twój kod znajduje się w środku twój kod znajduje się w środku

2TWÓJ KODdo elektronicznegozeszytu ćwiczeńZNAJDUJE SIĘW ŚRODKU

Spis treciKilka sów o papierowym zeszyciewicze ...................................................... 4I. wiat zwierzt1. Parzydekowce .................................. 62. Pazice i nicienie .............................. 93. Piercienice ........................................ 124. Miczaki ............................................. 145. Skorupiaki i pajczaki ........................ 176. Owady ............................................... 197. Ryby ................................................... 228. Pazy .................................................. 249. Gady ................................................... 2610. Ptaki ................................................... 2911. Ssaki ................................................... 31Zadania podsumowujce ......................... 33II. Funkcjonowanie organizmuczowieka12. Organizm czowieka jako ukadukadów ............................................. 3813. Tkanka nabonkowa i czna ............. 4014. Tkanka miniowa i nerwowa .......... 4315. Skóra .................................................. 4516. Koci i stawy ...................................... 4717. Szkielet ............................................... 5018. Minie ............................................... 5219. Ukad pokarmowy ............................. 5520. Trawienie pokarmów ........................ 5721. Ukad oddechowy ............................. 5922. Ukad wydalniczy .............................. 62Zadania podsumowujce .......................... 6431. Budowa i funkcje ukadu nerwowego ... 8732. Autonomiczny ukad nerwowy ......... 8933. Mózg i rdze krgowy ....................... 9134. Wzrok ................................................ 9335. Such, wch i smak ............................ 9536. Rozmnaanie si ................................ 9737. Rozwój zarodka i podu ..................... 10038. Etapy ycia czowieka ........................ 103Zadania podsumowujce .......................... 105IV. Zasady dbaoci o wasnyorganizm39. Zdrowie i choroby ............................. 11040. Choroby nowotworowe .................... 11241. Choroby zakane – przyczyny .......... 11442. Wybrane choroby zakaneczowieka ............................................... 11643. Choroby pasoytnicze ....................... 11844. Badania okresowe i lekarstwa .......... 12145. Skadniki pokarmów .......................... 12346. Efekty niedoboru skadnikówodywczych w pokarmach ............... 12647. Racjonalne odywianie si ................ 12848. Zdrowy styl ycia .............................. 13049. Higiena narzdów zmysów .............. 13250. Stres ................................................... 13451. Alkohol i nikotyna .............................. 13652. Narkotyki ........................................... 138Zadania podsumowujce .......................... 140III. Integracja dziaania organizmu23. Krew i limfa ........................................ 6824. Krew i równowaga wewntrznaorganizmu .......................................... 7025. Serce .................................................. 7326. Ukad krenia ................................... 7527. Ukad odpornociowy ....................... 7828. Rodzaje odpornoci ........................... 8029. Wykorzystanie wiedzy o odpornoci ... 8230. Hormony ........................................... 84

6Owady1. Na ilustracji pokazano osę – przedstawiciela owadów.Przyporządkuj wymienionym częściom ciała osy odpowiednie narządy. Wpiszw kolejności alfabetycznej, obok ich nazw litery, którym przyporządkowano nazwyposzczególnych narządów.Głowa: Tułów: Odwłok:A. narząd kopulacyjny samcówD. oczy złożoneG. czułkiB. żądłoE. odnóża kroczneH. pokładełko samicC. przetchlinkiF. skrzydłaI. aparat gębowy2. Oceń prawdziwość każdego z poniższych zdań. Wpisz obok P, jeśli zdanie jestprawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.I. Do owadów społecznych należą osy i pszczoły, ale nie należą muchy i motyle.II. Trutnie są niedojrzałymi płciowo samcami w społeczności tworzącej kolonię os.III. Robotnice owadów społecznych to dojrzałe płciowo samice, różniące się od królowejjedynie wyglądem zewnętrznym.IV. Budową gniazd termitów zajmują się robotnice.19

