julian kawalec: jeśli pisarz pochodzi ze wsi, to temat ... - Powiat Słupski

prezentacjez akcji miał niezwykłą popularność, więc dwa tygodnie późniejtrzy z nich zostały aresztowane. Informacja o zdarzeniuobiegła światowe media jako news opisujący w symptomatycznysposób stan świadomości rosyjskiego społeczeństwa ipoziom represyjności władzy.Historia Pussy Roit potwierdza tezę sformułowaną przezamerykańskiego kulturoznawcę Jamesa H Billingtona, któryw obszernej osiemsetstronicowej książce „Ikona i topór. Historiakultury rosyjskiej”(tłumaczenieJustyn Hunia, Wydawnictwo UJ z2007 roku) pisze, że kultura rosyjskazawsze naznaczona była rozdarciemmiędzy cerkwią i państwem, mistykąa polityką, modlitwą a terrorem. Ciekawiesformułowany wniosek autorwyprowadza z analizy współzależnościcerkwi i władzy świeckiej, zapunkt kluczowy przyjmując znaczenie„raskołu”, czyli wewnątrzcerkiewnejschizmy z połowy XVII wieku. Towtedy rozpadła się rosyjska cerkiewprawosławna rozdarta między patriarchąNikonem, a protopopem Awwakumem,jednym z przywódców ruchustaroobrzędowego, sprzeciwiającegosię - między innymi - reformom liturgicznym.Dlatego do dziś protopopAwwakum Pietrow uchodzi zaojca rosyjskich ruchów sekciarskich,o których z pasją pisze amerykańskikulturoznawca. Billington twierdzi,że ówczesne, pojawiające się w wynikurozpadu prześladowanych grupwyznaniowych nieortodoksyjne hasłareligijne i społeczne wywarły większywpływ na kształt rosyjskiej kultury niżruchy reformacyjne na religijność i stan świadomości Europy.Od zawsze między „ikoną” i „toporem” zawierają sięwyzwania wobec Rosjan. Te symbole najlepiej opisują dwoistość,wieczną ambiwalencję rosyjskiej świadomości rozpiętejmiędzy pragnieniem transcendencji, a koniecznością życiowączłowieka Północy. Nawet motywy literackie prozy Dostojewskiegoczy bardziej współczesne teksty pieśni Wysockiegorozwijają się wokół problemów ontologii i metafizyki. Możliwościodczytania symboliki nie zostały wyczerpane, bo życieRosji wciąż biegnie między lub łącznie - gdy ikonę zastąpicerkiewny dzwon a zamiast topora pojawi się armata. Pozatym po dzień dzisiejszy w rosyjskiej świadomości ludowejfunkcjonuje pojęcie „matuszka Rasija” jako utożsamienie ziemiojczystej z władzą państwową, ojczyzny z systemem politycznym,kraju z rządem, patriotyzmu z uwielbieniem głowypaństwa. Mimo to rozpadł się budowany pracowicie przezkomunizm system wartości jak kolos na glinianych nogach.Niezmienny natomiast pozostaje fakt, że kulturowe instrumentariumwładzy łączy elementy polityki, religii i reklamy,o czym piszą socjologowie z Torunia, Ryszard Paradowski iPaweł Załęcki w „Kulturowym instrumentarium panowania”.Historia zakpiła z pychy władców. Okazuje się, że Josephhr. de Maistre miał rację, gdy twierdził w dobie kryzysu religijnegoWielkiej Rewolucji Francuskiej, że ludzkość stanęławobec alternatywy nowej religii lub odnowy chrześcijaństwa.Był przekonany, że religia jako droga ku transcendencji jestniezbędnym warunkiem istnienia. Tymczasem zdaniem politologówwspółczesny kryzys tożsamości Rosjan wynika z nakładaniasię czynników politycznych, ekonomicznych, etnicznych,cywilizacyjnych. Nie bez znaczenia