f

Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında kadınlara biçilen
rollerin temelinde bu endişeleri görmek mümkündür.
Cumhuriyet ile başlayan tarihsel süreç içinde, askermillet
kavramı çevresinde şekillenmiş vatandaşlık
kurgusunda kadının yeri aslında belirlenmiştir. Kadınların
bu kurgudaki yeri kimi zaman itaatkâr eş, kimi
zaman fedakâr anne, gerektiğinde savaşabilecek
cumhuriyet kadın (Sabiha Gökçen örneği) olarak tanımlanmıştır.
Ataerkil, heteroseksist ve askerileşmiş
olan vatandaşlık kurgusunda, erkekler, birinci sınıf
vatandaş olarak görülürken kadınlara sistemin devamını
sağlayacak yan roller verilmiştir. Bu tip bir stratejiyle
kurumsallaşan zorunlu askerlik sistemi aynı zamanda
―adam olma‖ süreci olarak normalleştirilir
(Altınay, 2008). Cynthia Enloe‘nun (2008) ―Kadınlar
vicdani reddin neresinde?‖ adlı makalesinde de belirttiğin
gibi;
―Zorunlu askerlik hizmetinin meşrulaştırılmasının
kökeninde yatan kaynak olan militarizm
de erkekliğe ayrıcalık tanıyor ve toplumun
patriyarkal düzenini normal ve doğruymuş gibi
gösteriyor. Bu yüzden, erkekliğe ayrıcalık
tanımayı ve patriarkayı normalleştirmeyi
mümkün kılan herhangi bir vicdani red hareketindeki
aktivistler, militarizmin kültürel dayanaklarına
meydan okumak şöyle dursun,
onları pekiştirme riskiyle karşı karşıyadırlar‖
(s. 111).
Sonuç olarak, vicdani reddin militarizmle olan ilişkisinin
her yönüyle deşifre edilmesi bakımından kadın
vicdani retçilerin varlığı ve toplumsal cinsiyet rollerinin
hâlihazırda olduğu gibi kabul edilmeyişi, savaş karşıtı
hareketin sürekliliği açıdan vazgeçilemez niteliktedir.
Başka bir dünyanın mümkün olduğunu haykıran Cumartesi
Anneleri, bu alanda sözünü esirgemeyen
birçok akademisyen, yazar, gazeteci kadınlar gibi
vicdani retçi kadınlar da toplumsal barışın tarihini
yazmak için direnmektedirler.
Kaynaklar
Altınay, A. G. (2003). Militarizm ve insan hakları ekseninde Milli
Güvenlik dersi. Ders kitaplarında insan hakları: tarama sonuçları.
İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 138-157.
Altınay, A. G. (2007). Militarizm. Kavram Sözlüğü I: Söylem ve
Gerçek. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı, 351-366.
Altınay, A. G. (2008). Künye bellemeyen Kezbanlar: Kadın retçiler
neyi reddediyorlar? Çarklardaki Kum: Vicdani Ret içinde (ss. 113-
133). Ö.H. Çınar, ve C. Üsterci, (Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Aslan, O. (2008). Sivil itaatsizlik bağlamında vicdani ret: Türkiye
örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cankur, A. S. (2009). Demokratikleşme sürecinde vicdani red:
Türkiye örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çoban, B. (2013). Gösteri iktidarı ve militarist erkeklik. Erkek Millet
Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik ve Erkek(lik)ler
44
www.ontodergisi.com