Strategjia e tik-së për periudhën 2012 - 2017 - Këshilli Gjyqësor i ...

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSSHTYLLA 6: Analitika, zhvillimi dhe zbatimi i metodologjive ..........................................................................30PROGRAMI STRATEGJIK 6.1: Përcaktimi i procedurave të analizimit të punës ......................................................31PROGRAMI STRATEGJIK 6.2: Zhvillimi i aplikacioneve softuerike në përputhje me standardet teknike..............32PROGRAMI STRATEGJIK 6.3: Sigurimi i metodologjive adekuate të testimit dhe pranimit....................................32PROGRAMI STRATEGJIK 6.4: Ofrimi i trajnimeve për shkathtësitë themelore dhe të avancuara tëTIK-së për të gjithë përdoruesit e fundit....................................................................................................................33PROGRAMI STRATEGJIK 6.5: Përcaktimi i metodologjive të zbatimit të cilat u përshtaten nevojavetë KGjK-së, gjykatave dhe punonjësve të gjykatave ................................................................................................33PROGRAMI STRATEGJIK 6.6: Sigurimi i funksionimit të ndërsjellë me sistemet e tjera të TIK-së tëKosovës dhe të BE-së në planin afatgjatë ................................................................................................................34PROGRAMI STRATEGJIK 6.7: Krijimi i shërbimeve të internetit për qasje publike (portali i internetit) ................34PROGRAMI STRATEGJIK 6.8: Ofrimi i qasjes on-line në aktvendime dhe legjislacion (qendra edokumentimit) ............................................................................................................................................................35PROGRAMI STRATEGJIK 6.9: Vënia në përdorim dhe përdorimi i një poste elektronike zyrtar nëgjyqësorin e Kosovës..................................................................................................................................................35PROGRAMI STRATEGJIK 6.10: Përdorimi i “nënshkrimit digjital”, posa të vihet në dispozicion në Kosovë ........36SHTYLLA 7: Burimet njerëzore adekuate ........................................................................................................37PROGRAMI STRATEGJIK 7.1: Krijimi dhe ruajtja e menaxhimit dhe organizimit të fuqishëm të projektit ............38PROGRAMI STRATEGJIK 7.2: Krijimi dhe ruajtja e burimeve të brendshme të fuqishme për TIK ........................38PROGRAMI STRATEGJIK 7.3: Krijimi dhe analizimi i burimeve të procesit të punës ..............................................39PROGRAMI STRATEGJIK 7.4: Ndërtimi i burimeve për trajnim ................................................................................39PROGRAMI STRATEGJIK 7.5: Punësimi i zyrtarëve vendorë për TIK........................................................................40PROGRAMI STRATEGJIK 7.6: Krijimi gradual i shërbimeve të ndihmës në zyrë ....................................................40PROGRAMI STRATEGJIK 7.7: Ofrimi i trajnimeve për stafin e KGjK-së ....................................................................40SHTYLLA 8: Burimet dhe aftësitë për statistika dhe menaxhim ..................................................................42PROGRAMI STRATEGJIK 8.1: Ngritja e konsiderueshme e aftësisë raportuese të KGjK-së ..................................42PROGRAMI STRATEGJIK 8.2: Avancimi i aftësisë së KGjK-së për ta menaxhuar sistemin gjyqësor ....................43PROGRAMI STRATEGJIK 8.3: Përmbushja e standardeve të CEPEJ-it dhe e standardeve tëtjera ndërkombëtare të raportimit ............................................................................................................................43ANEKSI ........................................................................................................................................................................45Aneksi I - Përmbledhje ekzekutive ............................................................................................................................46Aneksi II – Grupi Punues për Përgatitjen e Planit Strategjikë për TIK ..................................................................52Aneksi III – Specifikat e dhomës së Server-it ..........................................................................................................53Annex IV – Akronimet e përdorura ............................................................................................................................554

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017HyrjeSundimi i ligjit dhe mbrojtja e të drejtave tënjeriut janë jetike për një shoqëri të lirë,demokratike. Një gjyqësor i pavarur,transparent në proceset e vendimmarrjesdhe llogaridhënës për punën e tij, ështëesencial për ta garantuar sundimin e ligjitdhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut. 1Informatat e sakta, me kohë dhe precize qëzbatohen drejt gjatë procedurave gjyqësorepërbëjnë parakusht për aktvendimet mekohë dhe të ligjshme, të cilat janë garancipër paanësi dhe drejtësi. Vënia nëpërdorim e teknologjisë së informimit dhekomunikimit (TIK-së) në gjyqësor vë nëdispozicion më mirë se kurdoherëinformata për të gjitha strukturat gjyqësoredhe punonjësit e gjykatave.Plani Strategjik i Këshillit Gjyqësor tëKosovës (KGjK-së) për periudhën 2007 –2012 ka shënjuar vënien në përdorim tëTIK-së në gjyqësorin e Kosovës, si një ngaparakushtet kryesore për përmbushjen edetyrave dhe obligimeve të KGjK-së.Në mënyrë që t’i vazhdojë në një mënyrë tëorganizuar dhe sistematike përpjekjet e tijpër TIK në të ardhmen, KGjK-ja ka kërkuarasistencë teknike nga programi TAIEX iKomisionit Evropian dhe nga Qeveria eNorvegjisë në përgatitjen e Strategjisë sëTIK-së për periudhën 2012 – 2017.KGJK ka ka pranuar një ndihmë shumë tërëndësishme për përgatitjen e Strategjisësë TIK-ut nga KE dhe Norvegjia. EK kaofruar dy ekspert përmes mekanizmit tëTAIEX-it. Në mënyrë që të sigurohettransferi i njohurive dhe përvojaveregjionale, Norvegjia ka financuarudhëheqësin e ekipit nga Bosnia dheHercegovina. Norvegjia gjithashtu ka ofruarpër konferencat dhe seminaret gjatëpërgatijes së strategjisë, si dhe pnintimit tëstrategjisë në tre gjuhë.Si aktivitet përgatitor për hartimin eStrategjisë së TIK-së, përpjekjet që janëbërë në të kaluarën dhe gjendja aktuale sai përket vënies në përdorim të TIK-së nëgjyqësorin e Kosovës janë përmbledhur nëraportin e vlerësimit.Strategjia e TIK-së është produkt final i njëprocesi të planifikimit strategjik, në të cilinkanë marrë pjesë një grup punues i KGjKsësi dhe përfaqësues nga EULEX-i dheprojektet e USAID-së.Kjo Strategji e TIK-së përfaqëson planin eKGjK-së për mënyrën e vënies në përdorimtë TIK-së në gjyqësorin e Kosovës gjatëpesë viteve të ardhshme.1Plani Strategjik për Gjyqësorin e Kosovës 2007 – 2012, Parathënia – faqe i5

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS1. VIZIONITeknologjia e informimit dhe komunikimit evënë në përdorim të plotë dhe e dobishmenë mbështetje të vizionit të KëshillitGjyqësor të Kosovës për ta krijuar njësistem gjyqësor që është efikas,transparent, llogaridhënës për punën e tijdhe i qasshëm për të gjithë.2. MISIONITë shtohen dukshëm informatat nëdispozicion për lëndët gjyqësore dhe punëne gjykatave nëpërmjet vënies së plotë nëpërdorim të TIK-së si dhe shtimit tëmundësive për KGjK-në, kryetarët egjykatave, gjyqtarët dhe stafin mbështetësqë t’i kryejnë detyrat e tyre në mënyrëefektive dhe efikase, duke i kontribuarkështu shtimit të përgjithshëm tëefikasitetit dhe transparencës së sistemitgjyqësor.6

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 20173. QËLLIMET SPECIFIKE TËSTRATEGJISË SË TIK-SË:Nëpërmjet zbatimit të Strategjisë së TIK-së,KGjK-ja do të orientohet kah realizimi iqëllimeve specifike si vijon:Qëllimi (et) specifik (e):a. Transformimi i gjykatave të Kosovës në gjykataelektronike, të cilat do ta përdorin një bazëqendrore të të dhënave dhe një infrastrukturëadekuate të TIK-së dhe do t’i këmbejnë të dhënatdhe shkresat në formë elektronikë brenda sistemitgjyqësor të Kosovës, si dhe me sistemet e tjerapërkatëse të TIK-së në Kosovë dhe jashtë vendit;b. Menaxhimi proaktiv i gjykatave bazuar në tëdhënat dhe raportet e atypëratyshme;c. Disponueshmëria e shërbimeve on-line përqytetarë, përmes krijimit të një ueb portali tëgjyqësoritd. Krijimi i burimeve njerëzore përbrenda KGjK-sëqë i posedojnë njohuritë dhe shkathtësitë enevojshme për realizimin e kësaj Strategjie, si dheofrimi i trajnimeve adekuate dhe pajisjeveharduerike për stafin e gjykatave për përdorim tëpërditshëm dhe të papenguar të programevekompjuterike, postës elektronike dhe internetit tëKGjK-së;Indikatori (ët) e suksesit:1. Është themeluar baza qendrore e të dhënave2. SIML 2013 është funksional dhe zbatohet në tëgjitha gjykatat3. Është garantuar besueshmëria einfrastrukturës dhe komponentëve harduerikë nëshkallë prej 99%4. Të dhënat me regjistrat e tjerë këmbehen atypër aty1. KGjK-ja i rishikon raportet gjithëpërfshirëse përpunën e gjykatave çdo muaj, kryen analiza dhevendime të duhura apo nxjerr udhëzime të duhura2. Kryetarët e gjykatave e vlerësojnë punën egjykatave dhe të punonjësve të tyre çdo muaj,kryen analiza dhe vendime të duhura apo nxjerrudhëzime të duhura1. Ueb portali që i përmban ueb faqet e çdogjykate të azhurnuara dhe në dispozicion 24/72. Numri unik i ‘klikimeve’ në ueb faqe3. Sondazhet për cilësinë dhe disponueshmërinëe të dhënave dhe shërbimeve për qytetarë1. Burimet njerëzore të KGjK-së janë në gjendje t’ipërdorin aplikacionet softuerike, ta mirëmbajnësistemin kompjuterik dhe të ofrojnë mbështetje qëu përshtaten përdoruesve të fundit2. Infrastruktura harduerike është instaluar dhemirëmbahet për ta garantuar punën e papenguartë gjykatave dhe punonjësve të gjykatave3. Qasja në postë elektronike, internet, aplikacionetë gjyqësorit, në ueb portal dhe në qendrën eshkresave garantohet në shkallë prej 99%4. Trajnime themelore dhe të avancuara për TIK-të uofrohen të gjithë përdoruesve të fundit në terrendhe në një periudhë kohore të zgjatur, çfarë rezultonnë futjen e të dhënave të rregullta dhe të pastra7

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017e. Bashkëpunimi i gjerë me sistemet gjyqësore tëtjera në përdorimin e TIK-së në gjyqësor si nërajonal, ashtu edhe në nivel ndërkombëtar;f. Përpjekjet e mëdha për të siguruar fonde përrealizimin e Strategjisë së TIK-së nëpërmjetfinancimit si nga qeveria e Kosovës, ashtu edhenga donatorëtKËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS1. Numri i ngjarjeve ndërkombëtare/rajonale qëkanë të bëjnë me TIK-në dhe të cilave u kakontribuuar KGjK-ja2. Numri i marrëveshjeve rajonale/bilaterale qëkanë të bëjnë me TIK-në dhe që i ka lidhur KGjK-ja1. Buxheti i shtuar i KGjK-së për investime në TIK2. Donatorët ndërkombëtarë ndihmojnë nëfinancimin e Strategjisë së TIK-së nëpërmjetfazave të “zgjerimit”3. Sigurimi i financimit stabil për punët e KGjK-sënë TIK në fazën e “mirëmbajtjes”8

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 20174. STRATEGJIA E TIK-SËStrategjia e TIK-së do ta arrijë qëllimin e sajdhe t’ia bëjë të mundur KGjK-së që t’i arrijëqëllimet strategjike të tij nëpërmjet tetëgrupeve parimore të aktiviteteve relevante.Në këtë Strategji të TIK-së, këto grupe tëaktiviteteve relevante janë paramenduardhe paraqitur si ‘shtylla’.Për ta mbështetur Strategjinë e TIK-së tëKGjK-së, janë përcaktuar tetë shtyllat nëvijim:Achievement of the ICT Strategy’s overallresults will require simultaneous andsynchronized build up of all Pillars.Build up of individual Pillars andachievement of the Strategic Goal(s) foreach Pillar, KJC will achieve throughimplementation of specific StrategicPrograms.9

FOR PËR THE PERIUDHËN PERIOD 2012 - 2017KËSHILLI KOSOVO GJYQËSOR JUDICIAL I KOSOVËS COUNCILSHTYLLA 1: Korniza ligjore dhe rregullativeQËLLIMI STRATEGJIK 1:Përmirësimi i kornizës ligjore dherregullatore, e cila mundëson përdoriminefektiv dhe efikas të TIK-së në gjyqësorin eKosovësVënia e plotë në përdorim e TIK-s nësistemin gjyqësor të Kosovës do të përbëjëndryshim rrënjësor në mënyrën se sikryhen punët në gjykatat tona. Tani përtani, të gjitha solucionet legjislative dherregullatore krijohen për t’i mbështetursistemet e vjetra manuale (me “letër dhestilolaps”).Për ta bërë të mundur përdorimin e plotë tësolucioneve të TIK-së në gjyqësorin eKosovës, gjatë zbatimit të Strategjisë sëTIK-së do të jetë e nevojshme që tëndërmerren aktivitete në ndryshimin eligjeve, akteve nënligjore, politikave dheprocedurave.KGjK-ja do t’i iniciojë ndryshimet legjislativetë nevojshme dhe do të punojë së bashkume qeverinë dhe institucionet shtetërore tëtjera relevante në to. Në kuadër tëpërgjegjësive të saj, KGjK-ja do t’indërmarrë aktivitetet teknike dhe do t’imiratojë aktet nënligjore, politikat dheprocedurat e nevojshme.KGjK-ja do ta sigurojë shpalljen esinkronizuar dhe me kohë tëamendamenteve dhe/ose rregulloreve, përta mundësuar realizimin e Strategjisë sëTIK-së në përputhje me kornizat legjislativedhe rregullatore në fuqi.Për ta ndërtuar këtë shtyllë dhe për tarealizuar qëllimin strategjik numër 1, KGjKjado t’i iniciojë dhe realizojë programetstrategjike në vijim:1.1. Inicimi i ndryshimeve legjislative tënevojshme për vënien e suksesshmenë përdorim të TIK-së në gjyqësorin eKosovës1.2. Ndërmarrja e ndryshimeve rregullatorenë kuadër të përgjegjësive të KGjK-së1.3. Krijimi i kornizës dhe proceduraverregullatore për sigurimin e zhvillimit tënismave testuesePROGRAMI STRATEGJIK 1.1: Inicimi indryshimeve legjislative të nevojshme përvënien e suksesshme në përdorim të TIK-sënë gjyqësorin e KosovësMe anë të një procedure legjislative tëduhur, KGjK-ja do ta iniciojë dhe propozojëndryshimin e ligjeve në fuqi, për tamundësuar: kornizën institucionale tëduhur, përshtatjen e ligjeve proceduraledhe krijimin e burimeve njerëzore adekuatepër zhvillimin e operacioneve të TIK-së.Për ta siguruar autoritetin edhepërgjegjësinë e KGjK-së për realizimin,bashkërendimin dhe mbikëqyrjen e vëniessë njëtrajtshme në përdorim të TIK-së nëgjyqësorin e Kosovës, KGjK-ja do t’iadorëzojë amendamentet e Ligjit përKëshillin Gjyqësor të Kosovës. Krahaskësaj, KGjK-ja do ta kërkojë një autorizimpër të marrë dhe menaxhuar fonde direktepër projektet e TIK-së në gjyqësor.10

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Për ta mundësuar përdorimin efektiv dheefikas të TIK-së gjatë proceduravegjyqësore, KGjK-ja do t’i iniciojë ndryshimelegjislative në ligjet procedurale. Shërbimielektronik për procedimin, përdorimin eshkresave elektronike, pranimin dhedërgimin e tyre, përdorimin e nënshkrimevedigjitale dhe çështjet e ngjashme do të jenëvetëm disa nga çështjet që do të trajtohendhe, kësisoj, të mbështeten nga ligjet, nëmënyrë që të zbatohen gjatë proceduravegjyqësore. Aktivitet i përhershëm i KGjK-sëdo të jetë monitorimi i përmirësimeve tëmundshme që TIK-ja mund t’ua sjellëgjykatave dhe qytetarëve si dhe marrja mekohë e iniciativave për ndryshimin elegjislacionit përkatës.Për të siguruar burime njerëzore që mundtë ofrojnë mbështetje operative të duhurpër Strategjinë e TIK-së dhe për të arriturate tij në të ardhmen, KGjK-ja do tëbashkëpunojë me qeverinë për të gjeturmënyra për tërheqjen dhe mbajtjen especialistëve, të cilët duhet të punësohennë përputhje me ligjet që e rregullojnëpunësimin e shërbyesve civilë.PROGRAMI STRATEGJIK 1.2: Ndërmarrja endryshimeve rregullatore në kuadër tëpërgjegjësive të KGjK-sëKGjK-ja pret që vënia e TIK-së në përdorimtë plotë në gjykatat e Kosovës do të çojë nënjë organizim të ri të proceseve të punës nëgjykata. Proceset si: procesmbajtja dhemenaxhimi i procesverbaleve, rrjedha elëndëve, caktimi i lëndëve, monitorimi ipunës, afatet kohore për aktivitetet eplanifikuara të parapara me ligj dhe atyretë ngjashme do të jenë vetëm disa ngaaktivitetet që do të realizohen ndryshe ngasistemi manual aktual.Vënia në përdorim e TIK-së, e mbështeturnga dizajnimi i serishëm i një projektipërkatës të punës, do t’i bëjë aktivitet që erëndojnë punën në gjykata më të më tëshpejta dhe më të lehta, përderisa do tëpërshpejtohen edhe veprimet e11përsëritshme. KGjK-ja do t’i shfrytëzojëkëto përmirësime për t’i bartur dhe caktuarsërish burimet në kuadër të organizimitaktual të gjykatave, në mënyrë që t’u ofrojëqytetarëve shërbime më të mira dhe tashtojë efikasitetin e gjykatave.KGjK-ja do t’i shqyrtojë aktet nënligjoreaktuale, rregullat dhe procedurat që erregullojnë punën e gjykatave, operacionetdhe sistematizimin e posteve dhe t’i bëjëndryshimet e duhura. KGjK-ja po ashtu dotë miratojë akte, rregullore dhe proceduratë reja që nuk kanë ekzistuar më parë, nëmënyrë që ta rregullojë zbatimin dhepërdorimin e pajisjeve të TIK-së, sigurinë eTIK-së, internetin, postën elektronike ekështu me radhë.Meqë shumica e këtyre çështjeverregullatore hyjnë në kuadër tëpërgjegjësive të këshillave gjyqësorë tështeteve evropiane, KGjK-ja do të përpiqettë bashkëpunojë me këshillat gjyqësorë tëtjerë në nivel rajonal dhe ndërkombëtar.PROGRAMI STRATEGJIK 1.3: Krijimi ikornizës dhe procedurave rregullatore përsigurimin e zhvillimit të nismave testueseNdonëse kjo Strategji e TIK-së është shumëentuziaste dhe duhet ndikojë në arritjen erezultateve pozitive afatgjate për gjyqësorine Kosovës, KGjK-ja do të sigurojë qëzgjidhjet apo ndryshimet e TIK-së nëproceset e punës të testohen mirë dhe nëhollësi para se të zbatohen plotësisht në tëgjitha gjykatat.Për ta mundësuar, por edhe për ta nxitureksperimentimin me ide të reja, si pjesë epashmangshme e të arriturave të reja,KGjK-ja do ta miratojë një rregullore përzhvillimin e koncepteve testuese. Sipas njëprocedure të përcaktuar, një gjykatë epërzgjedhur testuese do të lirohet ngazbatimi i një nëngrupi të rregullave, nëmënyrë që të vërtetohet sjellja dhe zbatimi iideve të reja në jetën e përditshme, në njëmjedis real në gjykatë.

