f

ve özellikle Müslüm Gürses‘le özdeşleşen jilet atma
ritüelleri, yeni karşılaşılan duruma karşı verilen tepkinin
grup önünde sergilenerek, hem grup aidiyetini
arttırıyor hem de sosyalizasyon süreciyle bu başa
çıkma yöntemlerini gruba öğretiyordu. Arabeskin yoğun
olarak tüketildiği gecekondu mahallelerinde,
devletin çözüm üretemediği ulaşım sorununa bir çözüm
olarak doğan dolmuşlarda arabesk kültürün
dillendiği yerlerden olacaktı. (Hatta bir dönem, özellikle
elit kesimler tarafından arabeski küçümsemek
amacıyla ―dolmuş müziği‖ yakıştırmaları da yapılacaktı.)
Karşılıksız ama saf ve temiz aşkın, delikanlılık ve
garibanlığın arabesk kimlikler olarak inşasının ve
bunlar arasında gidiş gelişin, hor görülmeye karşı
tevekkül veya isyanın dillendirildiği yeni bir sosyal
psikolojik durumdu söz konusu olan. Niteliksel kimi
çalışmalarda (ör. Özbek, 2002; Işık ve Erol, 2002)
arabeskin temalarına ilişkin çözümlemelerde elde
edilen bulgularda da bu kavramların öne çıktığı gayet
açık biçimde görülmektedir.
Arabeskin Bugünü
Arabesk müzik ve kültürel durumuyla ilgili güncel
çalışmalar bulmak maalesef mümkün değil. Konuyla
ilgili yapılmış çalışmaların hemen hepsi, arabeskin
izini 1950‘li yıllardan yani arabeskin doğuşundan
1980‘li yılların sonuna, en iyi ihtimalle de 1990‘lı
yılların başına kadar sürüyor. Bu tarihsel okumada
bile arabesk kültürel durumunun ve arabesk müziğin
maruz kaldığı değişim hayli dikkat çekiciyken, son 25-
30 yılda neler olup bittiğini araştırmak heyecan verici
olabilirdi.
Stokes‘in 1992 tarihli Türkiye‘de Arabesk Olayı isimli
çalışması 1998 yılında Türkiye‘de basılacak ve Stokes
2002 yılında bir önsöz yazarak, son 10 yılda Türkiye‘de
kültürel politikaların değişime uğradığını, arabeskin
temsil ettiği şeyleri artık temsil etmediğini
vurgulayacaktı. Stokes‘e (1998) göre arabesk artık
tartışılamazdı; çünkü arabeskle bağdaştırılan
mekânlar değişime uğruyor veya belirsizleşiyordu.
Gerçekten de arabesk müziğin yoğun olarak tüketildiği
ve arabesk kültürel durumunun kendisini yeniden
ürettiği gecekondu mahalleleri son yıllarda kentsel
dönüşüm projeleriyle yıkılıyor ve yeni bir kültürel dönüşüm
yaşanıyor. Bir dönem arabeske ismini vermiş,
gecekondu mahallesinde devletten bağımsız duracağı
yere kendisi karar veren ve doluncaya kadar da hareket
etmeyen dolmuşlar artık resmi bir statüyle, hareket
saatlerinden araç rengine kadar belirlenmiş halde
yolcu taşıyor. Sadece bu örnekler bile arabesk kültürel
durumunun üretildiği temel dayanakların değişime
uğradığını gösteriyor.
Adorno‘ya göre, müziğin ilk göze çarpan özelliği toplumsal
dışlanmışlığın acısını ve toplumsal karşıtlıkları
(antinomy) temsil etmesidir (akt. Işık ve Erol, 2002).
Arabeskin bu özelliği çeşitli araştırmalara konu olmuş
37
www.ontodergisi.com