Wysokość oprocentowania ustala się 

w szczegółowych zasadach udzielania dofinansowania 

danego Programu Priorytetowego. Wysokość oprocento 

wa nia w ska li ro ku wy no si od 0,1 s. r. w. do 0,9 s. r. 

w. lub wysokość oprocentowania jest stała. 

po życz ki 

NFO ŚiGW 

Po życz ka mo że być udzie lo na na okres nie dłuż szy 

niż 15 lat, z jednym wyjątkiem: w przypadkach określonych 

w poszczególnych Programach Prioryteto-

Część 4, rozdział 2, podrozdział 3.3, str. 2 




GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ 



wych, pożyczka Narodowego Funduszu może być 

udzie la na na okres do 25 lat. 

Przy udzielaniu pożyczki może być stosowana karencja 

w spłacie rat kapitałowych liczona od daty wypła 

ty ostat niej tran szy po życz ki, lecz nie dłuż sza 

niż 18 mie się cy od da ty za koń cze nia re ali za cji 

przedsięwzięcia. 

Karencji nie stosuje się do pożyczki przeznaczonej 

na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięcia 

dofinansowywanego ze środków zagranicznych 

niepodlegających zwrotowi. 

Pożyczka, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 może być częściowo 

umorzona pod warunkiem terminowego wykonania 

przedsięwzięcia i osiągnięcia planowanych efektów. 

W przy pad ku ko rzy sta nia przez po życz ko bior cę 

z dofinansowania ze środków Narodowego Funduszu 

na to samo przedsięwzięcie w formie pożyczki 

i do ta cji, kwo ta mak sy mal ne go do pusz czal ne go 

umorzenia, podlega zmniejszeniu o kwotę udzielonej 

dotacji. 

W przypadku, gdy wysokość i warunki umorzenia pożyczki 

zostały określone bezpośrednio w umowie lub 

odrębnych przepisach powszechnie obowiązujących, 

umorzenia dokonuje się zgodnie z tymi warunkami. 

Nie podlegają umorzeniu: 

1) kwoty pożyczek, o których umorzenie beneficjent 

wystąpił po ich spłacie, 

2) pożyczki przeznaczone na zachowanie płynności finansowej 

przedsięwzięcia dofinansowanego ze środków 

zagranicznych niepodlegających zwrotowi,







3) pożyczki udzielane w ramach umowy konsorcjum, 

4) pożyczki wypłacone beneficjentom, którym udzielono 

dofinansowania na to samo przedsięwzięcie ze 

środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi, 

z wyłączeniem dofinansowania udzielonego ze środ - 

ków Fundacji EKOFUNDUSZ. 

Od de cy zji od ma wia ją cej umo rze nia, wnio sko daw - 

cy przysługuje prawo złożenia odwołania do Zarządu 

Narodowego Funduszu, w terminie 14 dni od daty 

doręczenia decyzji o odmowie umorzenia. Odwołanie 

złożone po tym terminie pozostawia się bez rozpoznania. 

W ce lu za pew nie nia cią gło ści fi nan so wa nia przed - 

się wzięć z za kre su ochro ny śro do wi ska i go spo dar - 

ki wod nej, któ re otrzy ma ły po moc fi nan so wą ze 

środków zagranicznych, może być udzielona pożyczka 

płat ni cza. Po życz ka płat ni cza mo że być udzie - 

lona tylko wówczas, gdy Narodowy Fundusz uczestni 

czył w oce nie przed się wzięć do fi nan so wa nych ze 

środ ków za gra nicz nych. Po życz ka płat ni cza, jest 

przeznaczana na opłacenie faktur lub równoważnych 

dokumentów finansowych, wystawionych w związku 

z re ali za cją przed się wzię cia. 

Wśród ban ków współ pra cu ją cych z fun du sza mi 

eko lo gicz ny mi, a tak że pro wa dzą cych ak tyw ną po - 

litykę kredytową na rynku kredytów środowiskowych 

zna czą cą po zy cję zaj mu je Bank Ochro ny Śro do wi - 

ska S.A. 

pożyczka płatnicza 

z NFOŚiGW 

Bank Ochro ny 

Śro do wi ska 

BOŚ S.A. po wstał w 1991 r. Od 1995 r. jest spół ką 

giełdową. Głównymi udziałowcami Banku są: skandynawska 

grupa kapitałowa Skandinaviska Enskilda 

Banken z podmiotami zależnymi (47,04%) oraz Na-


4.2. Finansowanie inwestycji w 

gospodarce wodno-ściekowej 





rodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej (44,69%). 

BOŚ S.A. jest uniwersalnym bankiem komercyjnym 

specjalizującym się w finansowej obsłudze przedsięwzięć 

służących ochronie środowiska. Wymiernym 

przykładem znaczącej roli Banku w finansowaniu 

przedsięwzięć proekologicznych jest wartość udzielonych 

kredytów, która w 2007 roku wyniosła 346,8 

mln zło tych, w tym go spo dar ka wod no -ście ko - 

wa 106,5 mln zło tych (licz ba kre dy tów 1 746, w go - 

spodarce wodno-ściekowej 168). 

kre dy ty 

we współ pra cy 

zna ro do wym 

iwo je wódz ki mi 

fun du sza mi 

Oferta proekologiczna Banku powstaje głównie we 

współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej oraz z wojewódzkimi 

funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 

Są to kredyty preferencyjne, o niższym od komercyjnego 

oprocentowaniu, udzielane ze środków tych funduszy, 

w tym linie kredytowe, oraz kredyty ze środków 

Banku z dopłatami do oprocentowania udzielanymi 

przez fundusze. 

Oferta kredytów preferencyjnych jest zmienna w czasie, 

uzależniona od zapisów umów z beneficjentami 

środków, tj. Narodowego i wojewódzkich funduszy 

ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Na ogół kredyty 

te są w ciągłej sprzedaży a zdarzające się okresy 

ich bra ku są bar dzo krót kie. Peł na in for ma cja o ak - 

tualnej ofercie Banku, także w zakresie kredytów preferencyjnych, 

jest umieszczana na bieżąco na stronie 

internetowej BOŚ S.A. www.bosbank.pl 

kredyty 

komercjalne 

Inwestycje, których kredytowanie wymaga indywidualnego 

podejścia, np. zadania o bardzo wysokich 

kosztach realizacji mogą być finansowane przez Bank








w formie kredytów konsorcjalnych, o niższym niż komercyjne 

oprocentowaniu. Partnerami Banku w tworze 

niu kon sor cjów są Na ro do wy oraz wo je wódz kie 

fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 

W ofercie BOŚ S.A. znajdują się również kredyty 

na zbiorowe na zaopatrzenie w wodę wsi i miast do 20 

tys. mieszkańców (ze środków Fundacji „Europejski 

Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej – Counterpart Fund” 

Al. Reymonta 12 A, 01-842 Warszawa). Podmiotami 

uprawnionymi do ubiegania się o ten kredyt są jednostki 

samorządu terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego 

oraz ich związki i porozumienia, spółki handlowe, 

inne osoby prawne oraz jednostki organizacyjne 

nieposiadające osobowości prawnej (lecz posiadające 

zdolność prawną). 