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSProcedura që do të përcaktohet përzbatimin, aprovimin dhe realizimin ekoncepteve testuese si dhe zbatimin e tyrenë gjykatat testuese, duhet të jetë eshpejtë dhe e thjeshtë, por, njëkohësisht,duhet të përfshijë edhe mekanizma tëfuqishëm për monitorim dhe vleftësim.12

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017SHTYLLA 2: Sponsorimi dhe mbështetja e vendimmarrjesQËLLIMI STRATEGJIK 2:KGjK-ja të përfshihet aktivisht në aspektetfinanciare të TIKs-së, në monitorimin erezultateve të TIK-së dhe në sigurimin embështetjes me kohë për nivelin operativ nëkuadër të përgjegjësive dhe autorizimeve të tijMe miratimin e Strategjisë së TIK-së, KGjK-japërcakton objektiva të qarta dhe parashehse çfarë përmirësimesh mund të priten dhese sa mund të shtohet transparenca.Kjo strategji dhe ky vizion i KGjK-së nuk do tëmund të realizohet pa financim tëkonsiderueshëm. KGjK-së do t’i duhet të bëjëshumë përpjekje që të marrë fonde përpërmbarimin e kësaj Strategjie dhe tëdemonstrojë se rezultate po arrihen gjatëtërë procesit të zbatimit të saj.Për t’i realizuar këto qëllime ambicioze,KGjK-së do t’i duhet ta sigurojë mbështetjendhe bashkëpunimin e stafit të gjykatave, tëcilët, fundja, duhet të përfitojnë më sëshumti nga vënia në përdorim e TIK-së. KGjKjado t’i promovojë strategjinë dhe qëllimet esaj përmes krijimit të një Grupi tëPërdoruesve, të cilët do t’i përfaqësojnëinteresat e kryetarëve të gjykatave,gjyqtarëve dhe punëtorëve të gjykatave. KyGrup i Përdoruesve do ta vleftësojë çdosolucion softuerik para se ai të zbatohet nëgjykata. KGjK-ja do të kërkojë që anëtarët ekëtij grupi që t’i promovojnë aktivishtpërpjekjet e KGjK-së në lëmin e TIK-së nëradhët e kolegëve të tyre në gjyqësor.KGjK-ja do të jetë përherë e hapur përsugjerimet e ardhshme të përdoruesve tëfundit dhe për përmirësimet në procesin ezbatimit, por, në të njëjtën kohë, KGjK-ja dota bëjë të ditur synimin e saj të fuqishëm përt’i realizuar qëllimet dhe se nuk do tëtolerohet asnjë përpjekje e paarsyeshme përt’i vënë në rrezik qëllimet e kësaj Strategjie.Programet strategjike specifike që do tëiniciohen në kuadër të kësaj shtylle janë:2.1. Ofrimi i mbështetjes së vazhdueshme,me kohë dhe të plotë për operacionetnëpërmjet monitorimit të zbatimit tëStrategjisë së TIK-së2.2. Sigurimi i fondeve adekuate përpërmbarimin e kësaj Strategjie të TIKsënëpërmjet ngritjeve në buxhetin eKGjKs-ë dhe në asistencën edonatorëve2.3. Sigurimi i bashkërendimit të projektevetë donatorëve2.4. Angazhimi në bashkëpuniminndërkombëtar dhe rajonal2.5. Krijimi dhe dhënia e një mandati njëGrupi të PërdoruesvePROGRAMI STRATEGJIK 2.1: Ofrimi imbështetjes së vazhdueshme, me kohë dhe tëplotë për operacionet nëpërmjet monitorimittë zbatimit të Strategjisë së TIK-së.Mbështetja e KGjK-së për zbatimin eStrategjisë së TIK-së nuk do të jetë vetëmdeklarative. Kjo strategji, e cila përfaqësonnevojat reale të gjyqësorit të Kosovës dhemënyrën e realizimit të qëllimeve të tij, ka13

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSrëndësi themelore si për qytetarët, ashtuedhe për Republikën e Kosovës. Për shkaktë rëndësisë së saj, KGjK-ja do të ofrojëmbështetje të vazhdueshme, me kohë dhetë plotë për përmbarimin e Strategjisë sëTIK-së.Duke e miratuar këtë strategji, KGjK-ja etregon qartë vendosmërinë e saj për tandryshuar dhe modernizuar gjyqësorin eKosovës.KGJK-ja duhet të formoj një mekanizëm përtë mbikqyrur zbatimin e strategjisë së TIKut.Ky mekanizëm duhet krijoj mundësiKGJK-s që në mënyrë periodike të bëjëvlerësimin e progresit të arritur në zbatimine strategjise së TIK-ut, shpenzimet,mungesën e mjeteve financiare dheçështjet tjera që mund të pasqyrojnë sfidatdhe mundësitë për zbatimin e strategjisënë fjalë. KGJK-ja duhet ta shqyrtojrezultatet e arritura së paku çdo tre muajdhe në kuadër të komtencave të tij duhet tënxjerrë vendime të duhura me qëllim që t’izvogloj rreziqet dhe heqë pengesat.Gjithashtu, anëtarët e këshillit bëjnë vizitanë teren në mënyrë që të demostrohetvendosmëria e Këshillit, të kuptohençështjet dhe dëgjohen propozimet epërdoruesve të fundit në gjykata. KGJK-jaduhet të siguroj se janë duke u shfrytëzuarpraktikat më të mira të mundshme kurështë fjala për mënyrën e qeverisjes sëprogramit strategjik. Kjo do të thot semenjëherë pas aprovimit formal tëstrategjisë nga KGJK-ja, me vendim të vetKGJK-s do të caktohet një bord drejtues iprogramit (PSB).Ky bord do të përbëhet nga një anëtarë iKGJK-s, të deleguarit nga menaxhmentit ilartë i Sekretariatit të KGJK-ës,përfaqësues nga sektori i donatorve dhepalët e interesuara përfshirë këtu edheEULEX-in. Mandati i PSB-ës do të jet qërregullisht të bëhet shqyrtimi i progresit tëarritur në zbatimin e strategjisë dhe tësiguroj një koordinim që nëmes tjerash; tërishikohen aktivitetet programorepërkundrejt planit të saj, buxhetet eprogramit vs. shpenzimeve aktuale (meqëllim të identifikimit dhe zgjidhjes së14ndonjë mosmarrëveshje me rëndësi, tëdiskutohen raportet e progresit dhezgjidhen çështjet e rëndësishme qëshkaktojnë pengesa në zbatimin estrategjisë.Mbledhjet e PSB-s duhet të mbahen çdo tre(3) muaj gjatë vitit (apo nëse nevojitet mëshpesh, duhet bërë kërkesë) dhe ato duhettë kenë për bazë një agjendë tëpërhershme e dakorduar paraprakisht ngapjesëmarrësitë e mbledhjeve te tilla.Mbledhja inaguruese duhet të mbahetmenjëherë pas miratimit të strategjisë ngaana e KGJK-ës.PSB-ja i raporton KGJK-ës së paku dy herënë vit. Në raport duhet të përfshihetprogresi i çdo projekti veç e veç, raportet egrupit të përdoruesve të TIK-ut, raportet ebuxhetit dhe ato ad-hoc.Drejtori i Sekretariatit të KGJK-ës siguronpërkrahje të duhur administrative PSB-ësdhe emëron menaxherin e programit tëKGJK-ës përgjegjës për të siguruarkoordinim më të gjithë akterët relevant dheekspertizës teknike për vet PSB-ën.PROGRAMI STRATEGJIK 2.2: Sigurimi ifondeve adekuate për përmbarimin e kësajStrategjie të TIK-së nëpërmjet ngritjeve nëbuxhetin e KGjKs-ë dhe në asistencën edonatorëveKGjK-ja është e vetëdijshme se përrealizimin e qëllimeve të përgjithshme tëStrategjisë së TIK-së nevojiten fonde tëkonsiderueshme, por, në anën tjetër, ështëe pamundur që të shtohet efikasiteti nëpunën e gjykatave, të shtohet transparencae aktiviteteve dhe të arrihen standardetevropiane pa investuar në TIK.Strategjia e TIK-ut ka për qëllimpërfundimtar që jo vetëm ta modernizojëpunën në gjykatat e gjykatave, por edhe tapërforcojë sundimin e ligjit dhe, në këtëmënyrë, ta shtojë besimin e qytetarëve dhetë investuesve.KGjK-ja do t’ia prezantojë strategjinë e TIKsëqeverisë së Kosovës dhe do ta kërkojë

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017mbështetjen e saj. Përgjigje pozitive ngaqeveria pritet në formë të një buxheti më tëmadh për investimet kapitale të KGjK-sëdhe për burimet njerëzore të TIK-së nëvazhdimësi gjatë disa viteve të ardhshme.Në të njëjtën kohë, KGjK-ja është realistesa i përket nivelit të financimit që qeveria eKosovës mund ta sigurojë për këtë qëllimdhe po ashtu është e vetëdijshme se fondeduhet të kërkohen edhe nga burimet etjera.Fondet që mungojnë mund të mbulohennga donatorët ndërkombëtarë, të cilët përvite të tëra e kanë ndihmuar edhe shtetin,edhe gjyqësorin e Kosovës. Përpërmbarimin e Strategjisë së TIK-së, KGjKjado të hartojë projekte për shpenzimet epërgjithshme për zbatimin e TIK-së nëgjyqësorin e Kosovës. Këto projekte do t’iprezantohen qeverisë dhe bashkësisë sëdonatorëve. KGjK-ja pret që edhe qeveria,edhe bashkësia e donatorëve tëkontribuojnë, duke i përzgjedhur aktivitetetose grupet e aktiviteteve për të cilat atamund të ofrojnë fonde. Buxheti ipërgjithshëm për bashkëfinancim do tëhartohet në fund të këtij procesi dhe do t’uprezantohet të gjithë kontribuuesve.Sa të jetë e mundur, KGjK-ja do të jetëpërgjegjëse për përmbarimin e buxhetit tëbashkëfinancuar dhe për t’i raportuarsecilit kontribuues si për përparimin epërgjithshëm në zbatimin e Strategjisë sëTIK-së, ashtu edhe për shpenzimet edetajuara për donator përkatës brendasferës së kontributit të tij.Një buxhet i përbashkët i bashkëfinancuar,së bashku me këtë strategji, do tëshërbejnë si bazë për t’i identifikuardonatorët e rinj dhe si mundësi për ta përtë marrë pjesë. KGjK-ja do të kërkojëaktivisht burime financimi shtesë gjatë tërëperiudhës së zbatimit të kësaj Strategjie.PROGRAMI STRATEGJIK 2.3: Sigurimi ibashkërendimit të projekteve të donatorëveNë Republikën e Kosovës ka një prezencëtë fuqishme të organizatave dhedonatorëve ndërkombëtarë. Në shumëraste, ata janë përgjegjës për zbatimin eprojekteve specifike në gjyqësorin eKosovës. KGjK-ja i çmon lart këto përpjekjedhe e shpreh synimin e saj që të vazhdojëtë bashkëpunojë me të gjithë donatorët emundshëm. KGjK-ja deklaron se financimi ikësaj Strategjie nga donatorët do të jetë idomosdoshëm për përmbarimin e saj.Për t’i siguruar efektet maksimale të këtyreprojekteve dhe ndikimin e tyre nëgjyqësorin e Kosovës, KGjK-ja do të ketë njërol më aktiv në sinkronizimin e këtyreprojekteve dhe do të përpiqet ta sigurojëkthimin maksimal të investimeve si përdonatorët, ashtu edhe për gjyqësorin eKosovës.Meqë kjo strategji e TIK-së është hartuarme ndihmën e ZNKE /TAIEX-it dhe qeverisësë Norvegjisë, përderisa të përfshirë nëhartimin e saj kanë qenë edhepërfaqësuesit e EULEX-it dhe të USAID-së eprojekteve të saj, KGjK-ja beson fuqimishtse kjo strategji duhet të shërbejë siplatformë e përbashkët për veprim, si përdonatorët, ashtu edhe për KGjK-në. Çdodonator i ri duhet t’ua përshtat përpjekjet etij në çështjet që kanë të bëjnë TIK-nëqëllimeve dhe aktiviteteve që do tëzhvillohen sipas kësaj Strategjie.Gjatë zbatimit të strategjisë së TIK-ut,KGJK-ja do të organizojë, përmes PSB-ësmbledhje të rregullta koordinuese lidhurme zbatimin e kësaj strategjie meorganizatat e donatorëve. Në kuadër tëkëtyre takimeve, duhet zënë vend edhendarja e aktiviteteve, përfshirë planifikimine përbashkët për ndërmarrjen eaktiviteteve sinkronizuese gjithashtu.15

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017PROGRAMI STRATEGJIK 2.4: Angazhimi nëbashkëpunimin ndërkombëtar dhe rajonalKGjK-ja është plotësisht e vetëdijshme senë fillim të përmbarimit të kësaj strategji imungon shumë përvoja sa i përket vëniesnë përdorim të TIK-së në krahasim me disasisteme gjyqësore të tjera të avancuara.KGjK-ja do të kërkojë, iniciojë dhembështesë çfarëdo lloj bashkëpunimindërkombëtar dhe rajonal që mund t’indihmojë këmbimit të njohurive, ideve dhepërvojave. Për t’i realizuar qëllimetambicioze të kësaj Strategjie, KGjK-japranon se edukimi i stafit të saj dhepjesëmarrja e tyre në konferenca dheseminare ndërkombëtare do të jenë tëdomosdoshme.Sekretariati i KGJK-ës dhe projektipërgjegjës për zbatimin e kësaj strategjiedo të ngarkohen me identifikimin esistemeve të avancuara gjyqësore përshfrytëzimin e TIK-ut dhe krijimin emundshëm të koordinimit bilateral me ta.KGJK-ja gjithashtu do të angazhohet përkëmbimin e eksperiencave dhe praktikatmë të mira me sistemet tjera gjyqësore.PROGRAMI STRATEGJIK 2.5: Krijimi dhedhënia e një mandati një Grupi të PërdoruesvePër të siguruar se kjo strategji:- po i përmbush objektivat e saj në niveloperativ;- po ua mundëson përdoruesve të funditqë të kenë ndikim në zhvillimin dhezbatimin e solucioneve të TIK nëgjyqësorin e Kosovës; dhe- po krijon një urë komunikimi midispërdoruesve të fundit dhe stafit tëKGjK-së përgjegjës për përmbariminoperativ të kësaj Strategjie,16KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSKGJK-ja do të formoj një grup përdoruesishqë do të jetë përgjegjës për sigurimin eekspertizës së përdoruesve, aprovimin endryshimeve/modifikimeve/ përmirësimine zgjidhjeve të propozuara të TIK-ut para setë zbatohen ato në për gjykata. Ky grupformalisht përmes PSB-ës i raporton KGJKësdhe siguron formalisht informatat efundit të punës së tij në mbledhjet erregullta apo ad-hoc të PSB-ës nësenevojitet. Numri dhe shkalla e përfaqësimitne grupin e përdoruesve do të caktohet menjë vendim të KGJK-ës. Të gjithë anëtarët ekëtij grupi duhet të jenë të gatshëm dheshumë të interesuar për të ndihmuarzbatimin e strategjisë dhe duhet tëposedojnë kredibilitet dhe të tregojnëbesim në mesin e kolegëve të tyre nëgjyqësorin e Kosovës. Njohuritëgjithëpërfshirëse rreth TIK-ut nuk do të jetëkriter vendimtar për përzgjedhje. Drejtori iSekretariatit të KGJK-ës dhe menaxheri iprogramit duhet të jenë anëtarë të grupit tëcekur më lartë sikur edhe përfaqësuesi iEULEX-it gjithashtu. Aksionarët tjerëndërkombëtar mund t’ju thuhet që tëcaktojnë një përfaqësues për grupin epërdorueseve.Drejtori i Sekretariatit duhet t’i sigurojpërkrahje të duhur administrative grupit tëpërdoruesve i cili do të punoj nëbashkëpunim të ngushtë me menaxherët eprojektit të secilit projekt veç e veç tëformuar për zbatimin e strategjisë.Menaxheri përkatës i projektit do taangazhojë këtë grup në çdo hap të zbatimittë projektit dhe informon atë rreth planeve,ekzekutimit dhe çështjeve përkatëse nënivel operimi përmes mbledhjeve të grupitnë fjalë të cilat do të mbahen se pakunjëherë në muaj.KGJK-ja duhet të siguroj që grupi ipërdoruesve është i njohur për tërëpersonelin e gjyqësorit të Kosovës. Duhetpërgatitur një procedurë për përcjelljen eankesave, sugjerimeve dhe propozimeve qëpërdoruesit e fundit i dërgojnë këtij grupi.

