BAKMAK

BAKMAK – Dergilerden Yazılar – İlhan Berk
76
öğrenmek istememdendir bu. Yeryüzünün bir dökümünü yapmak,
kaynakçasını çıkarmak için. Sığınmak için değil. Bilerek bir yana atmak
doğayı yani. Bütün klasik çağ sanatçıları gibi. Hem yalnız klasik çağ mı?
Benim, manzarayla, doğayla ilgim ilerisi için, bu yeryüzünü depolamak,
tanımak içindir. Yoksa bir yaratma aracı olarak ne gökler (evet, ne gökler),
ne gün batımları, ne güneşler, ne sular baskısı altına alırlar beni. Bir
gereçler evreni diye bakarım manzara. Bir yatırım.
Hem manzara dediğimiz de nedir? Alın denizi. Tekdüzeliğin
kendisidir. Bütün sıvılar gibi de yer ve biçim düşkünüdür. Bir rengi de
yoktur; vardır ama emanet bir renktir o, kendisinin değildir. Etkisini de
(bakılmak olan etkisini) en kısa sürede yitirir. Yatay bir çizgidir, bütün
yatay çizgiler gibi de devime ters düşer. Nesnelerle karşılaştırırsak, sevgili
nesneler gibi insan yaşamına karışmaz. Bakar yalnız. Bir manzara olarak
budur koyduğu. Hem yalnız deniz midir alışılan, eskiyen? Bütün manzara
alışılır, eskir. Yeniliği, çarpıcılığı bir anlıktır. Egemenliğinize aldnız mı
silinir, yiter. İçinde olmadıkça, yaşamadıkça bütün manzara duruktur.
Algılanır ancak, o kadar. Nesnelerin, ölüdoğanın koyduğu dünya yanında
sönüktür, fakirdir. Nesnelerin zenginliğini bulamayız manzarada. Her
şeyden önce de insanlığını. İnsandan sonra, insan en yakın şeylerdir
nesneler. Yalnız insanın buyruğunda çalıştıkları için değil, insan
ilişkilerini en yalın biçimde yansıttıkları, insanla en çok alışverişe
girdikleri için. İnsanın dışında başka nerde vardır nesnelerin saçtığı
kardeşlik, zenginlik? Nesnelerin yanında azınlıktadır manzara. Bir öksüz
yaşamıdır benim biçtiğim manzaraya. Bu yüzden Morelli manzarayı
yadsıyıp şişelerin resmini yapmadı mı bütün yaşamı boyunca? Nedir
Morelli’nin bulduğu sıra sıra şişelerde? Şişeleri, gökyüzünden, sulardan,
nehirlerden, ormanlardan gün batımlarından daha mı resimsel buluyor?
Hayır. Nesneleri insana, kendine daha yakın bulduğu için elbet. Yalnız
Morelli mi? Ya yalnız nesnelerin ressamı olan Chardin? Nesneler asıl