Ενημερωτικό Δελτίο - Τεύχος 45
Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2009
Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2009
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Ενημερωτικό</strong> <strong>Δελτίο</strong><br />
Eλληνικη Γαστρεντερολογικη Εταιρεια<br />
<strong>Ενημερωτικό</strong> <strong>Δελτίο</strong><br />
ΤΕΥΧΟΣ <strong>45</strong> ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009<br />
Συνέδρια - Μετεκπαιδευτικά Μαθήματα<br />
ESGE Upcoming Events<br />
Μετεκπαίδευση στη Βαρκελώνη<br />
Αντιπαράθεση: Καιρός για Αλλαγή;<br />
Β’ ΜΕΡΟΣ<br />
Ενδοσκοπικές Εικόνες:<br />
Πλασματοκυττώματα Γαστρεντερικού<br />
Σωλήνα<br />
ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ<br />
ΤΕΛΟΣ<br />
Ταχ. Γραφείο<br />
Κ. Δ. Αθηνών<br />
Αριθμός Άδειας<br />
<strong>45</strong>1/91<br />
τεχνογραμμαmed, Λ. Μεσογείων 380 - 15341 Αγία Παρασκευή, AΦΜ: 99841<strong>45</strong>31
ΤΕΥΧΟΣ <strong>45</strong> ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009<br />
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ<br />
Πρόεδρος:<br />
Ιωάννης Καραγιάννης<br />
Α’ Αντιπρόεδρος: Γεώργιος Κητής<br />
Β’ Αντιπρόεδρος: Ελευθερία Ρώμα<br />
Γενικός Γραμματέας:<br />
Ειδικός Γραμματέας:<br />
Ταμίας:<br />
Μέλη:<br />
Σπύρος Μιχόπουλος<br />
Χαράλαμπος Τζάθας<br />
Κωνσταντίνος Μάρκογλου<br />
Βασίλειος Ντελής<br />
Δημήτριος Τζιλβές<br />
Θεοχάρης Τσιώνης<br />
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ<br />
Διευθυντής Σύνταξης: Νικολέττα Μάθου<br />
Μέλη:<br />
Στέργιος Δελακίδης<br />
Κωνσταντίνος Ζωγράφος<br />
Κωνσταντίνος Μάρκογλου<br />
Αθανάσιος Χατζηνικολάου<br />
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Ιωάννης Καραγιάννης (Πρόεδρος Ε.Γ.Ε.)<br />
Γραμματεία: Κωνσταντίνα Ντζόγια<br />
Διεύθυνση αλληλογραφίας:<br />
Λεωφ. Δημοκρατίας 67, 154 51 Νέο Ψυχικό<br />
Τηλ. 210-6727531-3<br />
Fax: 210-6727535<br />
e-mail: hsg@hol.gr<br />
Έκδοση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ med
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ<br />
<br />
Συνέδρια<br />
Μηνιαίες Μετεκπαιδευτικές Συναντήσεις Περίοδος 2009 – 2010<br />
Αγαπητοί Συνάδελφοι,<br />
Σας παρουσιάζουμε το συνοπτικό ολοκληρωμένο<br />
Πρόγραμμα των Μηνιαίων Μετεκπαιδευτικών Συναντήσεων<br />
της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας για<br />
την Περίοδο Οκτωβρίου 2009 – Ιουνίου 2010.<br />
Το Πρόγραμμα καταρτίσθηκε από την Επιτροπή Εκπαίδευσης<br />
της Ε.Γ.Ε. με γνώμονα οι Συναντήσεις αυτές να<br />
εξυπηρετούν τις εκπαιδευτικές ανάγκες όλων μας καθώς<br />
και μία ευκαιρία συνάντησης όλων των συναδέλφων σε<br />
φιλικό και ανεπίσημο κλίμα.<br />
Με την εμπειρία των δύο αρχικών πιλοτικών Συναντήσεων<br />
του περασμένου Μαΐου και Ιουνίου και λαμβάνοντας<br />
υπ’ όψη τα εποικοδομητικά σχόλια και παρατηρήσεις<br />
αρκετών Συναδέλφων (τόσο νεαρότερων όσο και παλαιότερων<br />
και εμπειρότερων) προσπαθήσαμε η μορφή των<br />
Συναντήσεων αυτών να είναι ενδιαφέρουσα, με πρακτικό<br />
προσανατολισμό και οπωσδήποτε όχι κουραστική.<br />
Οι Συναντήσεις αυτές απευθύνονται κύρια στους<br />
νεαρότερους συναδέλφους αλλά είναι βέβαιο ότι και οι<br />
παλαιότεροι και εμπειρότεροι θα ωφεληθούν σημαντικά<br />
τόσο με νεώτερες γνώσεις όσο και με ανάκληση στη<br />
μνήμη μας γνώσεων που τυχόν μας διαφεύγουν.<br />
Ως τόπος των Συναντήσεων αυτών επιλέχθηκε το<br />
Αμφιθέατρο του Νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ που είναι άνετο,<br />
σε προσιτή χωροταξικά περιοχή και με άπλετο χώρο<br />
στάθμευσης. Η μικρή δεξίωση στο τέλος κάθε συνάντησης<br />
είναι βέβαιο ότι θα συντελεί στην εκπλήρωση του<br />
φιλικού κλίματος και της ανταλλαγής απόψεων μεταξύ<br />
όλων μας.<br />
Αυτονόητο είναι ότι θα σας αποστέλλεται έγκαιρα<br />
(τόσο ταχυδρομικά όσο και με ανάρτηση στην ιστοσελίδα<br />
της Ε.Γ.Ε.) το αναλυτικό Πρόγραμμα κάθε Συνάντησης.<br />
Ευελπιστώντας στην μαζική και ενεργό συμμετοχή<br />
σας<br />
Ιωάννης Α. Καραγιάννης<br />
Πρόεδρος Ε.Γ.Ε.<br />
Οι επόμενες συναντήσεις συνοπτικά θα γίνονται:<br />
Τρίτη 6 Οκτωβρίου 2009<br />
Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2009<br />
Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2009<br />
Τρίτη 12 Ιανουαρίου 2010<br />
Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2010<br />
Τρίτη 2 Μαρτίου 2010<br />
Τρίτη 13 Απριλίου 2010<br />
Τρίτη 4 Μαϊου 2010<br />
Τρίτη 1 Ιουνίου 2010<br />
Πληροφορίες για το πλήρες πρόγραμμα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της ΕΓΕ (www.hsg.gr)<br />
Κατευθυντήριες Οδηγίες για το Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Χειρισμό<br />
της Γαστρο-οισοφαγικής Παλινδρομικής Νόσου<br />
Η Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία στα πλαίσια της συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης<br />
καθώς και της ενημέρωσης όλων των συναδέλφων σε νεότερες εξελίξεις τόσο διαγνωστικού<br />
όσο και θεραπευτικού χειρισμού σε θέματα καθημερινής κλινικής πρακτικής, διοργανώνει<br />
ημερίδα με θέμα “Κατευθυντήριες Οδηγίες Διαγνωστικού και Θεραπευτικού Χειρισμού Ασθνών<br />
με Γαστρο-οισοφαγική Παλινδρομική Νόσο”.<br />
Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα το Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2009 στο Κέντρο Πολιτισμού “Ελληνικός<br />
Κόσμος”, Αίθουσα Ιφιγένεια 2, Πειραιώς 254 στον Ταύρο.<br />
Το πρόγραμμα της ημερίδας υπάρχει στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας: www.hsg.gr
[Συνέδρια]<br />
Ε κδ η λ ώ σ εις Τ μ η μ ά τ ω ν<br />
ΠαγκρεατολογικO 27 ΝοεμβρIου<br />
Το Παγκρεατολογικό Τμήμα της ΕΓΕ<br />
θα πραγματοποιήσει Ημερίδα<br />
το Σάββατο 27 Νοεμβρίου 2009,<br />
στην Αθήνα, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών<br />
με θέμα «Πρώιμος παγκρεατικός καρκίνος και<br />
οξεία παγκρεατίτιδα. Σύγχρονα διαγνωστικά<br />
και θεραπευτικά δεδομένα».<br />
Πληροφορίες: e-mail: annalsgastro@hsg.gr<br />
ΕνδοσκοπικO 12 ΔεκεμβρIου<br />
Το Ενδοσκοπικό Τμήμα της ΕΓΕ<br />
θα πραγματοποιήσει Ημερίδα<br />
το Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009,<br />
στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο Crown Plaza<br />
