Wojewódzka Bibliołeka Publiczna - Bibliotekarz Opolski

czy będących zdjęciami dzieł malarskich, rzeźby i architektury tego okresu,może odtworzyć utrwalony na płycie utwór muzyczny, pokazać naekranie z episkopu ilustrację strojów obowiązujących wtedy na dworach,odtworzyć nagranie recytacji barokowego wiersza, zademonstrować tablicęsynchroniczną z chronologicznym zestawieniem różnych wydarzeń kulturalnychi polityczno -społeczny ch w Europie na przełomie XVI i XVIIwieku, przez grafoskop rzutować plan stylowej budowli omawianego okresu,a wreszcie wyświetlić film naukowy lub dydaktyczny, ewentualniefragment fabularnego z rodzaju tzw. kostiumowych. Podana różnorodnośćśrodków nie ma na celu suregowania, że ilość gra rolę zasadniczą, wprostprzeciwnie — jest ich tu za dużo jak na jeden odczyt, ale chodzi o uzmysłowieniewielkich możliwości w zakresie dostarczania przykładów w celupotwierdzenia głoszonych prawd. A — jak powszechnie wiadomo — odpoznania faktów jednostkowych zaczyna się uogólnianie, większa ilośćkonkretnych zdarzeń i przedmiotów jest podstawą poznania praw, faktówi zasad ogólnych. Obraz jest konkretnym podkładem dla sformułowań syntetyzujących,pomaga w wyjaśnianiu znaczenia pojęcia i prowadzi odbiorcęwiadomości od wyobrażeń powstałych przez postrzeganie jednostkowychrzeczy i zjawisk do generalizacji cech i tworzenia pojęć ogólnych. 2Widać tu już proces odbywający się w psychice odbiorcy, który w świetledzisiejszych wyobrażeń o nauczaniu powinien być aktywnym w poznawaniui prelegent nie może wyręczać słuchacza w tej aktywności, ale powinienją stymulować.Oglądając obrazy, zdjęcia, film, modele, schematy, tablice itp. człowieknazywa postrzegane przedmioty, eksponowane cechy, ujęte w takiczy inny sposób, zależności oraz stosunki, a równocześnie porównuje przedmiotylub zjawiska, eliminuje cechy różniące je od siebie i wyodrębniacechy wspólne. Jest to swoista prawidłowość dotycząca początkowego etapuprocesu myślenia. „Poznanie empiryczne — jak mówi S.L. Rubinsztajn —na początkowym etapie wyszukuje to, co istotne w zjawiskach, ustalającpoprzez porównanie i zestawienie zjawisk ich cechy wspólne, albowiemto, co jest wspólne, a więc stałe, może posłużyć za prawdopodobny wskaźniktego, co jast istotne dla danych zjawisk. Ale coś nie dlatego jestistotne, że okazało się wspólne dla szeregu zjawisk; na odwrót, okazujesię ono wspólne dlatego, że jest dla nich istotne. Przytoczona teza jestpodstawą teorii uogólnienia, jest punktem wyjściowym rozwiązania zagadnieńzwiązanych z problemem uogólnienia. Można sformułować jeszczebardziej syntetyczne twierdzenie: podstawową ogólną cechą umysłu jestumiejętność wyodrębniania tego, co istotne".sTa właściwość poznania odpowiada naturze języka Nasza wiedza0 świecie przecież zaiwiera się w pojęciach, które odbijają w sobie właśnieogólne i typowe cechy rzeczy, stosunków i procesów. To co ogólne, mieścisię w konkretnym, nie istnieje bez niego, jest cechą wspólną dla danejgrupy przedmiotów. Proces formowania się pojęcia to nic innego, jakwłaśnie odrywanie się tej cechy, abstrahowanie jej (łac. abstrahere — odciągać,odrywać). 4 Mamy tu do czynienia ze zestawieniami przedmiotów1 wyborem tych właśnie wspólnych właściwości przez poznającego przedmiot,a rzeczą wykładowcy jest stworzenie warunków tej myślowej aktywnościsłuchacza przez dostarczenie desygnatów (zastępników) poznaniai tafcie ukierunkowanie jprocesu postrzegania, by nie dopuścić do zajmowaniasię własnościami szczególnymi lub tym, co jest wprawdzie wspól-„ f le Jest lstotnf v w . Praktyce najczęściej spotykamy się z niepożądanymtzw. „naprowadzaniem" słuchacza na podobieństwo — przy pomoac ? bajdzie] bezradny prelegent wprost wyręcza odbiorców ins£? 3aT «t ma " h l S a m P 0 cechy ^ wspólne, po czym nawet dA przecież trudności słuchaczy w identyfikacjiistotnych cech wspólnych wynikają najczęściej ze ffle dobranych konkre-