You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TÜRKİYE’DE MİZAH DERGİLERİ: KÜLTÜREL HEGEMONYA VE MUHALEFET<br />
o günün tartışılmaz hakikati olarak benimsenmiş; o kadar ki Batılılaşma’yı,<br />
Murat Belge’nin tabiriyle “kadınların anasından doğma soyunması” gibi gösteren<br />
yayınlar bile yapılmıştır. 12 Bir yandan harf inkılabı özgürleşmeyle ve şapka kanunu<br />
modernleşmeyle ilişkilendirilirken; öte yandan Batılılaşma ve millileşmenin<br />
karşısındaki herkes bir hamlede darağacında çizilebilmiştir.<br />
FİGÜR 2.<br />
Akbaba dergisinin 4 Ekim 1928 tarihli<br />
sayısında İhap Hulusi imzalı “Odun<br />
yerine” başlıklı karikatürde şu diyaloğa<br />
yer verilir:<br />
- Demek kışın da köşkte kalacaksınız...<br />
İyi ama o karda kıyamette nasıl yaşayacaksınız,<br />
üşümez misiniz?<br />
- Ah, niçin üşüyelim? Babamın kütüphanesi<br />
Arap harfleriyle yazılmış koca<br />
koca kitaplarla dolu, onları yakar yakar<br />
ısınırız!<br />
İNÖNÜ VE MARKOPAŞA<br />
1946 yılında kurulup Aziz Nesin ve Sabahattin Ali’nin yazdığı ve Mim Uykusuz’un<br />
çizdiği Markopaşa, Türk mizah tarihinin en dikkat çekici örneklerinden biridir.<br />
“Toplatılmadığı zamanlar çıkar” ya da “Yazarları hapishanede olmadığı zamanlar<br />
çıkar” sloganıyla yayımlanan Markopaşa, “Milli Şef” İsmet İnönü iktidarını içine<br />
alan bir muhalefet sahası açmaya çalışmıştır. Markopaşa’nın çıktığı dönem, Nazi<br />
Almanyası’nın Yahudi soykırımına alkış tutan bir tek particilik ve muhalefetsiz<br />
karikatürcülük dönemiydi. Halk deyişleriyle argoyu birleştiren Markopaşa 13 mizah<br />
üzerinden muhalefet zemininin yeniden oluşmasına hizmet etmiştir. Fakat onun<br />
geliştirdiği muhalefet, Atatürk milliyetçiliğinin kalıplarını gözden geçirmek ve<br />
Cumhuriyet dönemi ilkelerini sorgulamak bir yana, İnönü iktidarının Kemalist<br />
çizgiden saptığı gözlem ve eleştirisine dayanmıştır. Karikatürden çok metin ağırlıklı<br />
olan Markopaşa muhalefeti, başka bir ifadeyle din ve geleneği dışlayan resmi ve<br />
seküler ideolojiyi yüceltmiş ve Atatürk’ün eleştirilmezliğini pekiştirmiştir.<br />
12. Bkz. Çeviker, Karikatürkiye 1: Karikatürün Serüveni, s. 36.<br />
13. Levent Cantek, Markopaşa: Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi, (İletişim, İstanbul: 2015), s. 185.<br />
18
Change language