ISLÂM AHLÂK ESASLARI

Bir işi yapmak önemli olmakla birlikte, edebine/adabına uygun bir şekilde
yapmak ta önem arz etmektedir. Bu cihet, klasik İslâm kültüründe, kullanılan
“hüsün” veya “hasen” teriminde de açığa çıkmaktadır. Nitekim “hasen”
kelimesi hem ahlâki “iyi”yi, hem de estetik anlamda “güzel”i ifade
etmektedir. Bir fiilin “hasen” olması, ahlâk kurallarına uygun olduğu gibi,
edebe de uygun olması, yani âdâbınca yerine getirilmesi, kısaca o fiili
gerçekleştirenin estetik kaygıları da dikkate alması anlamına gelmektedir.
İslâm ahlâk literatüründe muhtelif alanlarda telif edilen çok sayıda kitap
“âdâb” veya “edeb” başlığını taşımaktadır. Mesela bir hakimin (eski adıyla
kadı) yargı sürecinde nasıl davranacağını kendisine konu edinen disiplinin
adı “edebü’l-kadı” iken, bir meseleyi birden fazla şahsın, birbirini kırıp
üzmeden nasıl tartışacağı “âdâbü’l-bahs ve’l-münazara” başlıklı kitaplarda
ele alınmıştır. Bunun yanında namaz kılmanın, oruç tutmanın ve diğer
ibadetler kadar sofrada yemek yemenin de “âdâbı” geliştirilmiştir ki, bu
kısaca insan davranışlarının ahlâki kurallara uymasının ötesinde, bu kurallara
uymanın estetik bir şekilde, güzelce, başka insanları rahatsız etmeden ve
hassasiyetle gerçekleştirilmesini ifade etmektedir.
Ahlak ilminin görevi nedir?
Özet
İslâm ile ahlâkın ilişkisinin tarihi ve sistematik yönü
İslâm dini başından itibaren ahlâkı kendi parçası olarak tebliğ etmiştir. Hz.
Peygamber kendisinden önceki diğer peygamberler gibi insanlığa aynı
zamanda belirli bir düzen içinde yaşamayı öğretmiştir. Bu insanların önüne
yeni varoluş imkanlarının açılması anlamına gelmektedir.
Ahlâk ve din
Dünya nüfusunun çok büyük bir kısmının mensubu olduğu İslâmiyet,
Hıristiyanlık, Budizm ve Hinduizm gibi dinler aynı zamanda bir ahlâk, bir
davranış düzeni öngörmektedir. Bilinen bütün medeniyetlerin de bir din ile
irtibatlı olması, ahlâkın esasının din ile doğrudan irtibatlı olduğunu göstermektedir.
Ahlâkın İslâm dini içindeki yerinin tespiti
İslâm ahlâkı, İslâm dinin ayrılmaz bir parçasıdır. K. Kerim’de bulunan bir
çok ayet ve Hz. Peygamber’in hayatı ve sözleri bunu açıkça gösterdiği gibi,
İslâm tarihi boyunca bütün Müslümanlar, Müslümanlığı aynı zamanda bir
davranış düzeni, bir ahlâk olarak yaşamışlardır.
Ayet ve hadislerde ahlâki ilke ve kuralların keşfi
Ayet-i Kerime ve Hadis-i Şeriflerde ahlâki ilke ve kurallar sistematik bir
şekilde verilmemiştir. Bu ilke ve kuralların tespit edilmesi için ayet ve
hadislerin, Hz. Peygamber’in sünnetinde ortaya çıkan ve tevatüren nakledilen
hayat pratiği esas alınarak, ve ilke ve kural arasındaki içerik farkı dikkate
alınarak incelenmesi gerekmektedir.
Ahlâk, Ahlâk İlmi ve Ahlâk Felsefesinin birbirleri ile irtibatlarının kurulması
Ahlâk, bir insan ve toplumda mevcut olan davranış düzenini ifade etmektedir.
Ahlâk ilmi, bu davranış düzeninin anlaşılır bir şekilde gerekçeleri ile birlikte
18