skripta (PDF)

Uvod u povijest umjetnosti 2 

1. PRETPOVIJEST 

- razdoblje od pojave ljudske kulture (homo sapiensa), pa do prvih pisanih izvora kod 

pojedinih naroda 

- podjela se zasniva prema prirodnim materijalima koji su se upotrebljavali 

• kameno doba 

• paleolit 

• mezolit 

• neolit 

• brončano doba 

• eneolit 

• željezno doba 

• Hallstadt 

• La Pene 

1.1. Paleolit (30.000 - 5.000 g. pr. Kr.) 

Arhitektura 

- spilje Altamira i Lascaux 

Skulptura 

- Willendorfska Venera, od vapnenca (25.000 - 20.000 pr. Kr.) 

- Bizon, špilja La Madeleine (15.000-10.000 pr. Kr.), jelenji rog 

- Venera iz Lespouguea 

Slikarstvo 

- spiljsko slikarstvo 

- taktilni doživljaj (otisak ruke) 

- koristeći prirodne materijale, urezujući, oslikavajući ili klešući, rade se prikazi na 

površinama špilja, uglavnom, životinja i lova 

- magijski karakter - za uspješniji ulov, radile bi se slike onoga što se lovi, svladavao bi 

se duh te životinje na zidu, i nerijetko se slikalo preko postojećih slika 

- likovni izraz je realizam koji teži ka apstrakciji 

- stilovi slika na špiljama su isti, što pokazuje stabilnost paleolitske kulture 

- istovjetnost slike i predmeta 

- iz oblikovanja proizlazi simbolika 

- animizam - vjera u duhove, kult predaka 

1


- Konji, špilja Chauver, Vallon-pont-d'Arc, Ardeche kanjon, Francuska (28.000 pr. Kr) 

- Ranjeni bizon, špilja Altamira, Španjolska (15.000-10.000 pr. Kr.) 

- Špiljske slike, špilja Lascaux (15.000-10.000 pr. Kr.), Francuska 

1.2. Neolit (5.000 - 3.000 g. pr. Kr.) 

Arhitektura 

- agrarna revolucija, prva sela 

- prve megalitske kamene građevine (mega - velik, lithos - kamen) 

- menhiri - vertikalno postavljeni kameni blokovi, korišteni kao nadgrobni spomenici, 

ponekad reljefno oblikovani (lik pokojnika veći od ljudske visine) 

- dolmeni - dva vertikalna megalita i jedan horizontalno preko njih, za kuće mrtvih 

(skupne grobnice), prvi se put javlja odnos tereta i nosača 

- kromleh - predstavlja prostor za vjerske obrede, što je najbolje vidljivo u Stonehengeu 

u Engleskoj (2.200 - 1.300. g. pr. Kr.), čiji najveći krug ima promjer od 50m sa 

žrtvenikom u sredini (za vrijeme ljetnog solsticija sunce pada točno na njega), a za 

kromleh se pretpostavlja da je imao svrhu kalendara 

- citadele - utvrđeni brežuljci 

- zemunice - na zemlji, uglavnom ukopane i poluukopane 

- sojenice - na zemlji 

- prve nastambe 

• selo Vučedol, temelj kuće 

• selo Terozo 

- Dolmen, Carnac, Bretanja, Francuska (1500. pr. Kr.) 

- Stonehenge, Salisbury Plain (Wiltshire), Engleska (2000. pr. Kr.) 

Skulptura 

- oblici se pojednostavljuju, stiliziraju i dolazi apstrakcije jer čovjek počinje misliti i 

napušta prirodni oblik iz kojega radi simbole 

- geometrizacija 

- Vučedolska golubica - ritualna statua bojana sivom bojom, ornamentirana s tri nožice 

- bilo je bitno napraviti stabilnu posudu u obliku ptice 

- menhiri su sadržavali reljefne ljudske prikaze 

- u lončarstvu postoje stilovi bez ukrasa, i ornamentirani geometrijskim elementima 

- Božica plodnosti, iz Svetišta u Catal Huyuku (6000. pr. Kr.) 

2


- Božica plodnosti, iz Cervanode, Rumunjska (5000. pr. Kr.) 

- Idol s Amorgosa (Kikladi) 

3


2. STARI VIJEK 

2.1. Mezopotamija (od 3.000 - 331. g. pr. Kr.) 

Arhitektura 

- razvila se u dolini Eufrata i Tigrisa, gdje su njeni nositelji bili Sumerani, Asirci i 

Babilonci 

- grad je bio jedna zatvorena cjelina, zbog poplava podignuta na zemljane terase, 

utvrđena i neplanski građena čije zidine prate konfiguraciju terena 

- unutar grada je bila smještena kraljevska palača u sklopu koje je bio hram - zigurat - 

čija se glavna odaja zove cela 

- materijali korišteni u to vrijeme su bili opeka i čerpić 

- konstrukcijske elemente koje su poznavali bili su luk, svod i kupola, dok je stup bio 

slabo zastupljen jer su luk i svodovi nalijegali na zidove 

- prostori su bili natkriveni lažnim svodovima i nisu mogli prekriti veće prostore 

- nema kulta pokojnika 

- Bijeli hram na ziguratu, Uruk (Varka) (3500.-3000. pr. Kr.) 

o glavna odaja zove se cela 

- Lavlja vrata, Bogazkoj, Turska (1400. pr. Kr.) 

Skulptura 

- materijali korišteni za skulpture su bili glina i bronca 

- jednako je zastupljena puna i poluplastika 

- osnovni motivi su bili vladari u trenutku slave ili lova 

- životinjske likove prikazuju naturalistički, a ljudske vrlo statične i stilizirane 

- naturalistički elementi kod prikazivanja ljudskih likova su bile velike izražajne oči 

- Sargonova glava iz Ninive, mezopotamski vladar 

- rađen u bronci, nije rađen u proporcijama, kovrčava brada mu je stilizirana 

- Stela Naram Sina, stojeći blok od kamena s isklesanim komemorativnim crtežom ili 

natpisom, najčešće se nalazio pred grobom 

- nema ukočenosti, hijerarhijski prikazano, na vrhu je Naram Sin s kacigom od rogova a 

na dnu su vojnici 

- Gudea iz Lagaša - transformirani valjak, sjedi sa arhitektonskim planom bez glave 

- Gudeina glava - svjetlost se na njemu prelijeva, jaka profinjenost, no manje izražena 

individua 

4


- Lamasu - krilati bik s čovječjom bradatom glavom 

- Hamurabijeva stela, Bog mu predaje zakonike dok se gledaju u oči 

- Asurbanipal u lovu na lavove, rađen u plitkom reljefu 

- Stijeg iz Ura - nizanje scena iz života, na vrhu stele su vladari, umjetnici, pisari, pa 

sve prema narodu koji je najmanje važan 

- Smrtno ranjena lavica iz Ninive, izbodena strijalama, povlači obamrle noge 

- inkrustacija - na jeftini materijal poput opeke se umeće skuplji materija poput 

sedefastog kamena i sl. 

- intarzija - kada se pomoću različitih vrsta drva međusobno umetnutog, različitim 

bojama dobivaju slike 

- Zastava Ura (2600. pr. Kr). 

- Gudea, Lagaš (Telloh) (2120. pr. Kr.) 

- Inana-Ištar (2025.-1763. pr. Kr.), žensko krilato biće s pandžama na nogama (simbollav) 

- Hamurabijev zakonik (1760. pr. Kr.), stela sa zakonikom 

- Asurbanipal II. ubija lavove, Nimrud (Calah) (850. pr. Kr.) 

- Umiruća lavica, Niniva (Kuyunjik) (650. pr. Kr.) 

- Ištarina vrata, Babilon (575. pr. Kr.) 

Slikarstvo 

- zidno slikarstvo 

2.2. Egipat 

- prastanovnicima Egipta se smatraju Kopti, dok su današnji stanovnici Arapi 

Arhitektura 

- grad je bio otvoren, bez fortifikacije te neplanski građen 

- grad živih (od opeke), grad mrtvih (od kamena) 

- grobnice 

o mastabe - humak četvrtastog oblika obložen opekom ili kamenom iznad 

pogrebne odaje duboko ispod zemlje. 

• Kau - prostor za prinošenje žrtve u mastabi. 

o stepenaste piramide (Zoserova piramida u Sakkari) 

o šiljaste piramide (Keops, Kefren, Mikerin) 

- hram 

5


o posvećen samo jednom bogu 

o uzdužni (longitudinalni) - Amonov hram u Luxoru (s pilonima), Carnac 

o polupodzemni - Hatšepsut (na terasama) 

o podzemni - Ramzes II. 

- pred ulazom u hram se nalazi aleja sfingi, obelisk, piloni, otvoreno dvorište, hipostilna 

dvorana koja vodi u riznicu i svetište 

- stupovi su imali kapitele u obliku papirusa, palme ili lotusa vezanog vrpcom 

- Imhotep - prvi umjetnik čije je ime poznato povijesti. 

- stupovi su uvijek ugrađeni u zidove. 

- Piramide su obložene klesanim pripremljenim kamenim pločama koje su s vremenom 

nestale. 

- Stepenasta piramida kralja Zosera, Imhotep, Sakkara (2681.-2662. pr. Kr.) 

- piramida Mikerina (2533.-2515. pr. Kr.), kod Gize 

- piramida Kefrena (2570.-2544. pr. Kr.), kod Gize 

- piramida Keopsa (2601.-2528. pr. Kr.), kod Gize, prema Orionu otvori i zvijezdi Izis 

- Pogrebni hram kraljice Hatšepsut, Deir el-Bahari (1478.1458. pr. Kr.) 

- Dvorište i pilon Ramzesa II. (1279.-1212. pr. Kr.), kompleks hramova Amon-Mut- 

Khonsu, Luxor 

Kiparstvo 

- materijali korišteni za kiparstvo su uglavnom bili granit, vapnenac, glina i drvo 

- razmjeri skulptura sežu od kolosalnih do malih kipića 

- Velika sfinga - kraljeva glava se izdiže iz lavljeg tijela 

- puna plastika 

o monumentalna 

o obojena 

o statična 

o simetrična 

o frontalna 

o velike zaobljene plohe 

o detalji stilizirani 

- reljef 

o plitki - slikarske karakteristika 

o likovi - egipatski kanon 

6


• glava i noge - profil 

• oko i ramena - en face 

- Velika Sfinga, Giza (2570.-2544. pr. Kr.), isklesana u živoj stijeni 

- Pisar, iz Sakkare, u vapnencu (2400. pr. Kr.) 

o figura prekriženih nogu sa papirusom na nogama 

- Kraljica Nefertiti (1348.-1335. pr. Kr.) 

- bista tankog vrata, gubi se ukočenost time, no stožasta je glava i umetnute oči 

- Pokrov Tutankhamonova kovčega (1327. pr. Kr.) 

Slikarstvo 

- freskama se ispunjavaju se velike zidne plohe čime je vezana za arhitekturu 

- motivi iz svakidašnjeg života 

- pozadina je uvijek bijela 

- likovi uokvireni jakom crnom linijom 

- zakon kadra i vodoravna kompozicija 

- perspektiva je vertikalna 

- zakon hijerarhije (od faraona koji je velik do roba koji je sitan) 

- egipatski kanon 

2.3. Kreta 

Arhitektura 

- otok u Egejskom moru (2.500 - 1.000 g. pr. Kr) 

- najstarija iskapanja provodi Heinrich Schliemann te sir Arthur Evans 

- linearno pismo B (1400. pr. Kr.) 

- odsustvo sakralne arhitekture (nema hramova) 

- u arhitekturi glavni materijal je krećnjak, kamen i drvo 

- poznavali su konstrukciju svodova i kupola koje su primjenjivali u grobnoj arhitekturi 

- tumulusima - unutrašnjim prostorima koji su bili pokriveni šiljatom kupolom koja se 

radila ispuštanjem slojeva kamenih klesanaca 

- građevine na kat - katovi su bili od lakšeg materijala 

- stup - tijelo se sužava prema bazi s kapitelom koji ima kvadratnu ploču i jastučasti dio, 

bio je polikroman 

- stupovi u palačama nisu opstali jer su bili drvene konstrukcije 

- palače su smještene na uzvisinama i zbog toga nije bilo jake fortifikacije 

7


- pod utjecajem mezopotamijske palače, prostori se razvijaju oko više unutrašnjih 

dvorišta 

- izgradnja je na raznim visinskim nivoima 

- tri velike palače u Knososu, Festosu i Maliji sagrađene su istodobno te su i uništene 

istodobno (1700. pr. Kr.) u potresu, no ona u Knososu je naknadno obnovljena. 

- Palača kralja Minosa, Knosos, Kreta (1500. pr. Kr.) 

Skulptura 

- božica sa zmijama - božica plodnosti 

- vitko žensko tijelo, razgolićenih grudi 

- Zmijska božica (1650. pr. Kr.) 

- Riton u obliku glave bika iz Knososa (1500.-1450. pr. Kr.) 

