14-SİMETRİK GÜZELLİK ve İLAHİ SANAT
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>SİMETRİK</strong> <strong>GÜZELLİK</strong> VE <strong>İLAHİ</strong> <strong>SANAT</strong><br />
Op. Dr. Hüseyin Nevzat Elmalı<br />
“Şüphesiz, göklerin <strong>ve</strong> yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelişinde, insanlara yarar<br />
sağlayacak şeylerle (suyun kaldırma kuv<strong>ve</strong>ti sayesinde)denizde seyreden gemilerde, Allah'ın gökyüzünden<br />
indirip kendisiyle ölmüş toprağı dirilttiği yağmurda (ölümden sonraki hayat), yeryüzünde her çeşit canlıyı<br />
yaymasında, rüzgarları <strong>ve</strong> gökle yer arasındaki emre amade bulutları evirip çevirmesinde elbette düşünen bir<br />
topluluk için (Allah´ın varlığını <strong>ve</strong> birliğini ispatlayan sayısız ) deliller vardır."<br />
Bakara Suresi/164<br />
yaprağın damarlarının dizilişinde de belirgin bir<br />
düzenlilik hakimdir.<br />
Canlılar simetrik bir yapıya sahiptirler. Gözümüzün<br />
gördüğü, beynimizin algıladığı başta kendi vücudumuz<br />
olmak üzere hayvan <strong>ve</strong> bitkilerdeki simetrik düzenin<br />
farkında mıyız? Uzaydaki galaksilerden yıldızlara,<br />
dünyamızdaki her türlü canlı cansız tüm varlıklarda<br />
moleküllerden atomlara kadar sayısız çeşitliğe rağmen<br />
enince detayda bir<br />
düzen, uyum <strong>ve</strong> simetri<br />
gözlenir. Örneğin<br />
vücudumuzun <strong>ve</strong>ya bir<br />
kelebeğin, sineğin, arının<br />
hatta pirenin anatomisi<br />
incelenecek olursa<br />
yapılarındaki simetrinin<br />
varlığı<br />
hemen<br />
görülecektir. Aynı şekilde<br />
Evrendeki görsel şölendeki uyumu milyonlarca<br />
yaratılan varlıklardaki kusursuz düzeni, sırrı<br />
anlayabilmemiz için simetriyi tanımlamaya çalışalım.<br />
Simetri, başlıca 2 şekilde tanımlanır. Bu tanımlardan ilki<br />
belirsiz bir mükemmellik <strong>ve</strong>ya güzelliği yansıtan bir<br />
muntazamlık <strong>ve</strong>ya estetik olarak hoşa giden bir<br />
orantılılık <strong>ve</strong> denge duygusu. İkincisi ise kesin <strong>ve</strong> iyi<br />
tanımlanmış biçimsel sistemin kurallarına (geometri,<br />
fizik vb.) göre gösterilebilen <strong>ve</strong>ya ispat edilebilen bir<br />
denge <strong>ve</strong> orantılılık kavramı <strong>ve</strong>ya “kendine benzeşme<br />
örneği”‘ olarak<br />
tanımlanır. Eğer bir<br />
nesne <strong>ve</strong>ya olgu<br />
(fenomen), kendisine<br />
uygulanan bir <strong>ve</strong>ya<br />
birkaç dönüşüm<br />
sonucunda tekrar eski<br />
haline dönüşüyorsa o<br />
nesne <strong>ve</strong>ya fenomen<br />
simetriktir. Varlıklar,<br />
çok çeşitli simetrik özelliklerde, büyük bir sanatla<br />
yaratılmıştır.<br />
Bir cismin kendisiyle aynadaki görüntüsü tam bir<br />
simetri teşkil eder. Vücudumuzun sağ <strong>ve</strong> sol tarafı<br />
görüntü olarak, birbirinin simetriğidir. Alın, burun, çene<br />
<strong>ve</strong> göğsün tam ortasından geçen <strong>ve</strong> vücudu ikiye ayıran<br />
bir çizgiye göre bu iki parça simetriktir. Bu parçalardan<br />
birini alıp tam kestiğimiz yerden bir aynaya yaslarsak,<br />
aynadaki görüntüyle tam bir vücut görüntüsü meydana
gelir. Simetri, insanın tabiatında da mevcuttur. İyi-kötü,<br />
güzel-çirkin, derin-sığ gibi özellikler simetrinin bir<br />
görüntüsüdür. Aynı simetrik yapı, canlıların büyük<br />
çoğunluğunda da vardır. Bütün memeliler, sürüngenler<br />
<strong>ve</strong> kuşlar bu simetrik yapıda yaratılmıştır.<br />
Kelebeklerin incecik <strong>ve</strong> şeffaf kanatlarına mikroskop<br />
altında <strong>ve</strong>ya siyah bir zeminde baktığınızda ne kadar<br />
karmaşık olursa olsun, her iki taraftaki desenin <strong>ve</strong><br />
renklerin tıpatıp birbirleriyle aynı olduğunu fark<br />
edebilirsiniz. En ufak bir fark, küçük bir ton farkı<br />