με θέμα «Απολύμανση των ενδοσκοπίων».<br />
Πληροφορίες: e-mail: annalsgastro@hsg.gr<br />
ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ 18-19 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ<br />
Το Ογκολογικό Τμήμα της ΕΓΕ<br />
θα πραγματοποιήσει την 4η Διημερίδα του<br />
την Παρασκευή 18 και το Σάββατο<br />
19 Δεκεμβρίου 2009, στην Αθήνα,<br />
στο ξενοδοχείο Divani Palace Acropolis.<br />
Πληροφορίες: www.hsg.gr<br />
και www.praxicon.gr/ogologiko.html
[ESGE Upcoming Events]<br />
<br />
ESGE INDIVIDUAL MEMBERSHIP<br />
Membership in the European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) is open to physicians (or trainees)<br />
with formal training in gastroenterology, surgery or internal medicine, who wish to benefit and also to contribute to the<br />
Society’s purpose to promote good endoscopy.<br />
ESGE Individual membership benefits include:<br />
• The Journal Endoscopy (printed and online access)<br />
• Reduced registration fees for ESGE endorsed workshops<br />
• Opportunity to order ESGE teaching aids (ESGE DVD Encyclopaedia) free of charge<br />
• Exclusive eligibility for ESGE grant programme<br />
• Access to the members only area on ESGE website<br />
• Listing in ESGE Members directory.<br />
Please visit us at www.esge.com for more information regarding ESGE Individual Membership and more details<br />
regarding the ESGE upcoming Events.<br />
ESGE Upcoming Events<br />
As an ESGE individual Member you are eligible to receive a 20% registration fee discount for the following<br />
meetings.<br />
Third Meeting of the Society of the Gastrointestinal Intervention<br />
October 9-10, 2009 – Korea, Seoul. www.sigw.org. Information: Dr Dongki Lee (sgi@insession.co.kr)<br />
Third Libyan workshop on therapeutic Endoscopy<br />
October 17-18, 2009 – Libya, Tripoli. Information: A. Shaban (drsheban@yahoo.com)<br />
20eme Video-Digest<br />
October 22-24, 2009 – France, Paris<br />
Information: Ms Hélène Fournier (secretariat@sfed.com)<br />
Third Nottingham Advanced Imaging & EndoTherapy Course<br />
November 26-27, 2009 – UK, Nottingham. Information: Ms Pauline Stapleton (pauline.stapleton@nottingham.ac.uk)<br />
11th International Workshop on Therapeutic Endoscopy<br />
December 13-14, 2009 – Egypt, Cairo. Information: Prof. Ibrahim Mostafa (ibrahimmostafa@egyptgastrohep.com)<br />
www. egyptendoworkshop.com<br />
Amsterdam Live Endoscopy<br />
December 14-15, 2009 – The Netherlands, Amsterdam. Information: Ms Joy Goedkoop (epgs@amc.nl).<br />
www.amsterdamendoscopy.com<br />
12th International Symposium Düsseldorf: Diagnostic and Therapeutic. Endoscopy 2010<br />
February 5-6, 2010 – Germany, Düsseldorf. Information: Ms Katrin Lehman (katrin.lehmann@cocs.de)
[Ανασκόπηση Συνεδρίου]<br />
8 ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ<br />
ΙΔΙΟΠΑΘΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ<br />
Ευστάθιος Δ. Παπαβασιλείου<br />
Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής<br />
Στις 12-14 Ιουνίου 2009 έγινε με επιτυχία στη Ρόδο το 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιδιοπαθών<br />
Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου, που αποτελεί τη μεγαλύτερη ετήσια εκδήλωση<br />
της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου<br />
(ΕΟΜΙΦΝΕ). Το Συνέδριο έλαβε χώρα στο Ξενοδοχείο Ρόδος Palace, συμμετείχαν 3<strong>45</strong> σύνεδροι,<br />
μοριοδοτήθηκε με 9 μόρια από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο στο πλαίσιο της Συνεχιζόμενης<br />
Ιατρικής Μεταπτυχιακής Εκπαίδευσης και ήταν υπό την αιγίδα του Δήμου Ροδίων.<br />
Στόχος του συνεδρίου ήταν η παρουσίαση των σύγχρονων<br />
ερευνητικών, διαγνωστικών και θεραπευτικών εξελίξεων<br />
στον χώρο των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων<br />
του Εντέρου (ΙΦΝΕ), οι προβληματισμοί που υπάρχουν<br />
ή δημιουργούνται και η μεταφορά και εφαρμογή των<br />
γνώσεων αυτών στην καθημερινή κλινική πρακτική. Για το<br />
λόγο αυτό εκτός της κλινικής προσέγγισης των θεμάτων<br />
υπήρχαν και παρουσιάσεις και συζητήσεις πολλών κλινικών<br />
περιστατικών.<br />
Το πρόγραμμα του συνεδρίου εκτός των παρουσιάσεων<br />
των κλινικών περιστατικών, περιελάμβανε μετεκπαιδευτικό<br />
σεμινάριο, διαλέξεις, στρογγυλά τραπέζια, αντιπαραθέσεις,<br />
προφορικές ανακοινώσεις, αναρτημένες ανακοινώσεις,<br />
δορυφορική ομιλία και δορυφορικά συμπόσια. Κατά τη<br />
διάρκεια του συνεδρίου υπήρχε έκθεση φαρμακευτικών<br />
προϊόντων και ιατρικού εξοπλισμού, ενώ έντονη ήταν<br />
και η παρουσία του συλλόγου των ατόμων με ΙΦΝΕ.<br />
Αντιπροσωπευτικά θέματα της φιλοσοφίας του συνεδρίου<br />
ήταν η διάλεξη του προσκεκλημένου ομιλητή Matthieu Allez:<br />
Management of IBD: common pitfalls and complications, οι<br />
διαλέξεις: ΙΦΝΕ: από τη βασική έρευνα στην κλινική πράξη<br />
και οι βιολογικοί παράγοντες στη θεραπευτική φαρέτρα των<br />
ΙΦΝΕ: το τίμημα της επανάστασης καθώς και το στρογγυλό<br />
τραπέζι: ΙΦΝΕ και επικείμενη ανοσοκαταστολή. Το σύνολο<br />
σχεδόν των κλινικών περιστατικών και του μετεκπαιδευτικού<br />
σεμιναρίου στηρίζονταν στις κατευθυντήριες οδηγίες της<br />
ECCO (European Crohn’s and Colitis Organization).<br />
Η τελετή έναρξης έγινε στον αύλιο χώρο του Παλατιού<br />
του Μεγάλου Μαγίστρου (Καστέλλο) και η εναρκτήρια ομιλία<br />
με θέμα: Η Ρόδος μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία,<br />
δόθηκε από την αρχαιολόγο κ. Μαρία Μιχαλάκη-Κόλλια. Κατά<br />
την τελετή έναρξης το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΟΜΙΦΝΕ<br />
απένειμε τιμητική πλακέττα στον προηγούμενο πρόεδρο<br />
του ΔΣ και ιδρυτικό μέλος της ΕΟΜΙΦΝΕ κ. Δημήτριο<br />
Καραμανώλη.<br />
Ένα άλλο καινοτόμο χαρακτηριστικό του Συνεδρίου ήταν<br />
η έκθεση μέρους της ιδιωτικής συλλογής έργων τέχνης του<br />
εκλεκτού συναδέλφου κ. Νίκου Φρόνα και της συζύγου του<br />
κ. Αικατερίνης Κωνσταντινίδη-Φρόνα στους χώρους του<br />
συνεδρίου, που σημείωσε μεγάλη επιτυχία και τη οποία<br />
επισκέφθηκαν πλην των συνέδρων και πλήθος Ροδίων.<br />
Στις δύο συνεδρίες του μετεκπαιδευτικού σεμιναρίου έγινε<br />
ανασκόπηση και παράθεση των σύγχρονων απόψεων της<br />
