kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya:2012№2 - Bakı Dövlət Universiteti

ildə ABŞ-in ümumi kitabxanasının buraxdığı məcmuədə M.Dyunin məqaləsidərc olunur. Bu məqalədə ―Onluq təsnifat‖ın əsas prinsirləri izah edilir. Yenəhəmin ildə onun ―Kitabxanalarda kataloqların tərtibi və kitabların düzülməsiüçün təsnifat və predmet göstəricisi‖ adlı kitabçası nəşr edilir. Kitabça cəmisi42 səhifədən ibarət idi. Bunun 11 səhifəsi təsnifatdan, qalanı isə predmetgöstəricisindən ibarət idi.M.Dyunin ―Onluq təsnifat‖ında bütün bilik sahələri (0-dan-9-a kimi)əsas şöbəyə bölünmüşdür. Təstifatda hər şöbə 10 yarımşöbəyə, hər yarımşöbəöz növbəsində 10 bölməyə və bu qayda üzrə daha kiçik 10 bölmələrəbölünmüşdür. Təsnifatda istənilən qədər bölgü həddi almaq mümkündür.M.Dyunin təsnifatında hər bir anlayışın və predmetin dəqiq və sabityeri şöbələr, yarımşöbələr və bölmələrin hamısı ərəb rəqəmləri ilə ifadəedilmişdir. Bu cəhət ―Onluq təsnifat‖ın beynəlxalq xarakterini asanlaşdırır.Hazırda M.Dyunin ―Onluq təsnifat‖ı əsasən ABŞ kütləvi kitabxanalarındatətbiq olunur. ABŞ Konqres kitabxanasının buraxdığı çap kartoçkalarındaM.Dyunin təsnifatının indeksi verilir. Beləliklə, M.Dyunin ―Onluq təsnifat‖ınıABŞ milli təsnifatı kimi adlandırmaq olar.Hazirda M.Dyunin təsnifatının 21-ci nəşri çap edilmişdir. Təsnifat 30-dan artıq xarici dilə tərcümə edilmişdir. 135 ölkənin 200 mindən artıqkitabxanasında tətbiq edilir. M.Dyünin təsnifatının 21-ci nəşri 4 cilddən ibarətrus dilinə tərcümə edilmişdir. Birinci cild girişdən, ikinci və üçüncü cildlərəsas cədvəllərdən, dördüncü cild isə əlifda-predmet göstəricisindən ibarətdir.Universal, yəni bütün bilik sahələrini əhatə edən təsnifat sistemiyaratmaq ideyası nəzəri şəkildə ABŞ-da Boston kitabxanasının əməkdaşlarıM.Nafonel və Mertlef tərəfindən irəli şürülmüşdür.Sonralar UOT-un yaradıcıları Pol Otle (1868-1944) və Anri Lafonten(1854-1943) olmuşlar. Hər iki alim 1895-ci ildə Beynəlxalq Biblioqrafiyainstitutu yaratmış və bu insititut sonradan Beynəlxalq SənədləşdirməFederasiyasına çevrilmlşdir.1895-ci ildə Brüsseldə birinci Beynəlxalq biblioqrafiya konfransıçağrılır və qərara alınır ki, düyada bütün bilik sahələrinə dair ədəbiyyatınkartoçka kataloqunu əks etdirən ―Universal biblioqrafik repertuar‖ yaradılsın.Bu repertuarın yaradılmasına rəhbərlik işi P.Otle və A.Lafontenətapşırılmışdır.―Universal biblioqrafik repertuar‖a lazımi ədəbiyyat tapmaq üçün hərşeydən əvvəl bilik sahələrinin o dövr üçün bölgüsünü, təsnifatını işləmək tələbolunurdu. Bu məqsədlə P.Otle və A.Lafonten M.Dyunin ―Onluq təsnifat‖ınıəsas götürmüşlər. M.Dyunin təsnifatını öyrənərkən məlum olmuşdur ki, o dövrüçün nəşr olunmuş ədəbiyyatın xeyli hissəsinin məzmununu ifadə etmək üçüntəsnifatda rubrikalar yoxdur, sənəddə bəhs olunan obyektləri və onlar45