Metody pomiarów wysokich napięć przemiennych, stałych i ...
Metody pomiarów wysokich napięć przemiennych, stałych i ...
Metody pomiarów wysokich napięć przemiennych, stałych i ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Metody</strong> pomiarów <strong>wysokich</strong> napięć <strong>przemiennych</strong>,<br />
stałych i udarowych<br />
Cel ćwiczenia<br />
Celem ćwiczenia jest zapoznanie studenta z zagadnieniami związanymi z<br />
pomiarami <strong>wysokich</strong> napięć w warunkach laboratoryjnych. W ćwiczeniu<br />
przedstawione zostaną podstawowe metody pomiaru napięć <strong>przemiennych</strong><br />
stałych i udarowych.<br />
Wprowadzenie<br />
Metoda iskiernikowa<br />
Do najstarszych metod pomiaru napięcia zalicza się metodę iskiernikową.<br />
Metoda ta bazuje na skończonej wytrzymałości elektrycznej powietrza.<br />
Napięcie przeskoku Up to chwilowa wartość szczytowa napięcia występująca<br />
pomiędzy kulami iskiernika. Metoda iskiernikowa może być stosowana do<br />
pomiaru:<br />
– wartości szczytowej napięcia przemiennego (lub dowolnie zmiennego),<br />
– wartości napięcia stałego,<br />
– wartości szczytowej napięcia udarowego.<br />
W metodzie iskiernikowej stosuje się kule, których średnice są znormalizowane,<br />
średnice D kul wynoszą: 2; 5; 6,25; 10; 12,5; 25; 50; 75; 100; 150; 200 [cm].<br />
Laboratorium Wysokich Napięć dysponuje kulami o średnicy 12,5 cm<br />
oraz 25 cm. Zakres pomiarowy iskiernika kulowego wynosi [1]:<br />
0,05� a<br />
D �0,75<br />
Przy czym w zakresie 0,5� a<br />
D �0,75 niepewność pomiaru jest większa. Dla<br />
potrzeb pomiarów wyznaczono charakterystyki U p =f �a� [1], [2]<br />
przedstawione w tabeli 1 oraz na rysunku 2.<br />
/1/
Tabela 1: Charakterystyka U p =f �a� dla iskiernika kulowego DIS 12,5 oraz 25. Układ z<br />
jedna kulą uziemioną w warunkach normalnych [1]. Wartości zaznaczone na żółto odpowiadają<br />
zakresowi 0,5� a<br />
�0,75 dla którego niepewność jest większa.<br />
D<br />
1,0 31,7 31,7<br />
1,2 37,4 37,4<br />
1,4 42,9 42,9<br />
1,5 45,5 45,5<br />
1,6 48,1 48,1<br />
1,8 53,5 53,5<br />
2,0 59,5 59,5<br />
2,2 64,5 64,5<br />
2,4 70,0 70,0<br />
2,6 75,0 75,5<br />
2,8 80,0 81,0<br />
3,0 85,0 86,0<br />
3,5 97,0 99,0<br />
4,0 108 112<br />
4,5 119 125<br />
5,0 129 137<br />
5,5 138 149<br />
6,0 146 161<br />
6,5 154 173<br />
7,0 161 184<br />
7,5 168 195<br />
8,0 174 206<br />
9,0 185 226<br />
10 195 244<br />
11 261<br />
12 275<br />
13 287<br />
14 302<br />
15 314<br />
16 326<br />
17 337<br />
18 347<br />
19 357<br />
20 366<br />
Charakterystyka U p =f �a� w postaci graficznej przedstawiona jest na<br />
rysunku 2, na rysunku przedstawiono zakres 0,05� a<br />
D �0,5 dla którego<br />
niepewność wynosi ±3%.
