z interpretacją fotografii lub wywiadem fotograficznym), w którym punktem odniesienia i czynnikiem strukturyzującym wywiad są zdjęcia wykonane przez badanego. Same fotografie, z racji ich wieloznaczności (polisemiczności), pozostawiają bowiem zbyt wiele swobody interpretacyjnej. Do ich odczytania niezbędna jest zarówno znajomość szerszego kontekstu społecznego, jak i sensu nadanego im przez autora. W wersji minimalistycznej informacji tego rodzaju może dostarczyć odautorski podpis lub komentarz do zdjęcia. Alternatywą wobec wywiadu może być też na przykład fotopamiętnik (photo diary), w którym badany opisuje wybrane i wykonane przez siebie zdjęcia. Badacz rzadko, a może nigdy nie dysponuje narzędziami poznawczymi pozwalającymi na trafne samodzielne odczytanie wykonanych przez badanych fotografii, wykraczające poza podstawowy przedmiotowy opis lub interpretację z perspektywy odbiorcy. Z pozoru może się wydawać, że jakaś fotografia nie kryje w sobie nic szczególnego lub, że jest zrozumiała „sama przez się” i dopiero po zapoznaniu się ze znaczeniem, jakie nadaje jej badany, może okazać się, że odnosi się ona do jakiegoś ważnego elementu jego doświadczenia, a jej sens jest zupełnie inny, niż mogłoby się wydawać badaczowi. Marisol Clark-Ibáñez (2007) zwróciła uwagę na zdjęcia komputerów, stacji Nintendo i telewizorów wykonane przez badane przez nią dzieci z biednych dzielnic Los Angeles. Wbrew intuicji podpowiadającej jej, że zdjęcia te są wyrazem dumy z posiadania wymienionych sprzętów, w interpretacji dzieci wyrażały one strach przed ich utratą, będący odbiciem codziennego zagrożenia kradzieżą. Dla mnie – pisze badaczka – obrazem codziennego zagrożenia były zabite deskami nielegalnie zajmowane domy, kraty w oknach i drzwiach i ciągła obecność policyjnego helikoptera. Dla dzieci zagrożenie miało bardziej osobistą, intymną symbolikę. (Clark-Ibáñez ibidem: 179) 2 . Sytuacje takie nie należą do rzadkości w praktyce badawczej. Moje własne doświadczenia wyniesione z realizacji projektu Co nas łączy, co nas różni? Białystok i jego mieszkańcy w oczach obcokrajowców 3 są podobne. Przykładowo, jeden z uczestników projektu – Turek i muzułmanin, sfotografował nagrobek znajdujący się na pobliskim mizarze i umieścił go w kategorii różnic, ponieważ – jak wyjaśnił w komentarzu – grób był przyozdobiony „w stylu polskim” – kolorowymi wieńcami i kwiatami (fot. 1). Z kolei prawosławna Greczynka na jednej z fotografii przedstawiających podobieństwa uwieczniła pomnik Jana Pawła II otoczony setkami zniczy, obrazując w ten sposób – wedle jej słów – religijność obu narodów (fot. 2). 2 Cytat z języka angielskiego w tłumaczeniu autorki. 3 Był to projekt społeczno-socjologiczny zrealizowany wspólnie przez studentów Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku (UwB) i Fundację UwB w 2008 roku. W ramach projektu grupa kilkunastu obcokrajowców (Brazylijczyk, Czeczenka, dwoje Finów, Francuzka, Greczynka, Kanadyjczyk, Litwin, Niemka, dwóch Portugalczyków i dwóch Turków) została zaproszona do wykonania fotografii w dwóch kategoriach – podobieństw i różnic kulturowych ukazujących zarówno to, co zaskakuje ich w mieście, jak też to, co pomimo dystansu kulturowego, wydaje im się zwyczajne, swojskie. Wykonane przez uczestników fotografie posłużyły następnie do przygotowania wystawy i wydania dystrybuowanej nieodpłatnie, dwujęzycznej (polsko-angielskiej) publikacji (zob. Anchimowicz i In. 2008). ©2011 PSJ Tom VII Numer 1 Przegląd Socjologii Jakościowej 25 www.qualitativesociologyreview.org