in ne kre dy ty 

Przedmiotem kredytowania może być: 

1) budowa lub modernizacja sieci wodociągowej, 

obejmująca: 

przewody wodociągowe magistralne z niezbędnym 

wyposażeniem technicznym (kompensatory, zasuwy, 

hydranty, urządzenia odpowietrzające, itp.), 

przewody wodociągowe rozdzielcze (przewody doprowadzające 

wodę na tereny nieruchomości, 

w tym założenie na posesji jednego punktu poboru 

wody i wodomierza włącznie); 

2) budowa lub modernizacja stacji wodociągowych, 

obejmująca: 

budynki z pomieszczeniami na urządzenia techniczne 

i technologiczne, wyposażone w niezbędne instalacje 

wodociągowe, kanalizacyjne, ogrzewcze, 

wentylacyjne, elektryczne, 

urządzenia techniczne i technologiczne (urządzenia 

pompowe, zestawy filtrów, zbiorniki wodno-powietrz-








ne, itp) służące do poboru, wydobywania i uzdatniania 

wody oraz utrzymywania ciśnienia w sieci wodociągowej, 

a także zbiorniki do magazynowania wody, 

odstojniki popłuczyn, itp., 

urządzenia zagospodarowania terenu, jak drogi, place, 

ogrodzenia, oświetlenie, wiaty, pomieszczenia 

magazynowe, itp. 

Maksymalna kwota kredytu wynosi 400 000 zł lecz nie 

więcej niż 80% wartości kosztorysowej zadania, okres 

kredytowania – do 4 lat, okres karencji – do 12 miesięcy 

od daty wypłaty pierwszej transzy kredytu, 

opro cen to wa nie – 0,88 s. r. w. lecz nie mniej niż 4% 

w stosunku rocznym od kwoty wykorzystanego kredytu, 

prowizja do 2% kwoty kredytu. 

W przypadku realizacji przedsięwzięć/inwestycji objętych 

dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej 

kredyt może być udzielony do 100% wartości kosztorysowej 

brutto inwestycji 

W opar ciu o wła sne środ ki Bank udzie la kre dy tów 

na za kup i mon taż urzą dzeń i wy ro bów słu żą cych 

ochro nie śro do wi ska, w tym zwią za nych z go spo - 

darką wodno-ściekową (np. małe oczyszczalnie ścieków, 

se pa ra to ry ole jów). Dzię ki for mu le, za kła da - 

ją cej fi nan so wą par ty cy pa cję sprze daw ców tych 

urzą dzeń w spła cie od se tek od kre dy tów, opro cen - 

towanie środków kredytowych dla klienta może być 

bar dzo ni skie i wy no sić na wet 1% w ska li ro ku. 

Zadania związane z ochroną środowiska oraz infrastrukturą 

komunalną mogą być również finansowane, 

będącymi w dyspozycji BOŚ S.A. środkami z linii 

banków zagranicznych: Nordic Investment Bank, 

Banku Rozwoju Rady Europy, Europejskiego Ban-







ku Inwestycyjnego. Kredyty te (udzielane w walutach, 

denominowane oraz w złotych) charakteryzuje długi 

okres kredytowania i karencji w spłacie kapitału 

oraz wysoka jednostkowa kwota kredytu. 

Wejście Polski do struktur Unii Europejskiej i wynikająca 

z tego dostępność unijnych środków pomocowych 

dla pol skich przedsiębiorców stała się impulsem 

do utworzenia w Banku nowego produktu – „Ofer ty 

europejskiej”, skierowanego do inwestorów, także 

z branży gospodarki wodno-ściekowej, korzystających 

ze środków funduszy strukturalnych. Pod hasłem 

tym Bank oferuje kredyty: 

1) pomostowe – udzielane na okres realizacji inwestycji, 

do momentu refundacji wydatków z dotacji unijnej; 

2) uzupełniające – służące zbilansowaniu środków 

na re ali za cję przed się wzię cia (z moż li wo ścią 

przeznaczenia na koszty kwalifikowane i niekwalifikowane); 

a także pomoc w zakresie identyfikacji możliwości 

uzyskania dotacji, doradztwa oraz przygotowania 

wniosku o dotację (we współpracy z firmami partnerskimi), 

opracowania sposobu finansowania, najlepiej 

spełniającego oczekiwania inwestora pod względem 

długości okresu kredytowania, harmonogramu wypłat 

i spłat, okresu karencji, oprocentowania i zabezpieczenia 

kredytu. 

Pełna informacja na temat oferty Banku Ochrony Środowiska 

S A, w tym dotyczącej działań związanych z gospodarką 

wodno-ściekową znajduje się na stronie internetowej 

pod adresem www.bosbank.pl. Tam rów nież 

znajduje się wykaz placówek, w których klienci 

– oprócz formalności związanych z uzyskaniem kredy-








tu – mogą uzyskać pomoc w zakresie prawnych i technicznych 

aspektów realizowanej inwestycji. 

in ne ban ki 

Inne banki, które aktywnie działają na rynku kredytów 

środowiskowych to przede wszystkim banki, które 

współpracują w szerokim zakresie z jednostkami 

samorządu terytorialnego i takie, które w ostatnich 

latach uruchomiły obsługę projektów współfinansowa 

nych z środ ków eu ro pej skich. Moż na tu wy mie - 

nić ta kie ban ki jak: PKO BP SA, Pe kao S. A., BGK, 

BGŻ. Aktywne, szczególnie na terenach wiejskich są 

banki spółdzielcze.

ŒCIEKI Czêœæ 6, rozdzia³ 9, podrozdzia³ 1.5, str. 1 


wodno-œciekowa 

6.9. Urz¹dzenia do oczyszczania œcieków 

– zasady projektowania i przyk³ady obliczeñ 

6.9.1.5. Przyk³ady obliczeñ 

Przyk³ad 6.9.1.5./1 

Obliczyæ charakterystyczne iloœci œcieków, ³adunki 

i stê¿enia zanieczyszczeñ w œciekach odprowadzanych 

z jednostki osadniczej zamieszka³ej przez 

M = 25000 mieszkañców, z czego 90% korzysta 

z sieci kanalizacyjnej, a 10% odprowadza œcieki 

do zbiorników bezodp³ywowych sk¹d s¹ wywo¿one 

taborem asenizacyjnym. Ustaliæ, zgodnie z przepisami 

prawnymi, wymagania dotycz¹ce jakoœci 

œcieków oczyszczonych. 

Rozwi¹zanie 

A. Przyjête za³o¿enia 

• jednostkowa iloœæ œcieków odprowadzanych 

sieci¹ kanalizacyjn¹ q sk 

dsr = 0,12 m3 /M×d, przy 

wspó³czynniku nierównomiernoœci ogólnej 

N og 

= 2,4; 

• jednostkowa iloœæ œcieków odprowadzanych 

do zbiorników bezodp³ywowych q zb 

dsr = 0,05 

m 3 /M×d, przy N og 

= 2,4; 

• jednostkowe ³adunki zanieczyszczeñ: BZT 5 

= 

60 g/M×d, ChZT = 120 g/M×d, zawiesiny ogólne 

= 70 g/M×d, azot ogólny = 11 g/M×d oraz 

fosfor ogólny = 1,8 g/M×d.