διάγνωσης και της θεραπείας των ΙΦΝΕ. Συγκεκριμένα στο<br />
πρώτο μέρος έγινε εκτεταμένη και λεπτομερής αναφορά<br />
στην κλινική εμφάνιση των εντερικών και εξωεντερικών<br />
εκδηλώσεων των νοσημάτων αυτών, στην διαφορική<br />
τους διάγνωση και στην κλινική τους αξιολόγηση και<br />
ταξινόμηση, αναφέρθηκαν κριτικά οι κλασσικές και οι<br />
νεότερες απεικονιστικές τεχνικές, ενώ ιδιαίτερη έμφαση<br />
δόθηκε στην εντερόκλυση με αξονική ή/και μαγνητική<br />
τομογραφία (CT Enteroclysis, MR Enteroclysis) και τέλος<br />
έγινε λεπτομερής και εμπεριστατωμένη αναφορά στην<br />
ιστολογική αξιολόγηση και στις δυσκολίες της διαφορικής<br />
διάγνωσης στα πρώτα στάδια, στην ενεργό νόσο, στη φάση<br />
ύφεσης, στη φάση υποστροφής και στην ανίχνευση και<br />
αξιολόγηση της επιθηλιακής δυσπλασίας, ενώ τονίσθηκε<br />
η εμπειρία του παθολογοανατόμου ιδιαίτερα στα πρώτα
[Ανασκόπηση Συνεδρίου]<br />
<br />
στάδια των νοσημάτων και στην αξιολόγηση της επιθηλιακής<br />
δυσπλασίας.<br />
Στο δεύτερο μέρος αναπτύχθηκαν οι θεραπευτικές<br />
προσεγγίσεις με τεκμηριωμένη ανάλυση των ενδείξεων,<br />
των αντενδείξεων και των ανεπιθυμήτων ενεργειών των<br />
κλασσικών φαρμάκων και των νεότερων βιολογικών<br />
θεραπειών, αναπτύχθηκαν οι σύγχρονες απόψεις για την<br />
πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου στους ασθενείς<br />
αυτούς και τέλος οι ενδείξεις για την άμεση ή απώτερη<br />
χειρουργική αντιμετώπιση.<br />
Στην πρώτη αντιπαράθεση αναπτύχθηκαν τεκμηριωμένα οι<br />
προβληματισμοί για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα<br />
της step-up ή της step-down θεραπευτικής προσέγγισης<br />
της ν. Crohn, ενώ στη δεύτερη οι σύγχρονες απόψεις, για τις<br />
ενδείξεις και το είδος της φαρμακευτικής ή της χειρουργικής<br />
αντιμετώπισης των συριγγίων στη ν. Crohn, μετά την είσοδο<br />
των βιολογικών παραγόντων.<br />
Στην πρώτη διάλεξη περιγράφηκε η σύγχρονη γνώση<br />
της παθογένειας σε επίπεδο γονιδίων, μικροβίων και<br />
περιβάλλοντος, αναλύθηκαν οι κυριότερες οδοί της φλεγμονής<br />
και αναζητήθηκαν μέσα στους παθολογο-φυσιολογικούς<br />
μηχανισμούς πιθανοί θεραπευτικοί στόχοι, ενώ στη δεύτερη<br />
αναφέρθηκαν αναλυτικά και τεκμηριωμένα οι ανεπιθύμητες<br />
ενέργειες των αντι-TNFα παραγόντων και ιδιαίτερα των<br />
λοιμώξεων, των λεμφωμάτων, των αντιδράσεων κατά την<br />
έγχυση, των αυτοαντισωμάτων, των απομυελινωτικών<br />
νοσημάτων, της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας και<br />
των αιματολογκών διαταραχών, τονίσθηκε η προσεκτική<br />
επιλογή των ασθενών και η αξιολόγηση του δυνητικού<br />
κινδύνου σε σχέση με το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Στη<br />
διάλεξη του προσκεκλημένου ομιλητή αναφέρθηκαν τα συχνά<br />
λάθη και παραλείψεις που παρατηρούνται στη θεραπεία<br />
των ΙΦΝΕ στην καθημερινή κλινική πρακτική και κυρίως η<br />
μη σωστή εκτίμηση και παρακολούθηση των ανεπιθυμήτων<br />
ενεργειών των φαρμάκων, η παράλειψη των εμβολιασμών και<br />
η μη σωστή εκτίμηση του θεραπευτικού αποτελέσματος.<br />
Στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα την επικείμενη<br />
ανοσοκαταστολή στα ΙΦΝΕ αναφέρθηκαν αναλυτικά η<br />
διερεύνηση και οι ενδεχόμενο εμβολιασμοί στους οποίους<br />
θα πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής πριν την έναρξη<br />
της ανοσοκατασταλτικής αγωγής, τα προβλήματα και<br />
η αντιμετώπιση των ασθενών με ηπατίτιδα B και C και<br />
συγκεκριμένα η ανάγκη χορήγησης προληπτικής αγωγής με<br />
τα νεότερα αντινουκλεοσι(τι)δικά ανάλογα για την ηπατίτιδα<br />
Β και οι λίγες αναφορές που υπάρχουν για την ηπατίτιδα C<br />
και τέλος ο χειρισμός των ασθενών με φυματίωση, όπου<br />
σημειώθηκε ότι η φυματίωση είναι συχνά εξωπνευμονική,<br />
υπάρχει συνήθως αναζωπύρωση λανθάνουσας φυματίωσης<br />
και ότι η χορήγηση χημειοπροφύλαξης μειώνει αλλά δεν<br />
εξαλείφει τον κίνδυνο.<br />
Τα παιδιατρικά κλινικά περιστατικά αφορούσαν<br />
περιπτώσεις ΙΦΝΕ βρεφικής ηλικίας και ν. Crohn παιδικής<br />
ηλικίας και δόθηκε η ευκαιρία να τονισθούν οι ιδιαιτερότητες<br />
στη διάγνωση και την αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών<br />
στην βρεφική και παιδική ηλικία, όπου εκτός των άλλων<br />
σημαντικό ρόλο έχει και η ανάπτυξη του παιδιού, ενώ τα<br />
κλινικά περιστατικά των ενηλίκων αφορούσαν κύηση σε<br />
ασθενή με ν. Crohn και ασθενή με κεραυνοβόλο ελκώδη<br />
κολίτιδα ανθεκτική στη χορήγηση κορτικοειδών και με την<br />
step by step προσέγγιση έγινε συζήτηση και ανασκόπηση<br />
των καταστάσεων αυτών με βάση κυρίως τις κατευθυντήριες<br />
οδηγίες της ECCO.<br />
Τα δορυφορικά συμπόσια αναφέρθηκαν στη θεραπευτική<br />
προσέγγιση των ΙΦΝΕ μετά την είσοδο των αντι-TNFα<br />
παραγόντων. Στο πρώτο δορυφορικό συμπόσιο με<br />
τίτλο επιτυγχάνοντας μακροχρόνια αποτελέσματα στη<br />
πολυπρόσωπη ν. Crohn και με με τον τύπο των ενδιαφερόντων<br />
περιστατικών παρουσιάσθηκαν και σχολιάσθηκαν η<br />
ενδοαυλική νόσος, η περιεδρική νόσος και η επιθετική<br />
νόσος. Στο δεύτερο δορυφορικό συμπόσιο με τίτλο αλλάζει<br />
το τοπίο στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ν. Crohn;<br />
παρουσιάσθηκαν οι σύγχρονες απόψεις της θεραπευτικής<br />
προσέγγισης της νόσου και στο τρίτο δορυφορικό συμπόσιο<br />
με τίτλο σύγχρονη θεραπευτική αντιμετώπιση της ελκώδους<br />
κολίτιδας: από τις κλινικές μελέτες στην καθημερινή κλινική<br />
πρακτική αναφέρθηκαν τα δεδομένα της χορήγησης του<br />
infliximab στην ελκώδη κολίτιδα.<br />
Στη δορυφορική ομιλία ο καθηγητής Chris Probert<br />
αναφέρθηκε στη θεραπευτική αποτελεσματικότητα των<br />
5-ASAs και συγκεκριμένα στα πλεονεκτήματα της νέας<br />
φαρμακοτεχνικής μορφής MMX mesalazine.<br />
Στις προφορικές ανακοινώσεις παρουσιάσθηκε η<br />
ερευνητική δραστηριότητα ελλήνων ερευνητών στο πεδίο<br />
της εφαρμοσμένης κυρίως έρευνας και στις αναρτημένες<br />
ανακοινώσεις επικράτησαν τα ενδιαφέροντα και ασυνήθη<br />
κλινικά περιστατικά.<br />
Τέλος από τη συμπλήρωση των εντύπων αξιολόγησης<br />
του συνεδρίου προέκυψε ότι συνολικά το συνέδριο<br />
βαθμολογήθηκε με 4.10 με άριστα το 5 (άριστα 25%, πολύ<br />
καλά 62%, καλά 12%, μέτρια 1%, κακά 0%).
