ISLÂM AHLÂK ESASLARI

şartlara karşı özgürleştiren, insanı ahlâki bir varlık haline getiren özgürlüğünü
hakiki manada hissetmesinin esasıdır. Bu yönden her şeyin, rahmeti ile her
şeyi ihata eden ve insana hayat ve yaşaması için gerekli olan her şeyi vermiş,
rahman ve rahim olan Cenab-ı Hakk’ın kudreti içinde ve onun takdir ettiği
gibi cereyan ettiğinin farkında olmak, insan özgürlüğünün ön şartıdır. Bunun
farkında olunca, hayatta karşılaşılan haksızlıklar ve zorbalıkların daimi
olamayıp, bir şekilde üstesinden gelinebilecek meseleler olduğunun farkında
olmak, insanlara kendilerini çevreleyen şartlara teslim olmayıp, mücadele
etme yönünde bir esas teşkil eder. Bu “hayatı aktif bir şekilde yaşamak” veya
“ahlâki bir hayat yaşamak” anlamına gelmektedir.
Kısaca İslâm, doğrudan ahlâki olarak nitelenemeyecek akidevi unsurlarında
bile, insanın ahlâki ciheti ile doğrudan ilgilidir.
DİN
İnsan muhtaç bir varlıktır; canlılığını muhafaza edebilmek için gıdaya,
akciğerinin kanı temizleyebilmesi için belirli özellikleri taşıyan havaya,
kendisini soğuktan ve sıcaktan koruyacak konut ve elbiselere ve nihayet
doğduktan sonra kendi ayakları üstünde duruncaya kadar etrafındaki
insanların, özellikle de anne ve babasının, ailesinin, nihayet parçası
bulunduğu toplumun ve güvenliğini sağlayan devletin himayesine muhtaçtır.
İnsanın ve insanlığın varlığını sürdürebilmesi için bu ihtiyacın belirli bir
düzen içerisinde karşılanması gerekmektedir. Cenab-ı Hakk insanı ihtiyaçları
ve ihtiyaçları karşılama imkanı ile birlikte yaratmıştır. Yani insanları
ihtiyaçları ile birlikte yaratan Cenab-ı Hakk, onlara bu ihtiyaçları nasıl
karşılayacaklarını ve bunun düzenini de bildirmiştir. İnsanları ve insanların
varlığını/varoluşunu sürdürmesinde muhtaç olunan şeyleri temin etme ve
kullanmada belirli bir düzenin dikkate alınması ve bu düzenin öğretilmesi,
Peygamberlerin vazifesi olmuş; bu vazifeyi ifa eden Peygamberlerin
insanlığa öğrettikleri hayat düzenine “din” denilmiştir.
Hakiki din, Elmalı’lı Hamdi Yazır’ın dediği gibi, insanların uydurduğu
birbirine muhalif hayali kurgular değil, hakiki mebdei/Yaratıcıyı tanımak,
O’nun kanun ve emirlerine uygun davranmayı vazife (görev) edinmektir.
Bunu kendi ifadelerinden okuyalım:
“Dîn-i İslâm, tam manasıyla vahdaniyet-i ilâhiye esasına müstenid ve fıtrat-ı
asliye-i insâniyyeye muntabık olup; dini, beşerin mevzûât-ı mücerredesi ve
mütehalif temenniyât-ı muhayyelesi kabilinden addetmeyip, bir mebde-i
hakîkîyi tanımak ve O’nun kavânin ve evamirine Tevfik-i hareketi vazife
ittihaz eylemek, hâsılı beşerin ef’âl ve harekât-ı tabîiyye ve ıztırarıyyesiyle,
efâl ve harekât-ı ihtiyariye ve iradiyyesi kanunlarının ahengini te’min eder bir
hakîkat-i hâkimeye, yani Cenab-ı Hakk’a cidden inkiyâdı vazîfe bilmek ve
bütün sa’âdeti bu vazifenin ifasından beklemek mâhiyetinde icmal
eylemiştir.” (Elmalılı Hamdi Yazır (1997), s. 20.)
Diğer taraftan dinin klasik tanımı, “akıl sahiplerini hüsn-i ihtiyarları ile
bizzat hayırlara sevk eden ilahi vaz” şeklindedir. Ahlâk ve ahlâkilik ile ilgili
bütün tanımlarda ve tanımlamalarda irade ve hayr vazgeçilmez unsurlardır.
Ahlâki olanın, iradi olması zorunlu olduğu gibi hayra yönelik olması da
zorunludur. Bu iki unsur dinin klasik tanımının da mütemmim cüz’üdür.
Kısaca İslâm’ı dikkate alarak yapılmış olan klasik din tanımı, ahlâki bir boyut
taşımaktadır.
6