Czêœæ 6, rozdzia³ 9, podrozdzia³ 1.5, str. 2 



ŒCIEKI 



B. Charakterystyczne iloœci œcieków 

• œrednia dobowa 

Q dœr 

= (0,9 × q sk dsr 

+ 0,1 × qzb 

dsr )M = 

= (0,9 × 0,12+0,1×0,05) × 25000 = 2825 m 3 /d 

• maksymalna godzinowa 

Q h max 

= (Q dœr 

: 24) × N og 

= (2825 : 24) × 2,4 = 

= 282,5 m 3 /h 

C. Charakterystyczne ³adunki zanieczyszczeñ 

• BZT 5 

£ BZT5 

=60× M × 10 -3 =60× 25000 × 10 -3 = 

= 1500 kg/d 

• ChZT 

£ ChZT 

= 120 × M × 10 -3 = 120 × 25000 × 10 -3 = 

= 3000 kg/d 

• zawiesiny ogólne 

£ zo 

= 70 × M × 10 -3 = 70 × 25000 × 10 -3 = 

=1750 kg/d 

• azot ogólny 

£ N 

= 11 × M × 10 -3 =11 × 25000 × 10 -3 = 

= 275 kg/d 

• fosfor ogólny 

£ P 

= 1,8 × M × 10 -3 = 1,8 × 25000 × 10 -3 = 45 kg/d

ŒCIEKI Czêœæ 6, rozdzia³ 9, podrozdzia³ 1.5, str. 3 





D. Œrednie stê¿enia zanieczyszczeñ 

• BZT 5 

S BZT5 

= £ BZT5 

: Q dœr 

= 1500 : 2825 = 0,531 kg/m 3 

• ChZT 

S ChZT 

= £ ChZT 

: Q dœr 

= 3000 : 2825 = 1,062 kg/m 3 

• zawiesiny ogólne 

S zo 

= £ zo 

: Q dœr 

= 1750 : 2825 = 0,619 kg/m 3 

• azot ogólny 

S N 

= £ N 

: Q dœr 

= 275 : 2825 = 0,097 kg/m 3 

• fosfor ogólny 

S P 

= £ P 

: Q dœr 

= 45 : 2825 = 0,016 kg/m 3 

E. Wymagana jakoœæ œcieków oczyszczonych 

Zgodnie z tabel¹ 6.9.1.4./1. dla czwartej kategorii 

wielkoœci oczyszczalni œcieków, œcieki oczyszczone 

powinny spe³niaæ nastêpuj¹ce wymagania: 

• BZT 5 

≤ 15 g/m 3 → 0,015 kg/m 3 

• ChZT ≤ 125 g/m 3 → 0,125 kg/m 3 

• zawiesiny ogólne ≤ 35 g/m 3 → 0,035 kg/m 3 

• azot ogólny ≤ 15 g/m 3 → 0,015 kg/m 3 

• fosfor ogólny ≤ 2 g/m 3 → 0,002 kg/m 3


6.9. Urzą dze nia do oczysz cza nia ście ków 

–za sa dy pro jek to wa nia i przy kła dy ob li czeń 

ŚCIEKI 



Przy kład 6.9.1.5./2. 

Po słu gu jąc się po ję ciem rów no waż nej licz by 

miesz kań ców (RLM) ob li czyć śred nie BZT 5 

ście - 

ków od pro wa dza nych z mle czar ni, przy na stę pu ją - 

cych da nych: 

dobowa ilość przerabianego mleka Pr d 

= 40000 

l/d 

jed nost ko wa rów no waż na licz ba miesz kań ców 

RLM j 

= 70 M/1000 l mle ka 

jed nost ko wa ilość po wsta ją cych ście ków 

q j 

=5 m 3 /1000 l mle ka 

Roz wią za nie 

A. Ła du nek za nie czysz czeń wy ra żo ny przez 

BZT 5 

Przy ob li cza niu ła dun ku za nie czysz czeń po słu żo no 

się wzo rem 

gdzie: 

Ł BZ T5 

w kg/d, Pr d 

w l/d, j. o. – jed nost ka od nie sie - 

nia, w tym przy pad ku 1000 l mle ka oraz s BZ T5 

w g/M×d

OSADY 




7.1. Osady ściekowe 

Rysunek 7.1.3.2./16. Różne rozwiązania taśmowych pras filtracyjnych 

do odwadniania osadu 

grawitacyjne 

odwadnianie 

sekcje 

niskociśnieniowe 

sekcje 

wysokociśnieniowe 

układ 

ciśnień


7.1 Osady ściekowe 

OSADY 



Rysunek 7.1.3.2./17. Przebieg odwadniania osadu z zastosowaniem 

prasy taśmowej 

osad z przeróbki osadu 

zasobnik 

pompa 

dozująca osad 

stacja rozpuszczania, 

dozowania kosgulantu 

woda 

użytkowa 

urządzenie 

mieszające 

pompa dozująca 

koagulanty 

strefa wstępnego 

odwadniania/filtracji 

strefa wzrostu 

ciśnienia 

strefa ciśn. średniego 

strefa wysokiego ciśn. 

odkształcania/ścinatr 

dysze wtryskowe 

pompa wody 

płuczącej 

transport 

placka filtracyjnego 

filtrat 

dopływ 

do czyszczalni

OSADY 





Rysunek 7.1.3.2./18. Sprawność filtracji istotnych stref odwadniania 

prasy taśmowej 

[%] 

ilość osadu 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

5% s.m. 

odwadnianie 

20 

10 

15% s.m. 

20% s.m. 

25% 

30% 

10 

20 

30 

40 

50 

60 

70 

odwadnianie wstępne / strefa filtracji 

strefa wzrostu ciśnienia 

strefa ciśnienia średniego 

strefa wysokiego ciśnienia 

odkształcania / ścinania 

80 

[%] 

ilość filtratu



OSADY 



Podstawowymi parametrami charakteryzującymi 

przebieg odwadniania osadu na prasach taśmowych 

są: 

1) ciśnienie filtracji; 

2)grubość placka; 

3) prędkość przesuwu taśmy, związana z długością 

strefy filtracji i czasem filtracji. 

Wartości tych parametrów są określane przez producentów 

pras taśmowych. 

Produkowane są urządzenia o szerokości taśmy 

od 800 do 3000 mm. Przy ich zastosowaniu można 

odwadniać od 2 do 30 m 3 /h osadu i od 100 do 

1500 kg s. m./h. 