göremezsiniz, her iki kanadında da aynı renk tonu <strong>ve</strong><br />
aynı desen vardır. Tüm kelebeklerin kanatları milimi<br />
milimine simetriktir. En ufak bir çizgi dahi her iki kanatta<br />
birden yer alır. Altı uçlu olan kar kristallerinde 60<br />
derecelik çevirme simetrisi vardır. Yani her 60 derecelik<br />
çevirmeden sonra kristal gene eski halinde gözükür. Bir<br />
metre küp karda kabaca 350 milyon tane kar taneciği<br />
bulunup her biri farklı şekilde, ancak hepsi altıgen <strong>ve</strong><br />
kristalimsi bir yapıdadır.<br />
Kar kristalleri herkesçe beğenilen estetik bir<br />
yapıdadır. Hem ses hem de ışık dalgalarla yayılır.<br />
Kendini her periyodun sonunda tekrarlayan dalgalar<br />
simetrik bir yapı içerirler. Bu simetrik ses dalgalarını<br />
kendi arzumuza göre şekillendirdiğimizde söz <strong>ve</strong> müzik<br />
üretiriz. Ortaya çıkan sesler güzel <strong>ve</strong>ya çirkin olabilir,<br />
ancak her çıkan sesin geri planında gizli <strong>ve</strong><br />
matematiksel bir simetri vardır.<br />
Gezegenler güneşin etrafında<br />
periyodik yörüngelerde<br />
dolanırlar. Atomda da benzer<br />
şekilde elektronlar çekirdek<br />
etrafında dönerler. Yani en<br />
küçük oluşum ile en büyük oluşumlardan biri olan güneş<br />
sisteminde benzer bir yapı bulunmaktadır. Dönme<br />
hareketine rağmen her ikisinde değişmeyen, aynı olan,<br />
bir yapı vardır. Bu bakımdan atom ile güneş sistemi<br />
simetriktirler. Her iki sistemin en bariz özelliği her<br />
ikisinde de dönme hareketinin bulunuşudur.<br />
Her sanat eserinde simetri üzerine kurulu bir yapı vardır.<br />
Asimetrik soyut sanat <strong>ve</strong>ya kafiyesiz şiirlerde bile gizli<br />
bir simetri sezinlenebilir. Simetriden yararlanma ne<br />
derece fazla ise sanat eseri o derece fazla estetikten<br />
payını almıştır. Özetle canlılarda benzersiz bir simetrik<br />
düzenlilik, daha doğrusu muhteşem bir sanat söz<br />
konusudur.<br />
Canlılarda gözlenen bu estetik simetrinin üstelik belli<br />
bir amacı vardır. Gözlerimiz çift <strong>ve</strong> simetrik olarak<br />
yerleştirilmeseydi, cisimleri üç boyutlu, göremezdik.<br />
Kulaklarımız da simetrik yaratılmasaydı, seslerin yönünü<br />
<strong>ve</strong> mesafesini tayin edemezdik. Ayaklarımız simetrik<br />
olmasaydı dengeli yürüyemez, kollarımız simetrik<br />
olmasaydı yürürken vücudumuzun dengesini<br />
koruyamazdık. Kuşların kanadı simetrik olmasaydı<br />
uçamaz, balıkların yüzgeci simetrik olmasaydı dengeli<br />
yüzemezlerdi…<br />
Kar taneleri bilinen altıgen yapıda <strong>ve</strong> her biri<br />
diğerinden faklı şekilde olmasaydı gökyüzündeki kar<br />
tanesi birbirine yapışmaksızın yere inemeyecekti.<br />
Ağaçtaki yaprakların belirli bir oranda simetrik<br />
yerleşmesi sayesinde her yaprak güneşten maksimum<br />
<strong>ve</strong> eşit derecede yararlanır. Kâinattaki canlı cansız her<br />
nesnede gözlenen <strong>ve</strong> bir amaca yönelik olan simetrik<br />
düzeni ihtimal hesaplarının ötesinde trilyon <strong>ve</strong>ya<br />
katrilyonlar bir olma ihtimali ile açıklamak inandırıcı<br />
olmaktan çok uzaktır.<br />
Doğadaki canlılarda tesadüfen gerçekleşmesi<br />
kesinlikle imkânsız olan bu kusursuz renk <strong>ve</strong> desenler,<br />
sonsuz akıl, sanat <strong>ve</strong> ilim sahibi Yüce Allah’ın eseridir.<br />
Uzaydaki galaksilerden yıldızlara, uzayın uçsuz<br />
bucaksız karanlıklarından yeryüzündeki canlılara, tabiat<br />
olaylarındaki düzenden insan vücuduna <strong>ve</strong> bir kelebeğin<br />
kanadına kadar evrendeki her detay, bizlere gökleri, yeri<br />
<strong>ve</strong> ikisi arasındakileri sonsuz ilmi, sanatı <strong>ve</strong> aklıyla<br />
kusursuzca yaratan Allah’ın apaçık işaretleridir.
Change language