f
OxDbem
OxDbem
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
am‘ın çalışmasını tamamen yıkma ihtimali de şüphelidir.<br />
Çünkü ilk olarak, birçok eleştiri Milgram arşivinde<br />
olan materyallerin tekrar analizinden gelmektedir<br />
(Haslam, Reicher, Millard ve McDonald, 2016) ve bu<br />
materyallerin varlığı Milgram‘ın esas amacının bulgularını<br />
gizlemek veya onlarla insanları aldatmak niyetinde<br />
olmadığını akla getirmektedir. İkincisi, yeni araştırmalar<br />
insanların zararlı/tehlikeli talimatlara uymalarının<br />
arkasında yeni faktörleri araştırırken, bu araştırmalar<br />
Milgram tarafından ortaya çıkarılan etkilerin<br />
gerçekliğine karşı çıkmamaktadır. Bu durum özellikle,<br />
Milgram‘ın paradigmasını modern etik standartlara<br />
uyarlayarak, bir kurbana yönelik zararlı davranışları<br />
tırmandırma temeline dayanarak yürütülen kavramsal<br />
tekrarları içeren çalışmalar için geçerlidir (Haslam,<br />
Reicher, Birney, 2014; Haslam, Reicher ve Millard,<br />
2015; Slater, Antley, Swapp, Guger ve ark; 2006).<br />
Bütün bu çalışmalar itaat türünden bazı etkileri yeniden<br />
üretmektedirler. Aynı zamanda bu çalışmalar<br />
hem insanların hangi dereceye kadar kurbanlara<br />
zarar verecek talimatlara uyup-uymadıklarına ilişkin<br />
hem de insanların bu talimatlara uymalarının (veya<br />
uymamalarının) nedenlerine ilişkin önemli sorular<br />
sormaktadır.<br />
Milgram‘ın Analizini Sorgulamak<br />
Milgram‘a, sıradan insanların dış grup üyelerine otoritenin<br />
talimatları altında zarar verebilme kapasitelerini<br />
göstermesi nedeniyle en çok hayranlık besleyenlerde<br />
dahi, Milgram‘ın otoriteye itaatin nedenlerine ilişkin<br />
açıklamaları konusunda uzun zamandan bu yana<br />
şüpheler bulunmaktadır (ör. Blass, 2004). Çalışmadaki<br />
katılımcıların etkilenmesinde büyük bir rol oynayan<br />
(Millard, 2014) dramatik durum, katılımcıların<br />
hem Öğrencinin çığlıklarını göz ardı etmemelerinde<br />
hem de Deneyciyle sakin bir şekilde aynı fikirde olmalarında<br />
yattığı gerçeğidir. Katılımcılar açık bir şekilde<br />
çelişen iki söylem arasında kalmışlardır.<br />
Buna ek olarak, katılımcılar sonunda Deneyciye kulak<br />
verseler dahi bu davranışı ―itaat‖ olarak nitelemenin<br />
doğruluğu tartışmaya açıktır (Lutsky, 1995). Katılımcıların<br />
esas motivasyonu emirleri uygulamaksa (itaat<br />
etmek) daha net emirlerin katılımcıların şoku uygulamaya<br />
istekliliklerini artırması gerekir. Ancak katılımcı<br />
davranışlarına bakılırsa, görülen bunun tam tersidir.<br />
Bu durum, Deneycinin katılımcıların itaatsizliğe karşı<br />
sergilediği teşvik nitelikli tepkilerinde açıkça görülmektedir.<br />
Bu itaate teşvik tepkileri nazik bir ricayla<br />
başlar (Teşvik 1: ―Lütfen devam edin‖) ve giderek<br />
şiddetli emirler halini alır (Son Teşvik 4: ―Seçeneğin<br />
yok, devam etmelisin‖). Ancak hem Milgram‘ın kendi<br />
çalışmaları hem de kavramsal tekrar çalışmaları,<br />
(Haslam, Reicher ve Birney, 2014; Burger, Girgis ve<br />
Manning, 2011) teşviğin emre yakınlığı nispetinde<br />
katılımcıların buna razı olma ihtimallerinin o kadar<br />
düştüğünü göstermektedir.<br />
60<br />
www.ontodergisi.com
Change language