Ze względu na to, że właściwości osadu mogą 

w każdym momencie ulec zmianie, również w pełni 

automatyczne prasy taśmowe nie powinny pracować 

bez nadzoru. Czas jaki należy przewidzieć na te 

czynności w bardzo dużym stopniu zależy od rodzaju 

i jednolitości osadu, jak również niezawodności 

funkcjonowania urządzenia i waha się od okazjonalnych 

obserwacji do ciągłej kontroli. W praktyce 

na małych i średnich oczyszczalniach ścieków 

wynosi on maksymalnie 25-30 godzin/tydzień. 

Zasady projektowania pras taśmowych; prasy 

taśmowe projektuje się na podstawie dobowego 

i tygodniowego czasu eksploatacji oraz niezbędnych 

zbiorników do magazynowania osadu i filtratu, 

według następujących zasad: 

1) zbiorniki do magazynowania osadu muszą być 

wyposażone w mieszadła, by zapewnić dobrą 

homogenizację osadu. Rozplanowanie objętości

OSADY 





porcji osadu na okres przynajmniej jednego tygodnia; 

2) pompa dozująca osad musi być regulowana bezstopniowo; 

możliwy zakres regulacyjny powinien 

wynosić ok. 50% wydajności nominalnej 

urządzenia; dołączona powinna być pompa rezerwowa; 

3) w celu uniknięcia uszkodzeń pompy dozującej 

i uszkodzeń taśmy zalecane jest stosowanie rozdrabniarki; 

4) stacja przygotowująca roztwory i dozująca powinna 

nadawać się zarówno dla sproszkowanych 

jak i płynnych środków kondycjonujących; 

musi być możliwe szybkie przestawienie na inne 

środki kondycjonujące; stacja przygotowania 

i dozowania pod względem pojemności (zapas 

materiałowy, dawka flokulanta, czas dojrzewania) 

musi być dostosowana do przepustowości 

prasy taśmowej; 

5) dozowanie roztworu środka wspomagającego powinno 

odbywać się z zastosowaniem bezstopniowo 

regulowanej jednowirnikowej pompy ślimakowej 

(śrubowej); inne rodzaje pomp (pompy membranowe) 

nie sprawdziły się z powodu szczególnej 

lepkości polielektrolitów; należy też przewidzieć 

agregat rezerwowy pompy dozującej; 

6) mieszanie osadu ze środkiem wspomagającym 

powinno przebiegać w taki sposób, by w miarę 

możliwości chronić kłaczki, tj. bez dużego nakładu 

energii, przy zastosowaniu statycznych 

mieszalników lub bardzo powoli obracających 

się mieszadeł; 

7) filtrat i woda popłuczna, jak również sprasowany 

placek muszą być odprowadzane bez spiętrzania;



OSADY 



8) aby zapobiec uderzeniowym zmianom obciążenia, 

w szczególności w przypadku małych 

i średnich oczyszczalni ścieków i prowadzenia 

procesów nitryfikacji / denitryfikacji i strącania 

fosforu, filtrat musi być magazynowany oraz 

dawkowany przez dłuższy czas i wprowadzany 

do komory oczyszczania ścieków; przy wymiarowaniu 

zbiornika należy w miarę możliwości 

uwzględnić badania filtratu; 

9) wymiarowanie prasy taśmowej należy, w miarę 

możliwości, prowadzić w oparciu o wcześniejsze 

próby odwadniania, służące określeniu wielkości 

urządzenia (szerokość taśmy, urządzenia 

odwadniania wstępnego, pompa –zasilająca, zapotrzebowanie 

na środki wspomagające tworzenie 

kłaczków, możliwy do osiągnięcia wynik odwadniania); 

wydajność nominalną odnosi się do 

kg/h suchej pozostałości. 

Dane dotyczące uzyskiwanych efektów odwadniania 

różnych osadów na prasach taśmowych przedstawiono 

w tabeli 7.1.3.2./3. W tabeli tej podano 

też orientacyjne zużycie polimeru oraz zalecane 

obciążenie taśmy. 

prasy komorowe 

Odwadnianie osadów ściekowych w prasach komorowych 

stanowi proces filtracji ciśnieniowej. 

Proces ten przebiega w dwóch etapach: 

1) stopniowa zmiana oporu na skutek zmniejszania 

się porowatości osadu, przy stałym umiarkowanym 

natężeniu dopływu osadu do prasy; 

2) dalsze odwodnienie na skutek ściskania placka, 

już po wypełnieniu komory osadem. 

Prasa komorowa składa się z szeregu płyt (ram 

– prasa ramowa), ustawionych równolegle na pod-

OSADY 





Tabela 7.1.3.2./3. Podstawowe parametry technologiczne charakteryzujące 

pracę pras taśmowych po odwadnianiu 

różnych osadów 

Rodzaj osadu 

Osady surowe 

– wstępny 

– nadmierny osad czynny 

– wstępny + nadmierny 

osad czynny 

– wstępny + wtórny po złożach 

biologicznych 

Osady przefermentowane 

– wstępny 

– nadmierny osad czynny 


osad czynny 

Osady po tlenowej 

stabilizacji 


osad czynny 

Osady po 

termokondycjonowaniu 


osad czynny 

Obciążenie 

prasy 

osadem 

kg s.m./m h 

360÷680 

40÷230 

180÷590 

180÷590 

360÷590 

40÷136 

180÷680 

Zawartość ciał 

stałych,% 

nadawa 

3÷10 

0,5÷4,0 

3÷6 

3÷6 

3÷10 

3÷4 

3÷9 

porach i dociskanych hydraulicznie do stałej głowicy. 

Schemat budowy prasy komorowej i płyty filtracyjnej 

przedstawiono na rysunku 7.1.3.2./19. 

W prasach komorowych stosuje się ciśnienie 

0,31,5 MPa (przeciętnie 0,50,6 MPa). Konsekwencją 

tych ciśnień jest szybkie i znaczne odwadnianie 

osadu. 

placek 

28÷44 

20÷35 

20÷ 40 

20÷40 

25÷36 

12÷22 

18÷44 

Dawka 

polimeru 

g/kg s.m. 

1÷5 

1÷10 

2÷8 

2÷8 

1÷5 

2÷10 

2÷8 

90÷230 1÷3 12÷20 2÷8 

290÷910 4÷8 25÷50 –



OSADY 



Rysunek 7.1.3.2./19. Prasa komorowa do odwadniania osadu 

a 

2 13 3 

4 

1 

5 12 

6 

7 

8 

9 

b 

1 

5 

4 

2 

3 

10 

1 

a) widok ogólny 

1 – osłona, 2 – zasilanie osadem, 3 – ramy stacjonarne, 

4 – wgłębienie płyty, 5 – ramy ruchome, 6 – suport, 

7 – przesuw palcowy, 8 – prowadnica centrująca płyty, 

9 – bieżnie, 10 – blokada przesuwu, 11 – cylinder hydrauliczny, 

12 – panel kontrolny, 13 – odprowadzenie 

wody osadowej 

b) schemat ramy (płyty) 

1 – odprowadzenie osadu, 2 – tkanina, 3 – elastyczna 

membrana, 4 – placek odwodnionego osadu, 5 – odprowadzenie 

wody osadowej 

Tkanina stosowana w prasach komorowych musi 

spełniać następujące wymagania [10]: 

1) niski opór właściwy, stabilny w czasie wielu cykli 

filtracji (brak zatykania porów tkaniny przez 

cząstki osadu); 

2) dobre zapewnienie rozdziału cząstek osadu od 

cieczy (klarowny odpływ); 

3) łatwe odspajanie placka osadu. 