Rysunek 1: Charakterystyka U p =f �a� niebieska DIS 25, czerwona DIS 12,5<br />
Pamiętać należy o tym, że charakterystyki U p =f �a� wyznaczono dla<br />
warunków normalnych czyli dla temperatury powietrza 20°C przy ciśnieniu<br />
atmosferycznym wynoszącym 1013 hPa. Podczas pomiarów należy odnotować<br />
aktualnie panujące ciśnienie oraz temperaturę powietrza i uwzględnić<br />
współczynnik k który zależy od względnej gęstości powietrza δ.<br />
gdzie:<br />
U p =kU pn<br />
U pn ̶ napięcie przeskoku w normalnych warunkach<br />
atmosferycznych, odczytane dla danej odległości kul<br />
(patrz tabela 1),<br />
U p ̶ rzeczywiste napięcie przeskoku w danych<br />
warunkach atmosferycznych k=f ��� (patrz tabela<br />
2)<br />
Tabela 2: wartość współczynnika poprawkowego k<br />
δ 0,7 0,75 0,8 0,85 0,9 0,95 1 1,05 1,1 1,15<br />
k 0,72 0,77 0,82 0,86 0,91 0,95 1 1,05 1,09 1,13<br />
/2/
gdzie:<br />
�=<br />
p<br />
1013⋅10 2<br />
293<br />
T<br />
p ̶ ciśnienie atmosferyczne [Pa]<br />
T ̶ temperatura powietrza [K]<br />
Woltomierz elektrostatyczny<br />
Woltomierz elektrostatyczny to urządzenie w którym wykorzystano<br />
zjawisko wzajemnego oddziaływania na siebie ładunków elektrostatycznych.<br />
Woltomierz taki składa się z kondensatora, w którym jedna z okładek (a<br />
właściwie tylko jej pewna część) jest ruchoma.<br />
Rysunek 2: Zasada działania kilowoltomierza elektrostatycznego.<br />
E1, E2 – elektrody kondensatora (E2 elektroda ruchoma) [1]<br />
Zmiana energii kondensatora płaskiego przy zmianie odstępu pomiędzy<br />
elektrodami wyraża się wzorem:<br />
gdzie:<br />
dW =− 1<br />
2 U2�� 0s 1<br />
da 2<br />
a<br />
s ̶ powierzchnia elektrody,<br />
a ̶ odstęp między elektrodami.<br />
Praca jaką wykona siła elektrostatyczna oddziaływania pomiędzy okładkami<br />
kondensatora (czyli siła F) wynosi:<br />
F= dW<br />
da<br />
/3/<br />
/4/<br />
/5/
Czyli stąd wynika że:<br />
U=a � 2F<br />
�� 0 s<br />
Siły oddziaływania pomiędzy elektrodami są bardzo małe, w celu<br />
uwydatnienia tego ruchu stosuje się w kilowoltomierzach tzw wskazówki<br />
świetlne, których długość wynosi niekiedy i kilkadziesiąt centymetrów.<br />
Dzielnik napięcia<br />
Do pomiaru napięć stałych, <strong>przemiennych</strong> oraz do rejestracji napięć<br />
udarowych stosuje się dzielniki rezystancyjne, dodatkowo w technice<br />
pomiarowej maja zastosowanie dzielniki napięciowe pojemnościowe stosowane<br />
do pomiaru napięć <strong>przemiennych</strong>. Dzielnik składa się z połączonych szeregowo<br />
dwóch impedancji dużej oraz małej, ten sam prąd płynący przez obie<br />
impedancje powoduje odpowiednie spadki napięć na obu elementach. Sygnał<br />
pomiarowy pobierany jest z impedancji o mniejszej wartości. Przykładowo<br />
napięcie wyjściowe dzielnika rezystancyjnego wyraża sięwzorem 7:<br />
U 2 =U R 2<br />
R 1 �R 2<br />
Rysunek 3: Dzielniki napięciowe stosowane w technice pomiarowej [1]<br />
Metoda prostownikowa z kondensatorem szeregowym<br />
Metoda prostownikowa polega na zastosowaniu wysokonapięciowego<br />
kondensatora, prostowników w postaci diod oraz amperomierza<br />
magnetoelektrycznego. Schemat układu przedstawiono na rysunku 4. Metoda<br />