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017SHTYLLA 3: Infrastruktura harduerike e besueshmeQËLLIMI STRATEGJIK 3:Të krijohet dhe mirëmbahet njëinfrastrukturë harduerike e besueshme siparakusht për vënien në përdorim tësolucioneve softuerike në gjyqësorin eKosovësNë përpjekjet e mëparshme për TIK nëgjyqësorin e Kosovës, investime tëkonsiderueshme janë orientuar kah blerja eharduerëve. Aktualisht, disa nga këtaharduerë janë plotësisht funksionalë, siçjanë Wide Area Rrjet (WAN) dhe Local AreaNetworks (LANs), përderisa disa pajisje tëtjera janë vjetërsuar.Në periudhën në vijim, KGjK-së do t’i duhettë sigurojë që të gjitha pajisjet që mungojnëtë blihen dhe dorëzohen në mënyrë tësinkronizuar dhe paralelisht me përpjekjete tjera që bëhen për TIK.Për ta siguruar stabilitetin e infrastrukturëssë sistemit, KGjK-së do t’i duhet tëplanifikojë që t’i zëvendësojë pajisjetekzistuese sipas periudhave kohore qëjanë paraparë me standardet teknike dhepraktikat e mira.Për ta realizuar qëllimin strategjik 3, KGjKjado të angazhohet në programetstrategjike në vijim:3.1. Krijimi i një dhome adekuate përserver qendror3.2. Ofrimi i lidhjeve adekuate midis tëgjitha lokacioneve të gjyqësorit3.3. Ofrimi i infrastrukturës adekuate përserver3.4. Krijimi i kapaciteteve për rikthim nërast të fatkeqësive3.5. Sigurimi i kompjuterëve adekuatë tëtavolinës3.6. Migrimi nga sistemi operativ WIN XP nëWIN 73.7. Zbatimi i UPS-së qendrore gjenerator tërrymës në lokacionet e gjyqësorit3.8. Zbatimi i sistemeve të audio incizimit3.9. Zbatimi i sistemeve të mbrojtjes sëdëshmitarëvePROGRAMI STRATEGJIK 3.1: Krijimi i njëdhome adekuate për serverë qendrorëPrioriteti i parë i KGjK-së për krijimin ekushteve adekuate për pajisjet e TIK-sëështë që ta krijojë një dhomë të sigurte dheefikase për serverë.Dhoma për serverë do të dizajnohet ashtuqë të funksionojë si hapësirë e kontrolluarme kujdes. Gjatë tërë punëve nëdizajnimin, krijimin dhe mirëmbajtjen edhomës së serverëve duhet të zbatohen tëgjitha standardet e vlefshme teknike dhe tësigurisë si dhe praktikat e mira tëinxhinierisë. Zgjedhja e lokacionit,hapësirës së kërkuar dhe kërkesaverelevante të energjisë janë faktorë të17

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017rëndësishëm të cilëve do t’u kushtohetkujdes.KGjK-ja do ta lokalizojë dhe ndërtojëdhomën e serverit kryesor të saj në Pallatine Drejtësisë. Derisa Pallati i Drejtësisë tëjetë në fazën e ndërtimit, KGjK-ja do tëpërpiqet që përkohësisht ta krijojë dhomëne serverit të saj brenda dhomës së serverittë qeverisë së Kosovës.KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSqasja e paautorizuar. Kabllot e rrjetit do tëaranzhohen dhe etiketohen si duhet.KGjK do të ofrojë për çdo rrethojë/kabinettë rrjetit një UPS adekuat apo një lidhje nënjë sistem qendror të UPS-së.PROGRAMI STRATEGJIK 3.3: Ofrimi iinfrastrukturës adekuate për serverPROGRAMI STRATEGJIK 3.2: Ofrimi i lidhjeveadekuate midis të gjitha lokacioneve tëgjyqësoritSi rezultat i përpjekjeve të mëparshme nëlëmin e TIK-së, KGjK-ja posedon rrjetefunksionale të zonës lokale (LAN) dhe tëzonës së gjerë (WAN). Të gjitha lokacionet egjyqësorit janë të lidhura në një rrjet.Qëllimi i KGjK-së është që t’i lidhë të gjithalokacionet e gjyqësorit me anë të një rrjetioptik që do të ndërtohet nga Ministria eAdministratës Publike dhe të krijojë lidhjepër ruajtje rezervë të shkresave me linjat emarra me qira nga kompanitë komerciale.Si rastin e pajisjeve të tjera të TIK-së,pajisjet e rrjetit aktiv (siç janë ruterët,ndërprerësit, etj.) kanë jetëgjatësi tëkufizuar. KGjK-së do t’i duhet t’izëvendësojë këto pajisje sipas një planikohor (çdo pajisje të zëvendësohet pas triviteve) dhe në mënyrë të sinkronizuar (një etreta e pajisjeve të zëvendësohen çdo vit).Rrethoja/kabineti i rrjetitKGjK-së i duhet të ketë rrethoja /kabinetetë rrjetit që mundësojnë menaxhimin,mbrojtjen dhe shfaqjen e rrjetit duke ikombinuar estetikën dhe sigurinë e njëkabineti me qasje në një raft të hapur.KGjK-ja do ta krijojë së paku njërrethojë/kabinet të rrjetit për çdo objekt meLAN. Të gjitha rrethojat/kabinetet do tëinstalohen dhe lokalizohen sipas standardeveteknike të vlefshme dhe do të mbrohen ngaInfrastrukturë harduerike e serverëve do tëgjendet në një dhomë kryesore tëserverëve.Për ndërtimin e platformës kompjuterike tëKGjK-së do të përdoret teknologjia “Blade”[shqiptoje si “bllejd”, nga angl. “teh”] mevirtualizim. Të gjitha shërbimet që duhet tëofrohen nga kompjuterët e ndarë të serveritdo të ofrohen me anë të platformës“blade”. KGjK-ja do të ndërtojë platforma“blade” me mjaft kapacitet për t’i ofruar tëgjitha shërbimet për të gjithë përdoruesit efundit. Kapacitetet e teknologjisë ‘blade’ dotë jenë për rreth 2000 përdorues.Platforma “Blade” përmes virtualizimit dot’i ofrojë të gjitha shërbimet e nevojshmepër funksionimin e TIK-së në gjyqësorin eKosovës. Serverët kryesorë që do tëvendosen në platformën “Blade” janë :- Kontrolluesi i domenit 1 (DC, DHCP,DNS, AD,…)- Serveri i skedarëve /shtypit- Serveri i aplikacioneve- Qendra virtuale (veglat e menaxhimitpër mjedis virtual)- Qendra e sistemit (menaxheri ikonfigurimit, menaxheri operativ)- Siguria / Antivirusi (Forefront EndpointProtection, Forefront for Exchange, etj.),WSUS- Serveri i postës elektronike- Baza e të dhënave- Shërbimet e informatave nga interneti- Backup-i [ruajtja e skedarëve rezervë]18

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Shpenzimet për TI do të reduktohen mevirtualizimin e infrastrukturës së TI-së. Nëtë njëjtën kohë, kjo do ta shtojë efikasitetin,përdorimin dhe fleksibilitetin e aseteveekzistuese.Shërbimi i postës elektronikeKGjK-ja do ta krijojë shërbimin e tij tëpostës elektronike duke e përdorurMicrosoft Exchange Server 2010. Në njëmjedis virtual, do të krijohen dy serverëvirtual; i pari për kutitë postare elektronike,ndërsa i dyti për bartjen e porosiveelektronike. Si klient i postës do të përdoretprogrami Microsoft Outlook, i cili ështëpjesë e Microsoft Office-it.MS Exchange [këmbimi i shërbimit tëpostës elektronike] varet nga AD [adresariaktiv] dhe ky varet nga DNS [serveri i emrittë domenit]. Për këtë arsye, DomainController [kontrolluesi i domenit] dhe AD[adresari aktiv] janë të tepërt. Kjo varësimund të shihet në figurën e mëposhtme.Shërbimet e internetitTë gjitha aplikacionet që do t’u ofrojnë tëdhëna përdoruesve të internetit do tëpunojnë në një server, i cili është i ndarënga serverët e tjerë të KGjK-së. Ky serverdo të jetë në DMZ [zonën e menaxhimit tëtë dhënave]. Qëllimi i DMZ-së është që tështohet edhe një shtresë e sigurisë nërrjetin e zonës lokale të KGjK-së.PROGRAMI STRATEGJIK 3.4: Krijimi ikapaciteteve për rikthim në rast tëfatkeqësiveKGjK-ja do ta themelojë një kornizë përrikthim në rast të fatkeqësive, i cili do tëkonsistojë në procese, politika dheprocedura për t’u përgatitur për përtëritjenose vazhdimin e infrastrukturës kritike tëteknologjisë në rast të ndonjë fatkeqësienatyrore apo të shkaktuar nga njeriu.Në fokus kryesor të KGjK-së do të jetëplanifikimi i përtëritjes në rast tëfatkeqësive kur kemi të bëjmë membrojtjen e të dhënave.KGjK-ja do ta zbatojë strategjinë përmbrojtjen e të dhënave the data: “skedarërezervë që krijohen në diskun e brendshëmdhe që automatikisht kopjohen në diskun ejashtëm, apo që krijohen drejtpërdrejt nëdiskun e jashtëm”.Pajisja për backup [ruajtje rezervë] (serverivirtual me softuer për ruajtje rezervë) nëlokacionin primar (në dhomën e serveritkryesor) do të krijojë kopje rezervë të tëgjitha të dhënave nga të gjithë serverët nëdisqet e tij (sistemet e ruajtjes) dheautomatikisht do ta kopjojë përmbajtjen etij në një lokacion sekondar përmes WAN-it[rrjetit të zonës së gjerë]. Lokacionisekondar duhet të jetë së paku 40 km largnga lokacioni primar.Fillimisht, KGjK-ja do ta krijojë një qendërpër përtëritje në rast të fatkeqësive mekapacitet të kufizuar. Kapacitetet e qendrëspër përtëritje në rast të fatkeqësive do tështohen dhe përmirësohen me ngritjen ebuxheteve në dispozicion.19

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSPROGRAMI STRATEGJIK 3.5: Sigurimi ikompjuterëve adekuatë të tavolinësQëllimi i Strategjisë së TIK-së do tërealizohet vetëm nëse të gjithë përdoruesite fundit kanë qasje funksionale dhe tëpapenguar në sistemet e TIK-së qëpërdoren në gjyqësorin e Kosovës.Çdo përdorues i fundit do ta ketëkompjuterin e tij/të saj të tavolinës të lidhurme rrjetin e KGjK-së. Konfigurim ipërshtatshëm i kompjuterit të tavolinësështë ai që funksionon normalisht me WIN7, dhe ka monitor adekuat, tastierë, mausdhe printer dhe qasje në printer të rrjetit.Tani për tani, KGjK ka vetëm 818kompjuterë të tavolinës adekuatë për këtëqëllim. KGjK-së do t’i duhet të gjejë fondepër blerjen e së paku 600 kompjuterëveshtesë për zbatimin e Strategjisë së TIK-së.KGjK-ja do të përpiqet ta përcjellë praktikëne mirë në menaxhimin e kompjuterëve tëtavolinës, e cila është që të zëvendësohentë gjithë kompjuterët e tavolinës në njëcikël prej pesë vitesh. Kjo do to thotë se 1nga 5 kompjuterë duhet të zëvendësohetçdo vit.PROGRAMI STRATEGJIK 3.6: Migrimi ngasistemi operativ WIN XP në WIN 7Ciklit të Win XP po i vjen fundi.“Mainstream support” [mbështetjathemelore] nuk është më në dispozicionpër të gjitha edicionet e Windows XPService Pack 3. “Extended support”[mbështetja e zgjeruar] do të jetë nëdispozicion vetëm deri në prill të vitit 2014.Në “Patch Tuesday” (8 prill 2014), të gjithaedicionet e Windows XP do të hiqen ngapërdorimi.Në shumicën e kompjuterëve të tavolinëstë KGjK-së është instaluar MicrosoftWindows XP SP3.20Meqë faza e “Mainstream Support” përWindows XP SP3 nuk është më nëdispozicion, ndërsa nuk janë nënshkruarmarrëveshjet e nevojshme për “Extendedsupport”, KGjK-do të kalojë në sisteminoperativ Windows 7. Licencat e WIN 7 përKGjK-në do të sigurohen përmes qeverisësë Kosovës, në të njëjtën mënyrë si nërastin e Win XP.PROGRAMI STRATEGJIK 3.7: Zbatimi i UPSsëqendrore gjenerator të rrymës nëlokacionet e gjyqësoritFurnizimi me energji elektrike në Kosovëështë tejet i pasigurt. Variacionet nëfurnizimin me energji elektrike paraqesinrrezik të konsiderueshëm për pajisjet e TIKsë,siç janë kompjuterët, monitorët,serverët, etj. Në të njëjtën kohë, mungesa efurnizimit me energji elektrike ështëshkaktar i shqetësimeve tëkonsiderueshme për përdoruesit e funditkur puna kryesore varet nga aplikacionet eserverëve.Për ta parandaluar dhe zvogëluar këtërrezik, në kuadër të përpjekjeve tëmëparshme për TIK, KGjK-së i janë siguruargjeneratorë për objekte dhe nga një njësi tëfurnizimit të pandërprerë me rrymë (UPS)për të gjithë kompjuterët e tavolinës.Gjeneratorët me kapacitet të ulët dhe joautomatikë dhe UPS-të për kompjuter nukjanë zgjidhje optimale për mbrojtjen ekompjuterëve nga ky rrezik. Ky solucionështë relativisht i shtrenjtë dhe jo edhe aqefikas. Mirëmbajtja e të gjithë UPS-ve ështëpraktikisht e pamundur.Meqë këto pajisje duhet të zëvendësohenme kalimin e kohës, KGjK-ja do ta shqyrtojëmundësinë e furnizimit me gjeneratorëadekuatë dhe kalimin në një sistemqendror të UPS-së në çdo objekt tëgjyqësorit. Ky hap do të sigurojë rrymë tëduhur për të gjitha pajisjet e tavolinës(kompjuterët, monitorët dhe printerët).

KOSOVO KËSHILLI JUDICIAL GJYQËSOR COUNCIL I KOSOVËS FOR PËR THE PERIUDHËN PERIOD 2012 - 2017PROGRAMI STRATEGJIK 3.8: Zbatimi isistemeve të audio incizimitNëpërmjet zbatimit të Strategjisë së TIK-së,KGjK-ja do ta vazhdojë dhe kryejëinstalimin e sistemeve të audio incizimit nëtë gjitha gjykatat në Kosovë.KGjK-ja është e vendosur t’i modernizojëmë tej gjykatat e Kosovës, duke siguruarruajtje të plotë digjitale të procesverbaleveidentike të seancave penale nëpërmjetsigurimit të pajisjeve për audio incizim,transkriptim dhe përkthim sioperacionalizimit të sistemit dhe trajnimittë stafit.Në kuadër të përpjekjeve të mëparshmepër TIK, gjyqësori i Kosovës është pajisurme pajisje për audio incizim për nëntëgjykata.Gjatë përpjekjeve të ardhshme, KGjK-së dot’i duhet të blejë pajisje për audio incizim tëcilat do t’i përshtaten madhësisë sëgjykatoreve në të cilat ato do të instalohen.Në parim, do të nevojiten tri konfigurimeteknike të ndryshme: 12 për gjykatoret emëdha, 53 për të mesmet dhe 145 për tëvoglat.Qëllimi i vënies në përdorim të kësaj TIK-jedo të jetë që dëshmitarët të mund t’i japindëshmitë e tyre nga largësia.Shtrembërimet e audio dhe videoincizimeve do të përdoren për taparandaluar edhe më tej identifikimin epaautorizuar të dëshmitarëve të mbrojtur.Po ashtu, KGjK-së do t’i duhet të sigurojëlinja adekuate për video konferenca midisgjykatave dhe institucioneve të tjera qëmerren me sigurinë dhe me institucionet engjashme jashtë vendit.PROGRAMI STRATEGJIK 3.9: Zbatimi isistemeve të mbrojtjes së dëshmitarëvePër ta siguruar mbrojtjen adekuate tëdëshmitarëve, por për të krijuar, në tënjëjtën kohë, mjedise të ligjshme përgjykim, KGjK-ja do të bëjë përpjekje tëkonsiderueshme për të hartuar dhe zbatuarsisteme të mbrojtjes së dëshmitarëve.Sa i përket riorganizimit të gjykatave nëKosovë, shtatë gjykatat themelore që sapojanë themeluar, në kuadër tëdepartamenteve të krimeve të rënda, do tëpajisen me audio dhe video teknologjimultimediale.21

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSSHTYLLA 4: Platformat dhe veglat softuerike adekuateQËLLIMI STRATEGJIK 4:Zgjidhja e platformave dhe veglave softuerikeadekuate sipas nevojave të gjyqësorit tëKosovësKGjK-së do t’i duhet t’i përzgjedhëplatformat dhe veglat softuerike adekuatetë cilat do t’u përshtaten nevojave tëgjyqësorit të Kosovës, duke i marrëparasysh të gjitha përparësitë dhe të metate solucioneve të llojllojshme që janë nëdispozicion në treg.Për shkak të rëndësisë dhe kompleksitetittë sistemit informativ të gjyqësorit tëKosovës, preferencë e fuqishme e KGjK-sëdo të jetë që t’i përzgjedhë platformat dheveglat që janë dëshmuar të besueshmedhe për të cilat ka në dispozicionmbështetje teknike të fuqishme.Në një pjesë të madhe, KGjK-ja do t’ishfrytëzojë përvojat e sistemeve gjyqësoretë tjera për përzgjedhjen e platformave dheveglave softuerike të saj.Dy programe strategjike kryesore do tëndiqen për realizimin e këtij qëllimistrategjik:4.1. Zgjedhja e mjedisit adekuat përzhvillimin e softuerëve4.2. Zgjedhja e sistemit adekuat për bazëne të dhënavePROGRAM STRATEGJIK 4.1: Zgjedhja emjedisit adekuat për zhvillimin e softuerëveNë gjyqësorin e Kosovës do të krijohet njëgjeneratë e re e aplikacioneve softuerikepër platformat e zhvillimit të softuerëve, tëcilat do të krijojnë dhe përdorin aplikacionetë punës të shpejta dhe inteligjente.Niveli maksimal i efikasitetit të këtyreaplikacioneve do të arrihet nëpërmjetpërputhjes së duhur të këtyre aplikacioneveme përdorimin e plotë të arkitekturavebashkëkohore harduerike dhe softuerike.Teknologjia që përdoret si platformë përzhvillimin e versionit aktual të SIML-së kanjë numër kufizimesh (siç janë: orientimet“klient-server”, organizimi i decentralizuar ibazës së të dhënave, përsëritja e tëdhënave në nivel qendror për qëllime tëraportimit, administrimi i bazës së tëdhënave me 72 baza të të dhënave, nevojae instalimit të serishëm të çfarëdomodifikimi në SIML në të gjithë kompjuterëtnë mënyrë manuale) dhe, si e tillë, nukmund ta mbështesë realizimin e vizionitdhe qëllimeve specifike të Strategjisë sëTIK-së.Vizioni dhe qëllimet specifike të Strategjisësë TIK-së kërkojnë një ndryshim tëteknologjisë që përdoret për zhvillimin dhepërdorimin e SIML-së.22

