Dzieci w sektach – prawda i mity (Mirosława Brasławska – Haque ...
Dzieci w sektach – prawda i mity (Mirosława Brasławska – Haque ...
Dzieci w sektach – prawda i mity (Mirosława Brasławska – Haque ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Opracowanie:<br />
<strong>Mirosława</strong> <strong>Brasławska</strong> <strong>–</strong> <strong>Haque</strong>,<br />
doradca metodyczny PCDZN w Puławach<br />
na podstawie:<br />
Barker E. (1997), Nowe ruchy religijne. Krakow, Wyd. Nomos.<br />
Hassan S. (1997), Psychomanipulacja w <strong>sektach</strong>. Łódź, Wyd. Ravi.<br />
Siek S. (1994), Pranie mózgu, Warszawa.<br />
Kuncewicz D. (2000), Sekty. Przedmiot fascynacji i zagrożeń. Warszawa,<br />
CMPPP MEN.<br />
<strong>Dzieci</strong> w <strong>sektach</strong> <strong>–</strong> <strong>prawda</strong> i <strong>mity</strong><br />
Sekty to słowo w potocznym języku ma zabarwienie pejoratywne.<br />
Dlatego pojawiły się określenia neutralne, jak np.: nowe ruchy religijne, kulty,<br />
grupy psychomanipulacyjne.<br />
Nowe ruchy religijne to neutralny i ogólny termin obejmujący ruchy<br />
pochodzenia protestanckiego, orientalne czy afrykańskie oraz grupy<br />
pozareligijne, które pojawiły się po II wojnie światowej (pomijający powstałe<br />
wcześniej).<br />
Kulty to opozycja nie tylko religijna, ale także naukowa, sięgająca do<br />
orientalnych czy neopogańskich inspiracji.<br />
Grupa psychomanipulacyjna to zbiór ludzi o charakterze totalitarnym,<br />
naruszającym podstawowe prawa człowieka lub zasady współżycia<br />
społecznego, grupa która poprzez stosowanie technik psychologicznych<br />
i socjologicznych, wykorzystanie fizyczne, psychiczne lub materialne powoduje<br />
uzależnienie osoby od tej grupy lub jej przywódcy, a jej wpływ na jednostkę<br />
rodzinę lub społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.
Za sektę uważa się każdą grupę, która ma silnie rozwiniętą strukturę władzy,<br />
charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych<br />
oraz ukrywaniem norm w sposób istotny regulujących życie członków, która<br />
narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jego<br />
wpływ na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter<br />
destrukcyjny.<br />
Władza jako kontrola ludzkich zachowań sięga w <strong>sektach</strong> sfery życia<br />
prywatnego i rodzinnego. Ingeruje w życiowe plany zawodowe,<br />
zainteresowania, kontakty towarzyskie <strong>–</strong> aż do ich zerwania, zmiany<br />
w odżywianiu, ubiorze, stylu życia.<br />
Cele deklarowane w oficjalnych dokumentach, propagandowych<br />
broszurach są zwykle bardzo szlachetne. Informacje o celach właściwych <strong>–</strong><br />
realizowanych, są trudno dostępne i można je uzyskać albo od byłych członków,<br />
albo ze źródeł policyjnych czy sądowych.<br />
Przyczyny powstawania i rozwoju sekt są złożone. Doszukiwać się ich<br />
można zarówno w przeobrażeniach ustroju państwa, przemianach społecznych,<br />
jak i indywidualnych potrzebach i aspiracjach człowieka. Analiza przyczyn<br />
przynależności do sekt wskazuje na współwystępowanie dwóch grup<br />
czynników: podatności osobistej jednostki oraz manipulacyjnego oddziaływania<br />
grupy.<br />
W ramach podatności osobistej wyodrębniono czynniki rozwojowe,<br />
sytuacyjne, rodzinne i osobowościowe.<br />
Czynniki rozwojowe dotyczą wieku, w którym następuje związanie z sektą.<br />
Najczęściej wstępują ludzie młodzi <strong>–</strong> uczniowie szkół ponadpodstawowych,<br />
studenci. Wolni od zobowiązań rodzinnych i zawodowych, pełni zapału,<br />
poszukujący własnej tożsamości i sensu życia <strong>–</strong> są najbardziej atrakcyjni dla<br />
werbowników.