Slikarstvo 

- camares vaze - motiv hobotnica i vodenog svijeta, naturalizam 

- freske - motivi morske flore i faune, utjecaj egipatskog slikarstva 

- Vrč s kljunom, Festos (1800. pr. Kr.), stil Kamares 

- Vaza s hobotnicom, Palekastar, Kreta (1500. pr. Kr.), stil Kamares 

2.4. Mikena 

Arhitektura 

- osnovni materijal - kamen, zemlja i drvo 

- grad opasavaju kiklopski zidovi 

- unutar zidina je dvorac čiji su dijelovi sastavni dio bedema 

- lažni šiljasti luk koji nastaje ispuštanjem slojeva iznad nadvratnika 

- megaron - stambena zgrada pravokutnog tlocrta s ognjištem u sredini, i središnji 

društveni prostor iz kojega se kasnije razvija grčki hram 

- nema hramova, podzemne zidane grobnice centralnog tlocrta pokrivene lažnom 

kupolom 

- korbeliranje - gradnja konzolama - ispupčenja u zidu 

- Lavlja vrata, Mikena, Grčka (1250. pr. Kr.), ispuštanjem slojeva iznad nadvratnika je 

stvoren otvor koji je rasterećivao - lažni šiljasti luk 

- nadahnuta vjerojatno asirskim demonima 

- Atrejeva riznica, Mikena (1300.-1250. pr. Kr.) 

8


2.5. Grčka 

- Grci pišu o svojim umjetnicima, zato i poznajemo njihove radove. Te priče šire i 

Rimljani 

- kolijevka europske umjetnosti, napredak je postojao zbog velike kompetitivnosti među 

polisima 

- plemena Eoljani, Dorani i Jonjani. 

- oblici grčkih vaza: amfora, pelika, krater s volutama, krater, hidrija, lekit, vinski 

pehar, kiliks, skifos, kantar, aribal, stamnos. 

- 776. pr. Kr. - osnivanje Olimpijskih igara 

- čovjek je u centru zbivanja, božanstva rade po svojoj slici (ljudski) 

- razvijaju svoj alfabet 

- grčku umjetnost dijelimo na: 

o Protogeometrijsko razdoblje (11.-10. st. pr. Kr.) 

o Geometrijsko razdoblje (10.-7. st. pr. Kr.) 

o Arhajsko razdoblje (650.-480. pr. Kr.) 

o Predklasično razdoblje (480.-450. pr. Kr.) 

o Klasično razdoblje (450.-330. pr. Kr.) 

o Helenizam (330.-30. pr. Kr.) 

Arhitektura 

- Atena - najpoznatiji grčki polis, kapilarno širenje ulica, napravljena organski 

- Milet - grčki grad - tip geometrijskog grada što poslije primjenjuju Rimljani 

- grčki grad se sastoji od dva osnovna dijela: 

o Akropola - u početku utvrda, a zatim ograđeni prostor s hramovima 

o Agora - gradski trg pravokutnog oblik koji je uokviren dugim trijemovima s 

prostorijama za prodavaonice, iza su hramovi, zgrade državne uprave i sl. 

- te od kulturnih građevina 

o Teatri - gluma, gledalište prati kosinu terena, radijalno se širi (orkestra, skena i 

proskenion) 

o Odeoni - glazba, koji prate kosinu terena 

o Stadioni - za sportska natjecanja 

o Gimnazioni - prostorije za vježbu sportaša 

o Stambena arhitektura - nepravilan oblik pravokutnika s peristilom (otvoreno 

kućno dvorište. 

9


- grčki hram se sastoji od: 

o Naos ili Cela - jezgra hrama s kipom boga koja vuče korijen iz megarona 

o Pronaos - trijem ili predvorje sa stupovima u antama (pilastrima) 

o Kolonada ili peristil 

o Pteron - postrani stupovi sa postranim prolazom pteromom 

- hramovi su izgrađeni po pravilu zlatnog reza: manji dio prema većem se odnosi kao 

veći prema cjelini 

- oni su se bojali i zaštićivali voskom 

Dorski red 

- stereobat - temelj 

- stilobat - posljednja stepenica 

- stup 

o trup - ukrašen kanelirama (užljebljenjima) 

o kapitel 

• ehinus - jastučasti 

• abakus - četvrtasta ploča 

- greda 

o arhitrav - niz vodoravno složenih kamenih blokova izravno poduprtih 

stupovima 

• gute 

o friz 

• metope 

• triglif 

• mutuli 

- trokutasti zabat - timpanon 

- vijenac 

o geison - izbočena ploča vijenca 

o nagnuti vijenac 

o sima - završni profil 

- "Bazilika" (550. pr. Kr.) i "Posejdonov hram", Paestum, Italija (460. pr. Kr.) 

- Partenon, Iktin, Kaliklat i Karpion, Akropola, Atena (448.-432. pr. Kr.), bio je hram 

posvećen Ateni Partenos, zatim za kršćanstva je bio prvo bizantska, a potom katolička 

10


katedrala, pod Turcima je bio džamija, 1687. ga je uništila eksplozija baruta koji su 

Turci postavili u celu 

- stupovi su građeni u dorskom stilu, ali imaju profinjenost i dimenzije jonskog 

- pravilo zlatnog reza 

- na pročelju su dva reda stupova, sa strana jedan red i stubište 

- Propileji, Mneziklo (437.-432. pr. Kr.), dovršen glavni dio, sadržavalo je galeriju slika 

(pinakhotek) 

Jonski red 

- eutinterija - ploča ispod podnožja 



- stup 

o baza - 2 ispupčene i jedna udubljena ploča 

o trup - ukrašen kanelirama (užljebljenjima) 

o kapitel 

• volute - zavijutak 


- greda 


stupovima 

o friz - ukrasna ploča, u komadu 


- vijenac 

o geison - izbočena ploča vijenca 

o nagnuti vijenac 

o sima - završni profil 

- Hram Atene Nike, Kaliklat (427.-424. pr. Kr.), na Propilejima 

- Erehtion, Mneziklo (421.-405. pr. Kr.) 

- ima tri cele, posvećen je mitskom kralju Erehteju 

- prozori se nalaze između polustupova i omogućavaju osvjetljenje 

- trijem je u čast Posejdona 

- Trijem s karijatidama, Erehtion (421.-405. pr. Kr.), žene podupiru arhitrav i krovište 

Korintski red 


11



- stup 

o baza 

o trup - ukrašen kanelurama (užljebljenjima) 

o kapitel 

• astragal 

• akantus 


- greda 


stupovima 

o friz - ukrasna ploča 


- vijenac 

o zupci - izbočena ploča vijenca 

o krune 

- Lizikratov spomenik, Atena (334. pr. Kr.) 

- Kazalište, Epidaur (350. pr. Kr.) 

- Hram Olimpovog Zeusa u Ateni velikih dimenzija 

Skulptura 

- izgubljena su sva najpoznatija djela, no primjere poznajemo posredstvom rimskih 

replika, a kipovi su dosta okrnjeni (razbijeni) 

- čovjek je mjerilo svih stvari, i zato je kiparstvo usmjereno na veličanje životne ljepote, 

a ne zagrobnog života 

- antropomorfni politeizam - vjerovanje u bogove u ljudskom obliku 

- materijal koji se koristi je bio drvo, kamen, bronca i zrnasti mramor 

arhajsko razdoblje 

- kosa pravilno stilizirana, kao i haljina, krutost, karakterističan izraz lica, arhajski 

smješak, simetrija, statičnost, frontalnost 

- kurosi, za razliku od kora su nagi 

• Hera, s otoka Samosa (Sama) (570.-560. pr. Kr.) 

• Kore, s otoka Hiosa (520. pr. Kr.) 

• Moskofor (Mladić s teletom) (600. pr. Kr.) 

predklasično razdoblje (strogi stil) 

12


- Diskobol (Bacač diska), Miron (450. pr. Kr.) 

- ovjekovječen trenutak, prvi prikaz atlete u tako snažnom zamahu 

- jedan od najdinamičnijih tijela u pokretu 

- počiva na desnoj nozi, dok je lijevu ruku savio i stvara kompozociju u luku 

klasično razdoblje 

- Dorifor (Kopljonoša), Poliklet (450.-440. pr. Kr.) 

- grčki kanon (omjer glave naspram tijela iznosi 1:7) i kontrapost, sa svom težinom na 

desnoj nozi 

- Atena Partenos, Promakos, Fidija 

- visina od 2 metra, naslonjena rukom na zid 

- Zeus na Olimpu, Fidija 

- Bitke između Lapita i kentaura (460. pr. Kr.) sa zabata Zeusovog hrama u Olimpiji 

Panatenejska povorka - povorka konjanika 

- stražnji kraj naslonjen na prednji 

- kombinacija visokog i niskog reljefa 

- prirodan pokret tijela, idealna ljepota i sklad koji je odraz života u Ateni (doba 

Periklove demokracije) 

- doneseno blago iz rata s Perzijom 

- posebna vrijednost grčke umjetnosti je sklad arhitekture i skulpture 

- Knidska Afrodita, Praksitel (340.-330. pr. Kr.) 

- prva gola žena, lagani pokret, bezizražajno lice, suptilan način prikazivanja ženskog 

lika, umjetnost torza 

- Hermes, Praksitel (320.-310. pr. Kr.) 

- mirna lagana kreetnja, ublažava kontrapost 

- Homer, portret kao nova tema 

helenističko razdoblje 

- Venera Miloska 

- Apolon Belvederski (kraj 4. st. pr. Kr.) 

- mekoća pokreta, plašt preko ruke, ideal ljepote u 18. i 19. st., trenutak nakon 

odapinjanja luka 

- Nika sa Samotrake, Pitokrit sa Roda (200.-190. pr. Kr.) 

- remek djelo helenističke skulpture, dinamičan položaj, tijelo naprijed, pripita draperija 

i raširena krila 

- Lakoontova skupina, Agesander, Atenodor i Polidor sa Roda (1. st. pr. Kr.) 

13


- smrt lakoonta i sinova, primjer uzvišene tragedije 

- Gal na umoru - dobro poznavanje gala sa realnom agonijom, dostojanstvom i patnjom 

Slikarstvo 

- protogeometrijsko razdoblje: 11-10. st. pr. Kr. 

• geometrijski ornamenti - meandar 

- geometrijsko razdoblje: 10-7. st. pr. Kr. 

• stilizirani ljudski likovi, dipilonske vaze (pogrebne vaze) 

• Dipilonska vaza (8. st. pr. Kr.) 

- stil crnih figura: 7-6. st. pr. Kr. 

• realizam, ljudski se likovi prikazuju dvodimenzionalno 

• Heraklo davi nemejskog lava, Psiaks (525. pr. Kr.), stil crnih figura 

- stil crvenih figura: 6-5. st. pr. Kr. 

• trodimenzionalnost 

• Heraklo se hrva s Antejem, Eufronije (510. pr. Kr.), stil crvenih figura 

2.6. Rim 

- uvod u rimsku umjetnost je umjetnost Etruščana koja se razvija kad i kretska i 

mikenska 

- budući da su etrurske građevine bile od drveta, sačuvani su samo kameni temelji, a o 

kućama se saznaje preko skulpturica 

- najviše saznajemo iz grobnica 

- Sarkofag iz Cerveterija (520. pr. Kr.) 

- idealizirani likovi, stilizirana kosa, skulpture djeluju izvijeno, arhajski osmijeh 

- skulpture pokojnika imaju žive ruke, kao da je to spona prema životu 

- grobnice su bile ukrašene freskama 

- Himena - čudovište sastavljeno od dijelova različitih životinja - tijelo lava, rep zmije, 

na vratu glava ovna, tijelo izvijeno kao s-linija 

- Vučica (500. pr. Kr.) 

- kapitolinska vučica s Romulom i Remom koji su dodani u renesansi 

- ima stav majke, djeluje smireno, ali opasno, pritajena snaga u nogama 

- Svirači i dvoje plesača (480.-470. pr. Kr.), grobnica s lavicom, Tarkvinija, Italija 

- bjelopute žene i muškarci na svečanosti uz vino 

14


- stupovi podsjećaju na freske, obrisna (konturna) linija unutar koje se likovi 

ispunjavaju bojom, a sve skupa je živo i razigrano 

- Razdoblja rimske umjetnosti 

• 330.g - 1. st. pr. Kr - razdoblje utjecaja grčke umjetnosti - helenizam 

• 1. st. pr. Kr. - 3. st. - zlatno doba - razdoblje Carstva 

• 3. st. - 476. g. - kasna antika - razdoblje opadanja Rimskog Carstva 

Arhitektura 

- grad ima sistem antičkog rastera 

o Cardo - sjever-jug 

o Decumanus - istok-zapad 

o Forum - trg na sjecištu Carda i Decumanusa 

- Rimska kuća - ulazi se kroz Vestibul na peristil - prostor okružen stupovima - do 

atrija gdje je vrlo često bio i bazen, prostor za odmor i šetnju 

o Domus - tip kuće 

o Insulae - kuća sa najviše pet katova, a na vrhu je kuhinja, doli radionice i 

dućani 

o Vilae - kuća u prirodi 

- Bazilika 

o tijekom dana tržnica, noću sudnica 

o longitudinalni oblik s tri broda, dvostrukim apsidama 

o glavni brod, bočni brod te apside 

o grč. bazileus - kralj 

- Hram 

o longitudinalni (hram Fortune virile) i centralni (Panteon) 

o visoko podnožje bez stereobata, visoko stubište, duboki trijem 

o koriste lijev (beton-pijesak i vapno) pa im hramovi duže traju 

o kupolu grade od cigli - kasetirana kupola 

- Teatar - grade na ravnom, ali gledalište kose, polukrug s velikom skenom 

- Amfiteatar 

o elipsastog tlocrta, gledalište (koso) i središnji dio arena (što znači - pijesak 

koji upija krv) 

o Elementi - polukružni luk, bačvasti svod, križni svod 

- Akvadukt - za razliku od Grka, Rimljani imaju tekuću vodu 

- Pont du Gard, Nimes, Francuska (rano 1. st.) 