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KGjK-ja do të përzgjedhë teknologji qëmbështet aplikacionet e “bazuara nëinternet” dhe aplikacione që orientohen nëshërbime.Veç kësaj, përmes ndryshimit tëteknologjisë, versioni i ri i SIML-së duhet tëpërshtatet për ta mbështetur organizimin eri, hierarkinë dhe kompetencat e gjykatavetë cilat do të përcaktohen që nga viti 2013.Versioni i SIML-së i cili do të zhvillohet nëteknologjinë e re do të quhet SIML 2013dhe do të funksionojë në një mjedisqendror dhe kështu do të quhet edhe nëpjesën tjetër të Strategjisë së TIK-së.PROGRAMI STRATEGJIK 4.2: Zgjedhja esistemit adekuat për bazën e të dhënaveTermi “sistemi i bazës së të dhënave”nënkupton se të dhënat menaxhohen nënivele të caktuara të cilësisë (atovlerësohen në bazë të saktësisë,disponueshmërisë, mundësisë sëpërdorimit dhe qëndrueshmërisë) dhe kjonë anën tjetër shpesh nënkuptonpërdorimin e sistemit të menaxhimit të tëdhënave për qëllime të përgjithshme(DBMS).Një DBMS për qëllime të përgjithshmeështë zakonisht sistem softuerik kompleksi cili i plotëson shumë kushte të përdorimit.Shumica e bazave të të dhënave që imirëmban një DBMS janë të mëdha dhekomplekse.KGjK-së do t’i duhet një DBMS i fortë, ishkallëzueshëm dhe i besueshëm.Varësisht nga buxhetet në dispozicion,KGjK-ja do ta zgjedhë DBMS-në sipas hisesnë treg të shitësve më të mëdhenj botërorësi dhe duke u bazuar në përvojën e assistemeve të tjera gjyqësore të cilat i kanëzbatuar me sukses DBMS-të e tyre.23

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSSHTYLLA 5: Siguria e sistemeve të TIK-sëQËLLIMI STRATEGJIK 5.1:Ndërtimi i kapaciteteve për sigurimin einformatave për KGjK-nëQËLLIMI STRATEGJIK 5.2:Ndërtimi i kapaciteteve për shërbime tësigurta të internetitKGjK duhet të avancojë, mirëmbajë dheoptimalizojë shërbime dhe burime tësigurta të TI-së. Është e domosdoshme qëKGjK-ja të arrijë sa vijon:• Krijimin e një arkitekture të rrjetit tësigurt, të unifikuar dhegjithëpërfshirëse për këmbimin einformatave në tërë KGjK-në,• Krijimin e aftësive për gatishmëri dhereagim në të rast të emergjencave.• Përforcimin e shkathtësisë dheqëndrueshmërisë së TI-së për t’imbështetur emergjencat, përtëritjen eskedarëve në rast të fatkeqësive dhefunksionimin e pandërprerë të TI-sëdhe komunikimeve,• Përmirësimin e komunikimit dheaftësive të TI-së për personelin e KGjKsëqë punon në lokacione të largëta• Krijimin e aftësive për mbrojtjekibernetike për shërbimet e internetittë KGjK-së.Programet strategjike të cilat do tamundësojnë realizimin e këtyre qëllimevejanë:5.1. Zbatimi i procesit të menaxhimit tërrezikut ndaj sigurisë5.2. Zbatimi i vlerësimit të cenueshmërisë5.3. Zbatimi i forcimit të sistemit245.4. Zbatimi i menaxhimit të ditarit5.5. Zhvillimi i politikave5.6. Mbajtja e trajnimeve për personel përsiguri / vetëdijesim5.7. Zbatimi i Network Access Control (NAC)[Kontrollimit të Qasjes në Rrjet]5.8. Sigurimi i sigurisë fizike në dhomat eserverëve5.9. Mbajtja e inventarit të azhurnuar tëpajisjeve të instaluara dheshërbimeve5.10. Krijimi i dokumentimit të sistemitPROGRAMI STRATEGJIK 5.1: Zbatimi iprocesit të menaxhimit të rrezikut ndajsigurisëMenaxhimi i rrezikut ndaj sigurisë do të jetëpjesë përbërëse e definimit, përdorimit dhemirëmbajtjes së Sistemit të Komunikimitdhe Informimit (SKI-së). Menaxhimi irrezikut (vlerësimi, trajtimi, pranimi dhekomunikimi) do të zhvillohet si proces ipërsëritshëm bashkërisht ngapërfaqësuesit e pronarëve dhe zhvilluesit esistemit duke përdorur një sistem tëvlerësimit të rrezikut të dëshmuar,transparent dhe plotësisht të kuptueshëm.

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Shtrirja e SKI-së dhe asetet e tij do tëdefinohen qartë në fillim të procesit tëmenaxhimit të rrezikut.Rreziku do të menaxhohet si proces. Kyproces do të synojë t’i përcaktojë rreziqet enjohura, t’i definojë masat e sigurisë për t’izvogëluar rreziqet e tilla në një nivel tëpranueshëm. Efektiviteti i masave të tilla dotë vlerësohet në vazhdimësi.Pa menaxhim të duhur të rrezikut ndajsigurisë masat e zbatuara të sigurisë nukdo të jenë në baraspeshë me kërkesat përpërdorues, shpenzimet dhe rreziqet e tjeratë sigurisë. Për shkak të kësaj, zbatimi iprocesit të menaxhimit të sigurisë duhet tëjetë ndër gjërat e para që duhet të arrihennga KGjK-ja.Zyra e TI-së në KGjK duhet të jetë evetëdijshme për rreziqet potenciale ndajSKI-së dhe të zhvillojë rregullisht vlerësimetë azhurnuara dhe të sakta të rreziqeve tëcilat e pasqyrojnë mjedisin operativ aktual.Kjo zyrë po ashtu do të krijojë njohuri tëazhurnuara për cenueshmërinë dheperiodikisht do ta rishikojë vlerësimin ecenueshmërisë për t’u përballur memjedisin e ndryshueshëm të TI-së.PROGRAMI STRATEGJIK 5.2: Zbatimi ivlerësimit të cenueshmërisëVlerësimi i cenueshmërisë është proces qëzhvillohet në disa faza. Së pari, duhet tëvlerësohen sistemet dhe të identifikohencenueshmëritë dhe zbrazëtirat e sigurisë.Rezultatet e vlerësimit duhet të mblidhennë një raport të detajuar, i cili duhet tapërmbajë planin e veprimit me masatafatshkurta, afatmesme dhe afatgjata qëduhet të merren.Shumica e skanerëve të cenueshmërisë qëjanë në dispozicion në treg i shikojnëcenueshmëritë e zakonshme dhe tënjohura dhe mostrat që kanë të bëjnë mesigurinë e aplikacioneve të rrjetit tëinternetit. Megjithatë, këta skanerë të25cenueshmërisë nuk i vërejnëcenueshmëritë e panjohura apo më pak tënjohura në aplikacionet specifike të rrjetit.Në rast të zbulimit manual, eksperti që ekryen vlerësimin ka për detyrë t’i analizojëtë dhënat që kthehen nga serveri dhe t’ifusë dhe zbërthejë të dhënat që dërgohennë server.Për t’i ruajtur tiparet më të mira të të dyjaversioneve, një metodë hibride e zbulimitështë më e zakonshmja për vlerësimin ecenueshmërisë së aplikacioneve të rrjetit tëinternetit tani për tani.PROGRAMI STRATEGJIK 5.3: Zbatimi iforcimit të sistemitQëllimi kryesor i forcimit të sistemit ështëqë të zvogëlohen rreziqet ndaj sigurisë samë shumë që të jetë e mundur.Bazuar në rezultatin e zbatimit të procesittë vlerësimit të rrezikut dhe të vlerësimit tëcenueshmërisë, forcimi i sistemit ështëproces i konfigurimit të sigurt të sistemitkundër qasjes së paautorizuar,ndërhyrësve, hakerëve dhe cenueshmërivetë sigurisë. Forcimi i sistemit e bën sisteminkompjuterik më të besueshëm, më të sigurtdhe më efikas dhe mundëson funksionimoptimal. Sistemet kompjuterike janëshpesh të cenueshme ndaj rreziqeve tëjashtme.PROGRAMI STRATEGJIK 5.4: Zbatimi imenaxhimit të ditaritMe zbatimin e një sistemi të menaxhimit tëduhur të ditarit në sistem, anomalitë esistemit bëhen më të vërejtshme dhe mundtë trajtohen në mënyrë të duhur.Menaxhimi i ditarit është proces afatgjatë.TI-ja duhet ta mbulojë tërë ciklin jetësor tëtrajtimit të informatave dhe procedimit të

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017sistemit, mjet i fuqishëm ky përmirëmbajtjen e sistemit dhe sigurinë einformatave.Hapi i parë është që të zbatohet një sistemi mbledhjes së informatave në ditar qëmund të ofrojë dhe procedojë pasqyra tëproceseve aty për aty. Në aplikacionetbashkëkohore të menaxhimit të ditarëvekëta ditarë të atypëratyshëm ndërlidhenme njëri tjetrin për t’i shfaqur „ishujt editarit” që i pasqyrojnë anomalitë brendasistemit. Nga këta ditarë – me anë të njëanalize më të thukët mund të përcaktohentrendët e sjelljeve të sistemit – mund tëofrohen statistika për ta mundësuaranalizimin e sjelljes së sistemit nga disaaspekte, të cilat, për shembull, mund takrijojnë bazën e sigurisë për të ardhmen, sidhe projekte të dizajnit të sistemit, meqëstatistikat e ditarëve ofrojnë një pasqyrë tëqartë të sjelljes afatshkurtër e madje edheafatgjatë të sistemit. Mund të analizohenedhe mostrat e sistemit.Me të gjitha këto së bashku,administratorëve të sistemit mund t’uofrohet një pasqyrë e vërtetë për atë se sisillet teknologjia informative e tyre në rasttë sulmeve kibernetike.PROGRAMI STRATEGJIK 5.5: Zhvillimi ipolitikaveKGjK-ja duhet të hartojë dhe miratojë njëvarg politikash dhe udhëzimesh përzbatimin, mirëmbajtjen dhe shfrytëzimin eresurseve të TI-së. Këto politika duhet tëpërpunohen për t’i bërë përdoruesit që tësillen në mënyrë të sigurt, por duhet të jenëedhe reale dhe në përputhje me rrjedhën eprocedimit të qëndrueshëm të informatave.Masat e sigurisë që zbatohen në TIK tëKGjK-së duhet të harmonizohen me Ligjinkombëtar 03/L-172 për mbrojtjen e tëdhënave personale.KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSPROGRAMI STRATEGJIK 5.6: Zhvillimi itrajnimeve për siguri të personelit /vetëdijesimSiguria e personelit nënkupton zbatimin emasave për t’u siguruar se qasje në TIK tëKGjK-së u ofrohet vetëm individëve që:• kanë nevojë për të ditur;• janë informuar për rregullat dheprocedurat e sigurisë dhe i kanëpranuar përgjegjësitë e tyre.Përgjegjësia duhet të ndahet midis të gjithëindividëve që marrin pjesë në trajtimin dheprocedimin e informatave. Sigurisht, përkëtë përgjegjësi zbatohen masa tëndryshme, dhe ekziston ende nevoja qëudhëheqësit ta marrin përgjegjësinë më tëlartë, por të gjithë njerëzit që marrin pjesënë trajtimin dhe procedimin e informataveduhet të jenë të vetëdijshëm për masat enevojshme të sigurisë dhe përkundërmasat që mund të merren në rast seinformatat apo sistemi i procedimit tëinformatave vihen në rrezik. Për këtë arsye,njerëzit që marrin pjesë në trajtimin dheprocedimin e informatave duhet të kenëvetëdije për sigurinë e informatave.Përdoruesit e një sistemi duhet të jenë tëedukuar për atë se si t’i përdorin pajisjet etyre si duhet dhe si t’i përdorin pajisjet etyre në mënyrë të sigurt.Të gjithë individët të cilëve u është ofruarqasje në TIK të KGjK-së do ta pranojnë meshkrim se i kanë kuptuar obligimet e tyre sai përket mbrojtjes së TIK-së dhe pasojatnëse TIK vihet në rrezik. Zyra e TI-së do tambajë një regjistër të pranimeve të tilla meshkrim.Të gjithë individëve që janë autorizuar përtë pasur qasje në TIK të KGjK-së fillimishtdo t’u bëhen me dije, dhe herë pas here, dotë informohen për rreziqet ndaj sigurisëdhe duhet t’i raportojnë menjëherë Zyrëssë TI-së për çfarëdo qasjeje apo aktivitetiqë ata e konsiderojnë të dyshimtë apo tëpazakonshëm.26

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Vetëdija për rreziqet dhe për masat esigurisë në dispozicion është vija e parë embrojtjes për sigurinë e SKI-së. Në veçanti,i tërë personeli i përfshirë në ciklin jetësortë SKI-së, përfshirë përdoruesit, do takuptojnë:a. se dështimet e sigurisë mund tadëmtojnë seriozisht SKI-në;b. dëmin potencial që u shkaktohet tëtjerëve nga ndërkonektiviteti dhendërvarësia; dhec. përgjegjësinë individuale dhellogaridhënien e tyre për SKI-në sipasroleve të tyre në kuadër të sistemit dheproceseve.Për t’u siguruar se përgjegjësitë janëkuptuar, trajnimi për edukim dhe vetëdijepër sigurinë e informatave do të jetë idetyrueshëm për tërë personelin,përfshirë menaxherët e lartë dhepërdoruesit e SKI-së.Me një NAC të zbatuar si duhet, kompjuteritqë lidhet në një rrjet kompjuterësh nuk ilejohet qasje në asgjë, përveç nëse TI ështënë përputhje me politikën e definuar tëpunës, përfshirë nivelin e mbrojtësve kundërviruseve, nivelin e sistemit të azhurnimit dhekonfigurimin. Përderisa kompjuterikontrollohet nga një mjet softuerik iinstaluar paraprakisht, një TI mund të ketëqasje vetëm në burimet që mund t’i ndreqin(zgjidhin apo azhurnojnë) problemet endryshme. Posa të jenë plotësuar politikat,kompjuteri do të ketë qasje në burimet errjetit dhe në internet, në kuadër tëpolitikave të përkufizuara brenda sistemitNAC. NAC shërben kryesisht për qasje sipasdetyrave. Qasje në rrjet do të ofrohet sipasprofilit të personit. Për shembull, në ndonjëndërmarrje, departamenti i burimevenjerëzore mund të ketë qasje vetëm nëskedarët e burimeve njerëzore.PROGRAMI STRATEGJIK 5.7: Zbatimi i RrjetAccess Control (NAC) [Kontrollimit tëQasjes në Rrjet]Kontrollimi i qasjes në rrjet të TIK-sëzbatohet për ta kontrolluar qasjen në rrjetpërmes politikave, përfshirë kontrollet epolitikave të sigurisë para pranimit dhekontrollet pas pranimit lidhur me atë se kurpërdoruesit dhe pajisjet mund të hyjnë nënjë rrjet dhe çfarë mund të bëjnë ato.Pa e zbatuar NAC-në, nuk mund të ketëndonjë proces automatik të ndreqjes(ndreqjes së nyjave jo kompatibile para setë lejohet qasja) në sistemet e rrjetit, që uamundëson komponentëve tëinfrastrukturës së rrjetit, siç janë ruterët,ndërprerësit dhe muret e sigurisë, që tëfunksionojnë së bashku me anë tëserverëve të pasmë të zyrës dhe pajisjevekomunikuese të përdoruesve të fundit përt’u siguruar se sistemi informativfunksionon në mënyrë të sigurt para se tëlejohen operacionet e ndërsjella.27PROGRAMI STRATEGJIK 5.8: Sigurimi isigurisë fizike në dhomat e serverëveSiguria fizike nënkupton zbatimin e masavetë mbrojtjes fizike dhe teknike përparandalimin e qasjes së paautorizuar nëdhomat e serverëve të TIK-së.Masat e sigurisë fizike do të dizajnohen:• për ta refuzuar hyrjen e fshehtë apo meforcë nga ndonjë ndërhyrës,• për t’i prapësuar, penguar dhe vërejturveprimet e paautorizuara dhe• për ta mundësuar veçimin e anëtarëvetë personelit sa i përket qasjes së tyrenë dhomat e serverit duke u bazuar nënevojën për të ditur.Masat e tilla to të përcaktohen duke u bazuarnë një proces të menaxhimit të rrezikut.Serverët do të përkufizohen si zona tësiguruara dhe do të aprovohen nga Zyra eTI-së.Për zonat e siguruara do të përcaktohet njëperimetër i dukshëm, i përkufizuar dhe i

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017PROGRAMI STRATEGJIK 5.10: Krijimi idokumentimit të sistemitDokumentacioni i sigurisë për TIK-në do tëevoluojë gjatë ciklit jetësor të tij si pjesëpërbërëse e procesit të menaxhimit tëndryshimit dhe konfigurimit.Deklarata e kërkesave të sigurisë sësistemit (SSRS) definon se çfarë do të thotëpër sistemet që të jenë të sigurta dhepërcakton si duhet të arrihet, menaxhohetdhe monitorohet siguria.Prandaj, kjo deklaratë luan një rol tërëndësishëm në strategjinë e përgjithshmetë aprovimit të Zyrës së TI-së apo në ndonjëstrategji specifike të projektit. Ajo bazohetnë politikën e sigurisë të KGjK-së dhe nëvlerësimin e rrezikut, ose vendoset sipasparametrave që mbulojnë mjedisin operativ.Kjo deklaratë mund të marrë një apo mëshumë forma, varësisht nga natyra dhendërlikueshmëria e sistemit të TI-së apo tërrjetit (apo rrjetit të rrjeteve).Procedurat operative të sigurisë (POS-të)janë përshkrime të sakta për zbatimin ekërkesës së sigurisë që u definua më lartë,për procedurat operative që duhet tëndiqen dhe për përgjegjësitë e personelit, tënjë SISTEMI specifik. Ky përshkrim ioperacioneve të propozuara (p.sh. imënyrave, shërbimeve që duhet të ofrohen)do ta përfshijë një përshkrim të veçorive tëSISTEMIT të sigurisë të cilat përbëjnë bazënpër aprovim.KJC has noticed that in the past certainstages of development, training andimplementation of CMIS were missing orthey were inadequately performed.Consequently, KJC will look for a newapproach in the future ICT efforts, and also,that additional set of skills and knowledgebe put in and around ICT efforts.KJC’s sponsorship, involvement of the endcourt users and strong representation oflegal knowledge in development, trainingand implementation acting hand-in-handwith hardware and software specialists willbe a new formula which will be applied forimplementation of this Strategy.In addition, strong project managementskills will be indispensable.Input of statistics experts, involvement ofknowledge management skills as well asother specialties will enrich the processand produce wanted results and helpachieve goals set up in this Strategy.The human resources are a precondition.Proper methodology, procedures and theirapplication is a way to organize humanresources and lead them to the wantedresults.Development and implementation of thefuture software solutions in the Kosovojudiciary will be done in accordance withthe process presented on the graph:29