[Tέχνη]<br />
ΠΑΡΘΕΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ<br />
ΖΩΓΡΑΦΟΣ<br />
Αλεξάνδρεια 1878 ή 1879 - Αθήνα 1967<br />
Γιός Άγγλου υπηκόου<br />
Ελληνικής καταγωγής. Η<br />
μητέρα του ήταν Ιταλικής<br />
καταγωγής. Δεκαεξάχρονος<br />
βρίσκεται στη Βιέννη όπου<br />
σπουδάζει ζωγραφική και<br />
μουσική. Δάσκαλός του<br />
στη Ζωγραφική ήταν ο τοπιογράφος<br />
K.W.Diefenbach.<br />
Στην Ελλάδα ήλθε για πρώτη<br />
φορά το 1903. Από το 1909<br />
μέχρι το 1911 βρίσκεται στο<br />
Παρίσι. Το 1911 εγκαθίσταται<br />
στην Κέρκυρα μέχρι το<br />
1917. Ακολουθεί ο ερχομός<br />
του στην Αθήνα όπου ίδρυσε<br />
με άλλους καλλιτέχνες<br />
την « Ομάδα Τέχνη ». Το<br />
1920 διορίστηκε καθηγητής<br />
στην ΑΣΚΤ όπου δίδαξε μέχρι το 1947. Το 1938 εκπροσώπησε<br />
την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας.<br />
Απέδειξε με το έργο του μια ενδόμυχη συσχέτιση με την<br />
«Καβαφική» γενέτειρά του την Αλεξάνδρεια. Ο «Αλεξανδρειανισμός»<br />
διαφαίνεται σε όλο του σχεδόν το έργο. Όταν το 1903<br />
έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκθέτει στην Αθήνα έργα<br />
του και η κριτική τον αντιμετωπίζει ως νεωτεριστή, μοντερνιστή,<br />
«σεσεσιονιστή» (από την «Sezession” που σημαίνει «απόσχιση»).<br />
Ταυτόχρονα παρουσιάζει μια ποιητική διάθεση, η οποία αντί να<br />
εκδηλώνεται με λέξεις, αποκαλύπτεται με χρώματα και σχήματα. Η<br />
κλίση του άλλωστε προς το συμβολισμό πρέπει να συσχετιστεί με<br />
την αγάπη του προς την ποίηση γενικότερα κάτι που τον εντάσσει<br />
στην κατηγορία των λεγόμενων «ποιητών ζωγράφων».<br />
Και ενώ η κριτική ζητάει απεγνωσμένα ζωγράφο που θα<br />
εκφράζει τα ιδεώδη της «ελληνικότητας» εκείνος φαίνεται να μην<br />
προσαρμόζεται σε κανένα σχήμα. Αφήνει ελεύθερη τη προσωπική<br />
του παρόρμηση, ενώ δεν απορρίπτει καμία παραγγελία,<br />
ακόμα και όταν πρόκειται για την αγιογράφηση εκκλησιών στην<br />
Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Το χρώμα στα έργα που ζωγραφίζει<br />
στην Αίγυπτο αποκτά αντινατουραλιστικό χαρακτήρα ο οποίος<br />
διατηρείται και όταν επιστρέφει στην Ελλάδα. Το χρώμα, το καθαυτό<br />
πρόβλημα της ζωγραφικής του δεύτερου μισού του 19 ου<br />
αιώνα, φαίνεται να κυριαρχεί σε όλες τις πρώιμες προσπάθειες<br />
του καλλιτέχνη, που φαίνεται να δοκιμάζει, να πειραματίζεται,<br />
να ερευνά. Το 1909 όταν επισκέπτεται το Παρίσι βρίσκεται στην<br />
καρδιά των χρωματικών διεργασιών.<br />
Με την επιστροφή στην Ελλάδα το 1911, ολοκληρώνεται<br />
τεχνοκρατικά, αντλώντας από πολλαπλές δυνατότητες, τις<br />
οποίες επεξεργάζεται και προσαρμόζει στα προσωπικά του<br />
κριτήρια. Η τεχνοτροπία διασυνδέεται αυτόματα με μια ορισμένη<br />
τεχνική: βασίζεται στην αραίωση του χρώματος πάνω σε αδρή<br />
«ΟΙ ΜΑΓΟΙ ΜΕ ΤΑ ΔΩΡΑ» Κάρβουνο σε χαρτί<br />
συνήθως επιφάνεια (ανάποδο<br />
μουσαμά). Αρχικά έχουμε<br />
εξαλείψεις των περιγραμμάτων<br />
και «σύμφυση» των<br />
χρωματικών τόνων μέσω<br />
μιας λαζούρας. Αργότερα και<br />
κάτω από την επίδραση του<br />
κυβισμού καλλιεργείται ένα<br />
έντονο στυλιζάρισμα, ενώ<br />
δυναμώνουν τα περιγράμματα.<br />
Τελικά, τα περιγράμματα<br />
διαρθρώνονται μέσω του<br />
χρώματος ή δημιουργούν το<br />
σχήμα που θα έλξει τη χρωματική<br />
ουσία και θα την κρατήσει.<br />
Έτσι εναρμονίζονται<br />
στο στυλ Παρθένη βασικές<br />
στυλιστικές αντιθέσεις.<br />
Ύστερα από μια αμφιταλαντευόμενη<br />
αντιμετώπιση της κριτικής πολλές φορές εξουθενωτική,<br />
η αναγνώρισή του στην Ελλάδα φάνηκε αναγκαία<br />
μετά την αναγνώρισή του στο εξωτερικό. Έτσι, όταν το 1920<br />
παρουσιάζει στο Ζάππειο 240 έργα του, του απονέμεται το<br />
Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών από την Κυβέρνηση<br />
του Ε. Βενιζέλου.<br />
Από τα σημαντικότερα έργα του, που έχουν ξεχωριστή θέση<br />
όχι μόνο στην Ελληνική αλλά γενικότερα στην ευρωπαϊκή τέχνη,<br />
είναι τα έργα « Τα αγαθά της Συγκοινωνίας», «Η αποθέωση του<br />
Αθανασίου Διάκου». Σημαντικά επίσης έργα είναι, «Ο Ευαγγελισμός»,<br />
«Ο Θρήνος», «Τοπίο με τα Κυπαρίσσια», «Η Αυγή», «Η<br />
νύχτα», «Ο Ορφέας», «Ο Περίπατος των Καρυάτιδων» κ.ά.<br />
Ενδιαφέρεται για τη λαϊκή τέχνη, το δημοτικό τραγούδι,<br />
την αρχαία και βυζαντινή τέχνη, και έχει μια πλατιά εποπτεία<br />
της ευρωπαϊκής τέχνης.<br />
Το 1947 παραιτήθηκε από τη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο έντονος<br />
υποκειμενισμός του ήταν αδύνατο να δημιουργήσει σχολή, και<br />
όσοι αναφέρονται ως μαθητές του παρουσιάζουν μόνο κάποιες<br />
τεχνοτροπικές συσχετίσεις. Η πνευματική του ενόραση ήταν<br />
αδύνατον να μεταλαμπαδευτεί. Παρ΄όλα αυτά η σημασία του<br />
ως δασκάλου είναι σημαντική αφού με τις αντιλήψεις του και με<br />
τα έργα του ανέτρεψε ουσιαστικά την ακαδημαϊκή πορεία της<br />
Σ.Κ.Τ και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για νέους προβληματισμούς<br />
και ξανοίγματα, ανανεώνοντας και εμπλουτίζοντας με<br />
νέες εκφραστικές δυνατότητες την ελληνική τέχνη του πρώτου<br />
μισού του 20 ου αιώνα.<br />
Έργα του βρίσκονται στην ΕΠΜΑΣ, στις Π.Δ.Αθηναίων,<br />
Ρόδου, στις συλλογές Κουτλίδη, Ιδρύματος Σ.Λοβέρδου, στην<br />
Τράπεζα της Ελλάδος, Εθνική, Αlpha κ.ά.<br />
(Από το Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών,<br />