wiat zwierzt3. Na ilustracjach pokazano schematy rozwoju motyla i szarańczaka.a) Uzupełnij opis ilustracji. Wpisz litery przyporządkowane nazwom właściwychstadiów rozwojowych owadów.A. larwaB. zapłodnione jajaC. owad dorosłyD. poczwarkab) Dokończ zdania. Wpisz litery, którym przyporządkowano odpowiednie określenia.I. Rozwój motyla przebiega z .A. przeobrażeniem zupełnymB. przeobrażeniem niezupełnymII. Wzrost larw, pojawiających się kolejno w rozwoju szarańczaka, jest możliwy dziękiprocesowi .A. przepoczwarzaniaB. linienia20

8Pazy1. Na ilustracjach pokazano przedstawicieli płazów.Przeanalizuj ilustracje, a następnie uzupełnij poniższe zdania. Podkreśl litery,którym przyporządkowano właściwe określenia.I. Przedstawione na ilustracjach płazy należą do A / B / C rzędów, A / B / C rodzajówi A / B / C gatunków.A. dwóch B. trzech C. czterechII. Żadna z ilustracji nie przedstawia A / B / C.A. żaby B. rzekotki C. ropuchy2. Uporządkuj podane cechy budowy dorosłej żaby według kryterium przystosowaniado środowiska życia. Podkreśl literowe oznaczenia cech w odpowiednichrubrykach tabeli.A. długi, lepki język B. śluz pokrywający ciałoC. palce kończyn tylnych spięte błoną pławną D. opływowy kształt ciałaE. oczy okryte powiekami F. płucaCECHY PRZYSTOSOWUJĄCE ŻABĘ DO ŻYCIAW wodzieNa lądzieA / B / C / D / E / FA / B / C / D / E / F24

Pazy3. Na ilustracjach przedstawiono różne stadia rozwojowe żaby.21 3Przeanalizuj ilustracje, a następnie uzupełnij poniższy tekst. Podkreśl litery przyporządkowaneodpowiednim określeniom, tak aby zdania były prawdziwe.W cyklu życiowym żaby występują kolejno stadia rozwojowe oznaczone na rysunkunumerami A / B. Złożone w wodzie przez samicę jaja, zwane C / D, są polewanenasieniem przez samca. Do zapłodnienia dochodzi E / F samicy. Po jakimś czasiewylęgają się kijanki. Od dorosłych żab kijanki różnią się tym, że mają G / H. Procesowiprzeobrażenia towarzyszy I / J oraz stopniowa redukcja ogona.A. 2, 1, 3 B. 2, 3, 1 C. skrzekiemD. ikrą E. poza organizmem F. w organizmieG. skrzela i linię boczną H. głowę i linię boczną I. powstanie płucJ. powstanie skrzeli wewnętrznych4. Oceń prawdziwość każdego z poniższych zdań. Podkreśl P, jeśli zdanie jestprawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.I. Przykładem płaza spędzającego całe życie w wodzie jest aksolotl. P / FII. Dorosłe ropuchy prowadzą lądowy tryb życia. P / FIII. Wśród płazów krajowych nie występują gatunki słonowodne. P / FIV. Przodkami współczesnych płazów były kręgowce niezdolne do życia na lądzie. P / F5. Dokończ poniższe zdania. Podkreśl litery przyporządkowane odpowiednimwyrażeniom, tak aby uzyskane informacje były prawdziwe.I. Płazy są niezdolne do kontrolowania temperatury ciała, zatem należą do grupyorganizmów A / B.A. stałocieplnych B. zmiennocieplnychII. Najwięcej gatunków płazów żyje w okolicach A / B.A. zwrotników B. równikaIII. Dorosłe żaby są drapieżnikami, a pokarm zdobywają A / B.A. na lądzie B. w wodzieIV. Naga i pokryta wydzieliną gruczołów śluzowych skóra płazów bierze udział w A / B.A. pobieraniu tlenu B. usuwaniu nadmiaru tlenu25