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSSHTYLLA 6: Analitika, zhvillimi dhe zbatimi i metodologjiveQËLLIMI STRATEGJIK 6:Solucionet e TIK-së, para zbatimit të plotë tëtyre, analizohen në mënyrë të thukët,dizajnohen dhe testohen nga nivele tëndryshme të stafit teknik dhe ngapërfaqësuesit e përdoruesve të fundit.Përdoruesve të fundit u ofrohen trajnimeadekuate dhe me kohë.KGjK-ja ka vërejtur se në të kaluarën kanëmunguar apo nuk janë kryer si duhet disafaza të zhvillimit, trajnimit dhe zbatimit tëSIML-së. Rrjedhimisht, KGjK-ja do takërkojë një qasje të re në të përpjekjet eardhshme në lëmin e TIK-së, dhe, po ashtu,që të investohen një varg shkathtësish enjohurish shtesë në përpjekjet që do tëbëhen në lëmin e TIK-së.Sponsorimi i KGjK-së, përfshirja epërdoruesve të fundit të gjykatave dhepërfaqësimi i fuqishëm i njohurive ligjorenë zhvillim, trajnim dhe zbatim, dukevepruar krah për krahë me specialistët eharduerëve dhe softuerëve, do të jetëformulë e re, e cila do të përdoret përzbatimin e kësaj Strategjie.Krahas kësaj, njohuritë e fuqishme ngamenaxhimi i projekteve do të jenë tëdomosdoshme.Kontributi i ekspertëve të statistikës,përdorimi i shkathtësive në menaxhimin enjohurive dhe i specialiteteve të tjera do tapasurojnë procesin, do të ndikojnë nëarritjen e rezultateve të dëshiruara dhe dotë ndihmojnë në realizimin e qëllimeve qëjanë përcaktuar në këtë strategji.Burimet njerëzore janë parakusht.Metodologjia e duhur, procedurat dhezbatimi i tyre përbëjnë mënyrën e duhur përt’i organizuar burimet njerëzore dhe për t’iorientuar ato kah arritja e rezultateve tëdëshiruara.Zhvillimi dhe zbatimi e solucionevesoftuerike të ardhshme në gjyqësorin eKosovës do të bëhet në përputhje meprocesin e paraqitur në skicë:30

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Programet strategjike kryesore të cilat do tëndihmojnë në krijimin e thelbit tëmetodologjive të analizimit, zhvillimit dhezbatimit do të jenë:6.1. Përcaktimi i procedurave të analizimittë punës6.2. Zhvillimi i aplikacioneve softuerike nëpërputhje me standardet teknike6.3. Sigurimi i metodologjive adekuate tëtestimit dhe pranimit6.4. Ofrimi i trajnimeve për shkathtësitëthemelore dhe të avancuara të TIK-së për tëgjithë përdoruesit e fundit6.5. Përcaktimi i metodologjive të zbatimittë cilat u përshtaten nevojave të KGjK-së,gjykatave dhe punonjësve të gjykataveProgramet e tjera strategjike në mbështetjetë programeve strategjike kryesore do tëjenë:6.6. Sigurimi i funksionimit të ndërsjellë mesistemet e tjera të TIK-së të Kosovës dhe tëBE-së në planin afatgjatë6.7. Krijimi i shërbimeve të internetit përqasje publike (ueb portali)6.8. Ofrimi i qasjes on-line në aktvendimedhe legjislacion (qendra e dokumentimit)6.9. Vënia në përdorim dhe përdorimi i njëposte elektronike zyrtare në gjyqësorin eKosovës6.10. Përdorimi i “nënshkrimit digjital”,posa të vihet në dispozicion në Kosovë31PROGRAMI STRATEGJIK 6.1: Përcaktimi iprocedurave të analizimit të punësParakusht esencial për zhvillimin cilësor tëaplikacioneve softuerike është zhvillimi ianalizës së procesit të punës. KGjK-ja dopërkujdeset që analiza e procesit të punëspër solucionet e ardhshme softuerike tëbëhet nga burimet e brendshme të KGjK-sëdhe me përfshirjen e fuqishme tëpërdoruesve të fundit përmes punës sëGrupit të Përdoruesve.Analiza e procesit të punës do të jetë hapi iparë në procedurën e ciklit të ri të zhvillimittë cilin do ta përdor KGjK-ja. Analiza eprocesit të punës, në konsultim me Grupine Përdoruesve, do të ndihmojë nëidentifikimin e problemeve, fyteve tëngushta ose mjeteve në hapin e parë tëprocesit të dizajnimit. Në hapin eardhshëm, duke punuar së bashku mespecialistët e zhvillimit të softuerëve, KGjKjado të jetë përgjegjëse për specifikacionetfunksionale që do të shërbejnë si“urdhërkërkesë” për zhvilluesit dhe përprogramim.Krahas identifikimit të saktë të proceseveaktuale të punës dhe interpretimit të drejtëtë tyre për programues, KGjK-ja pret qëanaliza e procesit të punës të tregojë qartëse çfarë mjetesh mund të përdoren gjatë

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017proceseve apo organizimeve në gjykata,paralelisht me vënien në përdorim të TIKsë.Në rastet kur legjislacioni aporregulloret aktuale ndalojnë qartë futjen nëpërdorim të solucioneve më efikase, KGjKjakërkon që të jetë e informuar dhe do tatrajtojë çështjen në fjalë sipaskompetencave të saj.PROGRAMI STRATEGJIK 6.2: Zhvillimi iaplikacioneve softuerike në përputhje mestandardet teknikeI tërë procesi i zhvillimit të softuerëve nëKosovë në të ardhmen duhet të bëhet dukeu bazuar në specifikacionet funksionale qëzhvillohen nga analistët e proceseve tëpunës dhe që aprovohen nga Grupi iPërdoruesve. Para se të fillohet procesi izhvillimit, duhet të përcaktohen planetkohore dhe afatet përfundimtare të disaapo të gjitha funksionaliteteve.Zhvillimi i softuerëve duhet të bëhet nëpërputhje me praktikat e mira tëinxhinierisë dhe me veglat e aprovuara tëzhvillimit të softuerëve. Menaxheri i TIK-sëduhet të sigurojë se zhvillimi i softuerëvebëhet në çdo moment në përputhje mestandardet e zhvillimit dhe të sigurisë. Këtuhyjnë dokumentet e sakta dhe shpjegimetpër zhvillimin dhe teknikën kryesore qëpërdoret dhe e cila mund të mundësojëbartjen e menjëhershme të punës tekzhvilluesit e tjerë në rast të ndryshimeve nëburimet njerëzore.Menaxheri i TIK-së, në bashkëpunim mespecialistin për menaxhimin edokumentacionit / njohurive, do të sigurojëqë dokumentacion i plotë dhe i kompletuartë jetë në dispozicion në çdo kohë dhe nësecilin hap të zhvillimit të softuerit.Një kopje e kodit burimor [angl. sourcecode] të çdo aplikacioni në përdorim nëgjyqësorin e Kosovës duhet të ruhet jashtëlokacionit në përputhje me standardet esigurisë së TIK-së.KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSPROGRAMI STRATEGJIK 6.3: Sigurimi imetodologjive adekuate të testimit dhepranimitNë përpjekjet e ardhshme për vënien nëpërdorim të TIK-së në gjyqësorin e Kosovës,testimi duhet të ndodhë në mënyrëprogresive në vazhdën e zhvillimit tëaplikacioneve.Krahas testimit rutinor që zhvilluesit ebëjnë rregullisht në fazën e zhvillimit, fazatjetër e procesit të testimit duhet të jetëtestimi nga ana e analistëve të procesit tëpunës të cilat i kanë përcaktuarspecifikacionet funksionale.Pas testimit përfundimtar që do të bëhetnga analistët e procesit të punës,komponenti i zbatimit (trajnerët) duhet tatestojnë softuerin e zhvilluar sipas disaudhëzimeve minimale, në mënyrë që tëidentifikohen gabimet themelore të cilat kaqenë e vështirë të parashihen apozbulohen në fazat e mëparshme. Nëseidentifikohet ndonjë pengesë e re, softueriduhet të kthehet për t’u modifikuar.Pasi ekipi i projektit të jetë i kënaqur qëështë zhvilluar një version i vlefshëm dhe ibesueshëm i softuerit, ai duhet t’iademonstrojë atë Grupit të Përdoruesve.Grupi i Përdoruesve duhet ta aprovojëzbatimin e tij mjedisin testues, ndërsa mëvonë, pasi të ketë përfunduar testimi, Grupii Përdoruesve duhet ta aprovojë përdorimine tij në tërë gjyqësorin e Kosovës.Metodologjia e testimit dhe pranimit duhettë shkruhet dhe aprovohet zyrtarisht ngaGrupi i Përdoruesve në fazat e hershme tëzbatimit operativ të Strategjisë së TIK-së.32

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017PROGRAMI STRATEGJIK 6.4: Ofrimi itrajnimeve për shkathtësitë themelore dhetë avancuara të TIK-së për të gjithëpërdoruesit e funditNjë nga aktivitetet e para sa i përketzbatimit të Strategjisë së TIK-së do tëorientohet kah një “inventar” i shkathtësivethemelore të TIK-së në gjyqësorin eKosovës. Bazuar në rezultatet, njëmetodologji e trajnimit do të zhvillohet dhepërmbarohet në tërë gjyqësorin e Kosovës.Trajnim themelor në TIK do t’i ofrohet çdoindividi që ka nevojë për të. Testimi final dotë jetë i pavarur dhe i obligueshëm për çdonëpunës në gjyqësorin e Kosovës. Dhëniame sukses e testit të TIK-së do të paraqesëbazë për përshtatjen e një individi për t’iuofruar trajnime të specializuara për TIK-nënë të ardhmen dhe, kësisoj, për aftësinë etij për të punuar në mjedisin krejtësisht tëautomatizuar në gjykatat e Kosovës.Përmirësimi i shkathtësive themelore tëTIK-së duhet ta përfshijë përmirësimin eshkathtësive të të shtypurit për të gjithëpërdoruesit e ardhshëm të SIML 2013,përfshirë të gjithë gjyqtarët dhe kryetarët egjykatave.Sa i përket trajnimit të specializuar përpërdorimin e SIML 2013, duhet të krijohetmetodologji e re e trajnimit dhe mjete tëreja për trajnim. Përpjekjet që janë bërë mëparë në gjyqësorin e Kosovës sa u përkettrajnimeve kanë qenë jo adekuate dhe, nëmasë të madhe, arsye për mospranimin eduhur të përpjekjeve që janë bërë në lëmine TIK-së. Metodologjia e re e trajnimit duhettë bazohet në qasjen e ofrimit të trajnimit“praktik”, në vendin ku punojnë punonjësitdhe në një afat kohor adekuat.KGjK-ja nuk do ta tolerojë përshpejtimin eprocesit të trajnimit vetëm sa për t’irealizuar planet kohore të projektit si dherefuzimin e paarsyeshëm të përdoruesvepër ta pranuar trajnimin dhe përmirësimine shkathtësive të tyre.Metodat dhe metodologjia e trajnimit duhettë shkruhen dhe të aprovohen zyrtarishtnga Grupi i Përdoruesve gjatë një faze tëduhur të zbatimit operativ të Strategjisë sëTIK-së.PROGRAMI STRATEGJIK 6.5: Përcaktimi imetodologjive të zbatimit të cilat upërshtaten nevojave të KGjK-së, gjykatavedhe punonjësve të gjykataveMjetet e përdorimit duhet të nënkuptojnëshumë më shumë se një trajnim tëthjeshtë. Trajnimi është shumë irëndësishëm, por përbën vetëm njërinelement të zbatimit të suksesshëm.Zbatimi i TIK-së dhe aplikacioneve të rejanë gjyqësorin e Kosovës do ta nënkuptojënjë proces të zgjatur, përmes të cilitpërdoruesit e fundit do ta kenë rastin tashohin dhe përjetojnë përdorimin esolucioneve të reja mjaft kohë para se tëvijë koha t’i përdorin ato (për shembull,përmes vizitave studimore në gjykatattestuese /modeleve brenda Kosovës).Përmes këtij procesi do të synohet qëpërdoruesit të edukohen dhe t’u hiqet frikaqë mund të shkaktohet nga refuzimi ipaarsyeshëm. Blerja, dorëzimi dhe instalimime kohë i pajisjeve po ashtu do të jetëpjesë e përpjekjeve të sinkronizuara përzbatim. Dorëzimi i pajisjeve duhet të jetëtejet i sinkronizuar me aktivitetet etrajnimit. Në rastet kur ka nevojë përpunime në ndërtim apo infrastrukturë, këtoaktivitete duhet të ndodhin me kohë dhe tëkryhen në atë mënyrë që të mos epengojnë ndonjë trajnim apo përpjekjetjetër për dhe zbatim.Ekipit të projektit përgjegjës për zbatimin ekësaj Strategjie do t’i duhet ta zhvillojëmetodologjinë e zbatimit dhe ta kontrollojëefektivitetin e saj gjatë fazave testuese tëzbatimit dhe gjatë atyre të bazuara nëmodele. Do të kërkohet edhe kontributi iGrupit të Përdoruesve në këtë metodologji.Pavarësisht nga numri i hapave tënevojshëm për zbatim, sinkronizimi iaktivitete është me rëndësi jetike përmetodologjinë e zbatimit. Po ashtu duhet të33

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017definohet qartë cilat aktivitete duhet tëparaprijnë, e cilat duhet të zhvillohen mëpas. Afati kohor dhe afatet përfundimtarepër çdo aktivitet duhet të përcaktohen përçdo lokacion të zbatimit. Ekipi i zbatimitpërgjegjës për një lokacion të veçantëduhet ta monitorojë punën në çdo happërgatitor dhe të sigurojë që këta hapa tëbëhen në mënyrë korrekte. Në rast tëdevijimeve nga plani i zbatimit, duhetndërmerren veprime korrigjuese. Asnjëaktivitet i zbatimit nuk duhet tëanashkalohet, improvizohet apondryshohet në asnjë rast në çfarëdomënyre tjetër.Përkundrazi, element kyç i suksesit nëzbatim është të shihet si mund të bëhetpuna më mirë dhe si përdoruesit mund tëpërfitojnë më shumë. Në rastet kur vërehenmundësi për përmirësimin e metodologjisësë zbatimit, ato mundësi duhet tëinkorporohen në mënyrë sistematike nëmetodologjinë e zbatimit. Të gjitha ekipet ezbatimit duhet të trajnohen për hapat ezbatimit të avancuar dhe t’i zbatojnë ata nëmënyrë të njëtrajtshme në të gjithagjykatat.Metodologjia e zbatimit do t’i duhet të beshkruhet dhe të aprovohet zyrtarisht ngaGrupi i Përdoruesve në një fazë tëpërshtatshme të zbatimit të Strategjisë sëTIK-së.PROGRAMI STRATEGJIK 6.6: Sigurimi ifunksionimit të ndërsjellë me sistemet etjera të TIK-së të Kosovës dhe të BE-së nëplanin afatgjatëKËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSinformatave, një aktivitet paralel nëkornizën ligjore do të duhet të ndërmerretme kohë. Sfidë tjetër do të jetëdisponueshmëria e regjistrave tënevojshëm në Kosovë.Ekipi operativ duhet ta zhvillojë një inventartë të gjithë regjistrave elektronikë publikëtë besueshëm në Kosovë. Në versioninSIML 2013 duhet të sigurohet së pakukëmbimi i informatave me disa nga këtaregjistra (p.sh. qytetarët dhe personatjuridikë). Në rast se nuk arrihen këtokëmbime minimale, kjo do të shpiepadyshim në të dhënat “e papastra” dhe tëdhënat e gabuara statistikore, çfarë mundta rrezikojë në masë të konsiderueshmedhe të drejtpërdrejtë integritetin e SIML2013.Në versionin e mëvonshëm dhe tëavancuar të SIML 2013, të gjithë regjistratpublikë në dispozicion në Kosovë duhet t’ikëmbejnë informatat në mënyrëelektronike me sistemin informativ tëgjyqësorit. Po ashtu, sistemi informativ igjyqësorit duhet të nisë t’i këmbejë tëdhënat e tij me regjistrat publikë relevantë(p.sh. me policinë, regjistrin e bizneseve,kadastrën, etj.)Në planin afatgjatë, sistemit informativ tëgjyqësorit të Kosovës duhet t’i këmbejë tëdhënat me sistemet informative relevantetë BE-së. Analiza e këtyre kërkesave dhemundësimi i “këndeve të hapura” brendasistemit të ri të menaxhimit të lëndëveduhet të ndodhë posa këtë ta lejojnëaktivitet e tjera të zbatimit.Sistemit informativ të Gjyqësorit të Kosovësdo t’i duhet t’i këmbejë informatat me tëgjitha sistemet relevante të TI-së nëKosovë. Këmbimi i informatave do të jetë idyanshëm – brenda dhe jashtë sistemitinformativ të gjyqësorit. Në pjesë të madhe,këmbimi elektronik i informatave dhe tëdhënave dhe vlefshmëria e tyre do të varetshumë nga të arriturat në kuadër të qëllimit1 të kësaj Strategjie. Në mënyrë që tëmundësohet ana teknike e këmbimit të34PROGRAMI STRATEGJIK 6.7: Krijimi ishërbimeve të internetit për qasje publike(portali i internetit)Portali i internetit i gjyqësorit të Kosovës dota paraqesë produktin kryesor në kuadër tëkësaj Strategjie kur kemi të bëjmë meqasjen e qytetarëve në gjyqësor.Ekipit të zbatimit për këtë Strategji do t’iduhet të mbajë mend përherë se të gjitha