15


- Cirkus - Spina koja je bogato ukrašena skuplturama 

- Terme 

- Karakaline terme, Dioklecijanove terme, mjesta gdje se patriciji okupljaju za 

rekreaciju i odmor 

- Slavoluk - arhitektonsko-dekorativni element koji je raščlanjen s jednim ili tri otvora, 

a gradili su se u svrhu pobjeda, trijumfa te su bili bogato reljefima 

- Konstantinov slavoluk - Plošni reljef bez skraćenja i kontraposta uz kopirane 

skupture, na medaljonima na boku prikazan njegov govor Senatu 

- Kolumna - arhitektonsko-dekorativni element kao stup ukrašen reljefima 

- primjena novih graditeljskih rješenja - luk, arkada, kupola, kružni svod 

- koriste se različiti graditeljski materijali u tehničko-funkcionalne te dekorativne svrhe 

(imali su sklonost ka ukrašavanju, da građevina izgleda luksuzno) 

- Panteon, Rim (125.-118.) 

- hram bez prozora, s šupljom kupolom na vrhu 

- stupovi na ulazu, poput klasičnog grčkog hrama 

- kasetirana kupola je imala svrhu olakšavanja tereta same kupole na bočne zidove uz 

drugi, dekorativni element 

- izvana je jednostavan, dok je iznutra raščlanjen, i izvorni je rimski hram 

- za razliku od Grčke, u rimske hramove su vjernici ulazili 

- Vestin hram - svećenice, čuvarice kućnog ognjišta 

- utjecaj grčke umjetnosti - cela unutar, a hram je zanimljiv izvana 

- korintski kapitel 

- Kolosej, Rim (72.-80.), amfiteatar za gladijatorske igre 

- rađen u nekoliko navrata, arena za borbe je bila u sredini 

- arkade su na prvom katu u dorskom, na drugom u jonskom i na trećem u korintskom 

stilu 

Dioklecijanova palača 

- 295.-305. 

- Filotas, Zotikos 

- ima oblik kastruma (rimskog logora, na sjeveru) i rimske vile (na jugu) 

- 16 kula, 4 flankirane (odmah sa zidinama) 

- Vrata 

o Porta Aurea - Zlatna vrata - na sjeveru 

o Porta Argentea - na istoku 

16


o Porta Ferrea - Željezna vrata - na zapadu 

o Porta Aenea - Mjedena vrata - na jugu 

- Propugnaculum - malo dvorište na ulazu 

- Cardo (Dioklecijanova) i Decumanus (Krešimirova) 

- Peristil 

- Mauzolej (Katedrala sv. Duje) - kasnije se skida trijem i stavlja zvonik 

- Jupiterov hram - Krstionica sv. Ivana 

- Venerin i Kibelin hram 

- Reprezentativni ulaz - Protiron (arhivolt) 

- Vestibul 

- Kriptoportik - carska šetnica, otvoreni balkon 

- Substrukcije (Dioklecijanovi podrumi) - iste kao i carski dvori 

- Crkvice - Sv. Martin, Gospa od zvonika, zvonik sv. Duje 

Skulptura 

- realan izraz, realizam, naturalizam, iluzionizam, portretne karakteristike, kanon 1:4, 

1:5, helenistički kontrapost 

- Portretne biste kod kojih karakter izbija na površinu, vidi se inidividualnost 

- Govorničke statue - August iz Primaporte (20.) - kontrapost, reljef na oklopu, lagan 

iskorak, uzdignuta ruka, atleta, ideal na licu, portretnost 

- Konjaničke statue - Kip Marka Aurelija na konju (161.-180.), bronca, Piazza del 

Campidoglio, Rim - snažan i živahan konj, portret impretora 

- Reljefi na slavolucima, kolumana, žrtvenicima Ara Pacis (13.-9. pr. Kr.), narativni, s 

nizom detalja 

Slikarstvo 

- freske - zidno slikarstvo (erupcija Vezuva - Pompeji i Herculaneum) 

- mozaici - na podovima i zidovima (bitka kod Issa) 

- enkaustika (Fayunski portreti) 

- ilustracioni stil - prividno prekrivanje štukanih površina koristeći mramorne 

inkrustacije 

- iluzionistički stil - izluzija perspektive koja probija interijer 

- narativni stil - veće površine zida na koje kao da vise uokvirene slike 

17


3. SREDNJI VIJEK 

3.1. Starokršćanska umjetnost (kasna antika) 

- Naziv za umjetnost koja je nastala u rimskim katakombama i traje do vladavine Karla 

Velikog. 

- Faza: Katakombe (do 313.) 

- kršćanske grobnice pod zemljom, široke 1m a dugačke više kilometara 

- s lijeve i desne strane se kopaju loculi - rupe ili udubine za pokapanje pokojnika 

pokrivene sa kamenim pločama 

- u produžetku su proširenja, tzv. cubicule na kojima su se održavali pogrebni obredi 

- ploče na loculima su ukrašavane reljefima i slikama a prizori su po uzoru na antiku 

- motivi: dobri pastir, golub, riba, janje, paun... 

- likovni izraz je simboličan, slabe umjetničke i tehničke obrade, odsustvo perspektive, 

kompozicija strogo simetrična, figure frontalne a pokret jednostavan, tehnika - seclo 

- II. Faza: Nakon Milanskog edikta (od 313.) 

- u kućama bogataša se sastaju vjernici da bi vršili kršćanske obrede - domus ecclesie 

- nakon priznanja kršćanstva, po svom tlocrtu, najbolja građevina za okupljanje vjernika 

je rimska bazilika, u apsidu se smješta oltar a ispred nje je trijumfalni luk 

- na zapadnoj strani se dograđuje predvorje ili narteks u kojem su misu slušali nekršteni 

ili katekumeni, tek nakon krštenja mogu ući u središnji prostor 

- središnji brod je najveći i cijelom dužinom se otvaraju prozori, što se zove bazilikalno 

osvjetljenje 

- kršćanske crkve tog perioda možemo podijeliti na dva osnovna tipa - longitudinalni 

(vrlo često trobrodne, crkva Svete Sabine u Rimu iz 5. st.) i centralni (Sv. Konstanca, 

Rim (350.), kružna crkva) 

- središnja apsida sa oltarom je najvažnija 

- baptisterij ili krstionica - u središtu iznad stepenica se nalazi baza sa vodom gdje se 

odrasli peru od grijeha 

- kupola na visokom tamburu, kupola upisana u zidnu masu - Mauzolej Konstantinove 

kćeri 

Skulptura 

- Sarkofag Junija Bassa, Kapitolinski povijesni muzej sv. Petra, Rim (359.) 

18


- visoki reljef, nižu se pričice iz Kristova života, karakteristike rimskog kiparstva su 

realan izraz, naturalizam, svjetlo-sjena, prostornost, narativnost 

- Sarkofag Teodorusa IV. - reljef je plošan, simetrična, simboličan i teži ka apstrakciji, 

pun je simbola, stilizacija 

- alfa i omega znače prolaznost života, paunovi znače vječni život, vinova loza asocira 

Slikarstvo 

na posljednju večeru, palma i maslina... 

- glavne tehnike su freske i mozaici 

- ukrašava se svod apside, zidovi središnjeg broda i druge prazne površine 

- zadržana je rimska tehnika i kompozicija, ali s likovima kršćanskog obilježja 

- pozadina je uvijek bijela, jaka crna obrisna linija, plošni prikaz 

- apstrakcija, duhovnost i simbolizam 

Salona 

- Najznačajniji lokalitet u Hrvatskoj iz svjetske ranokršćanske arheologije. 

- Možemo kontinuirano pratiti prijelaz iz antičkog u ranokršćanstvo. 

- Antičko razdoblje 

o Porta Cesarea (glavna vrata) 

o Forum 

o Teatar 

o Amfiteatar (koji se oslanja na gradske zidine na jugu) 

o Terme 

- II. Starokršćansko razdoblje 

- Episkopalni centar - oratorij, krstionica, dvojna bazilika (trobrodna + križna Honorija, 

narteks od antičke ulice), basilica discoperta 

- Cemeterijalni kompleksi (grobljanski) 

o Kapljuč - trobrodna bazilika nastala nad grobovima Asterija i četiri vojnika 

Dioklecijanove straže, nosači - masivni zidani piloni 

o Manastirine - nad grobom sv. Duje podignuta velika trobrodna bazilika, oko 

njegova groba su pokopani brojni kršćani pokopani, tu je još Tusculum koji je 

podigao Frane Bulić 

o Marusinac - na ovom lokalitetu nalazimo Mauzolej, u kome je pokopano tijelo 

sv. Anastazija ili Staša, okolo su pokopani ostali vjernici 

19


3.2. Bizantska umjetnost 

- ranokršćanska umjetnost na istoku 

- 476. - pad zapadnog rimskog carstva 

- 6. st. - Justinijanovo zlatno doba 

- 726. - ikonoklazam - prikaz ljudskog lika kao Boga 

- 1453. - pad Carigrada 

- važno - umjetnost je ostala unutar crkve, bili su strogi zakoni stvaranja 

- ranobizantska umjetnost (VI. i VII. st.) 

- srednjobizantsko doba (VIII. i IX. st.) 

- kasnobizantska umjetnost (X-XV. st.) 

Arhitektura 

- hramovi su centralnog, longitudinalnog i kombiniranog tlocrta 

- Aja Sofija, Antemije iz Trala i Izidor iz Mileta, Carigrad, Turska (532.-537.) 

- Turci u 16. st. je pretvaraju u džamiju, sa svoja 4 minareta, a danas je muzej 

- izvana je žbukana, neinteresantna, ali iznutra raskošna 

- tako je prenesena tadašnja kršćanska ideja - skromnost materijalnog, a isticanje 

duhovnosti, što se vidi u ovoj crkvi na poseban način 

- bila je prekrivena raznobojnim mramorom, gore su mozaici na zlatnoj podlozi, a dole 

su skupocjene oplate 

- prozori su veliki i u svim nivoima i ta svjetlost je stvarala polikromiju 

- tako su negirali volumen kojeg su dematerijalizirali 

- ima narteks, volumen raste odozdo prema gore. 

- centralna kupola je najveća i do nje su dvije polukupole 

- grčki križ je simbol istočnog kršćanstva (sve strane jednake) 

- sv. Sofija predstavlja kombinaciju centralnog tipa građevine i longitudinalnog 

- centralnom tipu pripada i crkva S. Vitale, Ravenna (526.-547.) 