Dla większości osadów tkaninę filtracyjną dobiera 

się eksperymentalnie. W celu przyspieszenia 

11

OSADY 





filtracji cieczy, w większości przypadków osad 

przed odwadnianiem kondycjonuje się polimerami, 

koagulantami klasycznymi lub wprowadza 

środki wspomagające, takie jak trociny, popiół itd. 

Optymalne dawki środków do kondycjonowania 

osadów ustala się doświadczalnie. Dawki polimerów 

(obecnie powszechnie stosowane) wynoszą 

od 3 do 10 g/kg s. m. osadu. Na efektywność odwadniania 

osadów w prasach wpływa także grubość 

placka osadu (szerokość komory filtracji), 

ponieważ osad frakcjonuje się samorzutnie w czasie 

odwadniania. W większości pras szerokość komory 

prasy wynosi od 3 do 10 cm. Prasa filtracyjna 

składa się z kilku lub kilkunastu jednakowych 

komór filtracji. Szczelność pomiędzy komorami 

uzyskuje się poprzez odpowiedni docisk komór 

do siebie. Siła docisku musi być znacznie większa 

od sił wywołanych ciśnieniem filtracji. Siłę docisku 

w większości przypadków zapewnia siłownik 

hydrauliczny. Po odwodnieniu, poszczególne komory 

prasy odsuwa się od siebie, co umożliwia 

usuwanie z każdej komory placka osadu. Placek 

ten można usuwać ręcznie (często stosowane) lub 

mechanicznie. 

Podstawowymi parametrami technologicznymi odwadniania 

osadów w prasach komorowych są: 

1) czas odwadniania, 

2) obciążenie powierzchni filtracyjnej prasy masą 

osadu (kg s. m./m 2 h), 

3) uwodnienie placka osadu. 

parametry 

technologiczne 

odwadniania 

osadów w prasach 

komorowych 

Zakres stosowanych parametrów technologicznych 

pras filtracyjnych przedstawiono w tabeli 7.1.3.2./4.



OSADY 



Tabela 7.1.3.2./4. Parametry technologiczne określające wyniki odwadniania 

osadów na prasach komorowych [10] 

Rodzaj osadu 

Wstępny, surowy 

Wstępny + nadmierny 

osad 

czynny, surowy 

Wstępny, przefermentowany 

Wstępny + nadmierny 

osad 

czynny, przefermentowany 

Sposób 

kondycjonowania 

5% FeCl 3 

+ 10% CaO 

100% popiołu 

polielektrolity 

5% FeCl 3 

+ 10% CaO 

150% popiołu 

polielektrolity 

Czas trwania 

cyklu h 

2 

1,5 

4 

2,5 

2,0 

brak danych 

Zawartość 

ciał stałych 

w placku% 

45 

50 

45 

45 

50 

35 

6% FeCl 3 

+ 30% CaO 2 40 

5% FeCl 3 

+ 10% CaO 

100% popiołu 

2 

1,5 

45 

50 

Czas odwadniania w prasie jest sumą: 

1) czasu napełniania (od 0,1 do 0,2 godziny); 

2) czasu filtracji (od 2 do 3 godzin); 

3) czasu wyładowania (od 0,1 do 1 godziny). 

Sumaryczny czas odwadniania w prasach filtracyjnych 

wynosi od 2,5 do 4,5 godziny. Prasy filtracyjne 

umożliwiają odwodnienie osadu do wartości 

uwodnienia 55÷85%. 

inne urządzenia 

do odwadniania 

osadów 

działanie i budowa 

workownicy 

W małych oczyszczalniach ścieków obsługujących 

do 5000 RLM powszechne zastosowanie znalazły 

tzw. workownice typu DRAIMAD (rys. 7.1.3.2./20.). 

Odwadnianie osadów zachodzi w workach ze specjalnego 

tworzywa hydrofobowego. Worki zakłada 

się na konstrukcję ze stali nierdzewnej, zaprojektowaną 

w celu racjonalnego rozdziału osadu. Cykl na-

OSADY 





pełniania, odwadniania i dopełniania jest kontrolowany 

elektronicznie. Przed odwadnianiem osad musi 

być zmieszany z polielektrolitem. W czasie 1024- 

godzinnego cyklu pracy, w zależności od rodzaju 

osadu, jego uwodnienie maleje i wynosi 8085%. Po 

zakończeniu odwadniania właściwego worki zawierające 

około 15 kg osadu zostaną zamknięte, przemieszczone 

specjalnym wózkiem i złożone na 

otwartym terenie. W czasie tej drugiej fazy osad 

w dalszym ciągu zmniejsza objętość, dzięki parowaniu. 

Proces ten nie zależy od warunków atmosferycznych, 

gdyż worki z tworzywa hydrofobowego 

uniemożliwiają wnikanie wody deszczowej. Po składowaniu 

osadów przez okres 23 miesięcy ich uwodnienie 

zmniejsza się i wynosi 30÷50%. 

Rysunek 7.1.3.2./20. Schemat workownicy typu DRAIMAD do odwadniania 

osadów 

1 

3 

4 

2 

6 

5 

7 

1 – zbiornik rozdzielczy, 2 – osad po kondycjonowaniu polielektrolitem, 

3 – sprężone powietrze, 4 – napełniany worek, 5 – klatka podtrzymująca worek, 

6 – przelew, 7 – woda osadowa



OSADY 


wodno-ściekowa

BADANIA LABORATORYJNE WÓD 

I ŚCIEKÓW Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.3, str. 1 



8.3. Oznaczenia wskaźników zanieczyszczeń 

występujących w wodzie i ściekach według 

Polskich Norm 

8.3.2.3. Wskaźniki zanieczyszczeń 

Poniżej zostały zestawione wskaźniki zanieczyszczeń, 

których oznaczenia opisano w dalszej części 

rozdziału. Zestawienie powinno służyć szybkiemu 

odnalezieniu opisu oznaczenia w sytuacji, gdy nie 

jest znany symbol normy. 

Wskaźniki zanieczyszczeń zostały uporządkowane 

w kolejności alfabetycznej. Obok nazwy podano 

symbol normy z której pochodzi dane oznaczenie 

oraz numer rozdziału, w którym norma została 

opisana. 

Tabela 8.3.2.3./1. Wskaźniki zanieczyszczeń 

Wskaźniki 

Rozdział, w którym 

Norma 

zanieczyszczeń 

opisano oznaczenie 

1 2 3 

Anionowe syntetyczne substancje 

PN-72 C-04550 8.3.2.13. 

powierzchniowo czynne 

Antymon PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Antymon PN-EN ISO 15586 8.3.2.25. 