Czynniki sytuacyjne dotyczą osób przeżywających sytuacje kryzysowe,<br />
związane z silnym stresem, gdy potrzeba wsparcia z zewnątrz jest szczególnie<br />
silna z powodu jej braku w dotychczasowym środowisku.<br />
Czynniki rodzinne związane są z zaspokojeniem podstawowych potrzeb<br />
w rodzinie oraz jej strukturą. Dotyczy to zarówno rodziny autokratycznej jak<br />
i liberalnej. Środowisko autokratyczne sprzyja ukształtowaniu się osobowości<br />
biernej, liberalne z kolei nasila potrzebę bliskości i przynależności do<br />
wspólnoty.<br />
Czynniki osobowościowe dotyczą większej wrażliwości i podatności na<br />
sugestię, upodobania do doświadczania odmiennych stanów własnej<br />
świadomości, potrzeby zależności oraz niskiego poczucia własnej wartości.<br />
Analiza wpływu grupy na funkcjonowanie jednostki dotyczy metod<br />
rekrutacji oraz podtrzymywania zaangażowania.<br />
Metody rekrutacji związane są zawsze z wywołaniem u jednostki potrzeby<br />
dalszych spotkań z członkami grupy. Podstawy ich oddziaływań stanowią:<br />
• dezinformacja <strong>–</strong> pomijanie istotnych informacji o grupie,<br />
wprowadzenie w błąd co do faktycznych celów i norm postępowania<br />
• schlebianie, ofiarowanie przyjaźni i miłości okazywanie troski,<br />
zrozumienia i akceptacji związane jest z wykonywaną później regułą<br />
wzajemności zobowiązującą zasadą do przyszłego rewanżowania się<br />
• persfazja przy stwarzaniu złudzenia samodzielnego wyboru bycia<br />
w grupie <strong>–</strong> przekonanie, że nie wymaga ono porzucenia<br />
dotychczasowego trybu życia, trudno rozpoznać wywieraną presję<br />
• presja grupy związana jest z mechanizmem „społecznego dowodu<br />
słuszności” zakładającego, iż o prawdziwości idei świadczy ilość osób<br />
w nią wierzących<br />
• angażowanie autorytetów dotyczy wykorzystywania autorytetów<br />
naukowych, religijnych, politycznych i młodzieżowych w celu<br />
zwiększenia wiarygodności grup wśród osób werbowanych.
Metody podtrzymywania zaangażowania mają na celu wywoływanie u osoby<br />
zwerbowanej względnie trwałej zmiany postaw wobec życia, ukształtowanie<br />
tożsamości grupowej oraz posłuszeństwa. Sposoby realizacji:<br />
• technika małych kroków <strong>–</strong> rozciągnięta w czasie odmiana metody<br />
„zaangażowania i konsekwencji”. Zaangażowanie w wiele nowych zajęć<br />
i praktyk połączonych z wielogodzinnymi ćwiczeniami wywołującymi<br />
odmienne stany świadomości oraz dietą znacznie obniża zdolność do<br />
krytycznego myślenia zwiększając podatność na sugestię<br />
• ukryty system kar i nagród często odbywa się bez świadomości osoby,<br />
która podlega temu procesowi. Nie zdając sobie sprawy z zaplanowanego<br />
wpływu aprobaty i dezaprobaty wobec pewnych zachowań, adept<br />
przypisuje zmiany we własnych postawach swoim niezależnym decyzjom<br />
• reinterpretacja rzeczywistości <strong>–</strong> ciągłe powtarzanie tych samych<br />
formułek, naśladowanie znaczących aktualnie postaci, żargon sekty,<br />
nieświadoma identyfikacja z panującymi w grupie wzorcami kształtują<br />
nowy sposób myślenia i tłumaczenia zdarzeń oraz sytuacji<br />
• szantaż emocjonalny <strong>–</strong> dotyczy manipulacji ludzkimi uczuciami: lękiem,<br />
strachem, poczuciem winy i zobowiązania, w celu podporządkowania<br />
wymogom grupy i uzależnienia od niej<br />
• autocenzura myślenia polega na odrzuceniu wszelkich myślowych<br />
wątpliwości i pytań, przejawów krytycyzmu i indywidualizmu<br />
w myśleniu, gdyż nie prowadzą one do żadnego celu<br />
• techniki relaksacyjne i hipnotyczne <strong>–</strong> wprowadzanie w odmienne stany<br />
świadomości za pomocą monotonnego powtarzania sylab, ćwiczeń<br />
oddechowych, długotrwałej koncentracji na określonym bodźcu<br />
wzrokowym czy słuchowym, rytmicznym tańcu <strong>–</strong> może powodować<br />
zmiany w percepcji rzeczywistości, zwiększając podatność na sugestię<br />
oraz identyfikację z osobą lidera.
