Nie - Stowarzyszenie Architektów Polskich

yzontalnych – tak skutecznych dziś w strukturach społeczno-politycznych
– powiązań, które ułatwiałyby wzajemne
zrozumienie, a w razie potrzeby i cenną pomoc.
O solidarność świata kultury w tym zakresie więc również
proszę!
Wypowiedź ta miała mieć miejsce na Kongresie Kultury
Polskiej w Warszawie w dniu 13 grudnia 1981 roku. Nie
doszło do niej z wiadomych względów. Przeglądając dziś
Fragmenty z pamiętnika
Miałem świadomość po powrocie z Gdańska, że
Polska, która zorganizowała swa gierkowską potęgę
chyli się ku upadkowi. Świadczyły o tym niespójne
zarządzenia. Wprowadzono nocne dyżury. Byłem konserwatorem
generalnym, stąd i mnie obowiązywały rygory
przysługujące tej ludzkiej grupie. Przypominam pewne
zebranie, bo w każdym pionie należało teraz łączyć się
i jednoczyć. Epoka Edwarda odeszła i wszystko wokół
wskazywało, że każda następna chwila może przynieść
coś nowego, niespotykanego dotychczas.
Był piątek, miałem poprowadzić zebranie całej podległej
mi załogi. Wtedy w każdym ministerstwie istniała
„osobliwa siła polityczna”. Był to sekretarz partii, który tuż
przed zebraniem poprosił mnie o program, a był w randze
wiceministra.
Mój pokój wypełnił się ludźmi, niektórzy do dziś pracują
w ministerstwie. W trakcie zebrania doszło do szeregu
scysji. Ktoś zapytał mnie, co zrobiłem w Gdańsku. To
było dziwne zebranie, bo głośno powiedziałem, że powodowały
mną patriotyczne powody i wina moja zostanie
ze mną. Wtedy zresztą niektórzy ludzie ujawnili się, kim
są i komu służą. To był grudzień, przez przypadek w holu
ministerstwa spotkałem znajomego generała. Zarządzał
kulturą w wojsku. Jego pytanie było zaskakujące: Słuchaj!
A co z Kongresem Kultury? Ciebie tam nie ma. Bo pojawili się
inni ludzie i oni teraz będą prowadzić polską kulturę.
Postanowiłem jednak zabrać głos podczas Kongresu.
Dziwne to uczucie, kiedy ludzie, z którymi byłem blisko
od lat, usuwali się na mój widok. Bo to, że przestałem
pełnić funkcję generalnego konserwatora, o tym już wiedzieli
wszyscy.
Powiem więcej – tu dokonywano pomiaru, bardzo
specyficznego pomiaru ludzkich uczuć, bo jednak na tej
sali zgromadzonych było sporo ludzi wybitnych i to z różnych
dziedzin ludzkiej twórczości i naukowej mocy.
Przede mną miał swą wypowiedź prof. Cęckiewicz.
Pamiętam jedynie gromkie brawa, które zakończyły to
wystąpienie. Pamiętam też zdziwioną minę generała
tego od kultury. Gdy rozpocząłem swe wystąpienie na
sali zapanowała cisza.
W tę ciszę wpisałem się tak: Drodzy Państwo, od wielu
miesięcy pełniłem w tym kraju funkcję generalnego konserwatora
zabytków. Przez ten czas zebrałem sporo doświadczeń.
Chciałem się z państwem podzielić swą wiedzą, bo
właśnie przestałem pełnić swą funkcję. Na sali panowała
ogromna cisza. Państwo pozwolą, że zacznę od proble-
– ćwierć wieku później – moje notatki, zdziwiłem się jak
dalece jest ona i obecnie aktualna. Dlatego też zdecydowałem
się, w odpowiedzi na prośbę Redakcji Komunikatu
SARP o nadsyłanie wspomnień z „tamtego czasu” przesłać
ten tekst.
Tadeusz Barucki
mów związanych z ochroną środowiska. A tę problematykę
znałem dokładnie. Jedno z czasopism anglojęzycznych wydało
mój artykuł, był to przedruk o hucie aluminium. Tu nie
mogło być sprzeciwu, ale zauważyłem, że prof. Białostocki
nachyla się do swej towarzyszki, że niby nie na temat
(towarzyszką prof. Białostockiego była dobrze mi znana
śpiewaczka p. Stenia Wojtowicz).
Później zacząłem mówić o wadach organizacyjnych
ministerstwa, które doprowadziły do konieczności stworzenia
struktur nadrzędnych. Szło tu o komisję międzyresortową
do spraw rewaloryzacji drobnych, ale zabytkowych
centrów. Zostałem przewodniczącym tego organu,
załatwiłem lokal. A jeszcze później swą uwagę poświęciłem
blokom i blokowiskom – fabrykom domów. Tymczasem
na sali coś zaczęło się dziać. Ktoś zaczął bić brawo,
ktoś gwizdnął (znam go i witam). Jest dziennikarzem.
W końcu powiedziałem: Szanowni Państwo!
Wawel ostoi się, zamek w Pieskowej Skale zarobi na siebie,
ale co stanie się z polskim krajobrazem? Czy to, co otrzymaliśmy
dotrwa „do naszych nowych czasów”? Ukłoniłem
się i zszedłem ze sceny. Sala nie nagrodziła mojej wypowiedzi
oklaskami. Gdy tylko usiadłem, podszedł do mnie
znany mi pan, który wnet miał otrzymać tytuł Marszałka
Sejmu (p. Małachowski) i powiedział: słuchajcie. Jutro na
Placu Marszałka Piłsudskiego organizuję wiec. Zabierz głos.
Powiedziałem: Posłuchaj mojej jutrzejszej telewizji.
I tak sobie myślę po wielu latach gdyby moje tamte
słowa i stwierdzenia ogłosić dziś. (Bo w niedzielę było
ogłoszenie stanu wojennego). To naprawdę pokolenia
zmieniły się, a w Krakowie pomiędzy Wawelem a Skałką
wyprzedano już metry kwadratowe niezabudowanej
jeszcze powierzchni. 1 Byłbym skłonny tamtą wypowiedź
zaopatrzyć innym datowaniem i ogłosić dzisiaj. Bo żyjemy
w świecie deweloperów i zjawisk, których zakres
obecnie trudny jest do oszacowania.
Dowiedziałem się oto z prasy, że w Warszawie ma powstać
najwyższy budynek świata. Sądzę, że mnie pierwszemu
wypada zapytać generalnego konserwatora. Czy
to wolno? A co na to sąsiedzi?
1) Mój promotor dyplomu prof. T. Łotwiński powiedział: Oby Bóg pokarał
9