Antymon PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Antymon PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Arsen PN-EN 26595 8.3.2.22. 

Arsen PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Arsen PN-EN ISO 15586 8.3.2.25. 

Arsen PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Arsen PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Azot PN-EN ISO 11905-1 8.3.2.9. 

Azot albuminowy PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot amonowy PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot amonowy PN-EN ISO 11732 8.3.2.9. 

Azot amonowy PN-ISO 5664 8.3.2.9.


8.3. Oznaczenia wskaźników 

zanieczyszczeń występujących w wodzie 

i ściekach według Polskich Norm 


I ŚCIEKÓW 



Tabela 8.3.2.3./1. cd. 

1 2 3 

Azot azotanowy PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot azotanowy PN-EN ISO 13395 8.3.2.9 

Azot azotynowy PN-EN ISO 13395 8.3.2.9 

Azot ogólny PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot ogólny Kjeldahla PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot ogólny Kjeldahla PN-EN 25663 8.3.2.9. 

Azot organiczny PN-73 C-04576 8.3.2.9. 

Azot związany PN-EN 12260 8.3.2.9. 

Azotany PN-EN ISO 10304-1 8.3.2.25. 

Azotany PN-EN ISO 10304-2 8.3.2.25. 

Azoto-fosforoorganiczne związki PN-EN ISO 10695 8.3.2.12. 

Azotu azotanowego i azotu PN-EN ISO 13395 8.3.2.9 

azotynowego suma 

Azotyny PN-EN 26777 8.3.2.9. 

Azotyny PN-EN ISO 10304-1 8.3.2.25. 

Azotyny PN-EN ISO 10304-2 8.3.2.25. 

Ba 2+ PN-EN ISO 14911 8.3.2.25. 

Bar PN-81 C-04570 8.3.2.25. 

Bar PN-82 C-04570/05 8.3.2.24. 

Bar PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Bar PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Bar PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Beryl PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Beryl PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Beryl PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Bizmut PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Bizmut PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Bor PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Bor PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Bor PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Bromki PN-EN ISO 10304-1 8.3.2.25. 

Bromki PN-EN ISO 10304-2 8.3.2.25. 

BZT PN-EN 1899 8.3.2.5. 

Ca 2+ PN-EN ISO 14911 8.3.2.25. 

Cer PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Cez PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Chlor ogólny PN-ISO 7393 8.3.2.6.


I ŚCIEKÓW Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.3, str. 3 



8.3. Oznaczenia wskaźników zanieczyszczeń 

występujących w wodzie i ściekach według 

Polskich Norm 

Tabela 8.3.2.3./1. cd. 

1 2 3 

Chlor wolny PN-ISO 7393 8.3.2.6. 

Chlorany PN-EN ISO 10304-4 8.3.2.25. 

Chlorki PN-75 C-04617 8.3.2.6. 

Chlorki PN-EN ISO 10304-1 8.3.2.25. 



Chlorki PN-EN ISO 15682:2004 8.3.2.6. 

Chlorki PN-ISO 9297:1994 8.3.2.6. 

Chlorobenzeny PN-EN ISO 6468 8.3.2.12. 

Chlorocyjan PN-80/C-04603 8.3.2.14 

Chlorofenole PN-EN 12673 8.3.2.12. 

Chloroorganiczne insektycydy PN-EN ISO 6468 8.3.2.12. 

Chlorowcowe pochodne PN-EN ISO 10301 8.3.2.12 

węglowodorów łatwo lotne 

Chloru zapotrzebowanie PN-73 C-04600 8.3.2.6. 

Chloryny PN-EN ISO 10304-4 8.3.2.25. 

Chrom PN-81 C-04570 8.3.2.25. 

Chrom PN-EN 1233 8.3.2.20. 

Chrom PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Chrom PN-EN ISO 15586 8.3.2.25. 

Chrom PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Chrom PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Chrom ogólny PN-87 C-04570/07 8.3.2.25. 

Chrom sześciowartościowy PN-77/C-04604.08 8.3.2.20. 

Chrom sześciowartościowy PN-87 C-04570/09 8.3.2.25. 

Chrom trójwartościowy PN-87 C-04570/09 8.3.2.25. 

Chromiany PN-EN ISO 10304-3 8.3.2.25. 

ChZT PN-74 C-04578 8.3.2.5. 

ChZT PN-ISO 15705:2005 8.3.2.5. 

Cyjanki ogólne PN-80/C-04603 8.3.2.14 

Cyjanki ogólne PN-EN ISO 14403:2004 8.3.2.14. 

Cyjanki wolne PN-80/C-04603 8.3.2.14 

Cyjanki wolne PN-EN ISO 14403:2004 8.3.2.14. 

Cyjanki związane PN-80/C-04603 8.3.2.14 

Cyna PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Cyna PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Cyna PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25.


8.3. Oznaczenia wskaźników 

zanieczyszczeń występujących w wodzie 

i ściekach według Polskich Norm 

BA DA NIA LA BO RA TO RYJ NE WÓD 

IŚCIE KÓW 



Tabela 8.3.2.3./1. cd. 

1 2 3 

Cynk PN-75 C-04596 8.3.2.19. 

Cynk PN-81 C-04570 8.3.2.25. 

Cynk PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Cynk PN-EN ISO 15586 8.3.2.25. 

Cynk PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Cynk PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Cynk PN-ISO 8288 8.3.2.25. 

Cynk PN-92 C-04570/02 8.3.2.25. 

Cyrkon PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Cyrkon PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Dwutlenek chloru PN-73 C-04600 8.3.2.6. 

Dysproz PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Erb PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Europ PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Fenolowy indeks PN-EN ISO 14402 8.3.2.12. 

Fenolowy indeks PN ISO 6439 8.3.2.12 

Fluorki PN-78/C-04588.03 8.3.2.7. 

Fluorki PN-EN ISO 10304-1 8.3.2.25. 

Fosfor PN-EN 1189 8.3.2.10. 

Fosfor PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Fosfor PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Fosfor PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Fosfor ogólny PN-73 C-04537 8.3.2.10. 

Fosfor ogólny PN-EN ISO 6878 8.3.2.10. 

Fosforany hydrolizujące PN-EN ISO 6878 8.3.2.10. 

Fosforoorganiczne związki PN-EN 12918 8.3.2.10. 

Gadolin PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Gal PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

German PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Glin PN-EN ISO 11885 8.3.2.25. 

Glin PN-EN ISO 15586 8.3.2.25. 

Glin PN-EN ISO 15587-1 8.3.2.25. 

Glin PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Glin PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Hafn PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25. 

Holm PN-EN ISO 17294-2 8.3.2.25.

