f

Bu bağlamlardan birinde yılan, örümcek ve akrep gibi
tehlikeli hayvanlarla karşı karşıya geldiğinizi hayal
edin. Bu canlıların bazı türlerinin zehri insanı kısa
sürede felç ve ölüme götürürken, bazı türleri hayati
bir tehlike oluşturmaz. Ne var ki, bir insanın hangi
yılanın veya örümceğin zehirli olup olmadığını bilmesine
çoğu zaman imkân yoktur. Bir yılanla veya örümcekle
karşılaşmanız durumunda zihninizin düşebileceği
pozitif hata, zehirli olmadığı hâlde ondan korkmanıza
ve alarma geçmenize sebep olmasıdır. Böylesi
bir hatanın –açmak gerekirse, korkunun yarattığı
fizyolojik ve davranışsal tepkilerin– bedeli çok yüksek
değildir; ancak negatif hatanın, yani zehirli bir yılanla
veya örümcekle karşılaştığınızda ondan korkup kaçmamanızın
bedelini ise canınızla ödeyebilirsiniz. Bu
nedenle insanlar –bugünün modern kent ortamında
yaşayıp ömründe bu canlılarla hiç karşılaşmayanlar
bile–, bu tür zehirli hayvanlara karşı son derece hızlı
bir korku tepkisi göstermektedirler. Aynı örüntü yiyecekler
için de geçerlidir. Zararsız bir besini zararlı
olarak görüp yemekten kaçınmak, zararlı bir besini
zararsız olarak görüp yemekten çok daha küçük bedellere
sebep olur. İkinci durumdaki hatalı değerlendirmenin
telafisi bazen mümkün olmayabilir.
Benzer eğilimler kişiler arası ilişkilerde de göze çarpıyor.
İnsanlara karşı çoğunlukla temkinli yaklaşmak,
belki zararsız ve tehlikesiz kişilerden de uzak durmaya
yol açacaktır; fakat bu tip bir hatanın doğuracağı
(yabancılara daha az güvenmek gibi) sonuçlar genellikle
önemli değildir. Öte yandan, gerçekten düşmanca
niyetleri olan kişilere karşı ihtiyatsız ve yakın davranmak
ciddi riskler doğurabilir. Bu yüzden türümüzün
çoğu bireyi, sosyal hayatta karşılaştıkları yabancılara
yönelik korku duygularını ve tehlike algılarını
kolayca devreye sokmaktadır (Haselton ve Nettle,
2006). Büyük bir sevecenlik ve şefkatle kucağınıza
aldığınız bir bebek, ona yabancı gelen yüzünüzü inceledikten
kısa bir süre sonra ağlamaya başladığında –
eğer ona gerçekten zarar vermeye niyetli değilseniz–
diğer akranlarının neredeyse tamamı gibi pozitif hatayı
tercih etmiş demektir. Yani tehlikeli olmadığınız
hâlde sizi tehlikeli algılamıştır.
Bu tip örnekleri çoğaltmak mümkün olsa da sadece
yukarıda aktarılan durumları değerlendirdiğimizde,
atalarımızın yirmi dört saatini geçirdikleri doğal ve
sosyal çevreye dair hatalı algılara sahip olmasının,
mutlak doğru algılara sahip olmasından daha adaptif
olduğunu söylemek zor değil; zira hatalı algılar sayesinde
daha erken ve hızlı önlemler alma imkânı doğmaktadır.
Bu tespiti yaptıktan sonra merakımızı kadın-erkek
ilişkilerine çevirelim: Acaba kadınlar ve
erkekler birbirlerine dair hatalı değerlendirmeler mi
yapıyorlar?
HYT‘ye göre, insan zihni, karşı cins üyelerinin aklından
geçenleri okuma sürecinde de birtakım hatalı yorum-
30
www.ontodergisi.com