εκδοτικός οίκος Μέλισσα)
[Μετεκπαίδευση στο Εξωτερικό]<br />
<br />
Ένας χρόνος στη Βαρκελώνη με υποτροφία<br />
της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας<br />
Δημήτριος Δημητρουλόπουλος, MD, PhD<br />
Επιμελητής Β’ Γαστρεντερολογική Κλινική<br />
Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας»<br />
Το να βρεθεί ένας έλληνας γαστρεντερολόγος για 12<br />
μήνες σε ένα οργανωμένο και διεθνώς αναγνωρισμένο<br />
ηπατολογικό κέντρο της Ευρώπης είναι σίγουρα από μόνο<br />
του ένα σημαντικό γεγονός . Η συναναστροφή του με<br />
συναδέλφους διεθνούς κύρους, η μελέτη της οργάνωσης<br />
και της δομής του κέντρου αλλά ακόμη και η επαφή με ένα<br />
διαφορετικό, κατά το μάλλον ή το ήττον, τρόπο σκέψης και<br />
αντιμετώπισης προβλημάτων της καθημερινής ιατρικής<br />
πράξης συνιστούν μια εμπειρία μοναδική.<br />
Βέβαια, θα ήταν πολύ ωραίο τα πράγματα να ήταν τόσο<br />
απλά. Καλώς ή κακώς υφίστανται και ενγενείς δυσκολίες οι<br />
οποίες δεν δύνανται να παραληφθούν.<br />
Το παρόν κείμενο αποτελεί μια προσπάθεια του<br />
γράφοντος να παραθέσει εν συντομία την εμπειρία του<br />
μετά από 12 μήνες παραμονής στην ηπατολογική μονάδα<br />
(Liver Unit) του νοσοκομείου Vall d’ Hebron στην πόλη της<br />
Βαρκελώνης κατά το έτος 08/2003-08/2004.<br />
Η πρώτη επαφή με το κέντρο και η μετεγκατάσταση ,<br />
αυτή καθ’ εαυτή, από διαδικαστικής πλευράς ήταν μάλλον<br />
μια εύκολη υπόθεση. Εδώ βέβαια θα άξιζε να σημειωθεί<br />
ότι στην Ισπανία , όπως και στις περισσότερες χώρες της<br />
νότιας Ευρώπης, η κατοικία δεν εξασφαλίζεται από το<br />
νοσοκομείο ή το πανεπιστήμιο, αλλά επαφίεται στη μέριμνα<br />
του ενδιαφερομένου. Για το λόγο αυτό, έρευνα αγοράς και<br />
κατόπιν επαφές μέσω διαδικτύου αποτελούν την καλύτερη<br />
και πλέον εύκολη λύση. Το δε κόστος διαμονής για ένα<br />
επιπλωμένο μικρό διαμέρισμα σε μια καλή μεσοαστική<br />
περιοχή είναι περίπου όσο και κάτι αντίστοιχο στην Αθήνα.<br />
Όσον δε αφορά στο κόστος διαβίωσης, και αυτό κυμαίνεται<br />
σε συγκρίσιμα επίπεδα.<br />
Η γλώσσα αν και φαινομενικά δεν αποτελεί πρόβλημα,<br />
μια και στην πόλη τα αγγλικά μιλιούνται σε επαρκές επίπεδο<br />
από μεγάλο αριθμό κατοίκων αλλά και τα επίσημα Ισπανικά<br />
είναι κατ’ ουσία μια εξαιρετικά εύκολη γλώσσα, είναι σίγουρα<br />
κάτι το οποίο θα πρέπει να προβληματίσει αρκετά. Και τούτο<br />
γιατί οι Καταλανοί είναι ένας δίγλωσσος πληθυσμός, οι οποίοι<br />
χρησιμοποιούν την επίσημη Ισπανική γλώσσα στις επαφές<br />
τους με τις υπόλοιπες πληθυσμιακές ομάδες της χώρας και<br />
τους ξένους, αλλά μεταξύ τους μιλούν τη δική τους γλώσσα<br />
(όχι διάλεκτο) , η οποία διαφοροποιείται των επίσημων<br />
Ισπανικών σε σημαντικό βαθμό. Έτσι , για έναν μη Καταλανό<br />
κλινικό γιατρό η παρακολούθηση της καθημερινής επίσκεψης<br />
στην κλινική και των λοιπών δραστηριοτήτων που απαιτούν<br />
συμμετοχή του ασθενούς ενέχει σημαντικό βαθμό δυσκολίας.<br />
Βέβαια, η καλή θέληση των ντόπιων συναδέλφων και η κατά<br />
κανόνα άριστη γνώση των αγγλικών εκ μέρους τους (όλοι με<br />
αρκετά χρόνια μετεκπαίδευσης στις Η.Π.Α. και τη Μ. Βρετανία)<br />
εξομαλύνουν ως ένα βαθμό το πρόβλημα.<br />
Η οργάνωση του νοσοκομείου είναι κάτι από το οποίο<br />
πολλά θα μπορούσε να διδαχθεί κάποιος, ο οποίος θα<br />
αποφάσιζε να μετεκπαιδευτεί στην Ισπανία. Οι δομές του<br />
νοσοκομείου είναι εξαιρετικά φιλικές προς τον εργαζόμενο με<br />
άμεσο αποτέλεσμα την εξοικονόμηση επαρκούς χρόνου, εντός<br />
ωραρίου, για παράπλευρες επιστημονικές και ερευνητικές<br />
δραστηριότητες. Σε καθημερινή βάση διενεργούνται<br />
διατομεακές ή ενδοκλινικές συναντήσεις χωρίς αυτό να<br />
δυσχεραίνει στο ελάχιστο την ομαλή λειτουργία του τμήματος.<br />
Με την κατάλληλη οργάνωση το οκτάωρο είναι απολύτως<br />
επαρκές για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών της<br />
κλινικής, δεδομένου και του ότι καθημερινά το μεσημέρι<br />
υπάρχει παύση κάθε δραστηριότητας για μία ώρα, μια και<br />
το προσωπικό γευματίζει εντός νοσοκομείου με συμβολικό<br />
κόστος.<br />
Η δομή της κλινικής βασίζεται στην απόλυτη εξειδίκευση<br />
των ιατρών που τη στελεχώνουν σε μόνιμη βάση. Έτσι κάτω<br />
από την ίδια στέγη θα δει κανείς να εργάζονται άτομα με<br />
πολυετή εμπειρία σε διάφορους τομείς της ηπατολογίας<br />
(ιογενείς ηπατίτιδες, επιπλοκές κίρρωσης, ΗΚΚ, ηπατική<br />
εγκεφαλοπάθεια, μεταμόσχευση κλπ) τα οποία ασχολούνται<br />
σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα με το γνωστικό τους αντικείμενο.<br />
Βέβαια οι εν λόγω συνάδελφοι πλαισιώνονται από ένα<br />
επαρκή αριθμό ειδικευόμενων ιατρών που διεκπεραιώνουν,<br />
βάση των οδηγιών τους, τα προβλήματα της καθ’ ημέρα<br />
ιατρικής αναγκαιότητας . Αυτό παρέχει όλο τον απαιτούμενο<br />
χρόνο για συγγραφή, κλινική και ερευνητική συμμετοχή σε<br />
πολυκεντρικά πρωτόκολλα εντός ωραρίου. Παράπλευρα δε<br />
με τις προαναφερθείσες δραστηριότητες, κάποιος μπορεί ,<br />
εφ’ όσον το επιθυμεί, να δραστηριοποιηθεί (ίσως και έμμισθα)<br />
και σε πρωτόκολλα βασικής έρευνας τα οποία διεξάγονται<br />
στο εργαστήριο που πλαισιώνει την κλινική και τα οποία<br />
χρηματοδοτούνται είτε από κρατικά και Ευρωπαϊκά κονδύλια<br />
είτε και από φαρμακευτικές εταιρείες.