BEZPIECZEÑSTWO I HIGIENA PRACY 

W GOSPODARCE WODNO-ŒCIEKOWEJ Czêœæ 9, rozdzia³ 4, podrozdzia³ 1, str. 1 



9.4. Bezpieczeñstwo i higiena pracy 

w oczyszczalni œcieków 

9.4. BEZPIECZEÑSTWO I HIGIENA PRACY 

W OCZYSZCZALNI ŒCIEKÓW 

9.4.1. WPROWADZENIE 

Nowoczesne procesy oczyszczania œcieków sk³adaj¹ 

siê z szeregu procesów fizycznych, chemicznych 

i biologicznych. Procesy jednostkowe s¹ realizowane 

w ró¿nych urz¹dzeniach. 

Oczyszczanie œcieków mo¿na podzieliæ na nastêpuj¹ce 

etapy: 

1) oczyszczanie wstêpne – ma na celu przygotowanie 

œcieków do dalszej obróbki i obejmuje takie zabiegi 

jak: cedzenie, wznoszenie – flotacjê i sedymentacjê. 

W wyniku tych procesów usuwana jest ze 

œcieków zawiesina, oraz czêœæ zwi¹zków wêgla; 

wstêpne oczyszczanie jest realizowane na kratach, 

sitach, w osadnikach, piaskownikach oraz odt³uszczaczach 

i odolejaczach; 

2) w³aœciwe biologiczne oczyszczanie, polegaj¹ce na 

wykorzystaniu przez mikroorganizmy zanieczyszczeñ 

organicznych i nieorganicznych wystêpuj¹cych 

w œciekach do swoich potrzeb ¿yciowych; 

procesy te s¹ realizowane w warunkach tlenowych 

w komorach osadu czynnego lub na z³o¿ach biologicznych; 

ponadto w wyniku oczyszczania nale¿y 

usun¹æ ze œcieków zwi¹zki biogenne – azot i fosfor; 

azot usuwany jest w procesach biologicznej 

amonifikacji, nitryfikacji – warunki tlenowe, oraz 

denitryfikacji – warunki anoksyczne; usuwanie fosforu 

zwi¹zane jest z procesem b¹dŸ biologicznej, 

b¹dŸ chemicznej defosfatacji; proces chemicznego 

usuwania fosforu wi¹¿e siê ze stosowaniem reagentów, 

tj. siarczan glinowy;

Czêœæ 9, rozdzia³ 4, podrozdzia³ 1, str. 2 




W GOSPODARCE WODNO-ŒCIEKOWEJ 



3) doczyszczanie mechaniczne œcieków, polega 

na oddzieleniu oczyszczonych œcieków od 

osadu, który bra³ udzia³ w procesach oczyszczania. 

produkty uboczne 

W procesie oczyszczania œcieków powstaj¹ osady 

œciekowe, i produkty uboczne, które powinny 

byæ unieszkodliwiane na terenie oczyszczalni 

œcieków. S¹ to: 

1) skratki; 

2) piasek; 

3) osad wstêpny; 

4) t³uszcze; 

5) osad wtórny – recyrkulowany i nadmierny. 

Unieszkodliwianie osadów mo¿e byæ realizowane, 

w zale¿noœci od wielkoœci oczyszczalni, w nastêpuj¹cy 

sposób: 

1) przeróbka beztlenowa – fermentacja metanowa, 

rozk³ad zanieczyszczeñ organicznych zawartych 

w osadach œciekowych poprzez bakterie beztlenowe; 

proces ten realizowany jest w wydzielonych 

komorach fermentacyjnych; 

2) stabilizacja tlenowa – rozk³ad zanieczyszczeñ 

organicznych zawartych w osadach œciekowych 

w warunkach tlenowych; 

3) mechaniczne odwadnianie osadów – proces realizowany 

na prasach, wirówkach, lagunach, poletkach 

osadowych. 

Skratki, piasek i t³uszcze s¹ najczêœciej wywo¿one 

z oczyszczalni œcieków. 

Ze wzglêdu na du¿¹ specyfikê prowadzenia procesów 

oraz bardzo niebezpieczny materia³ do







obróbki – œcieki i osady – praca w oczyszczalni 

wymaga przestrzegania ca³ego szeregu przepisów 

ogólnych zwi¹zanych z bezpieczeñstwem 

i higien¹ pracy. 

Norma Europejska EN 12 255 –10 [2] precyzuje 

zagro¿enia i Ÿród³a ich powstawania jakie mog¹ 

wyst¹piæ na terenie oczyszczalni œcieków. 

Zagro¿enia stwarzane przez substancje w oczyszczalniach 

œcieków mog¹ byæ wywo³ywane przez 

substancje sta³e, ciek³e, pary i gazy oraz bioaerozole, 

mikroorganizmy i cz¹stki py³ów w niebezpiecznych 

iloœciach, lub stê¿eniach, oraz powstawaæ 

w wyniku obecnoœci substancji poch³aniaj¹cych 

tlen. 

Zagro¿enia mog¹ wywo³ywaæ równie¿ substancje 

dostaj¹ce siê ze Ÿróde³ zewnêtrznych, albo mog¹ 

powstawaæ na miejscu w oczyszczalni w wyniku 

procesów biologicznych (fermentacja, gnicie), lub 

w wyniku reakcji chemicznych (np. przez zmieszanie 

ró¿nych rodzajów œcieków. 

Źród³a powstaj¹cych zagro¿eñ mog¹ byæ nastêpuj¹ce: 

1) gazy lub pary, które mog¹ powodowaæ po¿ary 

lub eksplozje; 

2) brak tlenu, co mo¿e prowadziæ do uduszenia siê; 

3) kontakt z substancjami truj¹cymi, ¿r¹cymi, 

dra¿ni¹cymi, ³atwo palnymi lub o wysokiej 

temperaturze, które mog¹ powodowaæ zagro¿enie 

dla zdrowia przez dotyk, wch³anianie przez 

skórê lub z pokarmem, przez drogi oddechowe 

lub wnikniêcie do organizmu przez miejsca skaleczone;








4) nag³y wzrost przep³ywu œcieków lub ich poziomu, 

np. w wyniku intensywnych deszczów lub 

sp³ywów powodziowych; 

5) mikroorganizmy i produkty ich metabolizmu, 

które mog¹ prowadziæ do infekcji; 

6) substancje radioaktywne. 

Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej 

i Budownictwa z dnia 1 paŸdziernika 1993 r. 

w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w oczyszczalniach 

œcieków (Dz.U. Nr 96, poz. 438) [6] 

sk³ada siê z 9 rozdzia³ów. W rozdziale pierwszym 

omawiane s¹ przepisy ogólne, miejsca zagro¿eñ 

wybuchem oraz zagro¿enia, które mog¹ wyst¹piæ 

przy obs³udze konkretnych urz¹dzeñ. 

Przepisy ogólne mówi¹, ¿e teren oczyszczalni, pompowni 

oraz zlewni powinien byæ ogrodzony i niedostêpny 

dla osób postronnych. Oczyszczalnia ze 

szczególnym uwzglêdnieniem stanowisk, na których 

mog¹ wyst¹piæ zagro¿enia, powinna byæ wyposa¿ona 

w ³¹cznoœæ telefoniczn¹ lub bezprzewodow¹. 