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017solucionet që zbatohen në gjyqësorin eKosovës duhet që, në fund, t’u shërbejnëqytetarëve, qasjes së tyre në drejtësi dheshtimit të përgjithshëm të transparencësnë punën që bëhet në gjykata.Qasja e qytetarëve në informata përmesueb portalit do të mundësohet në tri fazakryesore.Në fazën e parë, një ueb portal do tëkrijohet me ueb faqe të ndara për të gjithagjykatat në Kosovë bazuar në menaxhimine një përmbajtjeje të vetme. Në këtë fazë,të gjitha informatat themelore për çdogjykatë duhet të jenë në dispozicion tëqytetarëve të Kosovës. Informatat nëdispozicion në këtë fazë do të jenë tënatyrës “statike” ose do tëngarkohen/azhurnohen manualisht.Faza e dytë do të mundësohet pas zbatimittë SIML 2013 në të gjitha gjykatat nëKosovë. Në këtë fazë, të gjitha informatat“dinamike” për gjykatat dhe lëndët duhet tëvihen në dispozicion të qytetarëveautomatikisht, posa të nxirren në gjykata(oraret e seancave, të dhënat e lëndës dhendryshimet në lëndë).Në fazën e tretë do të jepen njoftimeelektronike dhe do të mundësohet skedimielektronik. Kjo fazë do të kushtëzohetparaprakisht nga disponueshmëria enënshkrimit digjital dhe gatishmëria epërgjithshme e qytetarëve të Kosovës përta përdorur postën elektronike dheinternetin. Kjo fazë duhet të realizohet nëplanin afatgjatë.zbatimit të Strategjisë së TIK-së.Si pjesë e ndarë e ueb portalit, do tëkrijohet një qendër e dokumentacionit meqasje të kufizuar. Në këtë qendër tëdokumentacionit do të ofrohen vendimetgjyqësore relevante, klasifikimi dheindeksimi i tyre, i tërë legjislacioni iazhurnuar dhe rregulloret relevante nëKosovë, si dhe aktgjykimet e rëndësishmetë gjykatave ndërkombëtare dhe standardete konventat ndërkombëtare të tjera. Tëgjithë gjyqtarët në Kosovë do të kenë qasjenë këtë qendër të dokumentacionit on-line(nga vendi i punës apo nga ndonjë vendtjetër).Në mënyrë që të krijohet, mirëmbahet dheazhurnohet përmbajtja e qendrës sëdokumentacionit dhe të ruhet vlera e saj përgjyqtarët, për këtë detyrë do të punësohetnjë grup i punëtorëve, në kuadër tëpërpjekjeve të përgjithshme për ta zbatuarkëtë strategji. Një grup i veçantë i gjyqtarëvetë spikatur do të emërohen për t’i rishikuardhe aprovuar aktgjykimet dhe përmbajtjet etjera që do të ngarkohen. Do të zbatohetfshehja e të dhënave personale dhe e tëdhënave të tjera të ndaluara në aktvendimete publikuara dhe standarde të tjera.Për ta bërë këtë qendër të dokumentacionitfunksionale dhe në nivel me standardetndërkombëtare, KGjK-ja do ta shqyrtojëmundësinë e bashkëpunimit bilateral,rajonal ose ndërkombëtar me ndonjësistem gjyqësor që e ka themeluar mirëkëtë komponent.PROGRAMI STRATEGJIK 6.8: Ofrimi i qasjeson-line në aktvendime dhe legjislacion(qendra e dokumentimit)PROGRAMI STRATEGJIK 6.9: Vënia nëpërdorim dhe përdorimi i një posteelektronike zyrtar në gjyqësorin e KosovësKGjK-ja pranon se një nga nevojat më tëmëdha të gjyqtarëve të Kosovës ështëdisponueshmëria e vendimeve gjyqësore,praktikave të marrjes së aktgjykimeve,legjislacionit dhe standardeve e konventavendërkombëtare. KGjK-ja synon të ndihmojënë plotësimin e kësaj nevoje nëpërmjet35Duhet të krijohet sistemi i postëselektronike për gjyqësorin e Kosovës,përdoruesit e fundit të trajnohen dhe postaelektronike të jetë në përdorim zyrtar, samë shpejt që të jetë e mundur.KGjK-ja konsideron se mospasja e njëposte elektronike në dispozicion të të gjithë

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSpunonjësve të gjyqësorit të Kosovës nukështë e pranueshme. Shpenzimet ekomunikimit që bëhen duke i përdorurmjetet konvencionale të komunikimit janëtë mëdha dhe jo aq efikase sa mund të jetëposta elektronike.Gjyqësori i Kosovës dhe të gjithë punonjësite tij duhet të kenë në dispozicion llogari tëpostës elektronike në domenin e gjyqësorittë Kosovës. Bashkë me krijimin e llogarivetë postës elektronike duhet të ofrohet edhetrajnim adekuat.Përmes politikave të tij, KGjK-ja do tësigurojë që posta elektronike të përdoretçdo ditë dhe ta paraqesë mjetin ekomunikimit zyrtar brenda gjyqësorit tëKosovës.PROGRAMI STRATEGJIK 6.10: Përdorimi i“nënshkrimit digjital”, posa të vihet nëdispozicion në KosovëVënia në përdorim e nënshkrimit digjital nëKosovë është jashtë kompetencave tëKGjK-së, por KGjK-ja konsideron sedisponueshmëria e nënshkrimeve digjitaleështë e një rëndësie të madhe për punën egjykatave dhe për funksionalitetet eaplikuara të SIML 2013 dhe të ueb portalit.Në mënyrë që sigurohen investimemaksimale në TIK, KGjK-ja do t’i monitorojëme kujdes zhvillimet që kanë të bëjnë medisponueshmërinë e nënshkrimevedigjitale. Posa legjislacioni dhe parakushtetteknike të fillojnë të ekzistojnë në Kosovë,ekipi i zbatimit për këtë strategji të TIK-sëduhet ta bëjë një ridizajnim të thukët tëprocesit të punës dhe ta fusë në përdorimnënshkrimin digjital në SIML 2013.Disponueshmëria dhe përdorimi inënshkrimeve digjitale dhe dobitë e tyrepër gjyqësorin e Kosovës (në kohën eshkrimit të kësaj Strategjie) konsiderohenqëllim afatgjatë.36

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017SHTYLLA 7: Burimet njerëzore adekuateQËLLIMI STRATEGJIK 7:KGjK-ja do t’i krijojë burimet e brendshme ebesueshme të nevojshme për zbatimin eStrategjisë së TIK-sëNë periudhën e mëparshme, KGjK-ja kapërjetuar se zhvillimi dhe zbatimi isolucioneve të TIK-së në gjyqësor ështëmjaft kompleks. Në mënyrë që të zhvillojëprojekte të suksesshme të TIK-së nëgjyqësor, është e domosdoshme që gjatë tëgjithë ciklave jetësorë të projektit tëposedohen njohuri dhe shkathtësi tëllojllojshme në dispozicion. Krahasekspertizës në TIK (harduerë dhe softuerë),gjatë përpjekjeve të ardhshme në lëmin eTIK-së, KGjK-së do t’i duhet ekspertizë nëanalizën e procesit ligjor/të punës, trajnim,zbatim, statistika dhe menaxhim tëdokumentacionit/njohurive.Në mënyrë që të bashkërendohet dhesinkronizohet e tërë kjo ekspertizë, poredhe që të bashkërendohen aktivitetet meaktorët e projektit, sponsorët dhepërdoruesit e fundit, do të kërkohen edheshkathtësi të mëdha në menaxhimin eprojekteve.KGjK-ja parasheh se organizimi i ardhshëm37

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSi nivelit operativ përgjegjës përpërmbarimin e kësaj Strategjie të TIK-sëduhet t’i përmbahet skemës organizative sivijon:Për ta ndërtuar këtë shtyllë dhe për tarealizuar qëllimin strategjik 7, KGjK-ja do t’iiniciojë dhe zhvillojë programet strategjikesi vijon:7.1. Krijimi dhe ruajtja e menaxhimit dheorganizimit të fuqishëm të projektit7.2. Krijimi dhe ruajtja e burimeve tëbrendshme të fuqishme për TIK7.3. Krijimi dhe analizimi i burimeve tëprocesit të punës7.4. Ndërtimi i burimeve për trajnim7.5. Punësimi i zyrtarëve vendorë për TIK7.6. Krijimi gradual i shërbimeve tëndihmës në zyrë7.7. Ofrimi i trajnimeve për stafin e KGjK-sëPROGRAMI STRATEGJIK 7.1: Krijimi dheruajtja e menaxhimit dhe organizimit tëfuqishëm të projektitKGjK-ja do ta emërojë një menaxher tëprojektit, i cili do ta luajë rolin e një figureqendrore përgjegjëse për nivelin operativ tëpërmbarimit të Strategjisë së TIK-së.Menaxheri i projektit do të jetë përgjegjëspër realizimin e qëllimeve të saktësuara nëStrategjinë e TIK-së duke i shfrytëzuarburimet të cilat ai/ajo do të caktohet t’imenaxhojë. Ai/ajo do ta sigurojëbashkërendimin me përdoruesit e fundit,Grupin e Përdoruesve dhe aktorët ejashtëm.Detyra e menaxherit të projektit do të jetëqë të hartojë plane operative të cilat do t’ipërshtatin operacionet me buxhetet nëdispozicion dhe t’i menaxhojë burimet nëmënyrë që rezultatet e kërkuara të arrihenbrenda afateve përfundimtare të caktuara.Menaxheri i projektit do të jetë i përfshirënë procesin e përzgjedhjes së ekspertëve38të cilët do të angazhohen në projekt.Menaxheri i projektit do t’i përgjigjetdrejtpërsëdrejti edhe e drejtorit tëSekretariatit për planifikim dhe çështjeoperative, edhe Kryetarit të Këshillit përçështjet strategjike.Krahas përpjekjeve të KGjK-së, menaxheri iprojektit do të angazhohet aktivisht nëgjetjen e mundësive të mëtejme përfinancim në mesin e të gjithë aktorëve tëtjerë.PROGRAMI STRATEGJIK 7.2: Krijimi dheruajtja e burimeve të brendshme tëfuqishme për TIKPër zbatimin e Strategjisë së TIK-së, KGjKsëdo t’i duhet një kombinim i njohurive tëbrendshme dhe të angazhuara nga jashtëdhe i ekspertizës në fushën e TIK-së. Për t’isinkronizuar aktivitetet e specialistëve tëndryshëm të TIK-së si dhe për t’i kombinuarburimet e brendshme dhe të angazhuaranga jashtë, një person do të emërohet përtë qenë përgjegjës për komponentin e TIKsë.Ky person do t’i përgjigjet menaxheritpërgjegjës për përmbarimin e përgjithshëmtë Strategjisë së TIK-së.Sa u përket burimeve të TIK-së, KGjK-së mësë shumti do t’i duhet ta gjejë një mënyrë tëpër pasur në dispozicion të plotë zhvillues tësoftuerëve të klasës së tregut. Meqë pagatnë treg për këtë kategori janë mjaft të larta,KGjK-së do t’i duhet të kërkojë mënyra përsigurimin e këtyre burimeve. Parakusht kritikpër zhvillimin dhe mirëmbajtjen e pastajmetë aplikacioneve softuerike në përdorim nëgjyqësorin e Kosovës është disponueshmëriae plotë dhe e pakushtëzuar e këtyreburimeve për KGjK-në.Përveç zhvilluesve të softuerëve, KGjK-ja dotë ketë nevojë të njëjtë për administratorëtë sistemit/rrjetit, administrator (ë) të bazëssë të dhënave, zhvillues të ueb faqes dhespecialist (ë) të sigurisë së TIK-së.Për të gjitha këto profile ka kërkesë tëmadhe në Kosovë, çfarë rrjedhimisht

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017nënkupton se KGjK-ja do të hasë nëvështirësi të mëdha sa i përket punësimittë stafit cilësor për TIK.KGjK-ja do të përpiqet t’i tërheqë dhembajë këto burime përmes fondeve shtesënga donatorët (për një periudhë kohore tëkufizuar) dhe të investojë mjaft në trajnimindhe edukimin e tyre.sistemit gjyqësor përmes vënies nëpërdorim të TIK-së në gjyqësorin e Kosovësdhe paralelisht me të.Preferencë e fuqishme e KGjK-së do të jetëqë këto burime të trajnohen përmes punëspraktike në Kosovë me konsulentëndërkombëtarë.PROGRAMI STRATEGJIK 7.3: Krijimi dheanalizimi i burimeve të procesit të punësPROGRAMI STRATEGJIK 7.4: Ndërtimi iburimeve për trajnimNë mënyrë që të kryhen të gjitha detyrat especifikuara dhe të ofrohen udhëzimesistematike dhe të organizuara qëprogramuesit të zhvillojnë aplikacione që upërshtaten nevojave të gjyqësorit tëKosovës, në projekte do të angazhohenjuristë me orar të plotë, të cilët do tazbatojnë këtë strategji të TIK-së.Përgjegjësia e tyre do të jetë që t’i ruajnëaplikacionet që përdoren në gjyqësorin eKosovës në pajtim të plotë me kërkesatligjore dhe rregullatore dhe që, sa mëshumë që jetë e mundur, të përkujdesen qëato të mbesin në përputhje të plotë mekërkesat e përdoruesit të fundit.KGjK-ja do të përpiqet ta krijojë një profil tëri të juristëve për këtë detyrë, meqëinstitucionet e arsimit në Kosovë nuk eofrojnë këtë kuadër specifik. Nëse është emundur, KGjK-ja do të gjejë juristëmendjehapur që e kanë kaluar provimin ejurisprudencës dhe që kanë njohuri të mirapër konceptet e TIK-së. KGjK-ja është evetëdijshme se do të ketë të nevojë tëinvestohet një nivel i konsiderueshëm imësimit dhe trajnimit në këto burime nëmënyrë që ata të aftësohen që tëprezantojnë koncepte të reja për orientimine rrjedhës së punës në gjykata dhe që, nëkëtë mënyrë, të maksimalizohen investimetnë TIK.Qëllimi i përgjithshëm i këtyre burimeve dotë jetë që të kërkojnë solucione që do tashtojnë efikasitetin dhe transparencën eNë mënyrë që pritjet për trajnim dhemetodologjitë e zbatimit të përputhen siçështë paraparë me këtë strategji, KGjK-sëdo t’i duhet të ndërtojë burime tëbrendshme për trajnim.Burimet e trajnimit do të organizohen nëekipe që do të ofrojnë trajnime “praktike”në vendin e punës të secilit punonjës tëgjyqësorit të Kosovës.Numri i ekipeve do të përcaktohet sipasbuxheteve në dispozicion dhe tempit tëdëshiruar të zbatimit. Numri më i madh uanëtarëve të ekipit do të jenë juristë menjohuri të mira për TIK-në. Krahas kësaj,këtyre ekipeve do t’u shtohen individë mepërvojë në TIK. Të gjithë anëtarëve të ekipitdo t’u duhen shkathtësi në këmbimin enjohurive.Gjatë periudhave të pakësimit tëpërpjekjeve për zbatim, anëtarët e ekipitme përvojë ligjore do ta asistojnëkomponentin e procesit të punës / ligjor,ndërsa individët me përvojë në TIK do tëvihen në dispozicion të komponentit të TIKsë.Pas përfundimit të zbatimeve në terren,burime të trajnimit do të krijohen për tëofruar ndihmë në zyrë dhe rajonale për TIK.39

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017PROGRAMI STRATEGJIK 7.5: Punësimi izyrtarëve vendorë për TIKRealizimi i suksesshëm i kësaj Strategjie dota krijojë një realitet të ri në gjykatat eKosovës, në të cilin punët e gjykatave do tëjetë plotësisht të automatizuara dhe do tëvaren në masë të madhe nga infrastrukturafunksionale e TIK-së.KGjK-ja pranon se për një mjedis kaq tëndryshuar në gjykata do të lipset një nivel icaktuar i mbështetjes së përhershme përTIK-në në nivel të gjykatave. Për taplotësuar këtë kërkesë në mënyrëproaktive, KGjK-ja do ta iniciojë një procestë përshtatshëm, i cili duhet ta mundësojëpunësimin e zyrtarëve për TIK në çdogjykatë në Kosovë.Të gjithë zyrtarët vendorë të TIK-së do tënënrenditen dhe bashkërenditen nga nivelioperativ përgjegjës për zbatimin eStrategjisë së TIK-së. Zyrtarët vendorë do tëjenë përgjegjës për mirëmbajtjen einfrastrukturës së TIK-së sipas renditfunksional, zbatimit të aplikacioneve,trajnimit, përmbajtjes së ueb faqes dheaudio/video incizimeve në nivel tëgjykatave individuale.KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSPosa të përfundojë vënia në përdorim eTIK-së në gjyqësorin e Kosovës, çfarënënkupton se përdoruesit i kanë shtuarmjaft shkathtësitë e tyre të TIK-së, njësiaqë është krijuar me qëllim të ofrimit tëtrajnimeve në terren do të shndërrohet nënjë shërbim të ndihmës në zyrë.Në parim, juristët nga ekipi i zbatimit duhett’i marrin postet e zyrtarëve të zyrësndihmëse në KGjK, ndërsa ekspertët e TIKsënga ekipi i zbatimit duhet tëpozicionohen si zyrtarë rajonalë të TIK-së.Në këtë stad të avancuar, në gjyqësorin eKosovës, niveli i parë i mbështetjes përpërdorues ende do të ofrohet nëpërmjetzyrtarëve vendorë të TIK-së, ndërsa niveli idytë do të ofrohet përmes shërbimeve tëzyrës ndihmëse, kur kemi të bëjmë meçështjet e aplikacioneve, dhe përmeszyrtarëve rajonalë të TIK-së, kur kemi tëbëjmë me problemet e rënduara harduerike.Në një plan më të afatgjatë mund të merrennë konsideratë vënia në përdorim e softueritpër zyrën ndihmëse dhe përmirësimet emëtejme në organizimin e saj.PROGRAMI STRATEGJIK 7.7: Ofrimi itrajnimeve për stafin e KGjK-sëPROGRAMI STRATEGJIK 7.6: Krijimi graduali shërbimeve të ndihmës në zyrëNë fazën fillestare të zbatimit të Strategjisësë TIK-së, KGjK-ja do të përqendrohet nëtrajnimin e drejtpërdrejtë, në gjykata, dhenë mbështetjen për përdoruesit e fundit.Për këtë qëllim, do të mundësohen dynivele të mbështetjes. Nivelin e përbërë dota përbëjnë zyrtarët e TIK-së të punësuarnë gjykata, ndërsa nivelin e dytë do tapërbëjë një njësi e trajnimit të specializuar,e cila do të përbëhet nga juristë dhespecialistë të TIK-së në nivel të KGjK-së.Në mënyrë që pajisjet dhe mjedisi i TIK-së tëfunksionojë dhe të menaxhohet si duhet,stafi i TIK-së i KGjK-së do të trajnohet nëvazhdimësi. I tërë stafi i TIK-së do tëtrajnohet për teknologjitë që i përdor KGjK-jadhe teknologjitë që janë caktuar për t’upërdorur në të ardhmen. Kryesisht, trajnimetdo të organizohen përmes programeve tëcertifikuara të trajnimit.Për të siguruar se janë kuptuarpërgjegjësitë, trajnimet edukuese për siguridhe vetëdijesim do të jenë të detyrueshmepër tërë personelin përgjegjës, përfshirëmenaxherët e lartë dhe stafin e KGjK-së.Krahas trajnimit të stafit me përvojë në TIK,stafit të përfshirë në zbatimin e procesit të40

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017punës/ligjor dhe në qendrën edokumentacionit duhet t’i ofrohet trajnimegjithëpërfshirëse, sipas nevojës, me qëllimtë ata t’i kryejnë detyrat e tyre në mënyrëefektive dhe t’i realizojnë qëllimet që janëpërcaktuar me këtë strategji.Nivelit operativ për përmbarimin eStrategjisë e TIK-së do t’i duhet ta zhvillojëdhe përmbarojë një plan të hollësishëm tëtrajnimit shumëvjeçar.Një pjesë e konsiderueshme e strategjisë sëKGjK-së për t’i tërhequr burimet njerëzore tëpakta të TIK-së dhe për ta ndërtuar fuqinëpunëtore të brendshme të tij është bazuarnë investimin e konsiderueshëm nëedukimin e stafit të vetë KGjK-së.41