16Koci i stawy1. Na rysunku pokazano budowę kości długiej.Opisz powyższy rysunek. Wpisz w odpowiednie miejsca litery, którym przyporządkowanowłaściwe określenia.A. trzon kości D. tkanka kostna gąbczastaB. nasada kości E. tkanka kostna zbitaC. jama szpikowa2. Dokończ zdania. Wpisz w odpowiednie miejsca litery przyporządkowaneokreśleniom, tak aby uzyskane informacje były prawdziwe.I. W mózgoczaszce dorosłego człowieka występują .A. nieruchome połączenia kości – szwyB. ruchome połączenia kości – stawyII. Staw jest zbudowany z zakończeń kości pokrytych .A. mazią stawowąB. chrząstką stawowąIII. Giętkość zapewniają ciału .A. stawy B. szwyIV. Główka i panewka to powierzchnie kości budujących staw .A. barkowy B. kolanowy47

Funkcjonowanie organizmu czowieka3. Przeanalizuj tekst źródłowy i ilustracje, a następnie wykonaj polecenie.Cechy zyczne koci s zwizane zsubstancjami, które wchodz wjej skad.Biakowa substancja organiczna, zwana ossein, czyni ko elastyczn igitk.Obecne wniej skadniki mineralne – sole wapnia – zapewniaj koci twardoisztywno.Dowodzc prawdziwoci powyszych stwierdze, przeprowadzono nastpujcyeksperyment: jedn ko dug kurczaka spalono wpomieniu palnika, drugprzetrzymywano przez okoo 48 godzin wprobówce, w10% roztworze kwasuoctowego.kwasoctowyUzupełnij zdania. Podkreśl litery przyporządkowane odpowiednim określeniom,tak aby zdania opisujące końcowy wynik zaprezentowanego eksperymentu byłyprawdziwe.I. W wyniku wypalenia z kości zostały usunięte substancje A / B, a kość C / D.A. organiczne C. straciła sprężystośćB. mineralne D. zrobiła się miękkaII. Ocet spowodował usunięcie z kości substancji A / B, a kość C / D.A. organicznych C. zrobiła się miękkaB. mineralnych D. straciła sprężystość48

Zasady dbaoci o wasny organizm2. Podkreśl nazwy składników odżywczych, których krótkie opisy zamieszczonoponiżej.I. Ich cząsteczki składają się głównie z aminokwasów. Obok wody stanowią głównybudulec komórek. Są nimi enzymy i wiele hormonów. cukry białka tłuszczeII. Stanowią podstawowy substrat oddychania komórkowego. Ich rozkład jest związanyz wyzwoleniem energii niezbędnej do przebiegu wielu procesów życiowych. cukry białka tłuszczeIII. Są składnikiem błon komórkowych i ważnym źródłem energii. Są nimi niektórehormony. Budują tkankę, która chroni narządy wewnętrzne przed czynnikamimechanicznymi. cukry białka tłuszcze3. Wskaż błędne dokończenie zdania.Przedstawione na rysunkach produkty spożywcze łączyA. roślinne pochodzenie.B. zawartość glikogenu.C. obecność witamin z grupy B.D. zawartość błonnika, który wzmaga perystaltykę jelit.E. obecność związków, które nie podlegają trawieniu w przewodzie pokarmowymczłowieka.124