pozostają równieżutrwalone archetypy mentalne i kulturowe nieadekwatne dowspółczesnych przemian, w tym powodowanych rewolucjąinformatyczną i informacyjną. Billington uważa na przykład,że Moskwa (Rosja) nie jest uporządkowanym organizmempolitycznym, bardziej przypomina cywilizację religijną z silnympiętnem profetyzmu. Podobnie jak Hiszpania czy Izrael.Historia narodu wybranego pasjonowała cara Iwana, stawałasię na ruskiej ziemi, gdy w Tatarach widział Kananejczyków,a w Polakach Filistynów.Współczesny Kościół prawosławnyoddziela się od wiernychbarierą języka starocerkiewnego, niezrozumiałądla nowo nawróconychsymboliką liturgiczną poczynając odZłotych (Carskich) Wrót po Ikonostas,przepychem ceremoniału. Ponadtoby Kościół mógł odpowiedziećna współczesne wyzwania, powinienna nowo zdefiniować system etykisocjalnej, istotę sprawiedliwościspołecznej, określić relacje w świeciepracy i innych sferach życia społecznego.Nie dziwi zatem fakt, że po latachpostulatów Cerkwi i dyskusjiw ważnych gremiach w lipcu 2010roku ówczesny prezydent DimitrijMiedwiediew podpisał ustawę wprowadzającądo szkół państwowychprzedmiot nauczania, któremu nadanoformę podstaw kultur religijnych ietyki. Władysław Arżuchin, kierownikkatedry religioznawstwa UniwersytetuRosyjskiego w Petersburgu w wywiadziedla Jana Strzałki z TygodnikaPowszechnego („Obywatel poza Cerkwią”)tak opisuje aktualną sytuację:„Dla Cerkwi dzisiejsza epoka stwarza większe zagrożenia niżkomunizm z jego ateizmem i wrogością wobec chrześcijaństwa.Dlatego władza decyduje się ingerować w życie religijnespołeczeństwa, by ocalić Cerkiew.” Wobec takiego stanowiskazrozumiała wydaje się decyzja patriarchatu w sprawie wizytyzwierzchnika Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, Patriarchy Moskwyi całej Rusi Cyryla I w Polsce.Komentatorzy wskazują na wzmocnienie wizerunku patriarchyjako zwierzchnika wszystkich kościołów prawosławnychjako jeden z celów wizyty. Ponadto nie do pominięciajest kontekst polityczny, bowiem podpisane przez Cyryla Iprzesłanie wpisuje się w politykę historyczną Kremla, jakoinicjatora dialogu. Symetryczne ujęcie krzywd i win obu narodówokreśla kierunek zamykania kwestii spornych. „Po IIwojnie światowej i bolesnych doświadczeniach ateizmu, którynarzucono naszym narodom, wchodzimy dzisiaj na drogęduchowej i materialnej odnowy. Jeśli ma być ona trwała musiprzede wszystkim dokonać się odnowa człowieka, a przezczłowieka odnowa relacji między Kościołami i narodami. Drogąku takiej odnowie jest braterski dialog. Ma on dopomócw lepszym poznaniu się, odbudowaniu wzajemnego zaufaniai w taki sposób doprowadzić do pojednania. Pojednaniezaś zakłada również gotowość do przebaczenia doznanychkrzywd i niesprawiedliwości. Zobowiązuje nas do tego modlitwa:„Ojcze nasz (...) odpuść nam nasze winy, jako i myodpuszczamy naszym winowajcom”. Apelujemy do naszychwiernych, aby prosili o wybaczenie krzywd, niesprawiedliwościi wszelkiego zła wyrządzonego sobie nawzajem. Jesteśmyprzekonani, że jest to pierwszy i najważniejszy krok do odbudowaniawzajemnego zaufania, bez którego nie ma trwałejludzkiej wspólnoty ani pełnego pojednania.”4 wieś tworząca dodatek literacki