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSSHTYLLA 8: Burimet dhe aftësitë për statistika dhe menaxhimQËLLIMI STRATEGJIK 8:Raportet e sakta statistikore të bazuara në tëdhënat e atypëratyshme dhe në dispoziciontë KGjK-së, kryetarëve të gjykatave,gjyqtarëve dhe administratorëve.Aktualisht, mbledhja e të dhënave nëgjyqësorin e Kosovës është punë emundimshme dhe intensive, ndërsaraportet statistikore janë të kufizuara nësasi, cilësi dhe disponueshmëri.Një nga qëllimet kryesore të Strategjisë sëTIK-së është që ta ndryshojë situatënaktuale. Të dhënat dhe raportetstatistikore duhet të vihen në dispoziciontë gjerë dhe të bazohen në të dhënat eatypëratyshme. Parakusht për këtë do tëjetë zhvillimi dhe zbatimi i suksesshëm iSIML 2013.KGjK-ja konsideron se është tejet erëndësishme që cilësia e të dhënave tësigurohet gjatë tërë procesit të zbatimit tëSIML 2013. Në mënyrë që të sigurohet qëraportet statistikore të ardhshme të SIML2013 të jenë të sakta, KGjK-ja do t’imonitorojë aktivisht përpjekjet për zbatimdhe do t’i ndërmarrë të gjithë hapat enevojshëm për ta monitoruar dhe siguruarcilësinë e të dhënave dhe të raportevestatistikore.KGjK-ja pret që një pasqyrë më e mirë esituatës në gjykatat e Kosovës dhe eaftësisë së KGjK-së për të reaguar me kohëdhe në mënyrë proaktive me vendimet e sajdo të vihet në dispozicion me vënien nëpërdorim të TIK-së në gjyqësorin e Kosovës.Programet strategjike specifike që do tëiniciohen në kuadër të kësaj shtylle janë:428.1. Ngritja e konsiderueshme e aftësisëraportuese të KGjK-së8.2. Avancimi i aftësisë së KGjK-së për tamenaxhuar sistemin gjyqësor8.3. Përmbushja e standardeve të CEPEJ-itdhe e standardeve të tjera ndërkombëtaretë raportimitPROGRAMI STRATEGJIK 8.1: Ngritja ekonsiderueshme e aftësisë raportuese tëKGjK-sëNë mënyrë që ta ketë një pasqyrë më tëmirë për gjyqësorin e Kosovës, KGjK-ja do tëpërpiqet të sigurojë, përmes zhvillimit tëSIML 2013, që të mblidhen të gjitha tëdhënat e rëndësishme dhe relevante dhe tëjetë i mundur raportimi sipas një vargukriteresh të ndryshme për të dhënat embledhura.Mbledhja e të dhënave kryesore dheraportimi duhet të orientohen kah shpjegimii disa çështjeve të cilat KGjK-ja mund t’ikonsiderojë si fyte të ngushta apo siprobleme potenciale të sistemit gjyqësor.KGjK-ja do të kërkojë që Grupi i Përdoruesvei emëruar nga KGjK-ja ta marrë përsipër njërol të fuqishëm në definimin e nevojave përraportim dhe që, në këtë cilësi, t’ia ofrojë njëkontribut të rëndësishëm nivelit operativ në

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017përkufizimin e grupeve të të dhënave të cilatduhet të mblidhen domosdo në kuadër tëSIML 2013.Në mënyrë që përmirësohet më tej aftësiae KGjK-së për t’i analizuar të dhënat,ekspertët e statistikës do të angazhohennë analizimin e të dhënave dhe do tësugjerojnë mënyra më të mira përmbledhjen e të dhënave. Nga plani imesëm në atë afatgjatë, do të pritet qëekspertët e statistikës t’ua ofrojnëzhvilluesve të TIK-së ndihmën e tyre, dukeu bazuar në modelet dhe metodat eavancuara të statistikave. Rezultat i këtijprocesi duhet të jetë që parashikimetstatistikore të avancuara dhe rrjedhat eardhshme të jenë në dispozicion si veçoristandarde e raportimit të SIML 2013.PROGRAMI STRATEGJIK 8.2: Avancimi iaftësisë së KGjK-së për ta menaxhuarsistemin gjyqësorndërhyrjet dhe vendimet e KGjK-së. Dukendërhyrë dhe duke marrë vendime bazuarnë të dhënat e atypëratyshme, KGjK-ja dota marrë përsipër një rol aktiv nëmenaxhimin e sistemit. Pa vënien nëpërdorim të TIK-së, KGjK-ja është mjaft ekufizuar sa u përket këtyre aftësive.KGjK-ja nuk do të jetë e vetmja që do t’ipërcjellë problemet e mundshme dhe që dotë përpiqet t’i zgjedhë vetë ato. KGjK-ja dotë kërkojë nga punonjësit e të gjithaniveleve të gjyqësorit të Kosovës që taluajnë një rol aktiv në kryerjen e detyrave tëtyre. SIML 2013 do të duhet të zhvillohetashtu që t’u ofrojë mjaft të dhëna dheraporte punonjësve të të gjitha niveleve,duke filluar nga kryetarët e gjykatave e derite zyrtarët e shkrimoreve. Nga çdo individnë kuadër të hierarkisë së përcaktuar do tëpritet që t’i përcjellë shkaqet të cilat e vënëapo mund të vënë në rrezik efikasitetin dheorganizimin e tij në punë dhe të marrëmasa ose të kërkojë ndihmë në mënyrëproaktive.Qëllimi përfundimtar i KGjK-së është që tashtojë efektivitetin dhe efikasitetin egjykatave të Kosovës duke investuar nëvënien në përdorim të TIK-së. TIK-ja, nëvetvete, ofron mundësi të dukshme, por tëkufizuara, për ta shtuar efikasitetin. TIK-jado të ndihmojë në braktisjen e punëve tëdyfishta dhe në përshpejtimin e detyrave tëpërsëritshme. Në këtë mënyrë, disa burimetë gjykatave do të lirohen dhe do të jetë emundur që ato të barten në operacione tëtjera të gjykatave në të cilat haset në fyte tëngushta. Përmes vënies në përdorim të TIKsë,KGjK-ja synon shumë më shumë se kaq.Në mënyrë që ta menaxhojë sistemingjyqësor në mënyrë efektive, KGjK-së do t’iduhen të dhëna dhe analiza që për cakkanë problemet shumë specifike. Tëdhënat fillestare që merren nga sistemiinformativ i gjyqësorit të Kosovës do tëpërdoren për ta përkufizuar një problem,madhësinë, shtrirjen dhe seriozitetin e tij.Për zgjidhjen e problemeve dhepërmirësimin e sistemit do të kërkohen43PROGRAMI STRATEGJIK 8.3: Përmbushja estandardeve të CEPEJ-it dhe e standardevetë tjera ndërkombëtare të raportimitMbledhja e të dhënave, analizat statistikoredhe menaxhimi i gjyqësorit të Kosovësështë një nga nevojat që kërkon vënien nëpërdorim të TIk-së në gjyqësorin e Kosovës.Disponueshmëria e TIK-së në mbështetje tëmbledhjes së të dhënave dhe raportimitpritet shumë nga organizatatndërkombëtare që merren me monitorimine efikasitetit të sistemeve gjyqësorekombëtare.Meqë Kosova është e vendosur që t’ibashkohet Bashkimit Evropian, KGjK-së poashtu do t’i duhet t’i përmbushë standardetdhe kërkesat e përcaktuara. Sa i përketraportimit, KGjK-së do t’i duhet t’imbikëqyrë dhe plotësojë kërkesat e CEPEJsëdhe agjencive të specializuara të tjera.Gjatë të gjitha fazave të zhvillimit të SIML

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS2013, vëmendje e posaçme duhet t’ikushtohet analizimit të këtyre kërkesavedhe standardeve ndërkombëtare tëraportimit. SIML 2013 duhet të zhvillohetnë atë mënyrë që pas një periudhe kohoretë arsyeshme të mund t’i nxjerrë shumicëne raporteve që kërkohen ndërkombëtarisht.44

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017AneksiAneksi I - Përmbledhje ekzekutiveAneksi II – Grupi Punues për Përgatitjen ePlanit Strategjikë për TIKAneksi III – Specifikat e dhomës së Server-itAnnex IV – Akronimet e përdorura45

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSAneksi I - Përmbledhje ekzekutivePërmbledhje ekzekutiveProjekti “Ngritja e kapaciteteve të KëshillitGjyqësor të Kosovës në teknologjinë einformimit është iniciuar nga KëshilliGjyqësor i Kosovës dhe është bashkëfinancuar nga programi TAIEX i KomisionitEvropian dhe Qeveria e Norvegjisë. Kyprojekt është planifikuar si një projekt trifazash Faza e parë duhet të sigurojë njëvlerësim të përpjekjeve të kaluara dheaktuale të gjyqësorit të Kosovës, faza edytë duhet të krijoj strategjinë e TIK për njëperiudhë pesëvjeçare dhe faza e tretëduhet të zhvilloj plane operative përzbatimin e strategjisë së TIK.Ky raport paraqet rezultatet përfundimtaretë fazës I.Ekipi vlerësues, i përbërë nga menaxheri iprojektit, specialistit të procesit të biznesit,ekspertit të infrastrukturës së TIK dheekspertit të sigurisë së TIK kanë kryeranaliza të dokumentacionit ekzistues dhekanë zhvilluar vizita fushore në Kosovëgjatë periudhës Korrik-Shtator 2011.Konstatimet dhe vlerësimi i ekipit ështëorganizuar në 10 kapituj të këtij raporti:Korniza ligjore dhe politike, sponzorimi,pronësia dhe vendimmarrja, niveli ipërpjekjeve të shërbimit të TIK nëgjyqësorin e Kosovës, infrastrukturaharduerike, aspektet teknike të softuerit,aspektet e sigurisë, burimet njerëzore tëTIK, Kërkesat e procesit të punës,Statistikat dhe menaxhmenti si dhefinancat dhe buxheti. Çdo kapitull, dhe nëdisa raste nënkapitujt janë të përcjella me46konkluzionet përkatëse të grupit tëvlerësimit.Ekipi vlerësues ka identifikuar zhvillimepozitive dhe negative në veprimet emëhershme të TIK në gjyqësorin e Kosovës.Nga zhvillimet kryesore pozitive janëndryshimet që kanë ndodhur kohëve tëfundit në nivelin më të lartë autoritativ tëKGJK-së dhe si pasojë tani të gjithastrukturat e KGJK-së ofrojnë mbështetje tëplotë për prezantimin e TIK në gjyqësorin eKosovës. Një nga arsyet kryesore për njësukses të mangët në prezantimin e TIK nëperiudhat e mëhershme pikërisht ka qenëmbështetja e vogël nga nivelet më të larta.Përveç kësaj, dhe pavarësisht të gjithagjërave që kanë ndodhur në lidhje mefutjen e TIK në gjyqësorin e Kosovës nëperiudhat e mëhershme, ekipi vlerësues kaarritur të identifikoj mjaftë punonjës tëKGJK-së dhe gjykatave ( të të gjithaniveleve) që ende janë të gatshëm tëndihmojnë në futjen e saktë të TIK.Në anën tjetër, në të kaluarën, përpjekje joadekuate ishin ndërmarrë në fazat endryshme të programit të SMIL-it, në fazattestuese dhe të pranimit. Teknologjia ezgjedhur për zhvillimin e SMIL, gjatëperiudhës së viteve dhe nën kushtet etregut, u vjetërsuan. Situatë e ngjashmeështë me serverët, vend-punimet(workstations) dhe disa pjesë të tjeraharduerike. Edhe pse blerë të reja, disa vitemë vonë, kur ky vlerësim është bërë, këtopajisje tërësisht janë amortizuar dhe duhettë zëvendësohen.Aktualisht, njohuri të mëdha ( në të gjithasegmentet) në lidhje me SMIL ka njëkompani e jashtme. Sa i përket burimevenjerëzore, KGJK-ja ka mungesaprofesionale të zhvilluesve të programevetë TIK, specialistë të procesit të biznesitdhe burime trajnuese.Buxheti i KGJK-së nuk do të jetë në gjendje

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017të mbështesë shumicën e aktiviteteve dheblerjeve të nevojshme në fushën e TIK përperiudhën pesëvjeçare. Kërkimi për njëdonator shtesë do jetë i domosdoshëm.Parashikimet më të sakta financiare do tësigurohen nëpërmjet fazave të ardhshme tëkëtij projekti kur plani strategjik dheoperacional do të zhvillohet. Këto dy fazaduhet të ndihmojnë KGJK-së për tëpërcaktuar nivelet e nevojshme financiare,drejtimin në të cilin ndihma e donatorëveduhet të kërkohet dhe në fund për tëkërkuar buxhet më të madh të shtetit dhespecifikim më të mirë të blerjeve brendabuxheteve të kërkuar / të miratuaraSë fundi, futja e TIK në gjyqësorin eKosovës nuk ka alternativë. KGJK-ja duhetndërmarr këtë iniciativë në mënyrë që tëpërmbush detyrat dhe përgjegjësitë e saj tëpërcaktuara me ligjet e Kosovës, si dhe përt’iu përshtatur standardeve ndërkombëtareqë janë ndjekur nga shumica e vendeveEvropiane.Ekipi vlerësues është i mendimit sepamarre parasysh pengesat në të kaluarën,me zhvillimin e planit strategjik të TIK,planit operativ, stafin përkatës,metodologjitë e ndryshuara dhe në mënyrëtë konsiderueshme përgatitje më të mirë tëpunës, së bashku me një ndihmë tëkoordinuar të donatorëve, gjyqësori iKosovës mund të bëjë hapa tërëndësishëm përpara në periudhën eardhshme pesëvjeçare.Përmbledhja e konkluzioneve përcjell këtëPërmbledhje Ekzekutive dhe duhet tëkonsiderohet si pjesë përbërëse ePërmbledhjes Ekzekutive.Konkluzione, PërmbledhjeKorniza ligjore dhe politikeKGJK është përgjegjës për futjen e TIK në gjyqësorin e Kosovës. Përforcimi i legjislacionit dhe përcaktimi iqartë i përgjegjësive të KGJK-së do të ishte i preferuar.Korniza legjislative dhe rregullative për futjen operative dhe përdorimin e TIK në gjyqësorin e Kosovësështë i pazhvilluar. Pasi që ky është një parakusht i rëndësishëm për një futje të suksesshme të TIK, KGJKduhet të bëjë përpjekje të rëndësishme në këtë drejtim.Standardet e njohura ndërkombëtare gjyqësore padyshim kërkojnë KGJK-së për ti rritur përpjekjet e sajanë futjen e TIK.Tri sistemet paralele të menaxhimit të të dhënave mund të njihen nëpërmjet vëzhgimit të rrjedhës sëpunës në gjykatë. Kjo është një barrë e konsiderueshme mbi gjykatat dhe punonjësit e gjykatave. Përshkak të saj, efikasiteti i gjykatave dhe punonjësve është i mangët. Kjo është një domosdoshmëri sepseka vetëm një sistem për menaxhimin e të dhënave të vendosur në gjykatat e Kosovës.Logjistika kuptimplote dhe sfida operative sa i përket strukturës së gjykate do të ndodhë në vitin 2012.Kjo duhet të merret seriozisht në konsideratë më vonë kur kemi të bëjmë me zhvillimin e strategjisë dheplaneve operative të TIK.Sponzorimi, Pronësia dhe VendimmarrjaNjë hap i rëndësishëm përpara, në krahasim me raportet e kaluara (2008) është bërë në nivelin esponzorimit. Emërimet e Këshillit të ri, Kryesuesit të Këshillit dhe Drejtorit të Sekretariatit kanë krijuar njëmbështetje të plotë për futjen e TIK në gjyqësorin e Kosovës. Mbështetja e vogël nga nivelet më të larta kaqenë një nga arsyet kryesore për suksesin e mangët në futjen e TIK në të kaluarën.KGJK duhet të pozicionohet dhe të marr rolin udhëheqës në koordinimin e përpjekjeve të donatorëve.Duke punuar në strategjinë e TIK, KGJK ka një mundësi të shkëlqyer që të sjellë më afër komunitetin edonatorëve tek veprimet e saj të TIK-ut.47

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSZhvillimi / Zbatimi i SMIL:Aspektet e procesit të biznesit dhe karakteristikat e SMILVersioni aktual i SMIL ka disa karakteristika të mira dhe një nivel i mirë i njohurive ligjore mund të vërehetme anë të rishikimit të Listës së Vlerave ( “fushave të koduara”) gjatë aplikimit.Për fat të keq, SMIL nuk ishte testuar tërësisht në laborator apo në një ambient të vërtetë.Ekipi vlerësues në një seancë të shkurtë testimi (çfarë afati kohor lejohet për këtë aktivitet në kuadër tëkëtij projekti), identifikoi shpejtë shumë gabime të versionit aktual të SMIL.Vendimi për të ardhmen e versionit aktual të SMIL, së pari do të kërkojë testim të saktë dhe të thellë sidhe zbrazëtira/mangësi të inventarit.Zhvillimi, Testimi dhe PranimiNë të kaluarën, përpjekje jo adekuate janë bërë në fazat e ndryshme të zhvillimit, testimit dhe pranimit tëSMIL-it. Mungesa e angazhimit për të bërë testimin e plotë kanë rezultuar në zbatimin jo të plotë tëprogramit në tërë sistemin gjyqësor.Gjyqësori i Kosovës nuk ka “mjedis testimi” të SMIL-it. Ky është një mjet shumë i rëndësishëm testimi dhetrajnimi. Planet e ardhshme të TIK duhet të përfshinë krijimin e këtij mjedisi.TrajnimiAktivitetet përgatitore, metodologjitë e trajnimit dhe trajnimi i përdoruesve përfundimtar në të kaluarënnuk dha rezultatet e dëshiruara.Për fat të keq, por për faktin se, procesi i trajnimit ne pothuajse të gjitha segmentet do të duhet tëpërsëritet, para (dhe paralelisht) çdo zbatimi të ndonjë veprimi të ri të TIK.ZbatimiTë bësh trajnim “në klasë” dhe kërkosh nga kandidati i trajnuar të kaloj në përdorim të vërtet “live” vetvetiunuk ishte një qasje e mirë.Mbështetja e lartë e KGJK-së si dhe trajnimi, monitorimi dhe raportimi i kapaciteteve operacionale duhet tëjenë të vend dhe në terren, në mënyrë që të zbatojë një ndryshim dramatik siç është futja e SMIL-it nësistemin e gjykatave.Statusi AktualPavarësisht nga të gjitha çështjet e hasura në periudhat e mëparshme, ekipi vlerësues ka arritur tëidentifikoj mjaftë punonjës të KGJK-së dhe të gjykatave ( të të gjitha niveleve) që ende janë të gatshëm tëndihmojnë në futjen e saktë të TIK.48