- izgrađena pod biskupom Maksimilijanom 

- u istočnom dijelu se nalazi dio sa oltarom, iza njega je apsida 

- na suprotnoj strnai je narteks čiji je otklon ostao zagonetkom 

- u tlocrtu je osmerokut natkriven kupolom 

- Eufrazijeva bazilika u Poreču je građevina longitudinalnog tipa 

- atrij podsjeća na rimsku arhitekturu - to je peristil 

- upisana u UNESCO 

20


- građevina s dosta kupola - bizantska umjetnost ili nešto vezano uz Bizant 

Skulptura 

- skulptura se slabo razvijala i bila je podređena slikarstvu 

- rađena je pretenciozno, plošno, izgleda poput čipke 

- ostalo su niski reljefi s religioznim temama ikone, detalji crkve, namještaja, korice 

knjiga 

- nema prikazivanja ljudskih likova 

- kapiteli su ukrašeni 

- perforirane plohe na kapitelu 

Slikarstvo 

- koristilo se zlato koje je naglašavalo da se radi o nadzemaljskim likovima 

- pr. anđeo Mihael, nenormalno dugački prsti, izduženi vrat, dugi nos, mala usta 

- utjecaj orijentalne kulture što prodire u umjetnost Bizanta 

- Bogorodica s djetetom na prijestolju, Aja Sofija, Carigrad (843.-867.), mozaik 

- Bogorodica je idealizirana, simetrična kompozicija 

- Maniera Greca ili zlatna pozadina (grčki način) 

- ikona - svetački prikaz u malim formatima 

- drvena ploča, na sloju gipsa bi se slikalo temperama 

- dominantna je linija, crtež na slici, a boja je tek dopuna 

- mozaici i freske 

- gornji prostor (kupola i potkupolni prostor) oslikan je s prikazom neba, a u njemu 

Krist Pantokrator - Vladar svijeta, okružen anđelima i prorocima 

- u apsidalnom dijelu Bogorodica s djetetom 

- zlatna pozadina (plava), grafizam, jaka obrisna crna linija, zakon kadra, obrnuta 

perspektiva, izokefalija, vitke figure, minimalne kretnje, ekspresija, ritmičnost i 

simetrija 

3.3. Predromanika u Europi 

- to je umjetnost seobe naroda (VII. i VIII. st.) ranog srednjeg vijeka 

- utjecaji: 

o antička umjetnička tradicija 

o pučka umjetnost (pretpovijesnog karaktera - svi donose sa sobom svoju 

tradiciju) koja se ispreprela sa tradicijom 

21


- Italija - Langobardska umjetnost 

- Francuska - Merovinška umjetnost 

- Španjolska - Vizigotska umjetnost 

- Irska - Irska umjetnost 

- Skandinavija - Vikinška umjetnost 

- Dalmacija - Starohrvatska umjetnost 

- Karolinška umjetnost 

- Otonska umjetnost 

Arhitektura 

- novi centri života: samostani i dvorci 

- samostani postaju središta gradova, dolazi do nove prostorne organizacije u VI. st. 

- Plan samostana sv. Gallena (820.), organizacijski važno, benediktinci postali red 

- Dvorska kapela Karla Velikog (Palatinska), Aachen, Njemačka (792.-805.), nadgleda 

Ainhard centralni tlocrt 

- osmerokutna je i podijeljena stubovima na dva broda 

- golemi kompleks kojem pripada i klaustar (samostansko dvorište okružen trijemom, i 

služi svećenicima za meditaciju) je gotički 

- vidi se utjecaj bizantske i antičke umjetnosti 

- razigranost bojama, što je nezamislivo u antici 

- preuzeti su antički lukovi koji su u različitoj boji od zida, zatim pilastri, polustupovi 

između lukova 

- građevina je masivna, ali ta cik-cak igra daje na živosti 

Skulptura 

- ornamentalna dekoracija, pleter, stilizacija, plitki reljef 

Slikarstvo 

- dominiranje ornamenta, stilizacija 

3.4. Starohrvatska umjetnost 

- 9. - 11. st. 

- utjecaji 

1. kasnoantički 

2. ranobizantski 

3. zapadnofranački 

22


Arhitektura 

- Sv. Donat, 9.st. - centralni tlocrt 

- srodna sa S. Vitale u Ravenni i kapelom u Aachenu 

- vuče podrijetlo iz antike, prozori završavaju lukom 

- bifora (dvodijelni prozor) je srednjovjekovno obilježje 

- lezene - pojačanje zida + dekoracija, dobiva se igra svjetla i sjene 

- ima kupolu s tamburom, jedan joj je brod kružni, a drugi prstenasti 

- na tlocrtu se vidi narteks, građevina kružnog oblika sa tri apside, a najveća je u sredini 

- Sv. Trojica, 11. st. - centralni tlocrt 

- u obliku ujednačenog šesterolista 

- pravokutan ulaz sa identičnim lezenama koje se ponavljaju 

- na oltar padaju sunčeve zrake u 5h ujutro. 

- Sv. Križ, 11. st - centralni tlocrt 

- križ jednakih krakova 

- Sv. Petar i Mojsije - Solin - 11. st. - longitudinalni tlocrt 

- Sv. Spas na Vrelu Cetine - longitudinalni tlocrt 

- kad su se doselili pravoslavci u okolicu Knina, tu su crkvu preuzimaju kao svoju i 

pokraj nje pokapaju mrtve 

- osjeća se europski utjecaj - predulaz umjesto nekadašnjeg narteksa 

- kontrafori se javljaju u srednjem vijeku da ne dođe do urušavanja 

- Sv. Petar - Omiš - 11. st - kombinirani tip građevine 

- kupola nad centralnim dijelom, ima tri upisane apside i kameni krov 

o malih dimenzija, rustičnost 

o kasnoantičko naslijeđe, svodna gradnja 

o prapovijesni pučki izraz, rustičnost, kupola upisana u tambur 

o lezene, tranzene 

o kamene ploče 

- tipovi građevina - centralni i longitudinalni 

Skulptura 

- Lik hrvatskog vladara - Split 

- hrvatski kralj koji ima tri križa na kruni i u ruci, pred njim leži običan kmet, tipična 

srednjovjekovna hijerarhija 

- Plutej (oltarna pregrada) iz crkve sv. Nediljice, Zadar 

- stiliziranost bez invidualizacije, plošnost, horor vakui - strah od praznog prostora 

23


o ornament 

o geometrizacija 

o stilizacija 

o pleter 

o plitki reljef 

o ukočenost 

o linearnost 

Slikarstvo 

- inicijali i minijature u rukopisnim knjigama (rađene na pergamentu) 

- svaka je knjiga umjetničko djelo 

- plošno slikarstvo u kojem caruje stilizirana linija 

- početna stranica iz evanđelja sv. Marka 

- njegov je simbol lav, okvir štiti ikonu u kompoziciji 

- prikazi Isusa s apostolima u kadrovima, vlada hijerarhija, simetrija, statičnost 

- Baščanska ploča (12. st.) - najstariji zapisnik uglate glagoljice 

- freska iz crkve sv. Mihovila 

- likovi su prikazani apstraktno, stilizirani, u zakonu kadra, linearnost i plošnost 

3.5. Romanika 

- razdoblje zrelog srednjeg vijeka 

- razdoblje feudalnog sistema, slabo naseljene Europe, doba križarskih ratova 

- tri glavne hodočasničke putanje 

1. Jeruzalem 

2. Rim 

3. Santiago di Compostella u Španjolskoj 

- na tim putevima se osnivaju grobnice, samostani i tu počinju nicati gradovi 

Arhitektura 

- grad se razvija neplanski, kapilarna mreža ulica, trgovi s crkvama i katedralama 

- pored gradova, na putovima se pojavljuju donžuni, plemićke kule ili zamci, masivne, 

zatvorene, voluminozne s malim otvorima 

- samostani dobivaju klaustre - vuče porijeklo od peristila, ali je u samostanu 

- tlocrt bazilike je baziran na "latinskom križu" 

- transept, poprečni, uzdužni brod sa apsidom 

24


- središnji brod ima bačvasti svod, a pobočni križni svod 

- deambulatorij, iza je kor i apsidiole (male kapeličice), 2 zvonika 

- pročelje: troja vrata, središnja najveća 

- portal stepeničasto uvučen, iznad glavnog portala je luneta 

- rozeta, bazilikalno osvjetljenje 

- slijepe i viseće arkade 

- kontrafori - služe za rasterećenje zidova 

- triforium - slijepi lukovi 

- sv. Mihajlo u Hidelsheimu, Njemačka 

- romanika se profilirala prema određenim pokrajinama, rajnska škola 

- dvostruke apside i dvostruki transept, trobrodna crkva dobro osvijetljena 

- zvonik na križanju i dva na pročelju 

- karakteristika romanike su debeli, teški, masivni zidovi 

- Crkva Notre-Dame-la-Grande (početak 12. st.) u Poitieu 

- trobrodna građevina, masivni zidovi ukrašeni skulpturama 

- Katedrala i krstionica u Pisi, Italija, (1053.-1272.) 

- tipično za sjevernu Italiju je raznobojni mramor kojim se ukrašava crkva (inkrustacija) 

- galerija - stupovi i lukovi koji nisu priljubljeni u zid građevine 

- crkva sv. Stošije u Zadru (12-13. st.) 

- trobrodna građevina sa trojim vrata, rozeta ili prozorska ruža, uvučeni portal 

- katedrala sv. Lovre u Trogiru (13. st) 

- prvo je izgrađena katedrala, pa kasnije zvonik 

- niz arkada ispod krovišta predstavlja glavni ulaz - lezene 

- prikazi Bogorodice s djetetom, utjecaj Bizanta 

Skulptura 

- totalno podređena arhitekturi, svi slobodni prostori se ukrašavaju skulpturama 

- reljefi u luneti crkava 

- linija je stilizirana, perspektiva je vertikalna i obrnuta, kompozicija je vodoravna 

- zakon kadra, ukočenost, simetričnost, izokefalija - sve glave su u istoj ravnini 

- romanički portal ima stupiće ispod kipova, bočne stupove, bočne skulpture, 

nadvratnik, timpanon, lunetu i arhivolte 

Slikarstvo 

- Minijature, vrlo malo fresaka, likovni izraz je kao u kiparstvu. 

- Benediktinski red je posrednik bizantske kulture čak do Španjolske i dalje. 

25


- Carmina burana - zbirka pjesama, sačuvane u benediktinskom samostanu Gornje 

Bavarske, na momente posvećena uživanju u prirodu, ljubavi i piću, ukrašena 

ilustracijama 

3.6. Gotika 

I. Rana 

- polovica 12. st. 

- jednostavnost i čistoća oblika 

- oslanjanje na romaniku 

II. Klasična 

- 13. st. 

- vrhunac gotike 

III. Kasna 

- 14. i 15. st. 

- obilje dekoracija 

- cvjetna gotika (Italija), plamena gotika (Francuska) 

Arhitektura 

- osnivaju se novi redovi franjevci i dominikanci 

- humanizam (sv. Franjo Asiški) 

- razvoj obrta i trgovine 

- grad je žarište kulture, četvrti podijeljene po zanimanjima 

- policentričnost gradova, svjetovne kulture, šire se izvan bedema 

- Carcasone u Francuskoj 

- katedrala - simbol moći i napretka 

- osnovna težnja - velik i jedinstven prostor, uvlačenje transepta i apsida 

- zvonik (2 u 1), naglašena vertikala stremljenje u visinu, rastvaranje volumena velikim 

prozorima 

- visina je tri puta veća od širine 

- vitraj, križno rebrasti svod, kontraforni sistem, pročelje, rozeta 

- izmislili su šiljasti ili prelomljeni luk, jer na mjestu dodirivanja je bolja mogućnost 

nošenja 

- kontrafori - lukovi koji sa strana podupiru zgradu 

26


- gotički portal sadržava - trumeau, bočne skulpture, nadvratnik, fijale, timpanon, 

luneta, lukovi, zabat, lancet, perforacije, finial 

- usporedba između romaničke i gotičke građevine: 

- gotika - perforiranost, transparentnost, skeletna konstrukcija, veliki otvori, šiljasti luk, 

načelo ujedinjavanja 

- romanika - masivnost, debeli zidovi, mali otvori, polukružni luk, načelo adicije 

- Notre-Dame, Pariz (1163.-120.) 

- djeluje kao kamena čipka 

- Katedrala u Amiensu, (1220.), konstrukcija kostura usavršena 

- Santa Maria del Fiore (katedrala), Firenca, Arnolfo di Cambio (1296.) kupolu 

podigao Filippo Brunelleschi (1420.-1436.) 

- Milanska katedrala (započeta 1386.), najveća talijanska gotička građevina 

- Katedrala u Siennu 

- dekorativni zvonici, šiljasti završeci, mozaici na pročelju s kojima se postiže raskoš 

- Italija razvija specifičnu gotiku - cvjetnu gotiku ili gotico fiorito 

- Duždeva palača u Veneciji 

- dekoracija na vrhu, raskošne arkade pri dnu sa šiljastim lukovima 

- iznad toga cvjetna kamena mreža 

- Ca' d'Oro ("Zlatna palača"), Venecija (1422.-1440.) 

- običaj da se kuće ukrašava zlatom 

- nalazi se na kanalu Grande 

- Katedrala u Glucesteru, Engleska (1332.-1357.), perpendikularni stil (raskoš 

interijera) 

- engleska gotika - završeci poput tornjeva, podsjeća na tvrđavu 

- interijer gotičke crkve sa križno rebrastim svodom 

- katedrala sv. Stjepana u Zagrebu 

Skulptura 

- podvrgnuto arhitekturi 

- bogata raščlanjenost gotičkih fasada, čitava slobodna površina se ispunjavala 

skulpturama 

- stupovi, pilastiri, kapiteli prekriveni reljefom 

- otvaranje niša 

27


- portali se izbacuju, na kojima su nizovi figura priljubljeni uz polustubove i dovratnike, 

u lunetama u visokom reljefu sakralni prizori - na pročeljima galerije svetačkih likova, 

a na rubovima krovova izljevi oluka 

- timpanon, pročelje crkve, gdje je često bio prikazivan Posljednji sud 

- groteskni likovi - gargoille 

- gotička skulptura se volumenom i prostorom oslobađa zakona arhitektonskog okvira 

- mijenjanju se sadržaji - skulptura postaje živa linija i vedrija, ide se ka naturalizmu, 

linearna stilizacija se lagano gubi i realizam teži na idealizam 

- to omogućavaju i sami novi motivi: pored prizora iz Biblije i prizora iz života i 

svetaca, uključuju se i legende, kalendari, scene iz svakidašnjeg života, likovi 

suvremenika 

- u početku, kipovi na dovratnicima portala i transepta u Chartresu, Francuska (1215.- 

1220.) - skulpture kao dijelovi stupova koji produžuju njihovu vertikalu 

- likovi su zatvoreni, izd 

- 

- a u Reimsu ta se skulptura oslobađa diktata arhitekture i postaje realistična 

(Navještenje i Pohođenje (1225.-1245.)) 