prostownikowa nadaje się do pomiaru napięć <strong>przemiennych</strong> (ich wartości<br />
szczytowej), należy sprawdzić wcześniej przebieg napięcia gdyż pomiar<br />
napięcia odkształconego obarczony jest błędem, błąd wynika z istnienia w<br />
każdym półokresie większej ilości ekstremów [1].<br />
/6/<br />
/7/
gdzie:<br />
U m = I<br />
2fC =kI<br />
C ̶ pojemność kondensatora wysokonapięciowego,<br />
f ̶ częstotliwość<br />
Rysunek 4: Metoda prostownikowa z kondensatorem szeregowym<br />
C – kondensator wysokonapięciowy, E – ekran, P1 P2- prostowniki [1]<br />
Pomiar napięcia po stronie pierwotnej transformatora<br />
probierczego<br />
Transformator probierczy jest bardzo specyficznym urządzeniem do jego<br />
głównych cech zaliczyć można dużą precyzję wykonania, duża przekładnię<br />
która jest ściśle określona na tabliczce znamionowej. Można go traktować jak<br />
przekładnik napięciowy zasilony od strony niskiego napięcia. Transformatory<br />
probiercze TP 110 maja przekładnię 220V/110kV, czyli napięcie strony<br />
pierwotnej pomnożone przez 500 daje napięcie występujące na zaciskach po<br />
stronie wtórnej. Pulpity sterownicze w Laboratorium Wysokich Napięć mają<br />
wyprowadzone zaciski służące do pomiaru napięcia zasilającego transformator<br />
WN, zastosowanie w tym miejscu odpowiedniego przyrządu pozwala na<br />
pośredni pomiar napięcia po stronie wysokiego napięcia.<br />
/8/
Przebieg ćwiczenia<br />
Środki ostrożności<br />
Każdy student ma obowiązek zlokalizować wyłącznik bezpieczeństwa<br />
służący do natychmiastowego wyłączenia napięcia (żółty grzybek). Załączenie<br />
obwodów wysokiego napięcia może odbyć się tylko po uprzedniej zgodzie i na<br />
wyraźny znak prowadzącego zajęcia.<br />
Warunki pomiarów<br />
Pomiary laboratoryjne rozpoczynają się od odnotowania warunków<br />
atmosferycznych jakie panują w laboratorium (temperatura powietrza,<br />
wilgotność względna powietrza oraz ciśnienie atmosferyczne).<br />
Pomiar napięcia po stronie pierwotnej transformatora<br />
probierczego<br />
Zadaniem studenta jest zapoznanie się z metodą pomiaru, zlokalizowanie<br />
zacisków, identyfikacja przyrządu. Pomiar powinien odbywać się przy pomocy<br />
odpowiedniego zakresu woltomierza, pamiętać należy również, że na początku<br />
skali przyrząd nie posiada deklarowanej przez producenta klasy dokładności<br />
pomiaru. Pomiar przeprowadza się przy wychyleniu wskazówki min. 2/3 skali.<br />
Metoda iskiernikowa<br />
W metodzie iskiernikowej w laboratorium stosowane są dwa rodzaje kul<br />
o średnicach 12,5 cm oraz 25 cm. Zadaniem studenta jest zidentyfikowanie kul<br />
oraz zestawienie układu służącego do pomiaru wytrzymałości elektrycznej<br />
powietrza<br />
Rysunek 5: Metoda iskiernikowa – układ pomiarowy [1]<br />
Zadaniem studenta jest wyznaczenie napięcia przeskoku pomiędzy<br />
kulami iskiernika dla odległości w zakresie od 1 cm do 5 cm. Należy odczytać<br />
wartość napięcia przeskoku na woltomierzu po stronie pierwotnej<br />
transformatora a następnie po uwzględnieniu wpływu warunków<br />
atmosferycznych (wzór 2) porównanie z wartościami tablicowymi.