Manipulacyjny wpływ grupy jest uznawany za podstawowy<br />
i konieczny warunek przynależności do sekty, przy podatności osobistej jako<br />
czynniku sprzyjającym zwerbowaniu.<br />
Mity na temat sekt<br />
„Prześladowane mniejszości religijne” <strong>–</strong> wejście w rolę „ofiar nietolerancji<br />
religijnej” pozwala niektórym destrukcyjnym organizacjom o charakterze<br />
religijnym odwrócić uwagę społeczeństwa od właściwych zarzutów:<br />
negatywnych konsekwencji. Każdy jest bowiem skłonny bardziej<br />
solidaryzować się z grupami uciskanymi, ofiarami nietolerancji religijnej niż<br />
z agresorem.<br />
„Przewrażliwieni i nadopiekuńczy rodzice”<br />
Propaganda „sektowa” dość umiejętnie kształtuje wizerunek rodzin<br />
dotkniętych problemem grup psychomanipulacyjnych. Często bezradni<br />
rodzice podejmują działania, które nie przynoszą efektów lub przyczyniają<br />
się do pogorszenia sytuacji. Niektórzy rodzice stają się łatwym łupem dla<br />
sekt, które wytaczając procesy o zniesławienie zyskują kolejne okazje, aby<br />
wypromować swój pozytywny wizerunek w społeczeństwie.<br />
„Wolny wybór a nie pranie mózgu” początkowo można mówić o wolnym<br />
wyborze grupy <strong>–</strong> ale w oparciu o niepełne informacje. Z czasem młody<br />
człowiek wie coraz więcej, interpretuje to, co wie, zgodnie z życzeniem<br />
przywódcy.<br />
„Czy tylko głupi lub słabi psychicznie wstępują do sekt?”<br />
Do sekt są również werbowane osoby silne, zdecydowane, pewne siebie,<br />
dominujące w towarzystwie i generalnie zadowolone z życia. To właśnie one<br />
często awansują i zastają lokalnymi liderami (np.: członkowie samobójczej<br />
sekty „Bramy Niebios” byli informatykami i utrzymywali się<br />
z projektowania stron internetowych).
„Nie istnieją rzetelne badania naukowe, potwierdzające szkodliwość tzw.<br />
sekt”<br />
Trudności w zbadaniu zjawiska nie świadczą jeszcze o jego braku. Liderzy<br />
grup nie wyrażają zgody na badania psychologiczne czy socjologiczne, jeśli<br />
nie są w pełni przekonani, że nie zaszkodzą one ich wizerunkowi<br />
społecznemu. Istnieją badania wybranych członków sekt, którymi posługują<br />
się grupy manipulacyjne w celu swojego uwierzytelnienia. Istnieją jednak<br />
mniej liczne badania przeprowadzone wśród byłych członków sekt,<br />
wykazujące ich destrukcyjny wpływ na osobowość ludzi.<br />
Symptomy zaangażowania w grupę psychomanipulacyjną.<br />
Najlepszym sposobem przeciwdziałania zjawisku jest uchwycenie jego<br />
początkowego stadium oraz szybka i adekwatna reakcja.<br />
Kryteria różnicujące grupy „zdrowe” od destrukcyjnych.<br />
Należy przekreślić stwierdzenia, które nie pasują do interesującej nas grupy.<br />
Jeśli nie można przekreślić każdego z tych stwierdzeń, powinno się zachować<br />