- u Italiji se javljaju izduženost linije, plastičnost 

- S-krivulje tijela - posljedica izraženog kontraposta likova 

- realizam - naturalizam - idealizacija 

- detaljiziranje, obrnuta perspektiva, simbolizam 

- Grobnica viteza, opatija Dorchester, Engleska (1260.) 

- Propovjedaonica krstionice u Pisi, Nicola Pisano, (1259.-1260.) (rođenje Kristovo...) 

Slikarstvo 

- nema monumentalnog slikarstva 

- nema praznih zidnih ploha 

- vezana za: 

o arhitekturu 

• vitraj 

• u Francuskoj, Njemačkoj i Engleskoj 

• unutar uskih zidina trakova, javljaju se veliki i visoki prozori 

raščlanjeni tankim kamenim putovima 

• svijetao intenzivan kolorit (rubin crvena i kobaltno plava) što 

nadvisuje kolorit gotičkih fresaka 

28


• tapiserija 

o knjigu 

• iluminacija i minijatura 

• iz ruku redovnika u ruke svjetovnih majstora 

• svjetovne teme, kao što su prizori lova ili pak viteških turnira 

• tehnika linearnog crteža (u 15. st. izumljen je tiskarski stroj) 

o pojave samostalne slike 

• oltarne slike 

• diptih, triptih i poliptih 

• doba kasne gotike, a u 14. st. i rano 15. st. internacionalni stil 

• dvovrsni duh vremena 

- karakteristike 

o idealni prostor (ptičja perspektiva) 

o napučeno s bezbroj pojedinosti 

o plošna, ali s naslućivanjem volumena 

- Rajski vrtić - jedna biblijska scena se pokazala kao žanr scena 

- obrnuta perspektiva, stol kao da će se izvrnuti 

- sv. Cecilija 

- štafelajna slika, gušter - simbol zla i mali vrag, kao na vitrajima, ovdje je polikromija, 

narativnost (slika priča priču) 

- David i Golijat, Majstor Honore (1295) iz Molitvenika Filipa Lijepog 

- minijatura iz molitvenika, gotičke slike su jasne, čiste boje 

- Gospa u ružičnjaku, Blaž Jurjev Trogiranin (15. st.) 

- izduženi prsti, boje prigušene, nježni kolorit 

- Gospa sjedi na crvenom jastuku, obrnuta perspektiva 

- Mrtvački ples - ideja jednakosti poslije smrti 

- narativnost, crvena boja, vizualni šok 

- gotički Krist je ispaćen, dok je romanički smiren 

- gotička S linija 

29


4. NOVI VIJEK 

4.1. Renesansa 

- renesansa (tal. Rinascimento, fr. Rennaiscance - preporod) 

- naziv za talijansku umjetnost 15. i 16. st. i za europsku umjetnost koja u tom razdoblju 

ima renesansne karakteristike 

- rana renesansa (1430-1500), quattrocento 

- visoka renesansa (1500-1527.), cinquecento 

- događaju se velike promjene u shvaćanju i doživljavanju svijeta i čovjeka 

- razvija se humanizam, vjeruje se u povezanost Boga, čovjeka i prirode 

- razvijaju se znanosti, otkriva se Novi svijet, pobijaju se crkvene dogme, pojavljuju se 

neoplatonisti, znanstvenici i intelektualci koji objedinjuju kršćanstvo i antičku 

idealističku filozofiju (čovjek mjerilo svih stvari) 

- otkriće ljepote ljudskoga tijela i prirode, razvoj anatomije, perspektive, kanoni, 

moduli, zlatni rez 

- mecene, pokrovitelji umjetnosti (Milano - Visconti i Sforza, Mantova - Este i 

Gonzaga, Urbino - Montefeltro, Firezna - Medici) 

- naručuju djela koja bi ukazivala na njihovo podrijetlo rimskih patricija 

- dva najveća začetnika renesanse su Filippo Brunelleschi, Donatello i Masaccio 

- Brunelleschi je otkrio geometrijsku perspektivu proučavajući antičke spomenike na 

papiru 

- ideja o "homo universalisu", svestranom čovjeku (Leonardo, Alberti, Michelangelo) 

Arhitektura 

- antička, skladnost u točnim proporcijama, ravnoteža i simetričnost te monumentalnost 

- ideja idealnog grada je pravilan zvjezdasti oblik - Filareteova sforzinda - nikad 

izgrađena 

- umjesto prirodnog rasta naselja, usvaja se princip kompozicije kod koje je 

organizirana shema gradskih ulica i obrambenih objekata podloga za funkcionalno 

obavljanje života u gradu 

- umjesto jednog centra koji su posjedovali ranosrednjovjekovni gradovi, pojavljuje se u 

strukturi grada veći broj istaknutih središta 

- trg je pravokutnog tlocrta, okružen zgradama iste visine u prizemlju otvorene 

arkadama 

30


- napušta se gotički sustav šiljastih lukova i preuzima ravne i jasne linije, stupove, 

polukružni luk i kupolu antičke arhitekture 

- iz ovih elemenata se komponiraju novi oblici jednostavnih harmoničkih građevina 

- pored crkvenih građevina, ravnopravno se afirmira građanski palazzo 

- palača zadržava tlocrt rimske kuće s unutrašnjim otvorenim dvorištem 

- izvana je rustična građevina, s jakim istakama što daje horizontalnu podjelu i igru 

svjetla i sjene, djeluje masivno i snažno s dramatičnim završetkom na vrhu zgrade 

- palače Pitti, Strozzi, Medici-Ricardi 

- dvor kneževe palače u Urbinu - Lucijan Vranjanin 

- schiavoni - pogrdan naziv za naše primorce koji su odlazili u Italiju na školovanje 

- prva renesansna palača na koju se ugledaju renesansni arhitekti 

- prostor nije natkriven, arkade, piano nobile (gospodski kat), pilastri, inovativna 

gradnja 

- Filipo Bruneleschi - Piazza sv. Annuzinziata 

- simetrični renesansni trg pravokutnog oblika, u sredini dvije fontane, a sa strana 

arkade 

- Kapela Pazzi, S. Croce, Firenza, Filippo Brunelleschi i drugi (1430.-1433.) 

- pročelje (fasada) je mirno, arhitrav je prelomljen dekorativnim lukom 

- na kupoli se nalazi lanterna dok su na tamburu okulusi (prozorčići) 

- nema ničega prenaglašenog, a u tlocrtu je kvadrat 

- kupola nad katedralom u Firenzi 

- S. Pietro in Montorio / Tempietto (1502.-1511.) - Bramante 

- kružni hram, stupovi vezani arhitravom, tambur sa slijepim nišama 

- ima više ukrasa i detalja kako priliči 16. st. 

- crkva sv. Petra - originalno Bramanteov tlocrt kojega je Michelangelo dovršio 

- Michelangelo je još radio 

- Campidoglio (vrh rimskog Kapitola), na njemu je premješteni Marko Aurelije (1537.- 

1539.) 

- Biblioteka Laurenziana, Firenza (započeto 1524., stubište projektirano 1558.-1559.), 

stupovi su uvučeni u zid, valovito stepenište, prekinut zabat... 

- renesansne crkve su iznutra jednostavne i prozračne 

Skulptura 

- prvi nagovještaji renesansnog kiparstva je natječaj za sjeverna vrata baptisterije u 

Firenci 1401. godine na kojemu pobjeđuje Lorenzo Ghiberti 

31


- na sjevernim vratima prikazuje teme iz Novog zavjeta uokvirene gotičkim 

četverolistom u 28 reljefa 

- Vrata raja, Lorenzo Ghiberti (1435.) istočna vrata Krstionice S. Giovanni, Firenca 

- prikazuje figure u grupama smještene u pejzaže ili arhitektonske prostore u 10 reljefa 

- gotičko shvaćanje - kanon izduženih proporcija - harmonija i poetizirani realizam 

- Gozba Herodova, Donatello (1425.), pozlaćena bronca 

- baptisterij u Sieni 

- iluzija prostora postignuta gradacijom dubina reljefa i dobrim rješenjem centralne 

perspektive 

- David, Donatello (1425.-1430.), bronca 

- prva naga figura, realizam 

- Gattamelata, Donatello (1445.-1450.), konjanički spomenik, Piazza del Santo, Padova 

- uzor Marko Aurelije, naturalizam 

- Marija Magdalena, Donatello (1455.), drvo, djelomično pozlaćeno 

- oslabljeni ekspresionizam 

- monumentalnost sa realističkim i naturalističkim komponentama 

- u početku je skulptura vezana za arhitekturu, prevladavaju srednjovjekovne likovne 

sheme, glavni sadržaj je potpuno slobodno i vjerno prikazivanje čovječjeg lika 

- Konjanički spomenik Colleoniju, Andrea del Verrocchio (1483.-1688.), Camo SS. 

Giovanni e Paolo, Venecija 

- Probuđeni rob (1525.), u mramoru 

- Pieta (1500), mramor, Sv. Petar, Rim 

- pieta je oplakivanje ili sućut 

- David (1501.-1504.), Galleria dell' Academia, Firenca (bio ispred Pallaze Vecchio) 

- omiljeni motiv koji potječe iz starog zavjeta 

- "dobro na kraju pobjeđuje" 

- simbol Firence, velik oko 6 metara, počiva na desnoj nozi (kontrapost), u lijevoj ruci 

drži praćku, glava, radi perspektive je nešto veća 

- Mojsije (1513.-1515.), S. Pietro in Vincoli, Rim 

- Grobnica Giuliana de Medicija (1524.-1534.), S. Lorenzo, Firenza 

- alegorijske figure Dan i Noć (umorna žena) koji su prilagođeni stranama sarkofaga 

- rađeni od mramora, unutrašnja snaga se budi iz lika 

Slikarstvo 

- slikarstvo je zaokupljeno problemima plastičnosti i prostornosti 

32


- otkrivaju se zakoni perspektive 

- proučava se anatomija 

- čovjek i njegova okolina nastoje se što vjernije slikarski ostvariti crtežom i bojom 

- Izgon iz raja, Masaccio (1427.), kapela Brancacci, S. Maria del Carmine, Firenca 

- vrlo realistično, chiaroscure 

- Bitka kod San Romana, Paolo Ucello (1455.) 

- bavi se problemom perspektive, slikao uglavnom scene bitaka 

- Portret Federica de Montefeltra, Pietro della Francesca 

- stavljen u prvi plan, iza njega je linearna i atmosferska perspektiva 

- Krštenje Kristovo, Pietro della Francesca 

- dnevni kolorit, bliskost s realizmom 

- Rođenje Venere, Sandro Botticelli (1480.) 

- prvi uvodi mitološke teme, prikazuje ih nježno i sanjarski, slavljenje života, obnova 

života u proljeće, S linija kao stav tijela 

- Rođenje Venere (božica ljubavi) 

- Flora - božica cvijeća i bog vjetra nose zagrljeni ogrtač 

- Poklonstvo kraljeva, Sandro Boticelli 

- tople boje, tu su pripadnici obitelji Medici, ali i Botticellijev autoportret (asistenca) 

- 15. stoljeće vodi realizam, dok 16. stoljeće teži ka idealizmu, savršenstvu 

- sv. Ana, Bogorodica i dijete, Leonardo 

- atmosferska perspektiva - zasniva se na promjeni boje 

- piramidalna kompozicija 

- sfumato - zadimljenost / izmaglica 

- Bogorodica u špilji, Leonardo (1485.), ulje na ploči preneseno na platno, Louvre, 

Pariz 

- Mona Liza, Leonardo (1503.-1505.), Louvre, Pariz, koristi sfumato 

- portret sa zagonetnim osmijehom 

- Posljednja večera, Leonardo (1495.-1498.), Sta. Maria delle Grazie, Milano 

- na zidu, uljenim bojama 

- Freska na svodu Sikstinske kapele, Michelangelo Vatikan, Rim (1508.-1512.) 

- Stvaranje Adama 

- Prvi grijeh i Protjerivanje iz raja 

- Posljednji sud, Michelangelo (1534.-1541.), freska u Sikstinskoj kapeli 

33


- Apostol Bartolomej koji je bio oderan u ruci drži kožu (simbol svog mučeništva), 

ali lice na toj oderanoj koži nije njegovo nego Michelangelovo, čime je prikazao 

osobnu ispovijed o svojoj krivnji i nedostojnosti 

- Atenska škola, Rafaelo Santi (1510.-1511.) 