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Qasja në internet e përdoruesve të TIKCilësia e shërbimit (CS) përfshinë caktimin e prioriteteve të rrjetit të trafikut. Cilësia e shërbimit mund tëjetë vihet në shënjestër në një ndërfaqe rrjeti, në drejtim të një serveri të njohur apo pune të router-i , osenë drejtim të aplikacioneve të veçanta. Sistemi monitorues i rrjetit duhet zakonisht të vendoset si pjesë eCS, për të siguruar se rrjetet veprojnë në nivel të dëshiruar.Një rregullore e përdorimit të internetit do tu ofrojë punëtorëve rregulla dhe udhëzime në lidhje mepërdorimin e duhur të pajisjeve të kompanisë, rrjetit dhe qasjes në internetin e kompanisë. Duke pasurparasysh një rregullore të tillë do të ndihmojë për të mbrojtur biznesin dhe punonjësit; punonjësit do tëjenë të vetëdijshëm se shfletimi i disa faqeve ose shkarkimi i dosjeve të ndryshme është i ndaluar dhe serregullorja duhet të respektohet ose në të kundërtën mund të ketë pasoja seriozë duke çuar biznesin nërreziqe të sigurisë si pasoje e negligjencës së punonjësve. Rregullorja e përdorimit të Internetit është njëdokument i rëndësishëm që duhet të nënshkruhet nga të gjithë punonjësit me të filluar punën(nënshkruar kontratën)E-mailDuke pasur parasysh faktin se shumica e infrastrukturës është e vendosur, sistemi i postës elektronike (email)duhet të zbatohet për tërë gjyqësorin. Sektori i gjyqësorit duhet ta ketë domenin e tij të internetit.Qasja në sistemin e e-mailit duhet të bëhet parme LAN ose WAN. Përdoruesit gjyqësor gjithashtu duhet tëkenë aftësi për të hyrë në emal nëpërmjet internetit.Infrastruktura harduerikePjesë e secilit mjedis të TIK është rrjeti i punës. Gjyqësori i Kosovës ka rrjetin punues lokal dhe atë tëgjerë. Të gjitha vendet janë pjesë e këtij rrjeti gjyqësor. Qëllimi i KGJK-së është që të lidhë të gjithalokacionet me rrjetin optik të ndërtuar nga Ministria e Administratës Publike dhe ka lidhje shtesë ngalinjat DSL ose linjat me kontraktuara. Infrastruktura harduerike nuk është e mirë. Të gjithë serverët janë tëvjetruar dhe të dalë nga përdorimi si dhe nuk janë të përshtatshëm për bazën e teknologjisë moderne.Trendët në fushën e Ti janë serverët e virtualizuar me aplikim të përkushtuar të ruajtjes. Me një teknologjitë tillë, ne do të kemi një infrastrukturë të besueshme, shkallëzuar dhe fleksibile. Të gjithë serverët dhepajisjet tjera të TIK duhet të vendosen në dhomën e serverit që i përshtatet standardeve dhe jep njëgaranci për sigurinë dhe mjedisin adekuat për pajisjet e TIK.KGJK-ja çdo vit siguron disa pajisje të reja dhe kompjuter të ri për gjykatat dhe prokuroritë. Problemikryesor është se ka shumë punonjës që kanë nevojë për kompjuter të ri se sa që KGJK ka në dispozicion.Disa kompjuter janë shumë të vjetër dhe duhet të zëvendësohen më të rinj. KGJK së paku ka nevojë edhepër 540 kompjuter (desktop) të ri.Softueri, Aspektet TeknikeSistemi operativ në kompjuterë është Microsoft XP. Është i vjetër dhe së shpejti Microsoft do të anulojmbështetjen për këtë program. E njëjta gjë përsëritet edhe në mjedisin e serverëve. KGJK-ja duhet tëplanifikoj të azhurnoj dhe të marr kompjuter të rinj dhe sistem të versionit të fundit të serverëve. Mjedisete sistemit me tiparet sikur AD, Grouppolicy, WSUS, etj. janë të mirë dhe KGJK-ja duhet të shkoj më tutjenë këtë drejtim.KGJK-ja ka zbatuar mjedis të thjeshtë rezervë (backup) i cili përfshin planin e përshtatshëm rezervë.KGJK-ja duhet të posedojë zgjedhje qendrore rezervë më të sofistikuara që mbështesin databazën rezervë(backup) “point in time”.Koncepti i SMIL është i bazuar në teknologjinë e vjetruar. Në kohën e zbatimit të SMIL, lidhjet ËAN për tëgjitha lokacionet e gjyqësorit nuk mund të pajisen me bandwidth-in e duhur. Në këtë pikëpamje e vetmjazgjidhje e arsyeshme është decentralizimi i bazave të të dhënave. Baza kryesore e të dhënave u zbatua nëGjykatën Supreme dhe 8 baza të të dhënave lokale janë zbatuar në lokacione të ndryshme nëpër Kosovë.49

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSParimet e teknologjisë klient-server momentalisht nuk janë të përshtatshme. SMIL-i duhet të jetë njëaplikacion i centralizuar duke u bazuar në teknologjinë e internetit. Programi duhet të jetë i lidhur meburimet e jashtme si Dëshmitë e të dhënave personale, dëshmitë e të dhënave të biznesit, etj.Aspektet e SigurisëShërbimet e rrjetit të internetit që mirëmbahen nga KGJK-ja aktualisht janë mjaftë të ndjeshme ndajsulmeve të vazhdueshme në internet ( viruset, etj) Pa ndonjë vlerësim të ndjeshmërisë së sigurisë është epamundur për të përcaktuar metodën e saktë e sulmeve të suksesshme dhe në këtë mënyrë edhe tërrugën e duhur të mbrojtjes nga këto sulme.Përdorimi i qasjes pa tela në rrjetin lokal mund të jetë shumë e rrezikshme nesh lidhja është krijuar pandonjë enkriptim përkatës. Edhe pse lidhja e tille pa tela është e siguruar me një metodë përkatëse endeështë e mundur që pikat tjera të lidhjeve të pasigurta pa tela qarkullojnë (ekzistojnë) në të gjithë rrjetin.Në rast se një sulmues mund të futej në rrjetin e brendshëm nëpërmjet këtyre lidhjeve të pasiguruaradëmtimi që rezulton si pasojë mund të jetë shumë i lartë.Gjendja e tanishme e menaxhimit të azhurnimit të sistemit, sigurisë së internetit, mbrojtjes nga virusetdhe nuk është e efikase sepse klienti mund të arrij rrjetin e brendshëm dhe shërbimet edhe nëse është iinfektuar nga një virus ose spyware dhe /ose ai nuk posedon të gjitha përditësimet e instaluara. Lejimi ilidhjes së këtyre klientëve në sistem krijon një ndjeshmëri të lartë të sistemit dhe nuk duhet kurrsesi tëlejohet.Burimet njerëzore, TIKNjohuritë më të mëdha në lidhje me SMIL ( si shtylla kryesore e gjithë sistemit të TIK të KGJK-së) është nëposedim të një kompanie të jashtme.Departamentit të TIK në KGJK i duhet përforcim në burime njerëzore. Veçanërisht zhvilluesit profesionaljanë të nevojshëm nëse KGJK do të donte të ndërronte “pronësinë e njohurive” dhe ta marr përsipër.Niveli i tanishëm i pagave në KGJK nuk lejon punësime të personave të tillë. Rrugë alternative dhe ndihmae donatorëve duhet të hulumtohen.Departamenti i TIK ose cilido departament tjetër në Sekretariatin e KGJK-së nuk posedojnë njohuritë enevojshme ligjore/ procesit të biznesit për të modifikuar dhe zhvilluar SMIL-in. (Re: 2.8.2.)Kërkesat e Procesit të BiznesitNë aspektin rregullativ dhe legjislativ, KGJK duhet të mundësoj “eksperimentimin” me teknologjitë e reja,organizimin dhe procesin e punës në “pilot gjykatat”, nëse dëshirohet të kalohet nga “lapsi dhe letra”në“zgjedhjet e TIK”.KGJK do ta formojë një grup të përkushtuar të punonjësve të detyruar që në mënyrë aktive të marrin pjesëdhe të kontribuojnë në të gjitha veprimet (përpjekjet) e TIK të KGJK-së.SMIL ( apo ndonjë veprim tjetër në KGJK në të ardhmen) për suksesin e tij do të kërkojë specialist ligjor/procesit të biznesit si pjesë e strukturës së përhershme të Sekretariatit të KGJK-së.Niveli i lartë i koordinimit dhe sinkronizimit duhet të arrihet në mes të TIK dhe Njësive të Procesit tëBiznesit.50

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Statistikat dhe MenaxhimiAftësitë aktuale raportuese të KGJK-së janë në formë manuale dhe të kufizuara. Për menaxhimin e tërëKGJK-së i duhen të dhëna të sakta kohore. Futja e TIK mund të ndihmoj shumë ( dhe punonjësit e saj tëtë gjitha niveleve) për të menaxhuar më mirë detyrat e tyre dhe të sistemit në tërësi.Është thelbësore, që në fazat e hershme të ndonjë aktivitetit të ri të TIK, KGJK-ja në mënyrë të qartë tëspecifikoj arsyet dhe rezultate e pritshme për aktivitetin përkatës që zhvillohet nga TIK. Pa caktimin eobjektivave të qarta, do të jetë e pamundur që TIK vetvetiu të jap rezultate të kënaqshme.Buxheti dhe FinancatDuke pasur parasysh të gjitha gjetjet dhe konkluzionet në këtë raport, është mjaft e qartë se buxheti iKGJK-së nuk do të jetë në gjendje të mbështesë shumicën e aktiviteteve dhe blerjeve të nevojshme nëperiudhën e ardhshme pesëvjeçare. Kërkimi për financim shtesë nga donatorët do te jetë edomosdoshme. Por, financimi vendor dhe veçanërisht lotimi për rritjen e buxhetit të KGJK-së nuk duhetlënë anash.Parashikimet më të sakta financiare do të sigurohen nëpërmjet fazave të ardhshme të këtij projekti kurplani strategjik dhe operacional do të zhvillohet. Këto dy faza duhet të ndihmojnë KGJK-së për tëpërcaktuar nivelet e nevojshme financiare, drejtimin në të cilin ndihma e donatorëve duhet të kërkohetdhe në fund për të kërkuar buxhet më të madh të shtetit dhe specifikim më të mirë të blerjeve brendabuxheteve të kërkuar / të miratuara.51

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSAneksi II – Grupi Punues për Përgatitjen e Planit Strategjikëpër TIKPjesëmarrësPozita1. Enver Peci Kryesues i KGJK-së2. Gerrit Springer Gjykatës i EULEX-itAnëtar i KGJK-së3. Agim Maliqi Anëtar i KGJK-së, gjykatës4. Asllan Krasniqi Anëtar i KGJK-së, gjykatës5. Ymer Hoxha GJQ Prizren, kryetar6. Salih Mekaj GJKQ Pejë, kryetar7. Bashkim Hyseni GJK Ferizaj, kryetar8. Albert Avdiu Drejtor i SKGJK-së9. Fatmir Rexhepi Udhëheqës i zyrës së TI-së10. Besnik Ramosaj Drejtor i Dep. të Statistikav11. Astrit Hoti Zyrtar i Lartë Ligjor12. Burim Nikqi Administrator i rrjetit13. Ardian Berisha Data bazë administrator14. Merita Emini Stublla USAID15. Charles E. Ferrrel USAID/ EROL Program16. David Greer USAID/ SEAD-i17. Edis Brkiç Udhëheqës i Ekipit, Projekti i TAIEX-it18. Natjaz Obstetar Ekspert i Infrastrukturës, TAIEX19. Zoltan Gidaly Ekspert për Siguri, TAIEX52

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Aneksi III – Specifikat e dhomës së Server-itKarakteristikat e përgjithshme tëdhomësSpecifikat e dhomës:- Muret e dhomës, tavani dhe dyertduhet të jenë plotësisht të izoluar ngahapësirat tjera.- Madhësia e dyerve duhet të jetë medimensionet 106 deri 122 cm gjerësiadhe 250 cm lartësia.- dyshemeja antistatike për ngritjen epllakave të dyshemesë apo shtresënvinil.- Dhoma duhet të jetë pa dritare(përshkak të sigurisë, zhurmës dhe përmenaxhim më të mirë të hapësirës).Pajisjet:- Tensioni maksimal elektrik i pajisjevekompjuterike në dhomën e Server-itnuk duhet të jetë më i lartë se 300 vatpër metër katror.- Kabinetat e kompjuterëve duhet tekenë lidhje sizmike dhe tokëzim tëduhur.- Kabinetat e kompjuterëve duhet tekenë udhëzimet adekuate të qarta tëprodhuesit (por jo më pak se 122 cmnga ana e përparme dhe 90 cm ngaana e pasme e hapësirës).- Vetë dhoma duhet të ketë se paku 275cm lartësi.- Ajo duhet së paku të ketë një telefon.Mbrojtja nga zjarri:- Dhoma duhet të ketë një sistemadekuat për shuarje zjarri(rekomandohet një sistem i llojit“paraveprues”).- Dhoma duhet te jetë e përshtatshmendaj zjarrit nëse sistemi kabllor dhe iftohjes janë të kombinuar mirë ne tënjëjtën hapësirë mbi tavan apo nëndysheme.Ftohja:- Preferohet që sistemi ajror idistribuimit të vendoset nën dyshemeedhe pse ai me gypa është ipranueshëm. Në çdo sistem, kabinatduhet vendosur në vend të nxehtë /ftohtë. Nëse vendoset nën , lartësiaminimale duhet të jetë60 cmdhedyshemeja e ngritur duhet të jetë eprojektuar ashtu që të mund të mbajpeshën e kabinave të mbushura plotëtë Server-it, gjithashtu mjetet epërdorura për transport dhe ngritje merastin e lëvizjes së tyre, pajisjetkompjuterike dhe sistemet ndihmëse.Sistemet mekanikeKondicioneri (AC):- Kontrolli i ftohjes dhe lagështisë sëdhomës duhet të bëhet përmessistemit të pavarur AC (p.sh. të mosjetë i lidhur në sistemin kryesor tëobjektit), me një temperature kthyesetë ajrit të pikës projektuese dhelagështi relative prej 22°C (±1°C) dhe45% (±5%).- Preferohen shumë sisteme te bazuaraA/C të ujit të ftohtë me qëllim që tëpërdoret uji i ftohtë i objektit në pikënprojektuese të furnizimit dhetemperaturës kthyese prej 8°Crespektivisht 16°C.- Duhet të ketë hapësirë të mjaftueshme(së paku 10 cm) ndërmjet njësisë A/Cdhe kabineteve kompjuterike për t’jushmangur rrjedhjeve të ujit në mënyrëqë të ketë hapësirë/mundësi përmirëmbajtje.53

PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Planifikimi në të ardhmen:- Gjatë projektimit të dhomës duhet tëpërfshihet edhe mënyra e duhur përheqjen e njësisë A/C te kondensimit(ose përmes gravitetit apo pompës).- Duhet të merret parasysh teprica eftohjes së mjaftueshme dhe ajo tëinstalohet nëse është e mundur.; sistemi bazuar ne mjetet për ftohje paralel mesistemin e ujit të ftohtë të ndërtesës dhenjësive të shumta A/C në projektiminN+1 do të siguroj mbrojtje më të mirëkundër dështimit.- Duhet të analizohet dhe projektohetshtrirja dhe shkallshmëria emjaftueshme në të ardhmen lidhur mespecifikimet e sistemit mekanik dheelektrik.- Në të dyja fazat; e projektimit dhe asajoperacionale, ekspertët duhet llogarisin“thermalbuffer” të dhomës si funksion ingarkesës tipike të nxehtësisë dhevolumin ajror të saj më qëllim që tëpërcaktohet dhe planifikohet një dritare,për kohën e caktuar, midis sistemit tëpasuksesshëm të ftohjes dhe limitit i cilie arrin temperaturën e dhomës.KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËSduhet të vendosen në dhomën eserverit.- Preferohet njësia për Shpërndarjen eEnergjisë (PDU, me monitorim tëenergjisë dhe duke u mbështetur ngaUPS-at siguruar për çdo njësi tëkabineteve.- Sistemi elektrik duhet të dizajnohet nëmënyrë që të sigurojë tokëzim tëizoluar, të dedikuar neutral dhe merrjet togëzues.Planifikimi i emergjencës:- Energjia emergjente/backup nukduhet të lidhet në sistemin e sigurimittë objektit. Departamenti duhet tësigurojë dhe mirëmbajë sistemin ebackup-it të energjisë ndaras (p.sh.,UPS-it ose gjeneratorit) nëse është edëshiruar.- Sistemi i shpërndarjes së rrymës nëdhomën e serverit duhet të ketë qasjetë lehtë me mundësi për ndalje në rasttë emergjencave.Alarmet dhe SiguriaSistemet elektrikeKapaciteti dhe kualiteti:- Dhoma duhet të ketë paneletëveçantaqë i dedikohen energjisëpërpajisje kompjuterikedhe sistemit A/C.- Sistemet mekanike dhe elektrike duhettë dizajnohen për periudhë afatgjate,shfrytëzim maksimal i dhomës (por nukduhet të kalojë300vatpër metërkatror).- Ndërtimi i elementeve kualitative tërrymës duhet të merret parasysh për tëpërcaktuar nevojën për transformuesite izolimit, sistemet e UPS-it dhe pajisjete energjisë për kondicionerë.Mundësisht, të tilla gjenerime tëngrohjes së pajisjeve mbështetëse nukSistemet alarmuese:- Alarmii rrezikut lidhur me funksionimine sistemit A/C duhet të parashihen nëSistemin e Menaxhimit të pajisjeveelektrike.- Dhoma duhet të ketësistemsenzorpërcjellës (raportues)alarmues të ujit54

KËSHILLI GJYQËSOR I KOSOVËS PËR PERIUDHËN 2012 - 2017Annex IV – Akronimet e përdoruraADCEPEJSIKCMISDHCPDNSAERKEZNKEUEEULEXGPOGUITIKIISKGJKLANMDOLAPOUPDCPRONETQoSSDCSMILSOASOAPTAIEXUNMiKUPSUSAIDWANWPA2Active DirectoryEuropean Commission for Efficiency of JusticeSistemi i Informimit dhe KomunikimitCase Management Information SystemDynamic Host Configuration ProtocolDomain Name ServerAgjencia Evropiane për RindërtimKomisioni EvropianZyra Ndërlidhëse e Komisionit EvriopianUnioni EvropianEuropean Union Rule of Law Mission in KosovoGroup Policy ObjectGraphical User InterfaceTeknologjia e Informimit dhe KomunikimitInternet Information ServerKëshilli Gjyqësor i KosovësLocal Area NetworkMinistria e DrejtësisëOnLine Analytical ProcessingOrganisation UnitPrimary Domain ControllerKompania kontraktuese, pjesë e ASSECO GROUP tashQuality of ServiceSecondary Domain ControllerEmri lokal për CMISService Oriented ApplicationService Oriented Application ProtocolTechnical Assistance and Information Exchange (EC Program)United Nations Mission in KosovoUninterruptible Power SupplyUnited States Agency for International DevelopmentWide Area NetworkWi-Fi Protected Access II55