10<br />
[Αντιπαράθεση συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος]<br />
ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΕΤΩΝ;<br />
ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ<br />
Β΄ ΜΕΡΟΣ<br />
Ειναι τα 10 έτη το σωστό χρονικό διάστημα<br />
ανάμεσα στις προληπτικές κολονοσκοπήσεις;<br />
Μετάφραση, επιμέλεια: Κων/νος Ι. Ζωγράφος<br />
Πρωτότυπο άρθρο: AGA Perspectives Vol. 5<br />
Andrew T. Chan, MD, MPH<br />
Assistant Professor of Medicine, Harvard Medical School<br />
Assistant in Medicine, Gastrointestinal Unit,<br />
Massachusetts General Hospital<br />
Πρόσφατα δεδομένα αναφέρουν, ότι η επίπτωση και οι θάνατοι από τον καρκίνο του παχέος εντέρου<br />
εμφανίζουν πτωτική τάση, η οποία οφείλεται στην αύξηση του αριθμού των κολονοσκοπήσεων. Οι<br />
νεώτερες κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν για άτομα μέσου κινδύνου, χωρίς νεοπλασία κατά την<br />
πρώτη προληπτική κολονοσκόπηση, ενδοσκοπικό επανέλεγχο σε 10 έτη. Ωστόσο, στην καθημέρα<br />
κλινική πρακτική, ο ενδοσκοπικός επανέλεγχος διενεργείται συντομότερα. Αρκετοί συνάδελφοι<br />
θεωρούν άσκοπη αυτήν την παρέκκλιση από την κλασσική πρακτική, όμως τα υπάρχοντα δεδομένα<br />
τα οποία υποστηρίζουν το 10ετές μεσοδιάστημα θεωρούνται έμμεσα, στηριζόμενα σε υποθέσεις.<br />
Δεδομένου λοιπόν, ότι αυτές οι υποθέσεις μπορεί να μην είναι αξιόπιστες για ορισμένους ασθενείς<br />
και γιατρούς, η απόφαση επανάληψης της κολονοσκόπησης σε συντομότερο χρονικό διάστημα<br />
ίσως να μην θεωρείται άσκοπη απόκλιση από την «κοινή» πρακτική.<br />
1 η υπόθεση: η κολονοσκόπηση είναι το ίδιο<br />
αποτελεσματική για την πρόληψη καρκίνου του<br />
εγγύς και περιφερικού κόλου<br />
Η αρχική επιχειρηματολογία του 10ετούς<br />
μεσοδιαστήματος, προήλθε από αναδρομικές μελέτες<br />
οι οποίες καταδείκνυαν, ότι ασθενείς οι οποίοι είχαν<br />
διαγνωσθεί με καρκίνο μετά απο σιγμοειδοσκόπηση με<br />
εύκαμπτο όργανο, είχαν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα<br />
να έχουν υποβληθεί σε σιγμοειδοσκόπηση τα προηγούμενα<br />
10 χρόνια. Μολονότι η κολονοσκόπηση είναι ασφαλώς<br />
ανώτερη της σιγμοειδοσκόπησης στην πρόληψη των<br />
νεοπλασιών που εμφανίζονται στο εγγύς παχύ έντερο,<br />
παραμένει αδιευκρίνιστο εάν η κολονοσκόπηση μπορεί<br />
να προσφέρει ισοδύναμη διάρκεια προφύλαξης για τον<br />
καρκίνο στο εγγύς κόλον, όπως αυτή που αναφέρεται για<br />
τους καρκίνους που εντοπίζονται στο περιφερικό κόλον από<br />
τη σιγμοειδοσκόπηση. Στοιχεία από μεγάλες πληθυσμιακές<br />
μελέτες, τα οποία δείχνουν μακροχρόνια μείωση του<br />
κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου στο περιφερικό κόλον,<br />
μετά από μία αρνητική κολονοσκόπηση, αποδεικνύονται<br />
αρκετά ανακόλουθα όσο αφορά στο όφελος για καρκίνους<br />
εντοπισμένους στο δεξιό κόλον. Πρόσφατη ανάλυση<br />
κατέδειξε ότι η κολονοσκόπηση, μείωσε τα ποσοστά<br />
θανάτου, οφειλόμενα σε καρκίνους οι οποίοι εντοπίζονταν
[Αντιπαράθεση συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος]<br />
11<br />
στο αριστερό παχύ έντερο, χωρίς όμως το ίδιο να ισχύει<br />
και για το δεξιό τμήμα του παχέος εντέρου.<br />
Βιολογικά, γίνεται όλο και πιο εμφανές, ότι αρκετοί<br />
καρκίνοι του εγγύς εντέρου συμπεριφέρονται με<br />
διαφορετικό τρόπο συγκρινόμενοι με εκείνους του<br />
περιφερικού εντέρου: ειδικότερα, αναπτύσσονται<br />
ταχύτερα διαμέσου πρόδρομων βλαβών, οι οποίες<br />
δύσκολα ανιχνεύονται. Για παράδειγμα, περίπου το<br />
15% των σποραδικών καρκίνων- αρχικής εντόπισης<br />
στο δεξιό κόλον- σχετίζονται με αδρανοποίηση των<br />
μηχανισμών επιδιόρθωσης ανωμαλιών του DNA.<br />
Παρόμοια δυσλειτουργία μηχανισμών, παρατηρείται στην<br />
πλειοψηφία των ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου,<br />
στα πλαίσια συνδρόμου Lynch. Λόγω των υψηλών<br />
ποσοστών εμφάνισης ενδιάμεσου καρκίνου παχέος<br />
εντέρου σε αυτούς τους ασθενείς, κυρίως στο δεξιό<br />
τμήμα, πρόσφατες συστάσεις υποστηρίζουν τον ετήσιο<br />
ενδοσκοπικό επανέλεγχο.<br />
Παρόμοια, οι σποραδικοί καρκίνοι με ελαττωματικό<br />
μηχανισμό επιδιόρθωσης εμφανίζουν ταχύτερη<br />
ανάπτυξη μετά από αρχική αρνητική κολονοσκόπηση,<br />
σε σύγκριση με άλλης αιτιολογίας καρκίνους. Επίσης,<br />
το εγγύς κόλον φαίνεται να «φιλοξενεί», περισσότερες<br />
μικρές νεοπλασματικές βλάβες, δύσκολα ανιχνεύσιμες<br />
ενδοσκοπικά, γνωστές και ως μη πολυποειδή νεοπλάσματα<br />
(non-polypoid colorectal cancer NP-CRN) ή αλλιώς<br />
«επίπεδα αδενώματα». Υπολογίζεται, ότι στην Αμερική<br />
τα NP-CRNs, υποδιαγιγνώσκονται σε ποσοστό 6-23%.<br />
Τέλος, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη αναγνώριση της<br />
πιθανής ακολουθίας μεταξύ υπερπλαστικών-οδοντωτών<br />
αδενωμάτων και καρκίνου που μπορεί να συνδέεται με<br />
mismatch repair defective cancers και NP-CRNs. Λόγω του<br />
ότι, η αποτελεσματικότητα της κολονοσκόπησης στην<br />
ανεύρεση των υπερπλαστικών-οδοντωτών αδενωμάτων<br />
παραμένει αμφίβολη, η αξιολόγηση της πιθανότητας<br />
ύπαρξης αυτής της ακολουθίας-εξέλιξης παραμένει<br />
υψηλή προτεραιότητα. Τα στοιχεία αυτά υπονοούν ότι<br />
αρκετοί καρκίνοι, κυρίως αυτοί του εγγύς παχέος εντέρου,<br />
αναπτύσσονται ακολουθώντας εναλλακτικά μοριακά<br />
μονοπάτια, κάνοντας την εμφάνιση τους ύπουλα και ίσως<br />
σε προκαρκινωματώδες στάδιο. Έτσι λοιπόν η μείωση<br />
του χρονικού μεσοδιαστήματος ανάμεσα στην πρώτη<br />
και δεύτερη κολονοσκόπηση ίσως είναι δικαιολογημένη,<br />
ιδιαίτερα εάν στοιχεία περί «εναλλακτικών μονοπατιών<br />
εξέλιξης» συνεχίζουν να προκύπτουν, αποδίδοντάς τους<br />
μεγαλύτερη σημασία.<br />
2 η υπόθεση: η εξέλιξη αδενώματος<br />
σε καρκίνο είναι αργή<br />
Λόγω του ότι, ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος εμφάνισης<br />
καρκίνου παχέος εντέρου στο γενικό πληθυσμό είναι<br />
σχετικά χαμηλός, οι προοπτικές μελέτες κολονοσκόπησης<br />
δεν μπορούν πρακτικά να χρησιμοποιήσουν τους<br />
επιθετικούς καρκίνους σαν τελικό σημείο αναφοράς για<br />
την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας. Βασιζόμενοι<br />
στα υπάρχοντα στοιχεία για την σταδιακή εξέλιξη<br />
των αδενωμάτων σε καρκίνο, τα «προχωρημένα»<br />
(advanced) αδενώματα, καθοριζόμενα σαν βλάβες,<br />
διαμέτρου μεγαλύτερης του 1εκ. ή οποιαδήποτε<br />
λαχνωτή βλάβη στην ιστολογική εξέταση, αποτελούν<br />
το καταλληλότερο και πιο αποδεκτό υποκατάστατο<br />
για εμφάνιση καρκίνου. Δεν υπάρχει καμία προοπτική<br />
μελέτη η οποία να εξετάζει την επίπτωση οποιονδήποτε<br />
αδενωμάτων (προχωρημένων ή μη), μετά την πάροδο<br />
δέκα ετών από την αρχική κολονοσκόπηση. Εν τούτοις,<br />
μελέτες οι οποίες καταδεικνύουν χαμηλή επίπτωση στην<br />
εμφάνιση προχωρημένων αδενωμάτων, 5 έτη μετά την<br />