- poznat kao slikar Madonna, preuzima sfumato od Leonarda 

- robovao je formalnoj ljepoti, često bez sadržaja 

- poznat po velikim ciklusima fresaka, kojima su krašeni dvorovi 

- aristokrati u sredini atenske škole 

- Urbinska Venera, Tiziano 

- način slikanja koji ističe hedonizam, vrijeme kada je Venecija na vrhuncu moći 

- ističe ljepotu žene, zastor dijeli prvi od drugog plana, izražena boja 

- Oluja, Giorgione 

- Tizianov suvremenik, umro sa 24. godine 

- u inozemstvu - Franjo Laurana, Andrija Medunić, Juraj Ćulinović, Julije Klović iz 

Vinodola (Michelangelo minijature, oslikavao knjige) 

- Portret Arnolfinijevih (zaručnika), Jan van Eyck (1434.) 

- bogatstvo boje i točne pojedinosti 

4.2. Renesansa u Hrvatskoj 

- renesansni spomenici u primorju Hrvatske 

- sjeverna Hrvatska se razvija tek u baroku zbog turskih razaranja 

Arhitektura 

- Dubrovnik - važan konkurent Veneciji 

- Minčeta 

- djelo Jurja Dalmatinca koji je završio Michaelo Michelozzi 

- niša sa kipom sv. Vlaha 

- Palača Divona (P. Miličević i Andrijić) - 1520. 

- elegantne arkade, na katu elementi cvjetne gotike (trodijelni prozor - trifora) 

- iznad vijenca na vrhu su gotičke fijole - ukrasi 

- Knežev dvor (Michelozzo i Midelozzi) - 1463. 

- trijem sa stupovima (lukovi bogato dekorirani) 

- Ljetnikovac Restić, Sorkočević 

- Šibenik - Katedrala sv. Jakova (1441-1473.) 

34


- započeo je graditi Juraj Dalmatinac, završio je Nikola Firentinac 

- trobrodna katedrala, bačvasti svod, sklad funkcije, oblika i konstrukcije 

- apsida ukrašena vijencem glava - različite glave - zanimljive studije određenih ljudi, 

različite tipologije, nošnji i td. 

- Veliki i Mali Ston 

- sačuvane zidine koje su Dubrovčani napravili i tako zaštitili solane od Turaka 

- Kapela bl. Ivana Ursinija u Trogirskoj katedrali 

- Krstionica u trogirskoj katedrali 

- bačvasti svod koji je kasetiran kao u Pantheonu 

- napravio Nikola Firentinac 

- okulusi - prozori dekorirani na renesansni način, potom visoki reljef 

- 92 glave u kapelici, skulptura dominira nad arhitekturom 

- do katedrale je dograđena kapelica sa sarkofagom 

- ona je remek djelo renesansne skulpture 

Skulptura 

- Juraj Matejev Dalmatinac - oltar sv. Staša, Bičevanje Krista 

- djelo puno ekspresivnosti i dinamike 

- Nikola Firentinac - kapela bl. Ivana Ursinija 

- Ivan Duknović - sv. Ivan evanđelista - Trogir 

- skulptura od mramora 

- Andrija Aleši - reljef sv. Jeronima i Krštenje Isusovo - Trogir 

- rodom iz Drača 

- prikazuje sv. Jeronima pustinji kako čita 

- prikazani mali puti (krilati nagi dječaci koji osvjetljavaju put duši), a iznad njih su niše 

gdje su prikazane skulpture od oko 2 m 

Slikarstvo 

- u Dubrovniku postoji slikarska škola 

- Blaž Juraj Trogiranin - Gospa u ružičnjaku 

- Nikola Božidarević - Navještenje i sv. Martin prosjak 

- dosta ornamentike, pod utjecajem bizanta 

- strogo centriran lik Bogorodice 

- "Schiavoni" - Juraj Klović (minijaturist), Andrija Medulić (Historija o Tobiji), Juraj 

Čulinović (Bog s djetetom) 

35


4.3. Manirizam 

- nastao je tako što se umjetnički govor velikih umjetnika počeo proučavati, usvajati, i 

kada se više nisu obazirali na njegov sadržaj dolazi do manirizma (oponašanja) 

- prva slika manirizma je Posljednji sud u Sikstinskoj kapeli 

- Michelangelo je počeo novi stil unoseći zbunjujuće situacije, napetost, dramatičnost i 

sl. te dolazi sumnja - to utječe na promjenu stila 

- razlikuje se od renesanse zato što izopačuje onu naročitu odmjerenost, ravnotežu 

između vjere i razuma, naturalizma i idealizacije, sadržaja i forme 

- osobine manirizma su: izazvati zapanjenost kombinacijom raznorodnih oblika, 

začuđenost, iznenađenje, traženje tajanstvenosti, enigmatike, kontrasti boja, 

dematerijalizacija prostora, neobični predmeti i tematike (labirint zrcala, simboli, 

satovi, smrt) 

Arhitektura 

- Vila Rotonda, Vicenza, Andrea Palladio (1567.-1570.) 

- iluzionistički izvedeno, to je jedna igra, čudna zagonetka 

- Michelangelo, trg Campidoglio 

- prostor se širi - što je do tada bilo neobično 

- usporedba manirističkog i antičkog ideala proporcija 

- A. Durer - mala glava, dugo tijelo, težnja prema nečem ekspresivnom 

Skulptura 

- Perzej s glavom Meduze, Benvenuto Cellini 

- kanon (1:7) 

- postoje dijelovi koji nas trebaju šokirati 

- brončane statue 

- težnja za vanjskim efektima 

- Soljenka za Franju I., Benvenuto Cellini (1539.-1543.) 

- ne služi namjeni, pokazuje raskoš 

Slikarstvo 

- Madona s dugim vratom, Parmigianino (1535.) 

- deformacija, cijela pozadina je isto čudna i deformirana 

- prostor nije realistički 

- Palazzo del Te, Mantova, Giulio Romano (1527.-1534.) 

- Iluzionističko slikarstvo 

36


- virtuoznost, biranje kompliciranih situacija - manirizam 

- Tajna večera, Tintoretto 

- stol u dijagonali, aureola nad Kristom, pokrenutost, uzbuđenje 

- Krist je u kompozicijskom smislu je zanemaren 

- u manirizmu su u prvom planu sporedne stvari (sluškinja, psić, i neki žanr prizori) 

- Skidanje s križa, Rosso Fiorentino (1521.) 

- dom, figure, čovjek u žutom, sve ostalo u akromatskoj boji 

- Pokop grofa Orgaza, El Greco (Dominikos Theotokopulos) (1586.) posljednji manirist 

- Crkva sv. Tome, oslikan zid jedne kapele, govori o grofu dobročinitelju 

- crkva mu je to napravila u znak zahvale 

- slika u vertikalnoj kompoziciji, dole slika zemaljskog pogreba, gore raj 

- likovi ljudi su izduženi, svjetlo kao da dolazi od Boga 

- sve je treptavo, boje čudne i neprirodne 

- Albert Durer - slikar renesanse 

- Adam - deformirani oblik 

- Poklonstvo kraljeva - šuplji lukovi, likovi malih glava 

- Grunewald - njemački manirizam 

- oltar koji se sklapa i otvara 

- likovi izgaraju i u svetom svjetlu 

4.4. Barok 

- rani barok: 1560 - 1633 

- visoki barok: 1663 - 1700 

- kasni barok: 1700 - 1750 

- naziv barok se prvotno upotrebljavao u negativnom smislu, značenja - nepravilno, 

izvrnuto, groteskno, prema portugalskom baroque, što je predstavljao nepravilan biser 

- u Francuskoj to predstavlja neobičan ukus koji je jasnoću renesanse i klasike pretvorio 

u bizarne, izvitoperene oblike 

- graditeljstvo, kiparstvo i slikarstvo se ogledaju u kićenim i bogatim vanjštinama i 

unutrašnjosti građevina 

- želi se izraziti snaga, obilje i raskoš aristokracije 

- barok je počeo u Italiji iz renesanse i manirizma 

37


- renesansno - linearno ocrtavanje, plošno i jasno oblikovanje, zatvorena i mnogolika 

kompozicija 

- barokno - slikovito ocrtavanje, dubinsko i nejasno oblikovanje te otvorena i 

jedinstvena kompozicija 

- ne pazi se na klasične proporcije 

- u arhitekturi nestaje organske ravnoteže koja čini ujednačeni odnos između članova 

koji podupiru i koji terete, jer se javljaju teški vijenci, a stupovi izrastaju u kolosalne 

- vlada pokretljiva i dinamička struktura, izvučeni dijelovi, kosi i obli zidovi, volute 

- ljudsko se tijelo izdužuje ili prikazuje u spiralnim zaokretima 

- srodnost znanosti i umjetnosti, razvoj matematike, fizike, astronomije 

- astronom J. Kepler: "Putanja planeta" - elipsa 

- I. Newton : "Sila" - spektar boja kroz prizmu 

- statika kruga - sve silnice iz središta su podjednake, dinamika elipse je zbog 

nejednakosti silnica 

- eliptična kupola, dvorana, trg (Berninijev trg. sv. Petra u Rimu, duža os je oko 300m) 

- uspravan ovalni okvir 

- teži se u beskraj i beskonačnost, za veličinom i dubinom 

- atmosferska perspektiva, iluzionizam 

Arhitektura 

- dvorac posvaja prirodu i otvara se prema okolišu u obliku slova U 

- najtipičniji je tzv. trokrilni čija glavna zgrada s 2 bočna krila 

- okružen nasadima, fontanama i skulpturama 

- perivoj je nova funkcija koja je nerazdjeljiva od dvorca 

- preoblikovanje prirode u "proširenje" drvoreda 

- efekt širenja u nedogled 

- široke ulice s drvoredima i obrubljene pročeljima palača - efekt kulisa - šire se 

radijalno (npr. plan Karlovca) i usmjerene su prema fontani, crkvi, trgu 

- veliki trgovi - često ovalni 

- "isprepletenost" arhitekture, kiparstva i slikarstva (dosad nikad tako izražen) 

- sakralna arhitektura 

- prenapučenost interijera, kićenost, ovalnost, dinamika, efekt trajnog "gibanja" 

- profana arhitektura 

- zrcala - nova uloga u umjetnosti 

- urbanizacija baroknog grada 

38


- zvjezdasti oblik, radijalno širenje ulica koje se spajaju u velike trgove 

- Trg sv. Petra, Lorenzo Bernini 

- eliptičan tlocrt, kolonada stupova (dorskih), ovalni oblik, niz baroknih skulptura, 

bočno dvije fontane, trg formira kao raširene ruke 

- Glavni brod i pročelje crkve sv. Petra u Rimu, Carlo Maderno (1607.-1615.) 

- monumentalna građevina, kupola s lanternom, dinamičnost 

- pročelje crkve S. Carlo alle Quattro Fontane, Rim, Francesco Borromini (1665.- 

1667.) 

- dinamičnost (konveksno (udubljeno) - konkavno (ispupčeno)) 

- stupovi na fasadi, kapele u uglovima, eliptična kupola, igra svjetla i sjene sa 

stupovima 

- crkva Sta Maria della Salute, 17. st. u Veneciji utječe na izgradnju crkve u 

Dubrovniku 

- centralni tlocrt, monumentalna u središnjem ulazu (stupovi, zabati) 

- dinamična forma, kupola s lanternom (tamburi pridržavaju dvostruko povijene volute) 

- utjecaj Bizanta, osmerokutna, voluta - element jonskog stupa 

- Versailles, 17. st., dvorac Luja XIV. 

- arhitekti Louis le Vau - središnji dio 

- dva krila napravio Jules Mansart - ulazno dvorište, sjeverno i južno krilo 

- Andre Le Notre - parkovi, perivoj 

- unutrašnjost palače riješili Charles le Brun i J. M. Mansart 

- Galeries des Glaces (Dvorana zrcala), Hardouin-Mansart, Lebrun i Coysevox, palača 

u Versaillesu 

- najpoznatija - iluzija prostora i dinamičnosti 

- interesantna je zbog javljanja efekta polikromije (raznobojni parket, golemi prozori i 

preko golema ogledala gdje se reflektira priroda...) 

- bazeni vodoskoci 

- za barok su tipična rješenja stubišta 

- Španjolski trg, 18. st. - arhitekt de Sanctis 

- barokno stubište - usklađene različite gradske razine 

- dinamičnost postignuta izmjenom konveksnih i konkavnih oblika 

- katedrala sv. Pavla, Engleska 

- dugo zadržan stil renesanse, tako da se to naziva "klasična umjetnost 17. st." 