Woltomierz elektrostatyczny<br />
Zadaniem studenta jest zapoznanie się z budową i zasadą działania<br />
woltomierza elektrostatycznego. Należy do układu iskiernikowego dołączyć<br />
dodatkowo woltomierz elektrostatyczny i przeprowadzić pomiar wytrzymałości<br />
przerwy iskiernikowej dla 3 wybranych odległości pomiędzy kulami. Bardzo<br />
ważnym aspektem pracy z woltomierzem elektrostatycznym jest poprawne<br />
uziemienie woltomierza oraz umiejętność zmiany zakresu woltomierza.<br />
Pamiętać trzeba o tym, że zmiana zakresu woltomierza odbywa się poprzez<br />
zmianę odległości pomiędzy okładkami kondensatora jaki tworzą elektrody, jak<br />
również zmiana skali samego ustroju wskazującego napięcie. Zadaniem<br />
studentów jest porównanie wskazań woltomierza elektrostatycznego oraz<br />
woltomierza wskazującego napięcie po stronie pierwotnej transformatora WN.<br />
Dzielnik napięcia<br />
Zadaniem studenta jest zapoznanie się z zasadą działania dzielników<br />
napięcia. Pomiar napięcia odbywać się będzie za pomocą dzielnika Phoenix<br />
Technologies KVM 200. Dzielnik KVM 200 jest dzielnikiem rezystancyjnym o<br />
maksymalnym napięciu roboczym 200 kV, należy o tym pamiętać gdyż<br />
kaskada transformatorowa wytwarza napięcie przemienne na poziomie 250 kV.<br />
Pamiętać należy o bezwzględnym uziemieniu dzielnika oraz czlonu<br />
pomiarowego, nieuziemienie może spowodować zagrożenie<br />
porażeniowe! Dzielnik KVM 200 służ do pomiaru napięć <strong>przemiennych</strong> jak<br />
i stałych. Zadaniem studentów jest porównanie wskazań dzielnik<br />
z woltomierzem elektrostatycznym oraz z woltomierzem zainstalowanym po<br />
stronie pierwotnej transformatora WN. Dzielniki napięciowe rezystancyjne<br />
stosowane są również do rejestracji napięć udarowych, zadaniem studentów<br />
jest zapoznanie się z dzielnikiem napięcia zastosowanym w generatorze napięć<br />
udarowych GU 400.<br />
Metoda prostownikowa z kondensatorem szeregowym<br />
Zadaniem studenta jest zestawienie układu przedstawionego na<br />
rysunku 4. Pomiar metodą prostownikową należy porównać z pomiarem<br />
przeprowadzonym za pomocą kilowoltomierza KVM 200 oraz woltomierza po<br />
stronie pierwotnej transformatora WN. Napięcie w metodzie prostownikowej<br />
wyznacza się z zależności 8. Należy pamiętać, że wytrzymałość elektryczna<br />
kondensatora stosowanego w tej metodzie (kondensator wysokonapięciowy<br />
Micafil) wynosi 200 kV (300 po zwiększeniu ciśnienia powietrza stanowiącego<br />
dielektryk).
Sprawozdanie<br />
Sprawozdanie powinno zawierać:<br />
● charakterystykę warunków w jakich prowadzono pomiary,<br />
● zestawienie danych pomiarowych poszczególnych układów pomiarowych,<br />
● wyznaczoną charakterystykę U p =f �a� dla iskiernika kulowego,<br />
● wnioski.<br />
Literatura<br />
[1] B. Florkowska: Wytrzymałość elektryczna gazowych układów<br />
izolacyjnych wysokiego napięcia AGH Uczelniane Wydawnictwa<br />
Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2003.