TÜRKIYE’DE MIZAH DERGILERI

GİRİŞ
Her biri birer “malzeme” olarak görülen olayların karmaşık, gündemin yoğun,
ilişkilerin gerilimli ve reaksiyonların hissi biçimde cereyan ettiği Türkiye’de, mizahın
beslendiği ve mizahı besleyen tüm kanallar sonuna kadar açıkmış gibi görünmektedir.
Bu koşullar altında, mizah dergilerinin de doğal olarak dinamik ve tekrardan
uzak olması beklenebilir. Oysa Penguen çizerlerinden Selçuk Erdem, mizahçılar
için Türkiye’nin verimli bir saha olduğu tezine, “Çok fazla değişmeyen sorun var
ve bunlar sürekli birbirini tekrar ediyor” diyerek karşı çıkmaktadır. 1 Hiç şüphesiz
Tanzimat’tan bugüne gündemi oluşturan olaylar belli bir kısır döngü içindeyse de;
olaylar üzerindeki mizahi dil, yaklaşım ve yorumlamaların da ne denli tekrardan
uzak, muhalif ve ilkeli olduğu soru işaretidir. Bu belirsizlik, raporun en temel çıkış
noktalarından birini oluşturmaktadır.
Mizah dergileri, basit bir eğlencelik ya da basmakalıp bir düşünce sahası olmanın
ötesinde, nitelikli olsun ya da olmasın, birer kültür üretim ve dağıtım araçlarıdır.
Karikatürler üzerinden verilen mesajlar da gündelik yaşamın yalnızca sıradan bir
yansıması değil, kamuoyu oluşturulabilen ideolojik ve manipülatif kurgu sahalarıdır.
Mizah dergileri çatışmalı ilişki ve olaylardan sızan bir nevi “gayriresmi haftalıktır.” 2
Bu dergilerin resmi tarih ve ideolojinin dışında mı yoksa tam da orta yerinde mi
olduğu meselesi, bu raporun odaklandığı kritik bir sorunsaldır.
1. Selçuk Erdem, “Mayın Tarlasında Mizah”, Tempo, Haziran 2013, https://tumzamanlar.wordpress.
com/2013/07/01/mayin-tarlasinda-mizah, (Erişim tarihi: 24 Mart 2016).
2. Derginin “gayriresmi haftalık” olduğu, Penguen dergisinin 2008 Karikatür Yıllığı’nın giriş yazısında
vurgulanmıştır.
7