- Njemački barok - dosta crkava izgrađeno 

39


- Crkva 12 svetaca u Bambergu 

- sve je u elipsi, veliki prozori kroz koje dopire svjetlost 

- Dvorac Eltze u Vukovaru 

- Palača Patačić u Varaždinu (utjecaji iz Austrije i Češke) 

- u Dalmaciji su talijanski utjecaji 

- sv. Vlaho - kvadrat sa upisanim križem (gradili ga mletački arhitekti) 

- sv. Marije Snježne u Hrv. zagorju 

- cijeli prostor prekriven freskama, zlato 

- Palača Milesi (voćni trg) i Cindro (Krešimirova ulica) 

Skulptura 

- David, Gianlorenzo Bernini (1623.) 

- Zanos sv. Terezije, Gianlorenzo Bernini (1645.-1652.) 

- barokna komplicirana kompozicija u kojoj dolazi do izražaja virtuoznost 

- patetično lice Tereze 

Slikarstvo 

talijansko slikarstvo 

- Crkva sv. Ignacija, Rim, Andrea Pozzo 

- iluzionisti, slikarstvo, beskrajni prostor - dubina 

- optičke varke, skraćenje - perspektivno gledanje 

- Caravaggio 

- Smrt Bogorodice - realistički, da izgleda kao da je žanr prizor 

- kao jedan fragment (Bog i žena koja plače) 

- Košara s voćem 

- Poziv sv. Mateja - biblijske scene prikazuje u suvremenoj odjeći 

- Bahkus - ili Dioniz, bog vina 

- realizam, čak prenaglašen (naturalizam), stil - caravagionizam 

- kontrast svjetla i sjene (chiaroscuro), dramatičnost 

- luminizam - lat. lumen - svjetlost - slikanje pomoću svjetlosti 

- Frederico Benković - pod Caravaggiovim utjecajem 

- Abraham žrtvuje Izaka 

- svjetlost dolazi iz gornjeg lijevog luka 

- tople boje 

flandrijsko slikarstvo 

- Maria de Medici, francuska kraljica, ukrcava se u Marseillesu, Peter Paul Rubens 

40


- Slamnati šešir, Peter Paul Rubens 

- portret njegove žene, profinjeni kolorit, punina života 

- odražava aristokratsku klasu, sjaj, raskoš 

- Otmica Leukipovih kćeri 

- bujnost žena, veličanje putenosti 

- Flandrija je bila pod utjecajem katoličkog Rima njihovi naručitelji su bili crkva i 

država, motivi vjerske prirode, reprezentativnost, veliki format, jedan centar, dok je 

Holandija bila pod utjecajem protestantizma, a njihovi naručitelji su bili privatni 

kolekcionari, svjetovni motivi, skromnost, mali format, veći broj škola i slikarskih 

radionica 

holandsko slikarstvo 

- Pušač lule, Frans Hols 

- Ciganka, Frans Hols 

- bio je realist, volio je prikazivati ljude u tipičnim situacijama 

- Autoportret, Rembrandt (1658.) 

- radio je autoportrete 

- Jakovljev blagoslov, Noćna straža 

- značajke - psihička dubina likova, topli tonovi, antibaroknost, jednostavnost 

- Posjet i Pogled na Delft (pejzaž), Vermeer van Delft 

- lazurni, tanki namazi, svijetli tonovi, harmonija i ravnoteža 

francusko slikarstvo 

- umjetnost oslonjena na talijansku renesansu - L'art classique 

- Magdalena pokajnica, Georges de la Tour 

- Caravaggiov sljedbenik, svjetlo presudno na slici 

- drži lubanju, djeluje volumno, što oblikuju sjene, naga koljena i ramena 

- Bijeg u Egipat, Claude Loraine (Loren) 

- školovan na klasicističkoj renesansnoj formi 

- suptilniji, radio je pejzaže 

- Otmica Sabinjanki, Nicolas Poussin (1636.-1637.) 

- teme iz mitologije 

- Povratak s tržnice, Jean Baptist-Simeon Chardin (1739.) 

- Kuhinjska mrtva priroda, Jean Baptist-Simeon Chardin (1731.) 

španjolsko slikarstvo 

- naglašen je bio religiozni duh 

41


- Sv. Serapion, Francisco de Zurbaran (1628.) 

- slikao svetačke prizore i mrtvu prirodu 

- iskazuje nacionalnost 

- tri grupe predmeta, tolerancije prema ravnoteži 

- umjetnik se bavi plastičnim oblikovanjem 

- svjetlo prodire s gornje lijeve strane 

- Las Meninas, Diego Velazquez (1656.) 

- pripada zlatnom dobu španjolskog slikarstva, utjecaj Caravaggia, dvorski slikar 

- kasna faza - portreti kraljevske obitelji 

- dvorske gospođice, menine - dadilje, guvernante 

- infantkinja u prednjem planu pozira 

- autoportret njegov u lijevom dijelu kako slika 

- prisutni su i roditelji koji se odražavaju u ogledalu 

- nema intenzivnih boja, tonski slikar i realistički 

- Bakho s pijancima, Diego Velazquez 

- realistička s naglašenim naturalizmom 

- Predaja Brede, Diego Velazquez 

- prigušene boje, jedinstven tonalitet 

- Vodonoša iz Seville, Diego Velazquez (1619.) 

- žanr prizori iz seoskog života 

- Bogorodica s djetetom, Bartolome Esteban Murillo (1675.-1680.) 

- religiozne i sentimentalne teme 

- ljupka španjolska Bogorodica 

- koristi sfumato kojeg je Leonardo otkrio i zbog toga nema linije 

4.5. Rokoko 

- od fra. rocaille = groteskna školjka 

- javlja se asimetričan dekorativan moment koji podsjeća na školjku 

- to je zapravo kasna faza baroka, podudara se sa smrću Louisa XIV. 

- upotrebljava se nježna ploha sa dekoracijom, umjetnost interijera 

- tapiserije, reljefi, pozlaćeni okviri, ornamentike, kineske vaze... 

- dubok sastojak ženstvenosti prodire u sve izraze rokokoa i to navodi na ulogu koju 

žena preuzima u društvu 18. st. 

42


Arhitektura 

- Dvorac Sansoucci 

- Dvorac Fridrika II. u Pozdanu 

- Kineska čajane 

- Perivoji 

Kiparstvo 

- kineski utjecaj - porculan 

Slikarstvo 

- Jean Antoine Watleau 

- slike iz života aristokracije 

- često vezane uz glazbu- slikanje tekstila 

- slike djeluju kao iluzija o sretnom životu 

- Povratak s pjace (tržnice), Jean Baptiste Simeon Chardin 

- Domaćica, Jean Baptiste Simeon Chardin 

- on je pjesnik svjetlosti 

- žena u platnenoj odjeći, tako da je sjaj na pucetama, boci, pladnju, ali ne i na odjeći 

- realističko slikarstvo koje prikazuje scene iz svakodnevnog života 

- francusko prosvjetiteljstvo 

- Ljuljačka, Jean Honore Fragonad 

- sličica iz života, blago erotika, aristokratska profinjenost 

- tonsko slikanje, nježne boje, sjene, atmosferska perspektiva, krošnje fino oblikovane 

- Bogorodica, Tiepolo 

- talijanski slikar kasnog baroka 

- svijetle boje, mekši kontrasti - tu se vidi rokoko 

- Francesco Guardi 

- boja djeluje skicozno nanesena 

- venecijanski vedutist 

- Foaje u splitskom teatru 

- nije originalan rokoko - puti, ružice, velika ogledala 

43


5. STILOVI 19. STOLJEĆA 

5.1. Klasicizam 

- Otkriće Herkulaneuma i Pompeja sredinom 18. st. je jedna od inspiracija za 

neoklasicistem 

- Rim postaje neoklasicistički spiritualni i umjetnički centar 

- njemački arheolog suprotstavlja barokne forme i deformacije tijela sa antičkom 

uzvišenom jednostavnošću i velikom mirnoćom 

- vizija čovjeka se totalno promijenila, industrijska revolucija, pad režima, apsolutisti i 

feudalci počinju preispitivati postojanje Boga 

- suprotstavljanje obijesti, pretjeranome, neprirodnome, lažnom 

- kršćanstvo gubi svoju snagu u umjetnosti, kršćanski motivi nestaju sa slika, mitologija 

zamjenjuje povijesne teme 

- umjetnost poslije revolucije gubi svoj prijašnji položaj i postaje politička stvar 

Arhitektura 

- Muzej u Berlinu - helenistička zgrada 

- crkva Madelaine - hram u korintskom stilu (kopiranje rimskog hrama) 

- eklekticizam - ponavljanje već postojećih oblika (glazbe, filma, likovne umjetnosti) 

- Brandeburška vrata - građena po uzoru na Propileje u dorskom stilu (Langhaus) 

- Teatro della Scala u Milanu, Piermarini 

- Panteon (sveta Genoveva), Jacques-Germain Soufflot (1755.-1792.) 

- palača Drašković u Zagrebu 

Skulptura 

- Amor i Psiha, Paolina Borghese, Antonio Canova 

- George Washington, Jean-Antoine Houdon (1788.-1792.) 

Slikarstvo 

- Zakletva Horacija - J. L. David 

- David je angažiran politički, njegova je umjetnost nerazumljiva bez konteksta 

Revolucije i Napoleona, novi stil je u službi političke poruke i ima tendenciju za 

monumentalnošću 

- Sokratova smrt, Jacques-Louis David (1787.) 

- Madame 

44


5.2. Romantizam 

- franc. roman, romantique: sredinom 18. st. postaje sinonim za slikovito, piroteskno, 

isprva samo za engleske parkove, nakon 1800. je simbol za antitradicionalno, 

antiklasično i antiklasicističko 

- posebno značenje imaju Engleska, Francuska i Njemačka (buđenje nacionalne svijesti, 

podrijetlo) 

- romantizam je razvio novi humanizam i idealizam koji naglašava novi način života - 

vivere savie (živi svoj život) slijedeći svoje instinkte, a ne bazirati se na društvena 

pravila 

- mijenja se ponašanje u društvu - svjetska bol i reforme 

- predromantični pokret Sturm und Drang (Goethe, Schiller, Hoffman), buntovan je i 

ruši sve tradicije, traži revalorizaciju iracionalnog 

Arhitektura 

- restauracija srednjovjekovnih građevina 

- najaktivniji restaurator tog vremena je Violet le Duc 

- Engleska banka, London, Sir John Soane (1794.) 

- Parlament, London, Sir Charles Barry i A. N. Welby Pugin (1836.) 

- Opera, Pariz, Charles Garnier (veliko stubište) (1861.-1874.) - neobarok 

- Big Ben u Londonu - neogotika 

- Mirogoj u Zagrebu - klasicizam 

- Katedrala u Zagrebu - neogotika 

- 

Skulptura 

- David d'Angers pokušava obnoviti portretnu skulpturu 

- La Marseillase, Francois Rude (1833.-1836.) 

- Kip slobode (Sloboda obasjava svijet), Auguste Bartholdi (1875.-1884.) 

Slikarstvo 

- Splav "Meduze", Theodore Gericault (1818.-1819.) 

- manifest romantizma 

- kontrasti svjetla i sjene, dramatičnost 

- Odaliska, Jean-Auguste-Dominique Ingres (1814.) 

- Sloboda na barikadama, Eugene Delacroix (1845.-1850.) 

- srpanjska revolucija (II.) 

45


- Dante i Virgilije u paklu, Eugene Delacroix 

- Alžirske žene u haremu, Eugene Delacroix 

- doba otkrivanja egzotičnih tema, crne puti 

- Ivan Rendić 

- Vjekoslav Karasa - Rimljanka ili Djevojka s lutnjom - na granici klasicizma (volumne 

ruke) i romantizma (interes za boje, folklor) 

5.3. Realizam 

- likovno ideološka orjentacija fiksirana u umjetnosti prvih desetljeća druge polovice 

19. st. koja je pretežno zastupljena u slikarstvu i grafici, manje u kiparstvu 

- realizam u likovnoj umjetnosti je gotovo isključivo ograničen na Francusku i desetak 

godina kasnije na Njemačku 

- uvjetovan je političkim i socijalnim zbivanjima te svojevrsna reakcija na romantizam i 

njegovo načelo je larpurlartizam (umjetnost radi umjetnosti) 

- sudara se s naturalizmom (na području vjerodostojnog prikazivanja zadane teme) i 

dramatičnom izražajnošću plastike i slikarstva gotike (na području postizanja jake 

ekspresivnosti 

- realizam želi postići izražajnost, realan i uvjerljiv prikaz oblika ili zbivanja bez sitnih 

detalja koji bi podsjećali na fotografiju 

- glavni predstavnik realizma je Gustave Courbet koji organizira vlastitu izložbu u 

"Pavillon du Realisme" 1855. jer njegova djela nisu bila službeno prihvaćena 

- Kamenolomci, Gustave Courbet (1849.) 

