Program nauczania chemii w gimnazjum - Nowa Era

6 Program nauczania• Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków metaliz tlenkami niemetali• Reakcje stràceniowe• Inne sposoby otrzymywania soli• Zastosowania soliProcedury osiàgania celów:Podsumowujàc wiadomoÊci o kwasach i zasadach,zwracamy uwag´ na fakt, ˝e sole sà pochodnymi kwasówzarówno w budowie, jak i w nazewnictwie. Ustalamy wzorysumaryczne soli na podstawie nazwy i odwrotnie, podkreÊlajàc,˝e wzór soli napisany jest poprawnie wówczas, gdyistnieje równowaga wartoÊciowoÊci metalu i reszty kwasowejw soli. Dodatkowo mo˝na wprowadziç poj´cia: sole podwójne,sole potrójne, wodorosole, hydroksosole, hydratyoraz podaç odpowiednie przykłady. WyjaÊniamy procesdysocjacji jonowej soli i zapisujemy odpowiednie równaniareakcji chemicznych. åwiczymy nazewnictwo jonów otrzymanychw reakcji dysocjacji soli. Dodatkowo mo˝na omówiçreakcje hydrolizy soli. Uwzgl´dniajàc fakt, ˝e sól jest zbudowanaz metalu i reszty kwasowej, wyjaÊniamy, ˝e jednymze sposobów otrzymywania soli jest reakcja zasadz kwasami, czyli reak cja zoboj´tniania. Przeprowadzamyodpowiednie doÊwiadczenia i zapisujemy równania reakcjichemicznych w postaci czàsteczkowej, jonowej i jonowejskróconej. Na podstawie doÊwiadczeƒ wyjaÊniamy tak˝e,˝e innym sposobem otrzy mywania soli jest reakcja metaliz kwasami. PodkreÊlamy, ˝e nie wszystkie metale reagujàz kwasami, lecz tylko te, które sà aktywniejsze od wodorui które sà zdolne wyprzeç go z kwasu. Zapoznajemy uczniówz szeregiem aktywnoÊci metali i çwiczymy umiej´tnoÊç korzystaniaz niego. Wykonujàc doÊwiadczenia, zapoznajemyuczniów z innymi sposobami otrzymywania soli: reakcjàtlenków metali z kwasami i reakcjà tlenków niemetaliz wodorotlenkami. Wspominamy o sposobach otrzymywaniasoli w reakcjach: metali z nieme talami (powstajà sole kwasówbeztlenowych) i tlenków niemetali z tlenkami metali (powstajàsole kwasów tlenowych). Dodatkowo mo˝na wyjaÊniçjonowy przebieg tych reakcji chemicznych. Wprowadzamypoj´cie soli łatwo i trudno rozpusz czalnej. Korzystajàcz tabeli rozpuszczalnoÊci wodorotlenków i soli, podajemyodpowiednie przykłady. Na podstawie doÊwiadczeƒ (reakcjistràceniowych) wyjaÊniamy powstawanie soli trudno rozpuszczalnych.Równania reakcji chemicznych zapisujemyw postaci czàsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej. Podajemyprzykłady soli o du˝ym znaczeniu w ˝yciuczłowieka i zapoznajemy uczniów z ich zastosowaniami.DZIAŁ VII. W´giel i jego zwiàzki z wodorem(10 godzin lekcyjnych)Hasła programowe:• Naturalne êródła w´glowodorów• Szereg homologiczny alkanów• Metan i etan• WłaÊciwoÊci alkanów• Szeregi homologiczne alkenów i alkinów• Eten i etyn jako przykłady w´glowodorów nienasyconychProcedury osiàgania celów:Nauk´ chemii organicznej rozpoczynamy od wyjaÊnienia,˝e jest to chemia zwiàzków w´gla. Przypominamy nieorganicznezwiàzki w´gla. Zapoznajemy uczniów z naturalnymiêródłami w´glowodorów: ropà naftowà i gazemziemnym. Dodatkowo mo˝na zbadaç doÊwiadczalnie wła-ÊciwoÊci ropy naftowej i gazu ziemnego oraz wykonaç destylacj´frakcjonowanà. Mo˝na równie˝ omówiç skutkiwycieków ropy naf towej podczas jej wydobywania i transportowania.Wprowadzamy poj´cie szeregu homologicznego,podajemy nazwy, wzory sumaryczne, strukturalnei półstrukturalne poszczególnych członów szeregu homologicznegoalkanów. Budujemy modele czàsteczek w´glowodorównasyconych. Zwracamy uwag´ na zale˝noÊçmi´dzy długoÊcià łaƒcuchów w´glowych alkanów a ichwłaÊciwoÊciami fizycznymi. Oma wiamy budow´ czàsteczki,właÊciwoÊci i zastosowania metanu i etanu. Omawiamybudow´ czàsteczki etenu jako przykładu w´glowodorównienasyconych – alkenów. Budujemy model jego czàsteczki.Otrzymujemy eten i badamy jego właÊciwoÊci fizycznei chemiczne. „Tworzymy” szeregi homologiczne w´glowodorównienasyconych: alkenów i alki nów. Omawiamybudow´ czàsteczki etynu jako przykładu alkinów, budujemymodel jego czàsteczki. Otrzymujemy etyn, badamy jegowłaÊciwoÊci fizyczne i chemiczne. Omawiamy zastosowaniaetynu. Zapisujemy równania reakcji spalania całkowitegoi niecałkowitego w´glowodorów nienasyconych. WyjaÊniamyprzebieg reakcji polimeryzacji i jej znaczenie dla produkcjiniektórych tworzyw sztucznych. Dodatkowo mo˝emyomówiç właÊciwoÊci i zastosowania wybranych tworzywsztucznych. Porównujemy właÊciwoÊci chemiczne alka nów,alkenów i alkinów, podkreÊlamy, ˝e ró˝nice wynikajàz ró˝nic w budowie czàsteczek. W dziale tym stosujemycz´sto çwiczenia modelowe, gdy˝ ułatwiajà one zrozumieniewłaÊciwoÊci zwiàzków organicznych przez poznaniebudowy ich czàsteczek.DZIAŁ VIII. Pochodne w´glowodorów(12 godzin lekcyjnych)Hasła programowe:• Szereg homologiczny alkoholi• Metanol i etanol jako przykłady alkoholi• Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego• Szereg homologiczny kwasów karboksylowych• Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykładykwasów karboksylowych• Wy˝sze kwasy karboksylowe• Estry• Aminy i aminokwasy – pochodne w´glowodorów zawie -rajàce azotProcedury osiàgania celów:WyjaÊniamy, co to znaczy, ˝e alkohole sà pochodnymi w´ -glo wodorów. „Tworzymy” szereg homologiczny alkoholi– zapisujemy wzory: sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne,zaznaczamy w czàsteczkach grup´ alkilowà (alkil)i grup´ funkcyjnà. Podajemy nazwy systematyczne i zwy -czajowe alkoholi. Zapoznajemy uczniów z właÊciwoÊciami