αρχική κολονοσκόπηση, χρησιμοποιήθηκαν σαν έμμεση<br />
υποστήριξη της σύστασης για επιλογή του 10ετούς<br />
χρονικού μεσοδιαστήματος. Μολονότι τα προχωρημένα<br />
αδενώματα παρουσιάζουν αναμφισβήτητα μεγάλο<br />
κίνδυνο εξέλιξης σε καρκίνο, παραμένει αδιευκρίνιστο<br />
εάν και κατά πόσο, ορισμένα αδενώματα, τα οποία<br />
δεν πληρούν τις προϋποθέσεις των προχωρημένων<br />
αδενωμάτων, μπορεί να διαθέτουν σημαντικό δυναμικό<br />
κακοήθειας, και ορισμένα άτομα, να είναι πιο ευπαθή
12<br />
[Αντιπαράθεση συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος]<br />
σε μια ταχύτερη μετάπτωση από ένα μη προχωρημένο<br />
αδένωμα σε καρκίνο.<br />
Επιπλέον, η υπόθεση για το χρονικό διάστημα<br />
μετάπτωσης από αδένωμα σε καρκίνο, βασίστηκε σε<br />
μελέτες των δεκατιών ΄70 και ΄80. Λόγω του ότι πολλές<br />
τέτοιες μελέτες εστιάζουν σε πολυποειδείς όγκους του<br />
περιφερικού παχέος εντέρου ή του ορθού, οι οποίοι<br />
εντοπίστηκαν με σιγμοειδοσκόπηση ή βαριούχο<br />
υποκλυσμό, η εξελικτική πορεία των αδενωμάτων του εγγύς<br />
παχέος εντέρου ή των NP-CRNς παραμένει απροσδιόριστη.<br />
Συνεπώς, τα αποτελέσματα μελετών που εμφανίζουν<br />
τον κίνδυνο εξέλιξης των αδενωμάτων σε καρκίνο να<br />
είναι σχετικά υψηλός (16%-47%) στο μεσοδιάστημα<br />
των πέντε ετών από την αρχική κολονοσκόπηση, θα<br />
πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Διπλασιάζοντας<br />
το χρονικό διάστημα παρακολούθησης από 5 σε 10<br />
έτη, ουσιαστικά θα αναμένουμε όχι μόνο την εμφάνιση<br />
αδενωμάτων σε ορισμένους ασθενείς, αλλά και την<br />
παρουσία προχωρημένων αδενωμάτων, και πρώιμων<br />
καρκίνων προερχόμενων από επίπεδες βλάβες ή βλάβες<br />
του εγγύς εντέρου.<br />
3 η υπόθεση: οι χαμένες βλάβες οφείλονται<br />
στην κακή ποιότητα των κολονοσκοπήσων<br />
Ατελής εντερική προετοιμασία, αδυναμία<br />
καθετηριασμού του τυφλού και γρήγορη απόσυρση του<br />
ενδοσκοπίου συνεπάγονται απώλεια βλαβών κατά την<br />
διάρκεια της κολονοσκόπησης. Παρ’ όλες τις συστηματικές<br />
προσπάθειες διόρθωσης αυτών των προβλημάτων, την<br />
παρούσα χρονική στιγμή και με την διαθέσιμη τεχνολογία,<br />
δημιουργούνται περιορισμοί στην περαιτέρω αύξηση<br />
της ευαισθησίας της κολονοσκόπησης. Για παράδειγμα,<br />
απώλεια βλάβης μπορεί επισυμβεί, λόγω παρουσίας<br />
της βλάβης πίσω από βλεννογονικές πτυχές, ή λόγω<br />
άτυπης μορφολογίας. Η βράχυνση του μεσοδιαστήματος<br />
θα είχε σαν αποτέλεσμα τον πρωιμώτερο εντοπισμό<br />
παρόμοιων βλαβών, εν αντιθέσει με ένα μεγαλύτερο<br />
χρονικό διάστημα.<br />
Συμπεράσματα<br />
Αυτές οι υποθέσεις, υπογραμμίζουν την αδυναμία των<br />
κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες υποστηρίζουν το<br />
10ετές χρονικό μεσοδιάστημα ενδοσκοπικού επανελέγχου,<br />
μετά από μία πρώτη αρνητική κολονοσκόπηση. Ωστόσο,<br />
σε πρακτικό επίπεδο, και λαμβάνοντας υπ’ όψη την σχέση<br />
κόστους- αποτελέσματος για την εφαρμογή μειωμένου<br />
μεσοδιαστήματος σε ευρεία κλίμακα, οι τρέχουσες<br />
κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν μια απόλυτα<br />
λογική επιλογή. Η απουσία εναλλακτικών προληπτικών<br />
τεχνικών, η αύξηση των παραγόντων κινδύνου καθώς<br />
και η επιβεβαίωση με ευαίσθητους δείκτες για όλο και<br />
πιο επιθετικές βιολογικά νεοπλασίες, καθιστούν απόλυτα<br />
συνετή την εξατομίκευση της επιλογής του χρονικού<br />
διαστήματος, για ορισμένους ασθενείς. Επιπλέον, θα<br />
πρέπει να αντιληφθούμε ότι σε επίπεδο πληθυσμού,<br />
το επιδημιολογικό προφίλ του καρκίνου του παχέος<br />
εντέρου παρουσιάζει διαδοχικές αλλαγές που αφορούν την<br />
ηλικιακή κατανομή, τη φυλετική σύσταση, τις διαιτητικές<br />
συνήθειες, τη χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και<br />
την ανάπτυξη παχυσαρκίας. Καθ’ ένας από αυτούς τους<br />
παράγοντες κινδύνου διαφοροποιείται μέσω μοριακών<br />
εναλλαγών και μονοπατιών, η πολυπλοκότητα των οποίων<br />
παραμένει αδιευκρίνιστη. Έτσι, οι υποθέσεις που αφορούν<br />
την καταλληλότητα του 10ετούς μεσοδιαστήματος, θα<br />
πρέπει να κριθούν περαιτέρω, καθώς τα αδενώματα και ο<br />
καρκίνος του παχέος εντέρου εξελίσσονται σε εξαιρετικά<br />
ετερογενείς ασθένειες.<br />
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ<br />
1. Jemal A, Thun MJ, Ries LA, Howe HL, Weir HK, Center MM, Ward E,<br />
Wu XC, Eheman C, Anderson R, Ajani UA, Kohler B, Edwards BK. Annual<br />
Report to the Nation on the Status of Cancer, 1975-2005, Featuring<br />
Trends in Lung Cancer, Tobacco Use, and Tobacco Control. J<br />
Natl Cancer Inst 2008.<br />
2. Screening for colorectal cancer: U.S. Preventive Services Task Force<br />
recommendation statement. Ann Intern Med 2008;149:627-37.<br />
3. Levin B, Lieberman DA, McFarland B, Andrews KS, Brooks D, Bond J,<br />
Dash C, Giardiello FM, Glick S, Johnson D, Johnson CD, Levin TR, Pickhardt<br />
PJ, Rex DK, Smith RA, Thorson A, Winawer SJ. Screening and
[Αντιπαράθεση συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος]<br />
13<br />
surveillance for the early detection of colorectal cancer and adenomatous<br />
polyps, 2008: a joint guideline from the American Cancer Society,<br />
the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, and the<br />
American College of Radiology. Gastroenterol 2008;134:1570-95.<br />
4. Boolchand V, Olds G, Singh J, Singh P, Chak A, Cooper GS. Colorectal<br />
screening after polypectomy: a national survey study of primary<br />
care physicians. Ann Intern Med 2006;1<strong>45</strong>:654-9.<br />
5. Selby J, Friedman G, Quesenbery C, Weiss N. A case-control study of<br />
screening sigmoidoscopy and mortality from colorectal cancer. N<br />
Engl J Med 1992;326:653-657.<br />
6. Newcomb PA, Norfleet RG, Storer BE, Surawicz TS, Marcus PM. Screening<br />
sigmoidoscopy and colorectal cancer mortality. J Natl Cancer Inst<br />
1992;84:1572-5.<br />
7. Lakoff J, Paszat LF, Saskin R, Rabeneck L. Risk of developing proximal<br />
versus distal colorectal cancer after a negative colonoscopy: a<br />
population-based study. Clin Gastroenterol Hepatol 2008;6:1117-21;<br />
quiz 1064.<br />
8. Singh H, Turner D, Xue L, Targownik LE, Bernstein CN. Risk of developing<br />
colorectal cancer following a negative colonoscopy examination:<br />
evidence for a 10-year interval between colonoscopies. JAMA<br />
2006;295:2366-73.<br />
9. Bressler B, Paszat LF, Chen Z, Rothwell DM, Vinden C, Rabeneck<br />
L. Rates of new or missed colorectal cancers after colonoscopy<br />
and their risk factors: a population-based analysis. Gastroenterol<br />
2007;132:96-102.<br />
10. Baxter N, Goldwasser M, Paszat L, Saskin R, Urbach D, Rabeneck L. Association<br />
of colonoscopy and death from colorectal cancer: A population-based,<br />