w kontakcie z grupą szczególną ostrożność.<br />
1. Już pierwszy kontakt z grupą otworzył całkowicie nowe widzenie świata (tzw.<br />
przeżycie kluczowe).<br />
2. Obraz świata jest bardzo prosty i wyjaśnia rzeczywiście każdy problem.<br />
3. W grupie znajdują Państwo wszystko, czego do tej pory na próżno szukaliście.<br />
4. Grupa ma mistrza lub przywódcę, Ojca, Guru lub największego myśliciela, który<br />
jedynie posiada całą prawdę i często jest czczony jak Bóg.<br />
5. Świat zmierza ku katastrofie i tylko grupa wie, jak go uratować.<br />
6. Grupa jest elitą. Pozostała ludzkość jest chora i zagubiona. Jeżeli nie będzie w grupie<br />
współuczestniczyć, nie może się uratować<br />
7. Grupa odrzuca naukę w szkołach i uczelniach. Jedynie nauka grupy jest uważana za<br />
wartościową i prawdziwą.<br />
8. Grupa odrzuca racjonalne myślenie, umysł jako negatywne, sataniczne<br />
i nieoświecone.<br />
9. Krytyka i odrzucenia przez stojących z zewnątrz jest dowodem, że grupa ma rację.<br />
10. Grupa ocenia siebie jako prawdziwą rodzinę lub wspólnotę.
11. Grupa chce by relacje z rodziną, przyjaciółmi i środowiskiem zostały zerwane,<br />
ponieważ przeszkadzają w rozwoju.<br />
12. Grupa oddziela się od reszty świata poprzez: ubiór, żywienie, własny język,<br />
ograniczenie swobody w relacjach międzyludzkich.<br />
13. Grupa żąda ścisłego posłuszeństwa regułom albo dyscypliny, ponieważ jest to jedyna<br />
droga do zbawienia.<br />
14. Grupa narzuca sposób zachowań seksualnych np.: seks grupowy, zakaz kontaktów<br />
seksualnych dla osób niższych w hierarchii grupy.<br />
15. Nigdy w ciągu dnia nie jesteście sami. Ktoś z grupy zawsze wam towarzyszy.<br />
16. Grupa wypełnia cały wasz czas zadaniami, np.: sprzedażą książek, czasopism,<br />
medytacją .<br />
17. Jeżeli obiecany przez grupę sukces bądź uzdrowienie nie nastąpią, grupa uzna, że sami<br />
Państwo są za to odpowiedzialni, bo nie zaangażowaliście się dostatecznie lub nie<br />
wierzyliście dostatecznie silnie.<br />
18. Członkami grupy powinni Państwo zostać natychmiast, już dzisiaj.<br />
19. Nie istnieje możliwość uzyskania obiektywnego obrazu grupy. Ważniejsze od refleksji<br />
jest przeżycie. Żeby zrozumieć należy to przeżyć.<br />
Lista symptomów, które mogą wskazywać na początki zaangażowania się<br />
w grupę psychomanipulacyjną (Oprac. Przez PPP nr3 w Lublinie i CPM).<br />
1. Mój syn wcześniej mówił prawdę <strong>–</strong> teraz kłamie.<br />
2. Moja córka staje się tajemnicza, niedostępna, zamyka się w sobie.<br />
3. Znika gdzieś na całe popołudnia i niechętnie o tym mówi.<br />
4. Przechodzi na wegetarianizm.<br />
5. Do tej pory często zmieniała stroje <strong>–</strong> teraz ubiera się raczej skromnie, przestała<br />
chodzić na dyskoteki.<br />
6. Rezygnuje ze swoich dotychczasowych zainteresowań.<br />
7. Spotkała ciekawych i wartościowych ludzi, którzy chcą realizować ideały.<br />
8. Ostatnio ubiera się na czarno, słucha muzyki heavy lub black <strong>–</strong> metal.<br />
9. Przechodzi gwałtowne zmiany nastroju.<br />
10. Nieoczekiwanie stał się bardzo religijny, sam czyta biblię.<br />
11. Moja córka angażuje się w wiele inicjatyw społecznych <strong>–</strong> aż sama się w tym<br />
pogubiłam.
12. Mój syn zaczął medytować.<br />
13. Otrzymała od znajomego zaproszenie na spotkanie w firmie, w której dość szybko<br />
można zarobić dużo pieniędzy.<br />
14. Nieraz odnoszę wrażenie, jakby był pod wpływem narkotyków.<br />
15. Do niedawna myślał o studiach, teraz nauka go drażni, zastanawia się nad sensem<br />
zdawania matury.<br />
16. Pewnego razu powiedział mi, że altruizm jest cechą ludzi słabych.<br />
17. Niby mówimy tym samym językiem, a jednak od niedawna nie potrafimy się z nią<br />
porozumieć.<br />
18. Stracił poczucie humoru.<br />
19. W jego pokoju pojawiły się książki lub broszury o treściach religijnych.<br />
20. Zaczyna palić kadzidełka, uprawia jogę, medytację.<br />
21. W jego zachowaniu raz wyczuwam agresję a raz obojętność.<br />
22. Interesuje się zjawiskami paranormalnymi, magią, okultyzmem.<br />
23. Rysuje lub przyszywa do plecaka znaki 666, pentagram, głowa kozła, odwrócony<br />
krzyż.<br />
24. Likwiduje symbole religijne, które uważa za przejawy bałwochwalstwa.<br />
25.Moja córka poważniej podchodzi do życia. Spostrzega tylko ciemne strony<br />
rzeczywistości <strong>–</strong> mówi o wojnach, samobójstwach itp.<br />
26.Przestaje oglądać telewizję i słuchać radio.<br />
27.Bardzo dosłownie interpretuje pewne fragmenty Biblii.<br />
28.Przestał spotykać się z dotychczasowymi przyjaciółmi.<br />
29.Zaczyna interesować się reinkarnacją, wróżbami, astrologią itp.<br />
30.Stała się sztywna, pełna rezerwy.<br />
31. W rozmowach od niedawna pojawiają się takie pojęcia jak; energia kosmiczna,<br />
czakramy, leczenie energia.<br />
Działania profilaktyczne powinny objąć dzieci, rodziców i nauczycieli,<br />
pedagogów i psychologów, pracowników instytucji zajmujących się<br />
młodzieżą. Celem szkoleń powinno być przede wszystkim zapoznanie<br />
z pierwszymi oznakami wpływu sekty na młodego człowieka, skutecznymi<br />
sposobami reagowania oraz konkretnymi możliwościami współdziałania<br />
z lokalnymi ośrodkami zajmującymi się w sposób profesjonalny pomocą.