Zadania podsumowujce1. Zarówno niedobór, jak i nadmiar składników odżywczych w diecie człowiekamoże skutkować poważnymi schorzeniami. Niedobry są groźne, zwłaszcza gdy występująw okresie wzrastania i dojrzewania. Nadmiar może prowadzić do rozwojunowotworów, otyłości i chorób serca.Przyporządkuj wymienione zespoły objawów właściwemu składnikowi pokarmowemubędącemu w nadmiarze lub niedoborze. Obok numeru wpisz odpowiedniąliterę.I. spowolnienie przemiany materii, zmniejszenie wzrostu i masy ciała, opóźnienierozwoju umysłowegoII. hamowanie apetytu, szybka zamiana w tłuszcz odkładający się w tkankach, rozwójpróchnicy i niekontrolowany wzrost masy ciałaIII. podniesienie poziomu cholesterolu we krwi, rozwój miażdżycy i wielu nowotworów,otyłośćA. nadmiar tłuszczów pochodzenia zwierzęcegoB. nadmiar tłuszczów pochodzenia roślinnegoC. długotrwały nadmiar białek pochodzenia zwierzęcegoD. długotrwały niedobór białek pochodzenia zwierzęcegoE. nadmiar cukrów podlegających trawieniuF. nadmiar cukrów niepodlegających trawieniuI –II –III –2. Wskaż poprawne dokończenie każdego z poniższych zdań.I. Mięso, ryby i jaja zawierają dużo białekA. pełnowartościowych. B. niepełnowartościowych.II. Olej rzepakowy, orzechy, margaryna zawierają tłuszcze pochodzeniaA. zwierzęcego. B. roślinnego.III. Wyjątkowo bogatym źródłem witaminy C sąA. owoce jagodowe i natka pietruszki. B. jabłka i gruszki.IV. Ciemne pieczywo, kasza jęczmienna i jabłka są źródłemA. glikogenu. B. błonnika.140

Zadania podsumowujce3. Wskaż poprawne dokończenie każdego z poniższych zdań.I. Nadmierna aktywność fizyczna, objadanie się i prowokowanie wymiotów tosymptomyA. schizofrenii.B. depresji.C. bulimii.D. anoreksji.II. Gwałtowny spadek masy ciała, symulowanie zjadania posiłków i strach przedprzyjmowaniem posiłków są objawemA. schizofrenii.B. depresji.C. bulimii.D. anoreksji.4. W każdym zdaniu podkreśl jedną z wyróżnionych informacji, tak aby uzyskaneinformacje były prawdziwe.I. Kontrola przez lekarza weterynarii mięsa wieprzowego pozwala uniknąć zakażeniawłośniem / glistą ludzką.II. Przyczyną lambliozy są pierwotniaki, które żyjąc w ścianie jelita cienkiego, upośledzająwchłanianie strawionego pokarmu / trawienie chemiczne pokarmu.III. Leśne jagody, poziomki i maliny, zjadane bezpośrednio po zerwaniu, mogą byćprzyczyną zakażenia tasiemcem bąblowcowym / uzbrojonym.IV. Przypadkowe żucie przez człowieka źdźbeł traw lub zjadanie nieumytych liściszczawiu może być przyczyną zakażenia się człowieka tasiemcem nieuzbrojonym // motylicą wątrobową.5. Wskaż przyczyny chorób związanych z rozwojem cywilizacji.A. Ograniczanie aktywności ruchowej.B. Korzystanie z internetu jako źródła informacji.C. Spalanie olejów napędowych.D. Pasje i zainteresowania.E. Dieta wysokotłuszczowa.F. Długo trwające stany napięcia nerwowego.G. Dieta bogatoresztkowa.141

Nowa przygodaw nauce biologiiWejdź na www.wsipnet.pl i skorzystajz elektronicznej wersji swojego zeszytućwiczeń. Skutecznie przygotujesz siędo kartkówek, sprawdzianów i egzaminugimnazjalnego. Rozwiążesz ćwiczeniasamodzielnie, a system od razu podaci wynik. Dowiesz się, co robisz dobrze,a co jeszcze musisz powtórzyć.I to wszystko przy komputerze,online, tak jak lubisz.wsipnet pldobry sposób na egzaminWYDAWNICTWASZKOLNEI PEDAGOGICZNEwsip.pl infolinia: 800 220 555