- slikao je samodopadne portrete, majstorski oslikane aktove i prizore u šumi 

- osim njega su predstavnici realizma Honore Daumier (karikature, ilustracije, crteži i 

slike, Pralja) te Millet (seljačke scene, Sijačice), pa čak i E. Manet i C. Monet u 

svojoj prvoj fazi 

- u skulpturi su dali ekvivalente slikarskim ostvarenjima Constantin Meunier i u svojoj 

ranijoj stvaralačkoj fazi Auguste Rodin 

5.4. Impresionizam 

- 1874. izložba impresionista u Parizu 

- radikalni naturalizam, nema ideje, fasade slika, trenutni utisak 

46


- veliku pozornost pridaju svjetlosti i boji 

- u kiparstvu se vidi naturalizam i simbolizam te impresionistička titravost 

Arhitektura 

- Kristalna palača, London, Sir Joseph Paxton (1851., rastavljena i ponovno sastavljena 

u Sydenhamu 1852. i uništena 1936.) 

- Brooklynski most, New York, John i Washington Roebling (1867.-1883.) 

- Eiffelov toranj, Gustave Eiffel (1887.-1889.), napravljen za Svjetsku izložbu 1889. 

Skulptura 

- Mislilac, Auguste Rodin (1879.-1889.) 

- Poljubac, Auguste Rodin (1886.-1898.) 

- Spomenik Balzacu, Auguste Rodin (1897.-1898.) 

Slikarstvo 

- Doručak na travi, Edouard Manet 

- Olimpija, Edouard Manet 

- Impresija - izlaz sunca, Claude Monet (1868.) 

- Lopoči, Claude Monet (1907.) 

- Le Moulin de la Galette, Auguste Renoire (1876.) 

- Čaša apsinta, Edgar Degas (1876.) 

- Prima balerina, Edgar Degas (1876.) 

5.5. Postimpresionizam 

simbolizam 

- Mlade žene na obali mora, Puvis de Chavanes (1883.-1889) 

- Kiklop, Odilon Redon (1882.) 

- Prikaza (Salomin ples), Gustave Moreau (1876.) 

- Žuti Krist, Paul Gauguin (1888.) 

- Bretonski svinjar, Paul Gauguin (1897.) 

- Tahićanke, Paul Gauguin (1893.-1894.) 

- sinteza oblika, plošnost, simbolika boja 

predekspresionizam 

- Krik, Edvard Munch (1893.) 

- Žitno polje s čempresima, Vincent van Gogh (1889.) 

- Autoportret, Vincent van Gogh (1889.) 

47


- Goghove boje - Žuto predstavlja vjeru, pobjedu ili ljubav, karmin je dugovna boja, 

kobaltno plava je božanska boja, crveno i zeleno označavaju strašne ljudske strasti) 

- U Moulin Rougeu, Henri de Toulouse-Lautrec (1893.-1895.) 

klasični postimpresionizam 

- Autoportret, Paul Cezanne (1879.) 

- Mrtva priroda s jabukama u zdjeli, Paul Cezanne (1870.-1882.) 

- gradi plohama, toplo-hladni kontrast (modulacija), stereometrijski oblici - kugla, 

stožac, valjak 

5.6. Secesija (Art nouveau) 

- secesija - zadnji stil 19. st 

- jugendstil, art nouveau, liberty, modern style 

- Ime dobio po Art Nouveau, trgovini koju je u Parizu 1895. otvorio Siegfried Bing, i 

koji je uposlio većinu dizajnera toga doba. U Njemačkoj i Austriji se naziva 

Jugendstil, Italiji Stile liberty, Španjolskoj Modernista. 

- reakcija na historicizam, linija, ornamentika, florealni motivi, dekorativnost 

- Casa Mila, Barcelona, Antoni Gaudi (1905.-1907.) 

- Robna kuća Carson Pirie Scott & Company, Chicago, Louis Sullivan (1899.-1904.) 

- Gundulićev san, Vlaho Bukovac obilježio 19. st. - Hrvatski preporod 

- literarno prožeta slika, Gundulić leži ispod stabla uz obalu 

- oko njega vile i muze koje ga nadahnjuju 

- Mlada patricijka, Vlaho Bukovac 

- izvrstan portretist, odražava se impresionizam, iako je u suštini realist, intenzitet 

svjetlosti, forma je obla 

- Japanka, Vlaho Bukovac 

- svjetlost, sjene 

- Račić, Kraljević, Becić - prvi moderni slikari u Hrvatskoj 

- Zagrebačka šarena škola - Mato Celestin Medović - rodom s Pelješca (Kuna, moje 

malo misto, op.ur.), Klement Crnčić "Bonaca" 

- Arhitekti: V. Kovačić, K. Tončić, D. Ibler 

48


- Kipari: I. Rendić, R. Frangeš-Mihanović, R. Valdec, B. Dešković 

49


6. UMJETNOST 20. STOLJEĆA 

6.1. Arhitektura 

- novi građevinski materijali - armirani beton, čelik i staklo 

- 19. st. pseudostil (imitacije povijesnih stilova) 

- potkraj 19. i na početku 20. st. pronalazak novih materijala i novih konstrukcija 

(tradicionalne i moderne) 

- moderna arhitektura se počela razvijati u Americi, Chicagu (prve velike robne kuće, 

poslovni neboderi nastaju u Chicagu) 

- Louis Sullivan - Arhitekt američki, koristi ornament 

- Frank Lloyd Wright - bavi se problemom intimnog stanovanja 

- Kuća na slapovima - javlja se ideja povezivanja arhitekture i okoliša 

- radi niske, izdužene kuće - prerije 

- staklene površine su velike, ističe ognjište (kamin) koje je od prapovijesti srce kuće 

- volumen ulazi u prostor, kontakt s prirodom - organska arhitektura 

- stvorio Helio laboratorij 

- horizontalne konzole, kroz središnji stub prolaze sve instalacije 

- Antonio Gaudi - španjolski arhitekt 

- Casa Mila (Barcelona), koristi ornament 

- djeluje organički, forme su zaobljene 

- De Stijl - odbacuje ukrase, to je neoklasicistički stil 

- Kuća Schroder, Utrecht, Nizozemska, Gerrit Rietveld (1924.), utjecaj Mondriana 

- crveni detalji imaju važnu ulogu za kolorističku ravnotežu 

- Bauhaus - grupa umjetnika koju je okupio Walter Gropuis 

- osnovan je u Weimaru, zatvorili ih Nacisti kasnije 

- stvorio moderni izraz, sinteza strojne proizvodnje i umjetničkog obrta 

- zgrada Bauhausa u Dessau 

- tada je to bilo revolucionarno izdanje 

- radionice, prostorije za teoriju, spavaonice - tri osnovna dijela 

- cijela fasada je bila u staklu 

- Le Corbusier 

- bavio se problemom stanovanja za modernog čovjeka 

- Kuća Savoye, Poissy-sur-Seine, Francuska, Charles Edouard Jeanneret Le Corbusier 

50


- stoji na tankim stupićima, čini se kao da lebdi, na krovištu je terasa 

- Stambena zgrada, Unite d'habitation, Marseille, Le Corbusier 

- Notre-Dame-du-Haut, Ronchamp, Francuska, Le Corbusier 

- Njemački paviljon, Međunarodna izložba, Barcelona, Ludwig Mies van der Rohe 

(1929.), crveni naslonjač 

- Kuća Tugendhat u Brnu, Ludwig Mies van der Rohe 

- primarna (prostornost) i sekundarna (namjena) funkcija 

- prožimanje vanjskog i unutarnjeg prostora, strukturalizam 

- Nacionalni centar za umjetnost i kulturu Georges Pompidou, Pariz, Richard Rogers 

i Renzo Piano (1971.-1977.) 

- Hongkonška banka, Hong Kong, Foster i suradnici (1979.-1986.) 

6.2. Skulptura 

- Ležeći akt I., Henri Matisse (1907.) 

- Poljubac, Constantin Brancusi (1909.) 

- Veliki konj, Raymond Duchamp-Villon (1914.) 

- Jedinstveni oblici kontinuiteta u prostoru, Umberto Boccioni (1913.) 

- Spomenik trećoj internacionali, Vladimir Tatlin (1919./1920.) 

- Prije slomljene ruke, Marcel Duchamp (1945.) 

- Glava žene, Pablo Picasso (1930./1931.) 

- Vreća za led - Mjerilo B, Claes Oldenburg (1970.) 

- Slomljeni obelisk, Barnett Newman (1963./1967.) 

- Okruženi otoci, Projekt za Biscayne Bay, Greater Miami, Florida, Christo 

(Javacheff) (1982.) 

6.3. Ekspresionizam 

Fovisti 

- Les Fauves - zvijeri 

- Radost življenja, Henri Matisse (1905./1906.), vođa pokreta 

- Crveni atelijer, Henri Matisse (1911.) 

- Kristova glava, Georges Rouault (1905.) 

- Stari kralj, Georges Rouault (1916./1937.) 

51


Njemački ekspresionizam 

- Die Brucke - Most, skupina slikara iz Dresdena, boemi 

- Der Sturm - Oluja, časopis koji je privukao članove skupina Die Brucke i Der Blaue 

Reiter (Plavi jahač) 

- Franz Marc - "Plavo je muško načelo, snažno i duhovno, Žuto je žensko načelo, 

nježno, spokojno i osjetilno. Crveno je materija, gruba i teška". 

- Autoportret, Ernst Ludwig Kirchner (1907.), die brucke 

- Žena pred zrcalom, Erich Heckel (1908.), die brucke 

- Posljednja večera, Emil Nolde (1909.) , die brucke 

- Autoportret, Oscar Kokoschka (1913.), die brucke 

- Skica I za "Kompoziciju VII", Vasilij Kandinski (1913.), der blaue reiter 

6.4. Apstraktna umjetnost 

- Apstrakcija - proces raščlambe i pojednostavnjenja promatrane stvarnosti u 

geometrijske likove (lat. ab - trahere znači odvući, odijeliti) 

- Les Demoiselles d'Avignon, Pablo Picasso (1907.), ul. Avignon iz Barcelone (bordel) 

analitički kubizam 

- Portret Ambroisea Vollarda, Pablo Picasso (1910.) 

sintetički kubizam 

- Mrtva priroda s trskom za stolce, Pablo Picasso (1912.) 

- Novine, boca, paket duhana (Pošta), Georges Braque (1914.) 

kubizam 

- Tri svirača, Pablo Picasso 

- Tri plesačice, Pablo Picasso (1925.) 

- Guernica, Pablo Picasso (1937.) 

orfizam 

- Istodobne suprotnosti, Robert Delaunay (1913.) 

futurizam 

- Dinamizam biciklista, Umberto Boccioni (1913.) 

kubofuturizam 

- Nastao u Rusiji. 

- Putnik, Ljubov Popova (1915.) 

suprematizam 

52


- Prvi potpuno ruski pokret 20. st. 

- Kazimir Maljevič radio nacrte za operu Pobjeda nad suncem, plod jedne od 

najznačajnijih suradnji u moderno doba. 

- Crni četverokut, Kazimir Maljevič (1913.-1915.) 

- Suprematistička kompozicija: Bijelo na bijelom, Kazimir Maljevič (1918.) 

- De Stijl - Pokret koji je bio kratka vijeka u cjelini, nazivao se još neoplasticizam, a 

ime dobiva po nizozemskom časopisu koji zastupa Doesburgove, der Leckomove i 

Mondrianove ideje 

- Kompozicija s crvenim, modrim i žutim, Piet Mondrian (1930.) 

- Trafalgar square, Piet Mondrian 

- Broadway Boogie Woogie, Piet Mondrian 

6.5. Fantastična umjetnost 

Više ovisi o stanju duha. Mašta (nutarnje oko) je važnija od vanjskog svijeta. 

- Tajnovitost i sjeta ulice, Giorgio de Chirico (1914.), metafizičko slikarstvo 

- Ja i selo, Marc Chagall (1911.) 

- Akt silazi stubama, Marcel Duchamp (1912.) 

- Mladenka, Marcel Duchamp (1912.) 

- Upornost sjećanja, Salvador Dali (1931.) 

- Kompozicija, Joan Miro (1933.) 

- Stroj koji cvrkuće, Paul Klee (1922.) 

- Park pokraj Lu(cerna), Paul Klee 

6.6. Ostalo 

Apstrakcijski ekspresionizam - akcijsko slikarstvo 

- Silazak u tminu, Adolf Gottlieb (1947.) 

- Jetra su pijetlov češalj, Arshile Gorky (1944.) 

- Jesenski ritam: broj 30, Jackson Pollock (1950.) 

op-art 

- Povezan s optikom, fizičkim i psihološkim aspektom vida. Optičke iluzije. 

- Prikaza, iz niza U počast pravokutniku, Joseph Albers (1959.), dolazi u Ameriku 

kada je Hitler zatvorio Bauhaus 

53


- Ulazak u zeleno, Richard Anuszkiewicz (1970.) 

pop-art 

- Marcel Duchamp i dadaisti su zaštitnici pop-arta 

- Što to čini suvremeni dom tako različitim, tako privlačnim?, Richard Hamilton 

(1956.) 

- Djevojka koja se utapa, Roy Lichtenstein (1963.) 

- Zlatna Marilyn Monroe, Andy Warhol (1962.) 

54

skripta (PDF)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?