Chương 3

70sắc thể B, để phân biệt với các nhiễm sắc thể A. Các nhiễm sắc thể nàyđược coi là không chứa các gen quan trọng, mặc dù trong một vài trườnghợp chúng ảnh hưởng lên độ hữu thụ. Ở đa số loài thuộc lớp chim (Aves),bộ nhiễm sắc thể chứa các nhiễm sắc thể rất nhỏ gọi là các vi nhiếm sắcthể (microchromosomes) và thường có số lượng lớn.II. Hình thái học nhiễm sắc thể eukaryoteĐể tìm hiểu sâu hơn về cấu trúc và chức năng của các nhiễm sắc thể, tacần phải phân biệt giữa các nhiễm sắc thể khác nhau về các điểm sau đây.1. Kích thước nhiễm sắc thểKích thước các nhiễm sắc thể sai khác nhau rất lớn. Giữa các loài khácnhau sự sai khác này có thể lên tới hơn 100 lần, trong khi một số nhiễmsắc thể trong một loài có kích thước hơn kém nhau khoảng 10 lần.chiều dàivị trí tâm độngkiểu băng(a)(b)Hình 3.2 (a) Bộ nhiễm sắc thể được xử lý bằng thuốc nhuộm phổ biếnGiemsa; và (b) xác định các đặc điểm của một nhiễm sắc thể.Để mô tả bộ nhiễm sắc thể của một loài và xác định các nhiễm sắc thểcủa nó, cần phải thiết lập kiểu nhân (karyotype) và và sử dụng một hệthống các quy ước dựa trên kích thước của chúng, vị trí tâm động, và cáckiểu băng (các hình 3.2 và 3.5). Theo truyền thống, người ta sử dụng kỹthuật hiện băng (ví dụ băng G ở hình 3.2; xem thêm mục 3) và chụp ảnhcác nhiễm sắc thể ở kỳ giữa của nguyên phân, gọi là phương pháp kỳ giữa.Sau đó phóng đại ảnh, cắt rời từng chiếc (gồm hai chromatid chị em) vàsắp thành từng cặp tương đồng (vai ngắn quay lên trên và vai dài hướngxuống dưới), rồi xếp theo thứ tự nhỏ dần về kích thước và đánh số từ lớnnhất đến nhỏ nhất. Chẳng hạn, đối với người (xem các hình 3.3 và 3.5): (i)các nhiễm sắc thể không phải giới tính gọi là nhiễm sắc thể thường(autosome) được đánh số từ 1 đến 22 trên cơ sở chiều dài, còn các nhiễmsắc thể giới tính X và Y được tách riêng. (ii) Vai ngắn của nhiễm sắc thểđược biểu thị bằng p và vai dài bằng q dựa trên vị trí của tâm động. (iii)mỗi vai trước tiên được chia thành các vùng và sau đó được xác định bằngcác băng. Ví dụ, ký hiệu 9q34 có nghĩa là vai dài của nhiễm sắc thể số 9,