Na ca³ym terenie oczyszczalni i wokó³ samodzielnych 

przepompowni nale¿y utrzymywaæ i pielêgnowaæ 

zieleñ, a wa³y i groble ziemne obsiewaæ 

traw¹. Wa¿ne jest, aby teren oczyszczalni by³ estetyczny. 

Zak³ad pracy obowi¹zany jest sporz¹dziæ wykaz 

stanowisk pracy i okreœliæ dla nich warunki bezpieczeñstwa 

i higieny pracy oraz wykaz stanowisk 

wymagaj¹cych dwuosobowej obs³ugi, szczególnie 

w porze nocnej.







Pracownicy oczyszczalni, stykaj¹cy siê bezpoœrednio 

ze œciekami, nie mog¹ mieæ uszkodzonej 

skóry r¹k ani innych ods³oniêtych czêœci cia³a. Powinni 

oni korzystaæ z oddzielnych urz¹dzeñ higieniczno-sanitarnych, 

takich jak ustêpy, natryski, 

umywalnie, szatnie. 

Stosowane instalacje powinny posiadaæ oznaczenia 

umo¿liwiaj¹ce ³atwe rozró¿nienie przesy³anych 

mediów, a tak¿e powinny byæ wyposa¿one w urz¹dzenia 

kontrolno-pomiarowe umo¿liwiaj¹ce ³atw¹ 

ocenê prawid³owoœci pracy. Zasuwy i zawory powinny 

mieæ oznaczone po³o¿enie otwarty – zamkniêty. 

Ka¿da oczyszczalnia œcieków powinna byæ wyposa¿ona 

w: 

1) instrukcjê eksploatacji ca³ej oczyszczalni wraz 

ze schematem technologicznym; 

2) instrukcjê bezpieczeñstwa i higieny pracy dla 

ca³ej oczyszczalni œcieków, ze szczególnym 

uwzglêdnieniem miejsc i obiektów najbardziej 

zagro¿onych zatruciami, wybuchem lub utoniêciem; 

3) instrukcje stanowiskowe obs³ugi maszyn, urz¹dzeñ 

i instalacji, zarówno technologiczne, jak 

i s³u¿¹ce do zapobiegania lub usuwania skutków 

awarii oraz dotycz¹ce sposobów i dróg ewakuacji 

za³ogi; 

4) zak³adowy plan ratownictwa chemicznego, 

szczególnie w tych zak³adach, które u¿ywaj¹ 

œrodków chemicznych, jak np. chloru, z wykazem 

telefonów pogotowia ratunkowego, chemicznego, 

stra¿y po¿arnej, policji, obrony terytorialnej 

itp.;








5) instrukcjê przeciwpo¿arow¹ (wraz ze sprzêtem 

ratunkowym i gaœniczym, który powinien byæ 

sprawny i kontrolowany raz w kwartale je¿eli 

instrukcja eksploatacji nie stanowi inaczej); 

6) instrukcjê stosowania, przechowywania i eksploatacji 

sprzêtu ochrony dróg oddechowych; 

7) instrukcjê udzielania pierwszej pomocy w razie 

wypadku (powinna znajdowaæ siê w poszczególnych 

obiektach, w których s¹ sta³e stanowiska 

robocze wraz z apteczk¹); 

8) tablice ostrzegaj¹ce przed niebezpieczeñstwem 

dla ¿ycia i zdrowia; 

9) sprzêt ratunkowy, jak ko³a ratunkowe z rzutk¹, 

linki asekuracyjne, bosaki, rozmieszczone na 

obrze¿ach zbiornika otwartego, w odleg³oœciach 

nie wiêkszych ni¿ 100 m; 

10) przyrz¹dy kontrolno-pomiarowe i sygnalizacyjne, 

s³u¿¹ce do ostrzegania przed substancjami 

szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia. 

Prace niebezpieczne powinny byæ wykonywane co 

najmniej przez dwie osoby. 

Prace konserwacyjno-remontowe i monta¿owe powinny 

byæ organizowane i prowadzone pod fachowym 

nadzorem oraz zgodnie z przepisami BHP w budownictwie. 

Tam gdzie wystêpuj¹ lub mog¹ wyst¹piæ 

zagro¿enia zatruciem, wybuchem lub po¿arem powinny 

byæ wykonywane na pisemne polecenie. Polecenie 

takie, w którym powinny byæ okreœlone warunki 

wykonywania pracy i œrodki techniczno – organizacyjne, 

mog¹ wydawaæ kierownicy oczyszczalni lub 

osoby przez nich upowa¿nione. Prace takie wykonywane 

przez pracowników przedsiêbiorstw obcych, 

powinny byæ wykonywane pod nadzorem.







Na terenie oczyszczalni œcieków wystêpuj¹ pomieszczenia, 

strefy i przestrzenie zewnêtrzne zagro¿one 

wybuchem. Do takich urz¹dzeñ mo¿na zaliczyæ 

np. zamkniête komory fermentacyjne, zbiorniki 

biogazu. Do ustalenia kategorii zagro¿eñ wybuchem 

powo³ywana jest przez kierownika zak³adu 

komisja kwalifikacyjna o ustalonym sk³adzie. 

Przyst¹pienie do klasyfikacji pomieszczeñ, strefy 

i przestrzeni zewnêtrznych, zagro¿onych wybuchem, 

powinno byæ poprzedzone: 

1) ustaleniem szczegó³owego sk³adu œcieków doprowadzanych 

do oczyszczalni, ze specjalnym 

uwzglêdnieniem substancji palnych lub wybuchowych, 

mog¹cych stworzyæ zagro¿enie wybuchem 

w czasie normalnego stanu pracy i w czasie 

stanu awaryjnego; 

2) ustalenie œrednich zrzutów substancji mog¹cych 

stworzyæ zagro¿enie wybuchem w czasie doby, 

miesi¹ca i roku. 

Obiekty, strefy i przestrzenie zewnêtrzne zagro¿one 

wybuchem trzeba oznakowaæ. Urz¹dzenia elektryczne 

w tych obiektach powinny byæ wykonane 

zgodnie z przepisami z uwzglêdnieniem wilgoci wystêpuj¹cej 

w miejscu pracy urz¹dzeñ. W pomieszczeniach 

tych zabrania siê palenia tytoniu, u¿ywania 

otwartego p³omienia oraz wykonywania prac 

mog¹cych spowodowaæ zap³on. Przed wejœciem do 

pomieszczeñ nale¿y uruchomiæ awaryjn¹ wentylacjê 

mechaniczn¹ na okres co najmniej 10 minut. 

Uruchomienie wentylatorów powinno byæ mo¿liwe 

z wnêtrza, jak i na zewn¹trz pomieszczeñ.

Część 9, rozdział 4, podrozdział 1, str. 8 

9.4. Bezpieczeństwo i higiena pracy 

w oczyszczalni ścieków 

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY 

W GOSPODARCE WODNO-ŚCIEKOWEJ 


wodno-ściekowa

Gospodarka wodno-Åciekowa - Verlag Dashofer

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

Gospodarka wodno-Åciekowa - Verlag Dashofer