Fot. 1. Halil Bora Ozel, To zdjęcie przedstawia grób Tatara, ale w stylu polskim. W moim kraju nie kładzie się tylu kwiatów na groby. Zwłaszcza kolorowych, 2008 r. Źródło: Anchimowicz i In. 2008: 69. Fot. 2. Konstadina Ofidou, Choć większość Polaków to katolicy, a Grecy to prawosławni, łączy nas to, że jesteśmy bardzo religijni, 2008 r. Źródło: Anchimowicz i In. 2008: 82. ©2011 PSJ Tom VII Numer 1 Przegląd Socjologii Jakościowej 26 www.qualitativesociologyreview.org
- Page 1 and 2: 28 lutego 2011 Przegląd Socjologii
- Page 3 and 4: Spis treści Od redaktorów: Od red
- Page 5 and 6: Kolejny artykuł, „przeglądowy
- Page 7 and 8: uchwycić sposób organizacji grup
- Page 9 and 10: pozwalającą się odróżnić jest
- Page 11 and 12: zachowań seksualnych 7 . Bardzo si
- Page 13 and 14: każdego z nas, uniemożliwia dotar
- Page 15 and 16: Krytyka samoświadomego rozumu Stra
- Page 17 and 18: Rzeczywistość zyskuje więc subie
- Page 19 and 20: 2007: 51). Wiąże się to z „wa
- Page 21 and 22: Principle) (2001). Teoria społeczn
- Page 23 and 24: Jay, Martin (2008) Pieśni doświad
- Page 25 and 26: QSR - Edycja Polska Przegląd Socjo
- Page 27: się tylko poprzez uzyskanie wiedzy
- Page 31 and 32: Zdjęcie to: Odzwierciedla zainter
- Page 33 and 34: zastosowaniu tradycyjnych metod bad
- Page 35 and 36: kognitywnego nie pozwala im na wyra
- Page 37 and 38: fotografa; oznacza także odszyfrow
- Page 39 and 40: projektu przez grupę młodych bia
- Page 41 and 42: własnego życia (...), po zaawanso
- Page 43 and 44: ------ (2008b) „Zdjęcia są tłu
- Page 45 and 46: QSR - Edycja Polska Przegląd Socjo
- Page 47 and 48: możliwe. To ona uzasadnia przekona
- Page 49 and 50: „spojrzeniu turysty” (Urry 2007
- Page 51 and 52: Wizualność, która uczy jak patrz
- Page 53 and 54: właściwych podstawowemu działani
- Page 55 and 56: „Gwiazda Dawida stała się symbo
- Page 57 and 58: Bibliografia: Alpers, Svetlana (198
- Page 59 and 60: Latour, Bruno (1990) „ Drawing Th
- Page 61 and 62: ył nader prozaiczny - względna ł
- Page 63 and 64: Fot. 1. Źródło: Zdjęcie dostarc
- Page 65 and 66: W piątej czy szóstej klasie mama
- Page 67 and 68: pieniądze... No nie wiem, też bar
- Page 69 and 70: Oj, z tym „ryzykujesz życie”,
- Page 71 and 72: Il. 1. Il. 2. Źródło: Ilustracje
- Page 73 and 74: doświadczane poczucie presji ze st
- Page 75 and 76: Strauss, Anselm L. i Juliet M. Corb
- Page 77 and 78: pragmatyzmu (zwłaszcza J. Deweya),
- Page 79 and 80:
Rozdział piąty, zatytułowany Arb
- Page 81 and 82:
iurka”, ale z dziedziną rozwijaj
- Page 83 and 84:
QSR - Edycja Polska Przegląd Socjo
- Page 85 and 86:
Postmodernistyczna otchłań rezygn
- Page 87 and 88:
dłużej, nie” (Klich 2002). W ku
- Page 89 and 90:
z wielości dostępnych opcji jest
- Page 91 and 92:
Przeprowadzona przez autora analiza
- Page 93 and 94:
teoretycznych i metodologicznych. R
- Page 95 and 96:
O Autorach Magdalena Fiternicka-Gor
- Page 97 and 98:
Waldemar Dymarczyk - adiunkt w Kate
- Page 99 and 100:
mniejszościowych, marginalizowanyc
- Page 101 and 102:
Author-Supplied Abstracts and Keywo
- Page 103 and 104:
stereotypical view; Dividing ’nor
Change language