case-control study. Ann Intern Med 2009;150:1-8.<br />
11. Chung DC. The genetic basis of colorectal cancer: insights into critical<br />
pathways of tumorigenesis. Gastroenterol 2000;119:854-65.<br />
12. Vasen HF, Nagengast FM, Khan PM. Interval cancers in hereditary<br />
non-polyposis colorectal cancer (Lynch syndrome). Lancet<br />
1995;3<strong>45</strong>:1183-4.<br />
13. Sawhney MS, Farrar WD, Gudiseva S, Nelson DB, Lederle FA, Rector<br />
TS, Bond JH. Microsatellite instability in interval colon cancers. Gastroenterol<br />
2006;131:1700-5.<br />
14. Saitoh Y, Waxman I, West AB, Popnikolov NK, Gatalica Z, Watari J, Obara<br />
T, Kohgo Y, Pasricha PJ. Prevalence and distinctive biologic features<br />
of flat colorectal adenomas in a North American population. Gastroenterol<br />
2001;120:1657-65.<br />
15. Soetikno RM, Kaltenbach T, Rouse RV, Park W, Maheshwari A, Sato T,<br />
Matsui S, Friedland S. Prevalence of nonpolypoid (flat and depressed)<br />
colorectal neoplasms in asymptomatic and symptomatic adults.<br />
JAMA 2008;299:1027-35.<br />
16. Kudo S, Lambert R, Allen JI, Fujii H, Fujii T, Kashida H, Matsuda T, Mori<br />
M, Saito H, Shimoda T, Tanaka S, Watanabe H, Sung JJ, Feld AD, Inadomi<br />
JM, O’Brien MJ, Lieberman DA, Ransohoff DF, Soetikno RM,<br />
Triadafilopoulos G, Zauber A, Teixeira CR, Rey JF, Jaramillo E, Rubio<br />
CA, Van Gossum A, Jung M, Vieth M, Jass JR, Hurlstone PD. Nonpolypoid<br />
neoplastic lesions of the colorectal mucosa. Gastrointest Endosc<br />
2008;68:S3-47.<br />
17. Rembacken BJ, Fujii T, Cairns A, Dixon MF, Yoshida S, Chalmers DM,<br />
Axon AT. Flat and depressed colonic neoplasms: a prospective study<br />
of 1000 colonoscopies in the UK. Lancet 2000;355:1211-4.<br />
18. Jass J. Hyperplastic polyps and colorectal cancer: Is there a link? Clin<br />
Gastro Hepatol 2004;2:1-8.<br />
19. East JE, Saunders BP, Jass JR. Sporadic and syndromic hyperplastic<br />
polyps and serrated adenomas of the colon: classification, molecular<br />
genetics, natural history, and clinical management. Gastroenterol<br />
Clin North Am 2008;37:25-46, v.<br />
20. Rex DK, Ulbright TM. Step section histology of proximal colon polyps<br />
that appear hyperplastic by endoscopy. Am J Gastroenterol<br />
2002;97:1530-4.<br />
21. Imperiale TF, Glowinski EA, Lin-Cooper C, Larkin GN, Rogge JD, Ransohoff<br />
DF. Five-year risk of colorectal neoplasia after negative screening<br />
colonoscopy. N Engl J Med 2008;359:1218-24.<br />
22. Muto T, Bussey HJ, Morson BC. The evolution of cancer of the colon<br />
and rectum. Cancer 1975;36:2251-70.<br />
23. Stryker SJ, Wolff BG, Culp CE, Libbe SD, Ilstrup DM, MacCarty RL. Natural<br />
history of untreated colonic polyps. Gastroenterol 1987;93:1009-<br />
13.<br />
24. Neugut AI, Jacobson JS, Ahsan H, Santos J, Garbowski GC, Forde KA,<br />
Treat MR, Waye J. Incidence and recurrence rates of colorectal adenomas:<br />
a prospective study. Gastroenterol 1995;108:402-8.<br />
25. Rex DK, Cummings OW, Helper DJ, Nowak TV, McGill JM, Chiao GZ,<br />
Kwo PY, Gottlieb KT, Ikenberry SO, Gress FG, Lehman GA, Born LJ.<br />
5-year incidence of adenomas after negative colonoscopy in asymptomatic<br />
average-risk persons [see comment]. Gastroenterol<br />
1996;111:1178-81.<br />
26. Squillace S, Berggreen P, Jaffe P, Fennerty MB, Hixson L, Garewal H,<br />
Sampliner RE. A normal initial colonoscopy after age 50 does not predict<br />
a polyp-free status for life. Am J Gastroenterol 1994;89:1156-9.<br />
27. Shah HA, Paszat LF, Saskin R, Stukel TA, Rabeneck L. Factors associated<br />
with incomplete colonoscopy: a population-based study. Gastroenterol<br />
2007;132:2297-303.<br />
28. Harewood GC, Sharma VK, de Garmo P. Impact of colonoscopy preparation<br />
quality on detection of suspected colonic neoplasia. Gastrointest<br />
Endosc 2003;58:76-9.<br />
29. Barclay RL, Vicari JJ, Doughty AS, Johanson JF, Greenlaw RL. Colonoscopic<br />
withdrawal times and adenoma detection during screening<br />
colonoscopy. N Engl J Med 2006;355:2533-41.<br />
30. Rex DK, Eid E. Considerations regarding the present and future roles<br />
of colonoscopy in colorectal cancer prevention. Clin Gastroenterol<br />
Hepatol 2008;6:506-14.<br />
31. Robertson DJ, Greenberg ER, Beach M, Sandler RS, Ahnen D, Haile<br />
RW, Burke CA, Snover DC, Bresalier RS, McKeown-Eyssen G, Mandel<br />
JS, Bond JH, Van Stolk RU, Summers RW, Rothstein R, Church TR, Cole<br />
BF, Byers T, Mott L, Baron JA. Colorectal cancer in patients under close<br />
colonoscopic surveillance. Gastroenterol 2005;129:34-41.<br />
32. van Rijn JC, Reitsma JB, Stoker J, Bossuyt PM, van Deventer SJ, Dekker<br />
E. Polyp miss rate determined by tandem colonoscopy: a systematic<br />
review. Am J Gastroenterol 2006;101:343-50.<br />
33. Chan AT, Ogino S, Fuchs CS. Aspirin and the risk of colorectal cancer in<br />
relation to the expression of COX-2. N Engl J Med 2007;356:2131-42.<br />
34. Schernhammer ES, Ogino S, Fuchs CS. Folate and vitamin B6 intake<br />
and risk of colon cancer in relation to p53 expression. Gastroenterol<br />
2008;135:770-80.<br />
35. Slattery ML, Curtin K, Wolff R, Ma KN, Sweeney C, Murtaugh M, Potter<br />
JD, Levin TR, Samowitz W. PPARgamma and colon and rectal cancer:<br />
associations with specific tumor mutations, aspirin, ibuprofen<br />
and insulin-related genes (United States). Cancer Causes Control<br />
2006;17:239-49.
14 [Ενδοσκοπικές Εικόνες]<br />
Από τη Μηνιαία Μετεκπαιδευτική Συνάντηση της Ε.Γ.Ε. Μάιος 2009 Αμφιθέατρο ΝΙΜΙΤΣ<br />
ΠΛΑΣΜΑΤΟΚΥΤΤΩΜΑΤΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΣΩΛΗΝΑ<br />
ΕΠΙ ΕΔΑΦΟΥΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΜΥΕΛΩΜΑΤΟΣ<br />
Ε. Τελάκης, Γ. Ταβουλάρης<br />
Ειδικευόμενοι Ιατροί Γαστρεντερολογικού τμήματος<br />
Ε.Α.Ν.Π «Μεταξά», Πειραιάς<br />
Το πολλαπλό μυέλωμα αποτελεί νεοπλασματική νόσο που χαρακτηρίζεται από τον ανεξέλεγκτο<br />
πολλαπλασιασμό κακοήθων μονοκλωνικών πλασματοκυττάρων και εκδηλώνεται συνήθως<br />
με οστεολυτικές βλάβες, νεφρική ανεπάρκεια, υπερασβεστιαιμία, ανεπάρκεια του μυελού και<br />
παρουσία παραπρωτεΐνης στον ορό.<br />
Τα πλασματοκυττώματα αντιπροσωπεύουν εντοπισμένες συναθροίσεις<br />
κακοήθων μονοκλωνικών πλασματοκυττάρων και εμφανίζονται είτε ως<br />
πρωτοπαθή μονήρη εξωμυελικά πλασματοκυττωμάτα ή ως εξωμυελικές<br />
εντοπίσεις του πολλαπλού μυελώματος στα πλαίσια διασποράς της<br />
νόσου. Ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα σπάνια (
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ<br />
15
16 ΤΕΥΧΟΣ <strong>45</strong> ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009